1. Mwanda waka batwe bonso tusakilwa busengi?

BATWE bonso tusakilwa busengi. Padi būmi bwetu i buyule malangalanga, kutyumukwa mutyima, ne kuzumbija mutyima. Padi tususukanga pa mwanda wa misongo, bununu, nansha kufwilwa muntu otusenswe. Bamo motudi basusulwanga bibibibi na bakwabo. Kadi, bantu betujokolokele abasanswa lūma bininge. Na bubine, bino “bitatyi bya makambakano” bilombola’mba tudi “mu mafuku a mfulo” ne amba difuku dyonso twendanga tufwena ku ntanda mipya. (2 Temote 3:1) Ino padi ketudi bakungile kitatyi kilampe kufikidila kwa milao ya Yehova, ne padi ketudi batanwe na makambakano mavule. Penepa, le tukatana busengi kwepi?

2, 3. (a) Le i bika byotuyukile padi Habakuka? (b) Le i kika kyotusa kubandawila mukanda wa Habakuka?

² Tubandaulei mukanda wa Habakuka pa kutana malondololo a kino kipangujo. Nansha Bisonekwa byokebitulombolapo myanda mivule pa būmi bwa Habakuka, mukanda wandi ukankamika bya binebine. Mobimwekela dijina Habakuka dishintulula’mba “Kufumbakanya Bininge.” Kino kibwanya kufunkila pa  muswelo ufumbakanya Yehova batōtyi bandi na nsangaji mwanda wa kwibasenga. Kadi kibwanya kufunkila ne pa muswelo umulamete batōtyi bandi bininge. Habakuka wēsambile na Leza, wāmwipangula ne bipangujo. Yehova wāpele Habakuka mushipiditu wa kulemba byobēsambile, mwanda wādi uyukile amba netu tukamwena’mo.​—Habakuka 2:2.

³ Kwisamba kwēsambile Yehova na mupolofeto muvutakanibwe ye myanda yonso itulombola Bible padi Habakuka. Inoko mukanda wandi ubadilwa mu “byonso byālembelwe pa kala” mu Kinenwa kya Leza, “amba pa kūminina kwetu ne pa kusengwa na Bisonekwa twikale na lukulupilo.” (Loma 15:4) Le mukanda wa Habakuka ubwanya kwitukwasha batwe bonso namani? Ubwanya kwitukwasha tuyuke mushintulwila kukulupila mudi Yehova. Kadi bupolofeto bwa Habakuka bwitukulupija’mba tubwanya kwikala na ndoe ya mutyima nansha shi twikonda na makambakano ne matompo a muswelo’ka.

4. Mwanda waka Habakuka wāvutakanibwe?

⁴ Tanga Habakuka 1:2, 3. Habakuka wāikele’ko mu kitatyi kikomo bininge. Bantu bādi bamujokolokele bādi babi, basenswe lūma, kadi kino kyāmuletele bulanda bininge. Konso kwaādi wela meso, wādi umona bene Isalela besusula bibibibi kadi byampikwa kufwaninwa. Habakuka wēipangwile amba: ‘Le buno bubi bukapwa kitatyi’ka? Mwanda waka Yehova waije bininge kulonga’po kintu mpika?’ Wēmwene bu kādipo na wa kumukwasha. Ebiya wāzenza Yehova alonge’po kintu. Padi Habakuka wāshilwile kulanga’mba Yehova kakitelepo bantu bandi mutyima nansha’mba kasapo kulonga’po kintu. Le nobe kodi mwiivwane uno muswelo?

5. Le i bika byotubwanya kwifunda mu mukanda wa Habakuka? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁵ Le kwipangula kwāipangwile Habakuka bino bipangujo kulombola’mba wābudilwe kikulupiji mudi Yehova ne mu milao yandi? Mhm! Habakuka wādi ulomba Yehova amukwashe pa kutatana kwandi ne pa makambakano andi, kintu kilombola’mba kābudilwepo lukulupilo ino wādi ukimukulupile. Habakuka wādi na malangalanga kadi muvutakanibwe. Kādipo wivwanije kine kyādi kikungidile Yehova kulonga’po kintu, ne kine kyaāmulekele asusuke bininge. Kupa kobāpele Habakuka mushipiditu kudi Yehova, amba alembe myanda yandi kwitufundija bufundiji bukatampe. Ketufwaninwepo kutyina kulombola Yehova makambakano ne kutatana kwetu. Na bubine, witunena na kanye tumulombe ne kumulombola mwine motwiivwanina. (Ñimbo ya Mitōto 50:15; 62:8) Nkindi 3:5 witukankamika batwe bonso amba: “Kulupila mudi Yehova na mutyima obe onso, kadi kokesumbidila ñeni ya abe mwine.” Habakuka wālondele bino binenwa mu bwandi būmi.

