1. Lelo kwimba kwitukwashanga tulonge bika?

MULEMBI umo wa ñimbo mutumbe wanenene amba: “Binenwa bivulujanga mulangwe. Minjiki isañamunanga mashi. Ino lwimbo alo, lulangulujanga.” Ñimbo yetu itukwashanga tulombole buswe ne kutendela Tata wetu wa mūlu, Yehova. Itukwashanga tumufwene bininge. Nanshi i kipēla kwivwanija kine kikadile kwimba na mvubu mu mutōtelo utōka, ekale potwimba pa bunka nansha ke potwimba na batutu ne bakaka.

2, 3. (a) Lelo bantu bamo babwanya kumona namani kwimba na diwi ditunduke pamo na kipwilo? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula mu kino kishinte?

² Penepa, le wiivwananga namani pa mwanda utala kwimba na diwi ditunduke pamo na kipwilo? Le bikukwatanga bumvu? Mu bibidiji bimo, bana-balume babwanya kwivwana bumvu bwa kwimba pa kitango kya bantu. Uno mwikadilo ubwanya kwikala na lupusa lubi pa kipwilo kyonso, nakampata shi bakulumpe bekaka kwimba nansha shi bengila mingilo mikwabo mu kitatyi kimbwa ñimbo.​—Ñimbo ya Mitōto 30:12.

³ Kwimba i kipindi kya mu butōtyi botutōta Yehova. O mwanda ketufwaninwepo kwendakana koku ne koku kitatyi kimbwa lwimbo, nansha kubulwa kino kipindi kibadilwa mu kupwila kwetu. Nanshi twiipangulei amba: ‘Lelo monanga namani kwimba ku kupwila? Le i bika byombwanya kulonga shi nekakanga kwimba mu kitango kya bantu? Ne i muswelo’ka ombwanya kwimba ñimbo na nsangaji?’

4, 5. Le i mpangiko’ka ya kwimba yātūdilwe’ko mu tempelo ya mu Isalela wa kala?

⁴ Mu bula bwa mānga, batōtyi ba Yehova bādi bengidija minjiki pa kumutendela. Kadi, kitatyi kyādi kikōkele bene Isalela kudi Yehova, kwimba kyādi kipindi kya mvubu mu butōtyi bwabo. Kimfwa, kitatyi kyādi kiteakanya Davida mwa kūbakila tempelo, wāteakenye’ko bene Levi tununu tuná ba kutendela Yehova na byombanwa. Mu bukata mwabo, mwādi bantu 288 “bafundijibwe mu kwimba kudi Yehova, ke bonso bamanwa kadi.”​—1 Bilongwa 23:5; 25:7.

⁵ Kadi kwimba ne minjiki byādi na mvubu pa kufikidija tempelo. Bible witusapwila’mba: “Ino kyapita enka nenki kadi bakwila bimpungidi, ne batuimba, pakwikala bwa muntu umo enka, kulonga diwi dimo dyonka dyakwivwanibwa mu kutendela ne kufwija Yehova; penepo pakutulula diwi dyabo pamo na bimpungidi ne membo a bipungwa byakomba bya madimba, ne kutendela Yehova . . . ke-mintu ntumbo ya Yehova yādi miyuje njibo ya Leza’ya.” Langa’po bidi kino mokyākomejeje lwitabijo lwa bene Isalela!​—2 Bilongwa 5:13, 14; 7:6.

6. Le i mpangiko’ka ya kwimba ne komba byombanwa yatūdile’ko Nehemia paādi mbikavu mu Yelusalema?

⁶ Nehemia nandi pa kuteakanya bene Isalela mwanda wa kūbakulula mumbu ya Yelusalema, wāteakenye’ko ne bene Levi ba kwimba ne komba byombanwa. Bwino bwabo bwālengeje kufikidijibwa kwa ino mumbu kwikale kusangaja mpata. Nehemia wātongele’ko “bibumbo bibidi bikatampe” bya batuimba. Bano batuimba bādi benda balandala pa mumbu ya kibundi, bamo benda dya ku lundyo bakwabo nabo dya ku lunkuso, kufika ne byobesambakana pa lubumbu lwādi kubwipi na tempelo. Bādi bemba na mawi matunduke, mene āivwenwe’nka ne na bantu bādi kulampe. (Nehemia 12:27, 28, 31, 38, 40, 43) Na bubine Yehova wāsangele pa kwivwana batōtyi bandi bemba ñimbo na nsangaji mwanda wa kumutendela.

