Bine, kilongwa kya kanye kipanga bantu kikulupiji ne busengi! Shi tubayuka’mba muntu kampanda witutele mutyima, tusangalanga. Batwe bonso byotusangelanga kulongelwa bintu na kanye, le i muswelo’ka otubwanya kutamija ino ngikadila milumbuluke?

Kwikala na kanye i ne kuta bakwetu mutyima bya binebine bekale biyampe​—kwibata mutyima kumwekelanga ku binenwa ne bilongwa bikwasha. Byoidi ngikadila ingila, kanye kalombanga bivule kupita’ko’tu kalēmo ne bulēme bwa bubela. Kanye ka bine katambanga ku buswe bukatampe ne lusa. Ne kadi, kano kanye kabadilwa mu kipa kya mushipiditu ujila wa Leza kine kifwaninwe kutamija bene Kidishitu. (Ngalatea 5:22, 23) Byotufwaninwe kutamija kanye, tutalei bidi muswelo wālombwele Yehova ne wandi Mwana ino ngikadila, ne muswelo otukokeja kwiula kimfwa kyabo.

Yehova udi na kanye kadi utele bantu bonso mutyima, kubadila’mo ne ‘bampikwa kufwija’ko ne babi.’ (Luka 6:35) Kimfwa, Yehova “utambijanga dyuba dyandi ku babi ne ku bayampe kadi unokejanga mvula ku boloke ne ku bakondame bene.” (Mateo 5:45) Inoko, nansha ke boba kebetabijepo Yehova bu Mupangi wabo bamwenanga mu būmi bwaebapele na kanye, kadi babwanya kwikala na nsangaji mu ludingo kampanda.

Tutana kimfwa kya kutendelwa kya kanye mu bintu byobālongēle ba Adama ne Eva kudi Yehova. Ba Adama ne Eva pa kupwa’tu kujilula, “bāsonena pamo mani a kikuyu, bālonga bya kwikumbakanya mu kifuka.” Inoko, Yehova wādi uyukile amba basakilwa bisandi biyampe mwa kwikadila panja pa Edena, pene pādi nshi ya “miba ne bapimbye” mifingwe mafingo. Ebiya Yehova wāvuija bisakibwa byabo na kanye, wēbalongela “bivwalwa bilampe bya biseba.”​—Ngalwilo 3:7, 17, 18, 21.

Nansha Yehova byadi na kanye ku “boloke ne ku bakondame bene,” usakanga nakampata kulombola kanye ku bengidi bandi ba kikōkeji. Kimfwa, mu mafuku a mupolofeto Zekadia, mwikeulu umo wākalabele pa kumona lūbako lwa tempelo ya mu Yelusalema lwaimana. Yehova wāivwene milangwe ya mwikeulu kupwa wāmulondolola na “binenwa biyampe kadi bisenga.” (Zekadia 1:12, 13) Yehova wālongele muswelo umo onka ne na mupolofeto Ediya. Kitatyi kimo, uno mupolofeto wātyumukilwe mutyima, wānena Yehova amwipaye. Yehova wātele mutyima ku mwiivwanino wa Ediya, wātuma mwikeulu mwanda wa kumukomeja. Ne kadi, Leza wākulupije uno mupolofeto amba kadipo bunka. Ediya pa kupwa kwivwana bino binenwa bya kanye ne kupebwa bukwashi bwaādi usakilwa, wāendelele na mwingilo wandi. (1 Balopwe 19:1-18) Mu bengidi ba Leza bonso, le i ani mubajinji kumwekeja kanye, ngikadila ya Yehova ya kutendelwa?

Mu mwingilo wandi wa pano panshi, Yesu wādi uyukene bu muntu wa kanye kadi utele bantu mutyima. Kādipo na mutyima mūmu nansha kwizunzula. Wānenene na lusa’mba: “Iyai kondi banwe baputuma na mingilo ne balēmenenwe, nami nkemutūja. . . . Mwanda lupungu lwami i luyampe.” (Mateo 11:28-30) Pa mwanda wa kanye kandi, bantu bādi balonda Yesu konso kwaenda. Yesu pa ‘kwibakwatyilwa lusa,’ webadisha, webabelula misongo ne bulema bwabo, ne kwibafundija “bintu bivule” padi Shandi.​—Mako 6:34; Mateo 14:14; 15:32-38.