6. Mwanda waka kulombela kudi na mvubu?

⁶ Habakuka wādi ukulupile mudi Yehova, Shandi ne Mulunda nandi, kadi wākwete mulangwe wa kumufwena. Habakuka kādipo’tu ulangalanga pa makambakano andi ne kulonga bukomo wa kupwa’o aye mwine. Inoko wālombēle pa mwanda wa mwiivwanino wandi ne malangalanga andi. Kino i kimfwa kiyampe kotudi. Yehova mwine Wivwananga milombelo, witunena tulombole amba tumukulupile na kulombela ne kumulombola makambakano etu. (Ñimbo ya Mitōto 65:2) Shi tulonge namino, tukamona mulondolwela Yehova milombelo yetu. Tukeivwana bu witufumbakenye kitatyi kyaetusenga ne kwituludika. (Ñimbo ya Mitōto 73:23, 24) Uketukwasha twivwanije mwamwena ngikadilo yotudi’mo, nansha shi tususuka  na matompo’ka. Na bubine, kulombela kudi Yehova i muswelo muyampe mpata wa kulombola’mba tumukulupile.

7. Le Yehova wālongele namani kitatyi kyāmulombwele Habakuka makambakano andi?

⁷ Tanga Habakuka 1:5-7. Habakuka paāpwile kulombola Yehova malangalanga andi, wēipangwile padi bikalonga’po Yehova. Byadi Tata wa buswe, Yehova wāivwanije muswelo wādi wiivwene Habakuka. Aye wādi uyukile amba Habakuka ususukanga kadi wabijanga bamukwashe. O mwanda Yehova kāfuninepo Habakuka, ino wāmulombola byasa kulonga Bayuda bampikwa kikōkeji pampikwa kwija. Na bubine, padi Habakuka ye muntu mubajinji obāsapwidile kudi Yehova amba mfuto yabo keidi pabwipi.

8. Mwanda waka Yehova wālondolwele mu muswelo mwishile na byādi bitengēle Habakuka?

⁸ Yehova wāshintulwidile Habakuka amba kasapo kwija kulonga’po kintu. Wādi wa kupa mfuto bantu babi ba Yuda kadi ba lūma. Yehova pa kunena’mba kino kikalongeka “mu enu mafuku,” wālombwele amba butyibi bwandi bwādi bwa kufika Habakuka nansha bene Isalela bakwabo ba mu andi mafuku bakidi bōmi. Yehova wālondolwele mu muswelo mwishile na byādi bitengēle Habakuka. Bene Kaladea, nansha bene Babiloni bādi bakalabale. Bādi basenswe lūma bininge kupita bene Isalela, bene bādi bayukile’ko misoñanya ya Yehova. Penepo mwanda waka Yehova wādi wa kwingidija uno muzo mukalabale wa bajentaila mwanda wa kupa bantu bandi mfuto? Kino kyādi kya kususula Yuda bininge. * (Tala kunshi kwa dyani.) Le shi wadi amba wi Habakuka, wādi wa kwiivwana namani?

9. Le i bipangujo’ka bikwabo byāipangwile Habakuka?

⁹ Tanga Habakuka 1:12-14, 17. Nansha Habakuka byaāyukile amba Yehova ukengidija bene Babiloni mwanda wa kupa bantu babi bamujokolokele mfuto, wādi ukidi muvutakanibwe. Inoko wādi mwityepeje kadi musumininwe kukulupila nyeke mudi Yehova. Na bubine, wānenene amba Yehova ukekala nyeke “Dibwe” dyandi. (Kupituluka 32:4; Isaya 26:4) Habakuka wādi ukulupile nyeke amba Leza udi na buswe ne kanye, o mwanda kātyininepo kwipangula Yehova bipangujo bimobimo, kimfwa’mba: Mwanda waka Yehova waleka bintu byenda bibipila’ko mu Yuda, ne bantu bandi nabo basusuka bininge? Mwanda waka kalongele’popo kintu bukidibukidi? Mwanda waka Mwinē Bukomo Bonso ‘waube talala’ ne kutala bitupu bubi konsokonso? Nansha nankyo, Yehova i “Mwine Ujila,” kadi ‘meso andi atōkanga bininge keafwaninwepo kumona kibi.’

