Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Bene Isalela ba Kala Bādi Balwa Mavita—Mwanda Waka Batwe Ketulungapo?

Bene Isalela ba Kala Bādi Balwa Mavita—Mwanda Waka Batwe Ketulungapo?

Sola umo wa Nazi wafunine kisumpi kya Batumoni ba Yehova pa Divita II dya Ntanda amba, “Shi muntu nansha umo momudi’mo apele kukalwa na Franse nansha na Angeletele, banwe bonso musa kwipaibwa!” Nansha byobadi bebemanine kudi basola ba Nazi belumbile mata, i kutupu mwanetu nansha umo waitabije kukalwa. Bine, balombwele bukankamane! Kino kimfwa kilombola batwe Batumoni ba Yehova motumwenanga mavita: Tupelanga kulwa mavita a mu ino ntanda. Nansha ke pobetuzakaja amba shi tupele basa kwitwipaya, tupelanga kwikuja mu ñuma ya ino ntanda.

Inoko, ke bonsopo betela bu bene Kidishitu bamonanga bintu uno muswelo. Bavule bakulupile amba mwine Kidishitu ubwanya kadi ufwaninwe kulwila yabo ntanda. Babwanya kunena’mba, ‘Bene Isalela ba kala bādi bantu ba Leza inoko bādi balwa mavita; mwanda waka bene Kidishitu dyalelo kebafwaninwepo kulwa mavita?’ Le ukalondolola namani? Ubwanya kushintulula’mba, ngikadilo yādi’mo bene Isalela ba kala i mishile bininge na ya bantu ba Leza dyalelo. Twisambilei’ko pa kwishila kutano.

1. BANTU BA LEZA BONSO BĀDI MU MUZO UMO

Pa kala, Yehova wābungīle bantu bandi mu muzo umo​—ke Isalela kadi. Wāityile bene Isalela bu “kintu kyami kya pa bula mu bantu bonso.” (Div. 19:5) Kadi Leza wēbapele ntanda yabo miyukane. O mwanda Leza paādi usoñanya bene Isalela kulwa divita, kebādipo babwanya kulwa na batōtyi-nabo nansha kwibepaya. *

Dyalelo, batōtyi ba bine i batambe “mu mizo yonso ne bisaka ne bantu ne ndimi.” (Kus. 7:9) Shi bantu ba Leza badi balwa mavita, badi ba kulwa na banababo mu lwitabijo, enka ne kwibepaya.

2. YEHOVA WĀSOÑENYE BENE ISALELA KULWA MAVITA

Pa kala, Yehova wādi ukwata butyibi pa mwanda utala kitatyi kyādi kifwaninwe kukalwa bene Isalela divita, ne kine kyobakalwila. Kimfwa, Leza wāsoñenye Isalela alwe bulwi mwanda wa kufikidija butyibi bwandi pa bene Kenani bādi batumbīle butōtyi bwabo bwa bandemona, busekese bwa munyanji, ne kulambula babo bana bu bitapwa. Yehova wāsoñenye bene Isalela batalule bantu bādi balonga bintu bibi mu ntanda yāebalaile. (Levi 18:24, 25) Bene Isalela pa kupwa kushikata mu Ntanda ya Mulao, kyaba kimo Leza wēbanenene bakalwe divita mwanda wa kukinga Isalela ku balwana nabo ba kasusu. (2 Sa. 5:17-25) Inoko, Yehova kālekelepo nansha dimo bene Isalela abo bene bakwate butyibi bwa kukalwa divita. Pobādi bakwata abo bene butyibi bwa kukalwa, divule kwādi kulupuka bipa bibi.​—Umb. 14:41-45; 2 Bi. 35:20-24.

Dyalelo, Yehova kasapwilangapo bantu bakalwe divita. Dyalelo mizo ilwanga pa mwanda wa tumweno twayo, ke pa mwandapo wa tumweno twa Leza. Bantu babwanya kukalwa divita mwanda wa kubaija yabo ntanda, kuvudija misokwe yabo, nansha pa mwanda wa milangwe ya politike. Ino le tunene namani pa boba balanga’mba balwanga mu dijina dya Leza mwanda wa kukinga batōtyi bandi nansha kwipaya balwana na Leza? Yehova ukakinga batōtyi bandi ba bine ne konakanya balwana nandi pa divita dīya kumeso’ku​—ke divita dya Amakedona kadi. (Kus. 16:14, 16) Pa dino divita, kibumbo kya divita kya Leza kikekala enka kya bibumbo byandi bya momwa mūlu, ke kya batōtyipo bandi ba pano pa ntanda.​—Kus. 19:11-15.

3. BENE ISALELA KEBĀDIPO BEPAYA BOBA BĀDI BALOMBOLA LWITABIJO

Le mavita a dyalelo apandijanga boba balombola lwitabijo na mobāpandijije Lehaba ne kyandi kisaka ku divita dya Leza pa Yediko?

Pa kala, kibumbo kya divita kya Isalela kyādi divule dine kivwanina lusa boba bādi balombola lwitabijo mudi Leza, ne kwipaya enka boba bādi bamonwa na Yehova amba bafwaninwe kufwa. Tala bino bimfwa bibidi. Nansha Yehova byaāsoñenye bene Isalela konakanya Yediko, kebāipailepo Lehaba pamo ne kisaka kyandi, mwanda wālombwele lwitabijo. (Yos. 2:9-16; 6:16, 17) Mwenda mafuku bene Ngibeone pobālombwele amba bakaminwe Leza, bene Isalela bāpandije kibundi kituntulu.​—Yos. 9:3-9, 17-19.