Pa mwanda wa kanye kandi kakatampe, Yesu wādi wivwanija ne kujingulula mwa kwikadila na bantu. Na bubine, nansha shi byamulombele bintu bikomo namani, Yesu wādi utambula “senene” boba bonso bādi bamukimba pampikwa budimbidimbi. (Luka 9:10, 11) Kimfwa, kāfuninepo mwana-mukaji wādi uzakala, nansha byaādi wa disubi, wātengele ku kivwalwa kyandi kya pangala koku ukulupile amba usa kukoma ku muyeye wa mashi. (Levi 15:25-28) Pa kukwatyilwa lusa uno mwana-mukaji wāsusukile mu bula bwa myaka 12, Yesu wāmunenene amba: “A mwanami, lwitabijo lobe lubakukomeja. Enda mu ndoe, kadi beluka ku luba lobe lusansa.” (Mako 5:25-34) Bine kino i kilongwa kya kutendelwa kya kanye.

Mu bimfwa byotwatelanga kala, tubamone’mo amba kanye ka bine kamwekelanga ku bilongwa. Yesu wālombwele amba tufwaninwe kulonga’po kintu mu kyelekejo kya mwine Samadia muyampe. Nansha bene Samadia byobādi mu lwana na Bayuda, mwine Samadia wa mu kyelekejo wākwatyilwe mwana-mulume umo lusa, mwine obāibile, bāmukupila, kadi bāmushiya mupungile mu dishinda. Kanye kātonwene uno mwine Samadia alonge’po kintu. Wāmundapa bilonda, kupwa wāmuselela ku njibo ya beni. Kupwa uno mwine Samadia wāfuta kalama wa njibo ya beni mwanda wa kutala uno muntu mutapwe bilonda, kadi wānena’mba usa kufuta lupeto lukwabo lonso.​—Luka 10:29-37.

Nansha kanye byokamwekelanga divule ku bilongwa, kabwanya ne kulombolwa kupityila ku binenwa biyampe kadi bikankamika. Nansha shi “kuzumbazumba kwa mu mutyima wa muntu kulēmejanga’o,” ino Bible ubweja’ko amba “binenwa biyampe biusangaja.” (Nkindi 12:25) Tubwanya kutūja mutyima wa bakwetu shi kanye ne buyampe bitutonona twisambe nabo bintu byūbaka. * Binenwa byetu bya kanye bikalombola’mba twibatele mutyima. Shi bakankamikwa uno muswelo, bakalwa biyampe na bikoleja byobekonda nabyo mu būmi.​—Nkindi 16:24.

Byobapangilwe “mu kyelekejo kya Leza,” bantu bonso babwanya kutamija ngikadila ya kanye. (Ngalwilo 1:27) Kimfwa, Dyudiusa, mudyavita wa kibumbo kya basola bene Loma wādi ulamine mutumibwa Polo paādi wenda kukakutwa mu Loma, wālongēle mutumibwa bintu “na kanye, wamuleka ende kudi balunda nandi bakamukwashe” mu kibundi kya Shidona. (Bilongwa 27:3) Mwenda mafuku, bantu ba mu Medita bālombwele Polo ne bakwabo bobalobēle nabo “kanye kakatampe mpata.” Bekadi ba pa bisanga bēbabanjile’nka ne mudilo wa kota. (Bilongwa 28:1, 2) Bine, nansha byobādi bafwaninwe kufwijibwa’ko pa bilongwa byabo, kanye kalombanga bivule kupita’ko’tu kulonga kilongwa kiyampe na dimo.

Pa kusangaja Leza bininge, tufwaninwe kutamija kanye ne kwikamwekeja nyeke mu bumuntu bwetu ne mu būmi bwetu. Pa kino, Yehova witunena ‘tuvwale’ kanye. (Kolose 3:12) Inoko na bubine, kebitupēlelangapo nyeke kwikala na ino ngikadila ya bwine Leza. Mwanda waka? Tubwanya kwishisa  kulombola kanye pa mwanda wa bumvu, kubulwa mutyima-ntenke, kulwibwa, nansha kutādilwa na milangwe ya kwisakila. Inoko, tubwanya kunekenya ano makambakano na kukulupila mushipiditu ujila ne na kwiula kimfwa kya Yehova kya kanye.​—1 Kodinda 2:12.