10. Mwanda waka tubwanya kwiivwana kyaba kimo na mwēivwanine Habakuka?

¹⁰ Netu tubwanya kwiivwana kyaba kimo na mwēivwanine Habakuka. Tutejanga Yehova. Tukulupile mwadi kadi tutañanga ne kwifunda Kinenwa kyandi, bine biningija lukulupilo lwetu. Kadi twivwananga myanda ya milao yandi kitatyi kyotuteja byobya bitufundija bulongolodi bwandi. Ino twiipangulanga padi amba, ‘Le masusu etu akapwa kitatyi’ka?’ Tubwanya kuboila ñeni ku bintu bikwabo byālongele Habakuka.

11. Le Habakuka wādi musumininwe kulonga bika?

¹¹ Tanga Habakuka 2:1. Kwisamba kwēsambile Yehova na Habakuka kwāmupele ndoe ya mutyima. Kwāmukweshe asumininwe kukungila Yehova alonge’po kintu. Habakuka wālombwele monka kusumininwa paānenene amba: “Nkungile  talala difuku dya tusua.” (Habakuka 3:16) Bengidi bakwabo ba Leza ba kikōkeji nabo bākungile Yehova na kitūkijetyima alonge’po kintu. Kimfwa kyabo kitukankamika, mwanda kilombola’mba netu tubwanya kumukungila na kitūkijetyima.—Mika 7:7; Yakoba 5:7, 8.

12. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila kudi Habakuka?

¹² Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kusumininwa kwa Habakuka? Mibajinji, ketufwaninwepo kuleka kulombela kudi Yehova nansha shi tudi na makambakano’ka. Ya bubidi, tufwaninwe kuteja bitusapwila Yehova kupityila ku Kinenwa kyandi ne bulongolodi bwandi. Ne ya busatu, tufwaninwe kukungila Yehova na kitūkijetyima alonge’po kintu ne kukulupila’mba ukatalaja misanshi yetu pa kitatyi kyasaka. Shi twiule Habakuka, tukekala na ndoe ya mutyima, kadi tukabwanya kūminina. Lukulupilo lwetu luketukwasha twikale na kitūkijetyima ne nsangaji nansha shi twikonda na makambakano’ka. Tukulupile amba Tata wetu wa mūlu ukalonga’po kintu.​—Loma 12:12.

13. Le Yehova wāsengele Habakuka namani?

¹³ Tanga Habakuka 2:3. Tubwanya kukulupila’mba Yehova wāsangedile butyibi bwa Habakuka bwa kumukungila alonge’po kintu. Mwinē Bukomo Bonso wādi uyukile senene bine byādi bisusula Habakuka, ebiya wāsenga mupolofeto ne kumukulupija na buswe amba ukalondolola bipangujo byandi byampikwa budimbidimbi. Bine, Habakuka weivwene biyampe pa malangalanga andi onso. Bidi pamo bwa Yehova wāsapwidile Habakuka amba: “Abe tūkija’tu mutyima kadi nkulupile. Nsa kulondolola milombelo yobe, nansha shi bimweka’mba bibaije.” Yehova wāvulwije Habakuka amba ke mutunge kala kitatyi kya kufikidija milao yandi. O mwanda wākankamikile Habakuka akungile nyeke. Ku mfulo, mupolofeto kādipo wa kutyumukwa mutyima.

14. Le tufwaninwe kusumininwa kulonga bika kitatyi kyotutompibwa?

¹⁴ Netu tufwaninwe kukungila Yehova alonge’po kintu. Kadi tufwaninwe kuteja senene byaetulombola. Nabya tukekala na kikulupiji ne ndoe ya mutyima nansha shi tubatompibwa namani. Yesu wētukankamikile tuleke kuta mutyima ku “bitatyi nansha byaba” kebitulombwelepo Leza. (Bilongwa 1:7) Tufwaninwe kukulupila’mba Yehova mwine uyukile kitatyi kifwaninwe kya kulonga’po kintu. Nanshi, ketufwaninwepo kukōka, ino tufwaninwe kwikala betyepeje, batūkije mutyima ne kwikala na lwitabijo mudi Leza. Kadi kitatyi kyotukungile, tufwaninwe kwingidija na tunangu kitatyi kyetu ne kwingidila Yehova mwendele bukomo bwetu.​—Mako 13:35-37; Ngalatea 6:9.