Dyalelo, mu mavita a mizo kebapandijangapo boba balombola lwitabijo. Kadi kyaba kimo, basivile bampikwa mambo bepaibwanga mu tuvutakanya twa mizo.

4. BENE ISALELA BĀDI BAFWANINWE KULONDA BULOMBODI BWA LEZA BUTALA DIVITA

Pa kala, Yehova wādi usaka basola bene Isalela balwe divita kukwatañana na bulombodi bwandi. Kimfwa, Leza wādi wibanena kyaba kimo banene “binenwa bya ndoe” ku kibundi kya balwana nabo. (Kup. 20:10) Kadi Yehova wādi usaka basola bene Isalela belame abo pamo ne mankambi abo batōka ku ngitu ne mu mwikadilo. (Kup. 23:9-14) Mizo ya kubwipi na bene Isalela poyādi ilāla ku bukomo na bana-bakaji ba mu bibundi byobādi banekenya, Yehova aye wākankeje bene Isalela kulonga namino. Kadi bādi babwanya kusonga mwana-mukaji ukwetwe bu musungi, enka shi pabapite kweji umo.​—Kup. 21:10-13.

Dyalelo, matanda mavule i mashinye mikanda ya mwa kulwila mavita. Nansha kuno kumvwañana byokudi na kitungo kya kukinga basivile, inoko divule dine bino bijila kebilēmekwangapo.

5. LEZA WĀDI ULWILA MUZO WANDI

Le kudi muzo obalwilanga kudi Yehova dyalelo na mwaālwidile bene Isalela ku Yediko?

Pa kala, Yehova wādi ulwila bene Isalela, kadi divule wādi wibapa bushindañani bwa mu kingelengele. Kimfwa, le Yehova wākweshe namani bene Isalela bashinde kibundi kya Yediko? Kukwatañana na byēbasoñenye Yehova, bene Isalela “pa kutūta kyungwe kikatampe kya divita, lubumbu lwapona pa nshi kakangabanga,” kine byēbapēleleje kukwata kibundi. (Yos. 6:20) Ne kadi le i muswelo’ka obānekenye divita dya na bene Amone? “Yehova webanokejeja mabwe a mvula makatampe mu makumbi . . . Na bubine, bafwile ku mabwe badi bavule kupita bafwile ku kipete kya bene Isalela.”​—Yos. 10:6-11.

Dyalelo, Yehova kalwilangapo muzo nansha umo pano pa ntanda. Bulopwe bwandi buludikwa na Yesu “ke bwa ino ntandapo.” (Yoa. 18:36) Inoko Satana, ye udi na lupusa pa maludiki onso a bantu. Malwi mabimabi a ino ntanda, alombolanga mwikadile bumuntu bwandi bubi.​—Luka 4:5, 6; 1 Yo. 5:19.

BENE KIDISHITU BA BINE BALETANGA NDOE

Monka motwamwena, ngikadilo yotudi’mo dyalelo i mishile bininge na yādi’mo Isalela wa kala. Inoko kuno kwishila, ke akopo kete kwitulengeje tuleke kulwa mavita. Kudi ne bubinga bukwabo. Kimfwa, Leza wālaile amba mu mafuku a mfulo, boba bafundijibwa nandi “kebakefundepo monka divita,” nansha kulwa’dyo kwine. (Isa. 2:2-4) Kadi, Kidishitu wānenene amba bandi bana babwanga ‘kebakekalapo ba ino ntanda’; kebakekujapo mu ñuma ya ino ntanda.​—Yoa. 15:19.

Kadi Kidishitu kāimaninepo’nka papo. Wāsoñenye balondi bandi baleke kwikala na mwikadila wibalengeja balame kīji, bulobo, nansha kulwa divita. (Mat. 5:21, 22) Ne kadi wāsoñenye balondi bandi bekale bantu “baleta ndoe” ne kusanswa balwana nabo.​—Mat. 5:9, 44.

Le ino myanda itutala namani? Padi ketusakengapo kulwa divita nansha dimo, ino le mu mityima yetu mudi ngikadila kampanda ya mushikwa ibwanya kukolomona tuvutakanya nansha nkalañani mu kipwilo? Twendelelei kutalula ngikadila yo-yonso ya uno muswelo mu mityima yetu.​—Yak. 4:1, 11.

Pa kyaba kya kutwela mu ñuma ya mizo, batwe tuletanga ndoe ne kwisanswa batwe bene na bene. (Yoa. 13:34, 35) Nanshi tusumininwei nyeke kuleka kwikuja mu bya ino ntanda potutengele difuku dikatalula’ko Yehova lonso mavita onso.​—Ñim. 46:9.

^ Kyaba kimo, bisaka bya Isalela byādi bīlwa abyo bine na bine, nansha ano malwi byokeādipo asangaja Yehova. (1 Ba. 12:24) Inoko kyaba kimo, Yehova wādi witabija kuno kwīlwa, mwanda bisaka bimo byādi bibulwa kikōkeji kwadi nansha kulonga bubi bukatampe.​—Bat. 20:3-35; 2 Bi. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.