1-2. (a) Le i bipangujo’ka byotusa kulondolola? (b) I bika bilombola’mba Yehova usakanga kwitukwasha?

 YEHOVA ubwanya kwitukwasha tulwe na makambakano a mu būmi ne kwikala na nsangaji mu mwingilo wetu ukola. Le witukwashanga muswelo’ka? Ne i muswelo’ka otubwanya kumwena ne pa mfulo mu bukwashi bwa Yehova? Bino bipangujo bisa kulondololwa mu kino kishinte. Inoko, kumeso kwa kulondolola bino bipangujo, tulondololei bidi kino kipangujo: Le bine Yehova usakanga kwitukwasha?

² Kishima kyāingidije mutumibwa Polo mu mukanda waālembēle Bahebelu kibwanya kwitukwasha tutane kilondololwa. Polo wālembele amba: “Yehova i mukwashi wami; nkikakwatwapo moyo. Le muntu ukokeja kunonga kika?” (Bah. 13:6) Mabuku ashintulula myanda ya mu Bible anena’mba, nshintulwilo ya kishima “mukwashi” kingidijibwe mu uno vese, kifunkila pa muntu unyemena lubilo kudi muntu umwabija amukwashe. Tompa kufwatakanya Yehova unyema lubilo mwanda wa kukapandija muntu udi mu makambakano. Na bubine uketabija’mba ino nshintulwilo ilombola’mba Yehova usakanga bininge kwitukwasha​—ke kwikala Mukwashi wetu kadi. Na bukwashi bwa Yehova, tubwanya kūminina byamalwa na nsangaji.

3. Le i miswelo’ka isatu itukwashanga’mo Yehova tūminine byamalwa na nsangaji?

³ Le i miswelo’ka imoimo itukwashanga’mo Yehova tūminine na nsangaji makambakano etutana? Pa kulondolola kino kipangujo, twendei mu mukanda wa Isaya. Mwanda waka? Mwanda bupolofeto buvule bwālembele Isaya butala bengidi ba Leza dyalelo. Kadi Isaya i mwisambile padi Yehova mu bishima  bipēla kwivwana. Kimfwa kimo bidi i myanda idi mu Isaya 30. Mu uno shapita, Isaya i mwingidije’mo byelekejo bilumbuluke bilombola muswelo witukwashanga Yehova batwe bantu bandi (1) na kuteja milombelo yetu ne kwiilondolola, (2) na kwituludika, ne (3) na kwitwesela madyese dyalelo ne mu mafuku āya kumeso. Twisambilei’ko pa ino miswelo isatu itukwashanga’mo Yehova.

4. (a) Le Yehova wātelele Bayuda ba mu mafuku a Isaya bu bantu ba muswelo’ka? (b) Le i lukulupilo’ka lobāpele Bayuda ba kikōkeji kudi Yehova? (Isaya 30:18, 19)

⁴ Mu binenwa bya ku ngalwilo kwa Isaya shapita 30, Yehova utela’mo Bayuda bu “bana ba mitwe myūmu,” babweja “bubi ku bubi bukwabo.” Kupwa wendeleja na kunena’mba: “I bantomboki, . . . kebasakepo kwivwana bijila bya Yehova.” (Isa. 30:1, 9) Bantu byobāpelele kuteja Yehova, Isaya wālaile amba Yehova ukaleka kyamalwa kibafikile. (Isa. 30:5, 17; Yel. 25:8-11) Kadi na bubine, bāselelwe bu misungi na bene Babiloni. Inoko, kwādi ne Bayuda bamo mu bukata mwabo bādi na kikōkeji, kadi Isaya wādi na musapu wa kwibasapwila wibapa lukulupilo. Wēbasapwidile amba difuku dimo Yehova ukebajokejeja mu yabo ntanda. (Tanga Isaya 30:18, 19.) Ne bino byo byālongekele. Yehova wāfudije bumisungi bwabo. Inoko, pāpityile bidi myaka mivule ebiya Yehova kaebanyongolola mu bumisungi. Binenwa “Yehova wilaije na kitūkijetyima kwimutōkelwa mutyima,” bilombola’mba pādi pa kupita bidi kitatyi kampanda, kupwa bamisungi ba kikōkeji kebanyongololwa. Na bubine, bene Isalela balongele myaka 70 mu bu misungi mu Babiloni, ebiya bamisungi bāshele’ko kebajokela mu Yelusalema. (Isa. 10:21; Yel. 29:10) Bantu pobājokēle’tu mu yabo ntanda, impolo ya bulanda yobāsūmije mu bumisungi yaālamukile ke impolo ya nsangaji.