7. Lelo Yesu wālombwele namani amba kwimba kwadi kwa kwikala bu kipindi kya mvubu mu butōtyi bwa bene Kidishitu?

⁷ Mu kitatyi kya Yesu namo, kwimba kwādi kukidi na mvubu mu butōtyi bwa bine. Langulukila pa byobya byālongekele mu bufuku bumo bwa mvubu mpata mu mānga ya bantu. Yesu pa kupwa kudya Bidibwa bya Kyolwa bya Mfumwetu na bandi bana ba bwanga, abo bonso bāimbile ñimbo ya mitendelo kudi Yehova.​—Tanga Mateo 26:30.

8. Lelo bene Kidishitu babajinji i bashiye namani kimfwa kya kutendela Leza na ñimbo?

⁸ Bene Kidishitu babajinji i bashiye kimfwa kiyampe kya kutendela Leza na ñimbo. Kwishila na bene Isalela bādi benda bakatōtela Yehova ku tempelo, bano bene Kidishitu bādi bapwidila mu mobo. Nansha mobo abo byokeādipo maneñene ne kumweka biyampe pamo bwa tempelo, ino bano banabetu abo bādi bemba nyeke na nsangaji. O mwanda mutumibwa Polo wāsapwidile banababo bene Kidishitu amba: “Mwifundijei ne kwikankamika nyeke banwe bene na bene na ñimbo ya mitōto, mitendelo kudi Leza, ñimbo ya ku mushipiditu imbwa na kufwija’ko, mwimbila Yehova mu mityima yenu.” (Kolose 3:16) Na bubine ñimbo ya mu kitabo kyetu kya ñimbo ifwaninwe kwimbwa “na kufwija’ko.” Mwanda ibadilwanga mu byakudya bya “pa kitatyi kifwaninwe” bitupa “umpika mukōkele ne mudyumuke.”​—Mateo 24:45.

9. (a) I bintu’ka padi bibwanya kulengeja bantu bamo bekake kwimba na nsangaji ku kupwila ne ku bitango? (b) Le i muswelo’ka otufwaninwe kwimba mitendelo kudi Yehova, ne i bāni bafwaninwe kwikutangidila? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁹ Lelo i bintu’ka bimobimo bibwanya kukulengeja wikake kwimba? Padi kemwibidilepo  kwimba mu kyenu kisaka ne mu bibidiji byenu. Nansha padi wikalanga uteja bañimba ba bwino ku ladiyo ne ku televijo, abe pa kwidingakanya nabo, penepa wakwatwa bumvu nansha kwityobola. Inoko batwe bonso tudi na kiselwa kya kwimba mitendelo kudi Yehova. O mwanda nanshi zunzula kitabo kyobe kya ñimbo, bandula mutwe, penepa imba na nsangaji! (Ezela 3:11; tanga Ñimbo ya Mitōto 147:1.) Dyalelo mu Mobo a Bulopwe mavule mudi maekran (kitalo) atamba’po binenwa bya yetu ñimbo, ne kino kitukwashanga twimbe babandule mutwe senene. Kadi i kisangaja mpata, mwanda pano ku Masomo a Mwingilo wa Bulopwe a bakulumpe ke kudi ne kwimba ñimbo ya Bulopwe. Kino kilombola’mba i kya mvubu mpata bakulumpe batangidile kwimba mu kipwilo.

10. I bika byotufwaninwe kuvuluka shi tutyina kwimba na diwi ditunduke?

¹⁰ Bantu bavule batyinanga kwimba na diwi ditunduke mwanda balañanga’mba diwi dyabo dikatunduka bininge kupita a bonso nansha’mba kebadipo na diwi diyampe. Inoko, langulukila bidi pa kino. “Batwe bonso tukukalanga divule dine” potwisamba, ino kino kekitukankajangapo kwisamba. (Yakoba 3:2) Penepa mwanda waka tuleke mawi etu ampikwa kubwaninina etukankaje kwimba ñimbo ya mitendelo kudi Yehova?