Lelo tuyukile bintu byotufwaninwe kwilumbulula’mo mwanda wa kulombola kanye? Tufwaninwe kwiipangula’mba ‘Le ntejanga bakwetu na lusa? Le ntanga mutyima ku bisakibwa bya bakwetu? Le i musunsa’ka wa mfulo onalombwele kanye ku muntu wa panja pa kisaka nansha yewa ke mulundapo wa pa mutyima?’ Nabya tubwanya kwitungila kitungo, kimfwa kya kuyuka biyampe bantu betujokolokele, nakampata mu kipwilo kya bwine Kidishitu. Mu uno muswelo tukata mutyima ku ngikadilo yobadi’mo ne ku bisakibwa byabo. Kadi Tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulombola bakwetu kanye mu muswelo otwadi ba kusangela betulombole’ko shi twadi pa kyabo kyaba. (Mateo 7:12) Ku mfulo, Yehova uketwesela pa bukomo botulonga bwa kutamija kanye shi tumulomba etukwashe.​—Luka 11:13.

Mutumibwa Polo paātelele bintu byādi bimuyukanya bu mwingidi wa Leza, wātelele ne “kanye.” (2 Kodinda 6:3-6) Bantu bādi bafwena Polo, pa mwanda wa kuta kwaādi wibatele mutyima, kwine kwādi kumwekela ku bilongwa ne binenwa bya kanye. (Bilongwa 28:30, 31) Mu muswelo umo onka, netu tubwanya kukokela bantu ku bubine shi tudi na kanye. Shi tulombola kanye ku bantu bonso, kubadila’mo ne boba betulwa, tubwanya kwibatūkija mutyima ne kutalaja bukalabale bwabo. (Loma 12:20) Mwenda mafuku, babwanya kusangela’nka ne musapu wa mu Bible.

Mu Paladisa ya pano pa ntanda īya’ko, na bubine bantu bavule bakasangulwa bakasangela kwimwena kanye ka bine, padi musunsa wabo mubajinji. Pa kulombola kufwija’ko, nabo bakatononwa kulombola bakwabo kanye. Muntu ense ukapela kulombola kanye ne kukwasha bakwabo kakekalapo na kifuko kya nyeke mu Bulopwe bwa Leza. Pakwabo kadi, boba betabijibwe na Leza kukekala’ko nyeke bakelongela bintu na buswe ne na kanye. (Ñimbo ya Mitōto 37:9-11) Bine ntanda ikekala mu ndoe ne mutyima-ntenke! Inoko, kumeso kwa kino kitatyi kilumbuluke kufika, le i muswelo’ka otubwanya kumwena mu kulombola kanye tamba’nka pano?

Bible unena’mba: “Muntu wa kanye umwenanga’mo aye mwine.” (Nkindi 11:17) Bantu bafwenanga muntu wa kanye, kadi nabo bekalanga na mutyima wa kumulombola kanye. Yesu wānenene amba: “Kipimo kyomupimina bakwenu, nenu bakemupimina’kyo’nka nabya.” (Luka 6:38) Nanshi, muntu wa kanye kejengapo kusokola balunda ne kulama bulunda bwabo.

Mutumibwa Polo wāsoñenye bantu ba mu kipwilo kya Efisesa amba, “ikalai na kanye banwe bene na bene, ba mutyima wa lusalusa, mwilekela na mutyima umo banwe bene na bene.” (Efisesa 4:32) Kipwilo kimwenanga’mo bininge shi kidi’mo bene Kidishitu ba lusa balombola kanye kadi bakimba kwikwasha abo bene na bene. Bantu ba uno muswelo kebanenangapo binenwa bya kansontomokela, kufutulula bantu nansha kudiulula bisansa. Pa kyaba kya kusambakanya lubabo lubilubi, baloñanga bukomo bwa kwingidija ludimi lwabo mwanda wa kukwasha bakwabo. (Nkindi 12:18) Mfulo mfulō, kipwilo kyakomejibwa ne kwingidila Leza na nsangaji.

Bine, kanye i ngikadila imwekelanga ku binenwa ne bilongwa. Shi tudi na kanye, tumwekejanga bumuntu buyampe ne buntu bwa Leza wetu, Yehova. (Efisesa 5:1) Batwe netu tukomejanga bipwilo byetu ne kukokela bakwetu ku mutōtelo utōka. Nanshi twiyukanyei nyeke bu bantu balombola kanye!