5. Le Isaya 30:19 witukulupija bika?

⁵ Dyalelo tubwanya kusengibwa na bino binenwa bya amba: “Ukakutōkelwa mutyima bya binebine pokabija.” (Isa. 30:19) Isaya witukulupija’mba Yehova uketwivwana na katentekeji kitatyi kyotumwabija, kadi ukalondolola bukidibukidi kwabija kwetu. Isaya ubweja’ko amba: “Ukakulondolola enka’tu ukivwana.” Bino binenwa bitukulupija’mba Tata wetu usakanga binebine kukwasha boba bamwabija ebakwashe. Kuyuka kino kwitukwashanga tūminine na nsangaji.

6. Le binenwa bya Isaya bilombola namani amba Yehova wivwananga milombelo ya mwingidi wandi umo ne umo?

⁶ Le uno vese witupa kikulupiji’ka kikwabo pa mwanda utala milombelo? Yehova utanga mutyima ku milombelo ya umo ne umo motudi. Mwanda waka tubanena namino? Mwanda mu kipindi kibajinji kya Isaya shapita 30, Yehova wisamba’mo na bantu mu buvule mwanda wisamba na bantu bandi bu kibumbo. Inoko, mu vese 19 Yehova wisamba’mo na muntu umo ne umo; mwanda musapu udi’mo utala muntu ne muntu. Isaya unena’mba: “Abe kukadilapo nansha dimo”; “ukakutōkelwa mutyima bya binebine”; “ukakulondolola.” Yehova byadi Tata wa buswe, kasapwilangapo wandi mwana mutyumukwe mutyima amba, “Ufwaninwe kwikala mukomo bwa tutu obe nansha bwa kaka obe.” Inoko, utele mutyima umo ne umo motudi kadi utanga mutyima ku milombelo ya umo ne umo.​—Ñim. 116:1; Isa. 57:15.

7. Le ba Isaya ne Yesu balombola namani amba i kya mvubu kulombela kyaba kyonso?

⁷ Kitatyi kyotusapwila Yehova Leza makambakano etu, aye ulondololanga kiponka na  ponka padi na kwitupa bukomo bwa kwiōminina. Kadi shi makambakano etu keapwilepo bukidibukidi na motwadi twibilangila, bibwanya kwitulomba padi kulomba Yehova misunsa mivule etupe bukomo bwa kwiōminina. Ye byaetusapwila kulonga. Tutanga uno mulangwe mu binenwa bya Isaya bya amba: “Kemwakamulekai [Yehova akōkolokwe].” (Isa. 62:7) Le bino bishintulula bika? Bishintulula’mba milombelo yotulomba Yehova ifwaninwe kwikala ya kyaba kyonso, mine keimushilapo kyaba kya kukōkolokwa. Binenwa bya Isaya bituvuluja byelekejo bya Yesu bitala pa milombelo bidi mu Luka 11:8-10, 13. Muno Yesu witukankamika’mo tulombe na ‘lupuñanya lukomo’ ne ‘kulomba’nka kulomba’ mushipiditu ujila. Kadi tubwanya ne kuzenza Yehova etuludike mwanda wa tukwate butyibi buyampe.

8. Le binenwa bya Isaya 30:20, 21 byāfikidile namani pa kala?

⁸ Tanga Isaya 30:20, 21. Kibumbo kya divita kya bene Babiloni pokyātēkele Yelusalema kasāla mu mwaka umo ne kipindi, masusu a bantu ebēkadile’nka bwa mukate ne mema. Inoko kukwatañana na vese 20 ne 21, Yehova wālaile Bayuda amba shi besāse ne kushinta mwiendelejo wabo mubi, ukebakūla. Isaya pa kutela Yehova bu wabo ‘Mufundiji Mukatakata,’ wālaile amba Yehova ukafundija bantu bandi bamutōte mwasakila. Bino binenwa byāfikidile kitatyi kyānyongolwelwe Bayuda mu bumisungi. Yehova wēlombwele bu wabo Mufundiji Mukatakata, kadi na buludiki bwandi, bābwenye kujokeja butōtyi butōka. Bine i dyese’po kwikala na Yehova bu wetu Mufundiji Mukatakata dyalelo.

9. Le i muswelo’ka umo bidi wituludikanga Yehova dyalelo?

⁹ Isaya wendeleja na muneneno wandi wa kyelekejo, na kwitutela batwe bu befundi bafundijibwa na Yehova mu miswelo ibidi. Dibajinji, Isaya unena’mba: “Ukamona Mufundiji obe Mukatakata na meso obe.” Mu kino kyelekejo, balombola’mo Mufundiji wimene ku meso a befundi. Tudi na dyese dya kumwena mu bufundiji bwandi dyalelo. Le Yehova witufundijanga namani? Witufundijanga kupityila ku bulongolodi bwandi. Bine tufwijanga’ko bininge pa bulombodi bwa patōkelela botutambula ku bulongolodi bwa Yehova. Bufundiji botufundijibwa ku kupwila, ku bitango, mu mabuku, ku Televijo ya JW, ne kupityila ku miswelo mikwabo mivule, bwitukwashanga tūminine makambakano na nsangaji.