11, 12. Le i muswelo’ka otubwanya kulumbulula mwimbilo wetu?

¹¹ Pakwabo tutyinanga kwimba mwanda ketuyukilepo mwa kwimbila. Inoko kudi bintu bipēla byotubwanya kulonga pa kulumbulula mwimbilo wetu. *​—Tala kunshi kwa dyani.

¹² Ubwanya kwimba na bukankamane ne na diwi ditunduke shi wifunde mwa kukokela luvula senene. Pamo’nka na mudilo wa nshinga moupelanga ampulu bukomo bwa kwaka, mo monka ne luvula lokoka nalo lupanga diwi bukomo kitatyi  kyonena ne kyoimba. Ubwanya kwimba na bukata bwa diwi dyonenanga nadyo nansha kwiditundula. (Tala madingi mu Mwena Byabuyabuya mu Bufundiji bwa Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike, paje 181-184, mu kamutwe ka mwanda “Kuleya Biyampe Umpuya Obe.”) Na bubine, kyaba kimo Bible usoñanyanga batōtyi ba Yehova ‘basepelele’ pobemba mitendelo.​—Ñimbo ya Mitōto 33:1-3.

13. Lombola muswelo otubwanya kwimba biyampe mpata.

¹³ Mu butōtyi bwenu bwa kisaka nansha powifunda pa kasuku, tompa kulonga namino: Tonga’ko ñimbo yosenswe bininge mu kitabo kyetu kya ñimbo. Tanga binenwa byayo na bukankamane ne na diwi ditunduke kadi dya muneñenya. Kupwa, ingidija enka bukata bumo bwa diwi’dya, na kupituluka mu binenwa bya musemwa onso mutuntulu mu kiko kimo. Ku mfulo, imba musemwa’wa na bukata bwa diwi bumo bonka. (Isaya 24:14) Diwi dyobe dikalupuka biyampe mpata, ne kino kyo kisakwa. Inoko kino kekifwaninwepo kukutūyula nansha kukukwata bumvu!

14. (a) Le kupūtula bininge kyakanwa kubwanya kwitukwasha namani potwimba? (Tala kapango “Mwa Kulumbulwila Mwimbilo Obe.”) (b) I madingi’ka a mwa kunekenyenya makambakano a diwi omona bu mayampe?

¹⁴ Pa kwimba na diwi diyampe, ufwaninwe kupūtula kyakanwa senene. O mwanda shi wimba, pūtula kyakanwa bininge kupita mowikipūtwilanga powisamba. Ino le ukalonga namani shi umona’mba udi na diwi dizoze nansha dyela ñanji? Ubwanya kutana madingi mayampe mu kapango “Mwa Kunekenyenya Makambakano a pa Bula,” mu Mwena Byabuyabuya mu Bufundiji bwa Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike, paje 184.

15. (a) Lelo i bika byalupwilwe ku kupwila kwa pa mwaka kwa mu 2016? (b) I bubinga’ka bumobumo bwalengeje kitabo kya ñimbo kijadikwe?

¹⁵ Muntu ense watenwe ku kupwila kwa pa mwaka kwa mu 2016, wasangele palombwele Tutu Stephen Lett wa mu Kitango Kyendeji kulupulwa kwa kitabo kipya  kya ñimbo kidi na mutwe wa mwanda unena’mba, Twimbilei Yehova na Nsangaji. Tutu Lett watelele bubinga bukatampe bwalupwidilwe kitabo kipya kya ñimbo amba i mwanda Bible wa Bisonekwa Bijila​—Bushintuludi bwa Ntanda Mipya wajadikilwe. Kudi binenwa byashintyilwe mwanda wa kutalula bishima kebikitanwapo mu Bushintuludi bwa Ntanda Mipya. Kadi kwabwejibwe ne ñimbo mipya isambila pa busapudi ne pa kinkūlwa. Kutentekela pa bino, Kitango Kyendeji kyadi kikimba kulupula kitabo kya ñimbo kiyampe mpata, mwanda kwimba i kipindi kya mvubu mu butōtyi bwetu. O mwanda kibalu kya kino kitabo kya ñimbo i kiifwane na kya Bible Bushintuludi bwa Ntanda Mipya.