15, 16. (a) Le i milao’ka yotutana mu mukanda wa Habakuka? (b) Le ino milao itufundija bika?

¹⁵ Yehova wālaile amba: “Moloke ukekalanga mūmi pa kikōkeji kyandi,” ne amba “ntanda ikayula buyuki bwa ntumbo ya Yehova.” (Habakuka 2:4, 14) Bine, Yehova ulaile kupa boba badi na kitūkijetyima ne bamukulupile būmi bwa nyeke.

¹⁶ Uno mulao udi mu Habakuka 2:4 udi na mvubu mpata, mwanda mutumibwa Polo wāpitulukile’mo misunsa isatu mu mikanda yandi! (Loma 1:17; Ngalatea 3:11; Bahebelu 10:38) Tubwanya kukulupila’mba nansha shi twikonda na makambakano’ka, tukamona milao ya Yehova ifikidila shi tumukulupile. Yehova usakanga tute mutyima ku lukulupilo lwetu lwa mu mafuku a kumeso.

17. Le Yehova witukulupija’mba uketulongela bika shi tukulupile mwadi?

¹⁷ Mukanda wa Habakuka witufundija bufundiji bukatampe batwe bonso badi mu mafuku a mfulo. Yehova ulaile kupa muntu  yense moloke kadi umukulupile, būmi bwa nyeke. Nanshi tuningijei nyeke kikulupiji kyetu mudi Leza, nansha shi tudi na makambakano ne kwikala na malangalanga a muswelo’ka. Byobya byobānene Habakuka kudi Yehova bitukulupija’mba uketukwasha ne kwitupandija. Witunena na kanye tukulupile mwadi ne kwilaija na kitūkijetyima kitatyi kyatungile kala mwanda wa Bulopwe bwandi buludike ntanda. Mu kine kitatyi’kya, ntanda ikayula bantu ba nsangaji ne ba ndoe batōta Yehova.​—Mateo 5:5; Bahebelu 10:36-39.

18. Le binenwa bya Yehova byātengele Habakuka namani?

¹⁸ Tanga Habakuka 3:16-19. Byobya byobālombwele Habakuka kudi Yehova byāmutengele bininge. Habakuka wālangulukīle pa bintu bitulumukwa byālongēle Yehova bantu bandi ba pa kala. Ebiya wāningija kikulupiji kyandi mudi Yehova. Wādi ukulupile’mba Yehova kakejepo kulonga’po kintu! Kino kyāsengele mupolofeto, nansha byaādi uyukile amba ubwanya kususuka mu bula bwa kitatyi kampanda. Habakuka kādipo kadi ukitatana. Ino wākulupile bininge amba Yehova ukamupandija. Na bubine, byobya byanena mu vese wa 18 bibadilwa mu binenwa bya kikulupiji kikatampe byotutanga mu Bible. Befundi bamo bakulupile amba bino bishintulula’mba: “Nkatombojoka nsangaji mudi Mfumwetu; nkajokoloka na nsangaji mudi Leza.” Bine, buno i bufundiji bukatampe kotudi batwe bonso! Yehova ketulailepo’tu enka milao ya kutendelwa ya mu mafuku a kumeso, ino kadi witukulupija’mba usa kufikidija ino milao panopano ponka.

19. Le tubwanya kusengibwa namani na Yehova na mwāsengelwe Habakuka?

¹⁹ Bufundiji bukatampe botwifunda mu mukanda wa Habakuka i kukulupila mudi Yehova. (Habakuka 2:4) Pa kukulupila nyeke mudi Yehova, tufwaninwe kuningija kipwano kyotupwene nandi. Nanshi tufwaninwe kulonga namino. (1) Kulombela nyeke, kulombola Yehova malangalanga ne makambakano etu. (2) Kuteja senene byobya bitulombola Yehova mu Kinenwa kyandi, ne kulonda buludiki bwaetupa kupityila ku bulongolodi bwandi. (3) Kwikala na kikōkeji ne kitūkijetyima kitatyi kyotukungila Yehova afikidije milao yandi. Bino byo byālongele ne Habakuka. Nansha byaādi muvutakanibwe bininge paāshilwile kwisamba na Yehova, ino ku mfulo, wākankamikilwe ne kwikala na nsangaji! Shi twiule Habakuka, netu tukasengibwa na kufumbakanibwa na Yehova, Tata wetu wa mūlu. Le kudi busengi bukatampe botubwanya kusengibwa mu ino ntanda mibi?