10. Le i muswelo’ka otwivwananga “kinenwa kunyuma [kwetu]”?

 ¹⁰ Isaya utela muswelo wa bubidi witufundijanga’mo Yehova, panena’mba: “Matwi obe akevwana kinenwa kunyuma.” Pano mupolofeto utela Yehova bu mufundiji utele befundi mutyima mwine wibalonda kunyuma, wibalombola dishinda ku meso ne kwibaludika. Dyalelo tutejanga diwi dya Yehova kunyuma kwetu. Namani le? Binenwa bya Leza bya ku bukomo bwa mushipiditu byālembelwe mu Bible pano kepadi myaka, ketwayukile nansha amba tukabutulwanga. Nanshi, potutanga Bible, tudi pamo bwa batwe bevwana kinenwa kya Leza kunyuma kwetu.​—Isa. 51:4.

11. Le i bika byotunenwe kulonga pa kūminina na nsangaji, ne mwanda waka?

¹¹ Le i muswelo’ka otubwanya kumwena bininge mu buludiki bwitupa Yehova kupityila ku bulongolodi bwandi ne Kinenwa kyandi? Musa kumona’mba Isaya utela bintu bibidi. Kibajinji, “dino’di dyo dishinda.” Kya bubidi, “endai’mo.” (Isa. 30:21) Kuyuka “dishinda” ke kubwenepo. Tusakilwa ne ‘kwenda’mo.’ Tuyukanga byobya bisaka Yehova kotudi kupityila ku Kinenwa kyandi, ne nshintulwilo ileta bulongolodi bwandi. Kadi twifundanga ne muswelo wa kwibingidija. Pa kūminina na nsangaji mu mwingilo wa Yehova, tunenwe kulonga bino bintu bibidi. Kulonga namino ko ako kete kuketukwasha twimwene madyese a Yehova.

12. Mungya Isaya 30:23-26, le Yehova wāesele bantu bandi muswelo’ka?

¹² Tanga Isaya 30:23-26. Le buno bupolofeto bwāfikidile namani ku Bayuda bājokēle mu ntanda ya Isalela pa kupwa kunyongololwa mu bumisungi mu Babiloni? Bāeselwe madyese mavule​—ku ngitu ne ku mushipiditu. Yehova wāesele bantu bandi na kwibapa byakudya bivule bya ku ngitu. Kadi kya mvubu kutabuka, wēbapele byakudya bivule bya ku mushipiditu pādi penda pajokejibwa butōtyi butōka bityebitye. Mu kine kitatyi’kya, bantu ba Leza bāeselwe madyese mavule a ku mushipiditu obādi kebaeselwe kashā. Monka mulombwela’kyo vese 26, Yehova wābaijije’ko bininge kitōkeji kya ku mushipiditu. (Isa. 60:2) Madyese a Yehova ākweshe bengidi bandi bamwingidile nyeke na nsangaji ne na mutyima-ntenke “pa mwanda wa mutyima udi biyampe.”​—Isa. 65:14.

13. Le buno bupolofeto bwa kujokejibwa i bufikidile namani dyalelo?

¹³ Lelo bupolofeto bwa kujokejibwa kwa butōtyi butōka bufikidilanga dyalelo? En-en!  Muswelo’ka? Tamba mu 1919 Y.M., bantu midiyo ne midiyo banyongolwelwe mu bumisungi mu Babiloni Mukatampe, umbikalo wa ntanda yonso wa mutōtelo wa bubela. Batwejibwe mu kifuko kilumbuluke kutabuka Ntanda ya Mulao ya Isalela. Batwelele mu paladisa ya ku mushipiditu. (Isa. 51:3; 66:8) Le paladisa ya ku mushipiditu byo bika?

14. Le paladisa ya ku mushipiditu i bika, ne i bāni badi’mo dyalelo? (Tala Nshintulwilo ya Kishima.)

¹⁴ Bene Kidishitu bashingwe māni batwelele mu paladisa ya ku mushipiditu tamba mu 1919 Y.M. b Mwenda mafuku, boba badi na lukulupilo lwa kukekala pano pa ntanda nabo, ko kunena’mba “mikōko mikwabo,” batwelele mu ino ntanda ya ku mushipiditu, kadi Yehova i mwibesele madyese mavule.​—Yoa. 10:16; Isa. 25:6; 65:13.