16, 17. I kushinta’ka kumokumo kwalongelwe mu kitabo kipya kya ñimbo?

¹⁶ Pa kupēleja mwa kwingidijija kino kitabo kya ñimbo, o mwanda ñimbo i mityangwe mu bipindi palapala mungya mitwe ya myanda mikatampe. Kimfwa, ñimbo 12 mibajinji isambilanga padi Yehova, ñimbo 8 ilonda’po isambilanga padi Yesu ne pa kinkūlwa, ne ilonda’ko nayo’nka nabya. Mitwe ya myanda mikatampe idi ku ngalwilo kwa kitabo kya ñimbo. Kino kikwashanga bininge, kimfwa shi tutu ukimba kutonga lwimbo lwa kukemba ku mwisambo.

¹⁷ Pa kukwasha muntu ense embe na mutyima wandi onso, binenwa bimo bya ñimbo byashintyilwe pa kusaka’mba musapu wa ñimbo wivwanikwe senene. Bishima bimo kebikingidijibwangapo divule byashintyilwe. Kadi, mutwe wa mwanda wa lwimbo lunena’mba “Kitūkijetyima” washintyile ke “Tūkijai Mutyima,” ne binenwa nabyo byajadikilwe. Kadi byadi byendele’mo kushinta mutwe wa mwanda wa lwimbo lunena’mba “Lama Obe Mutyima” na kushinta musoñanya na binenwa bya amba “Tulamanga Mityima Yetu.” Mwanda waka? Mwanda dibajinji, shi muntu wimba luno lwimbo, wadi bwa aye usoñanya bantu bakwabo bya kulonga. Kino kyadi kibwanya kumonwa bibi na bapya, bantu basangela bubine, bankasampe, ne bakaka badi ku kupwila nansha ku bitango. Kino kyo kyashintyilwe mutwe wa mwanda ne binenwa bya luno lwimbo.

18. Mwanda waka tufwaninwe kwifunda ñimbo ya mu kitabo kipya? (Tala kunshi kwa dyani.)

¹⁸ Ñimbo mivule ya mu kitabo Twimbilei Yehova na Nsangaji idi pamo bwa milombelo. Ino ñimbo ibwanya kukukwasha ulombole Yehova monso mowiivwanina. Ñimbo mikwabo iketukankamikila “ku buswe ne ku mingilo milumbuluke.” (Bahebelu 10:24) Bitulomba kuyuka minjiki, mwimbilo, ne binenwa bya ñimbo. Muswelo umo otubwanya kulonga namino i na kuteja ñimbo mikwatwe ku mawi imbilwe na batutu ne bakaka. Ino ñimbo idi pa jw.org. Shi wifunda ñimbo kwinjibo, nabya ukayuka mwa kwimbila na kikulupiji ne na nsangaji. *​—Tala kunshi kwa dyani.

19. I muswelo’ka ubwanya bantu bonso mu kipwilo kutōta Yehova?

¹⁹ Kokilwa’mba kwimba i kipindi kya mvubu mu butōtyi bwetu. I muswelo muyampe wa kulombola Yehova amba tumusenswe ne amba tumufwijanga’ko pa byonso byaetulongela. (Tanga Isaya 12:5.) Shi wimba na nsangaji, nabya ukankamikanga bantu bakwabo nabo balonge uno muswelo. Bantu bonso mu kipwilo, ekale bankasampe, batame, nansha ke bapya mu bubine, babwanya kutōta Yehova mu uno muswelo. Nanshi kokekaka kwimba na mutyima obe onso. Kōkela buludiki bwa mulembi wa Ñimbo ya Mitōto wānenene amba: “Imbai kudi Yehova.” Nanshi, twimbei na nsangaji!​—Ñimbo ya Mitōto 96:1.