15. Lelo paladisa ya ku mushipiditu itanwa kwepi?

¹⁵ Lelo ntanda nansha paladisa ya ku mushipiditu itanwa kwepi dyalelo? Batōtyi ba Yehova batanwa ntanda yonso. O mwanda ne paladisa ya ku mushipiditu yobashikete’mo nayo, itanwa ntanda yonso. Nanshi dyalelo, nansha shi tushikatanga kwepi pano pa ntanda, tubwanya kwikala mu paladisa ya ku mushipiditu kitatyi kyonso kyotukwatakanya na bupyasakane butōtyi butōka.

16. Le i muswelo’ka otubwanya kwendelela kumona buyampe bwa paladisa ya ku mushipiditu?

¹⁶ Mu bintu byotufwaninwe kulonga pa kushala mu paladisa ya ku mushipiditu, mubadilwa ne kwendelela kusangela kipwilo kya bwine Kidishitu kya ntanda yonso. Le tukalonga kino namani? I na kuta mutyima ku biyampe bya boba badi’mo, pa kyaba kya kuta’o ku kubulwa kubwaninina kwabo. (Yoa. 17:20, 21) Mwanda waka kino kidi na mvubu? Langulukila pa uno mwanda. Tubwanya kusangela mityi mishileshile ya mu ditó nansha budimi bulumbuluke. Mo monka ne mu paladisa ya ku mushipiditu idi mu bipwilo byetu dyalelo, i mineñenibwe na bantu beshileshile babwanya kudingakanibwa na mityi. (Isa. 44:4; 61:3) Tunenwe kulonga bukomo bwa kwendelela  kuta mutyima ku buya bwa “ditó,” pa kyaba kya kuta’o ku bikunu bidi na “mityi” imo idi kubwipi netu. Ketufwaninwepo kuleka kubulwa kubwaninina kwetu nansha kwa bantu bakwabo mu kipwilo kwitulengeje tutunye kumona buya bwa kipwilo kya bwine Kidishitu kya ntanda yonso kīkutyile mu bumo.

17. Le i bika bibwanya kulonga umo ne umo motudi mwanda wa kutuntwila ku bumo mu kipwilo?

¹⁷ Le i muswelo’ka otubwanya kutuntwila ku buno bumo? I na kwikala bantu baleta ndoe. (Mat. 5:9; Loma 12:18) Kitatyi kyonso kyotulonga bukomo bwa kwikala mu ndoe na banabetu mu kipwilo, tutuntwilanga ku buyampe bwa paladisa ya ku mushipiditu. Tuvulukanga nyeke amba Yehova i mwitukokele mu butōtyi butōka, batwe bonso bekadi ba mu paladisa ya ku mushipiditu. (Yoa. 6:44) Fwatakanya’po musangelanga Yehova paetumona tulonga bukomo bwa kuleta ndoe ne bumo mu bantu bamwene bu balēme​—ke bantu bandi kadi!​—Isa. 26:3; Hak. 2:7.

18. Le i bika byotufwaninwe kulangulukila’po kitatyi kyonso, ne mwanda waka?

¹⁸ Le i muswelo’ka otubwanya kumwena ne pa mfulo mu madyese esela Leza bantu bandi? Tubwanya kulangulukila bininge pa byobya byotwifunda mu Kinenwa kya Leza ne mu mabuku etu esambila pa Bible. Kuno kwifunda ne kulangulukila’po kuketukwasha twikale na ngikadila ya bwine Kidishitu, mine iketutonona tulombole mu kipwilo “buswe bwa bu bana na bana” ne “kisanso kya ku mutyima.” (Loma 12:10) Potulangulukila pa madyese otweselwe dyalelo, tukomejanga kipwano kyetu na Yehova. Kadi kulangulukila pa madyese etubīkīle Yehova mu mafuku a kumeso kwitukwashanga tulame lukulupilo lwetu lwa amba, tukamwingidilanga nyeke ne nyeke. Bino byonso biketukwasha twingidile Yehova na nsangaji pano.

19. (a) Le kukwatañana na Isaya 30:18, i bika byotubwanya kukulupila? (b) I bika biketukwasha tūminine na nsangaji?

¹⁹ Yehova “ukemana” pa mwanda wetu kitatyi kyasa kufudija ino ntanda mibi. (Isa. 30:18) Tukulupile amba Yehova​—“Leza wa boloke”​—kasapo kuleka ntanda ya Satana ipityije nansha difuku dimo mu kalandadiye kandi. (Isa. 25:9)Batwe pamo ne Yehova tutengēle na kitūkijetyima kufikidila kwa dino difuku dya lupandilo. Pano’ko bidi, twi basumininwe kukwata nyeke na bulēme dyese dyotudi nadyo dya kulombela, kwifunda Kinenwa kya Leza ne kwingidija byotwifunda’mo, ne kulangulukila pa madyese etwesele Yehova. Shi tulonga namino, Yehova uketukwasha tūminine na nsangaji mu butōtyi botumutōta.