1. Le Yehova ulondololanga namani divule ku milombelo ya bengidi bandi?

 LELO uyukile amba Yehova ubwanya kukwingidija mwanda wa kulondolola ku milombelo ya kininga ya muntu kampanda? Wikale mukulumpe, mwingidi wa mingilo, pania, nansha musapudi mu kipwilo, ubwanya kukwingidija. Kadi ubwanya kukwingidija nansha shi wi nkasampe, mununu, tutu nansha kaka. Shi muntu usenswe Yehova umwabija amukwashe, Leza wetu wingidijanga divule bakulumpe ne bengidi bakwabo ba kikōkeji bekale bu “nsulo ya busengi bukatampe” ku mwine muntu’wa. (Kol. 4:11) Bine i dyese’po kashā kwingidila Yehova ne banabetu mu uno muswelo! Tubwanya kulonga namino mu kitatyi kya kipupo kya misongo, kya kimpengele, nansha mu kupangwapangwa.

2. Mwanda waka bibwanya kwikala bikomo kukwasha bakwetu mu kitatyi kya kipupo kya misongo?

² Kipupo kya misongo kibwanya kwitulengeja tukolelwe kwikwasha batwe bene na bene. Kimfwa, tubwanya kukimba kukapempula banabetu, inoko kulonga namino kwaikala bu kyaka. Tubwanya kwikala na mutyima wa kwita boba bekonda na makambakano a misokwe bāye tudye nabo byakudya, inoko ne kulonga namino nako kwakoma. Kadi tubwanya kwikala na mutyima wa kukwasha bakwetu, inoko shi ba mu kisaka kyetu nabo basusuka, byakoleja. Nansha nankyo, tusakanga kukwasha banabetu kadi Yehova usangalanga potulonga byonso byotubwanya mwanda wa kwibakwasha. (Nki. 3:27; 19:17) Le i bika byotubwanya kulonga?

3. Le i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya bakulumpe ba mu kipwilo kya ba kaka Desi? (Yelemia 23:4)

³ Bibwanya kulonga bakulumpe. Shi wi mukulumpe, longa bukomo bwa kuyuka biyampe mikōko. (Tanga Yelemia 23:4.)  Kaka Desi, otwesambīle’po mu kishinte kibadikile unena’mba: “Mafuku kunyuma, bakulumpe ba mu kyetu kisumpi kya busapudi badi basapula nami pamo ne na banabetu bakwabo, kadi badi bapityija netu kitatyi pamo.” b Bukomo bwa bano bakumbi bwebakweshe bapēlelwe kukwasha kaka Desi paponene kipupo kya misongo ya Corona, ne pafwile ba mu kyabo kisaka na ino misongo.

4. Mwanda waka bakulumpe babwenye kukwasha kaka Desi, ne i ñeni’ka iboilwa’ko?

⁴ Kaka Desi ushintulula’mba: “Byonadi mpwene kala na bakulumpe, byaumpēlele kwibasapwila monadi neivwanina ne myanda yadi inkambakanya.” Le kino kifundija bakulumpe bika? Kibafundija kukumba boba badi mu buledi bwabo kumeso kwa makambakano kulupuka. Nanshi pwana nabo. Shi kubaikala kipupo kya misongo kikulengeja ukomenwe kukebapempula, kimba’ko miswelo mikwabo ya kwisamba nabo. Kaka Desi unena’mba: “Bakulumpe beshileshile badi bangita ku telefone nansha kuntumina misapu mu difuku dimo dyonka. Bisonekwa byobantangile byantengele bininge nansha byonadi nebiyukile senene.”

5. Le bakulumpe babwanya kuyuka namani byobya bisakilwa batutu ne bakaka ne kwibakwasha?

⁵ Muswelo umo bidi obwanya kuyuka byobya bisakilwa batutu ne bakaka, i na kwibepangula bipangujo na bunwa. (Nki. 20:5) Lelo badi na byakudya, lawa, nansha bintu bikwabo byobasakilwa? Lelo badi mu kyaka kya kujimija twabo twaji nansha kupangwa mu njibo? Lelo basakilwa kukwashibwa bayuke mwa kulombela bukwashi ku ba lupusa shi budi’ko? Kaka Desi bamukweshe ku ngitu kudi banababo mu lwitabijo. Inoko bukwashi bwamukweshe bakulumpe mu malango ne ku mushipiditu, bo bwamukweshe nakampata ōminine makambakano. Unena’mba: “Bakulumpe balombēle nami. Nansha byonkikibwanyapo kuvuluka bine byobanenene, mvulukanga moneivwanine. I enka bwa Yehova wadi unsapwila’mba, ‘Kudipo bunka.’”—Isa. 41:10, 13.

6. Lelo i bika bibwanya kulonga bavule mu kipwilo mwanda wa kukwasha bakwabo? (Tala kifwatulo.)

⁶ Bibwanya kulonga bakwabo. Tutengelanga bakulumpe bakwashe batutu ne bakaka mu kipwilo. Inoko Yehova witulomba batwe bonso tukankamike bakwetu ne kwibakwasha. (Ngt. 6:10) Nansha ke kilongwa kityetye kya buswe kibwanya kukwasha bininge muntu ubela. Mwana ubwanya kutuma kamukanda nansha kifwatulo  mwanda wa kukankamika tutu ubela. Nkasampe ubwanya kukwasha kaka na kumwendela ku nsoko nansha na kumwingidila tumingilo tukwabo. Bakwabo mu kipwilo babwanya kutēka byakudya bakatūdila’byo mwanetu ubela. Shako, shi kipupo kya misongo kibapone mu bifuko bivule, bonso mu kipwilo basakilwa kukankamikwa. Tubwanya padi kushala mu bula bwa kitatyi kampanda pa kupwa kupwila mwanda wa kwisamba’ko na batutu ne bakaka, ekale mpala na mpala nansha ku video. Ne bakulumpe nabo basakilwanga kukankamikwa. Batumoni bamo batuminanga bakulumpe tumikanda twa kwibafwija’ko, mwanda bengilanga bininge mu kitatyi kya kipupo kya misongo. Bine, i biyampe mpata shi tulonga byotubwanya mwanda wa ‘kwikankamika ne kwitamija nyeke batwe bene na bene’!—1 Ts. 5:11.

7. I makambakano’ka abwanya kwikonda na bantu shi kubalongeka kimpengele?

⁷ Kimpengele kibwanya kushinta būmi bwa muntu enka na mu kukopa kwa diso. Boba baponēnwe na kimpengele babwanya kujimija bituntwa, mobo, enka ne bantu bobasenswe. Kadi bino binkumenkume bya bulanda bifikilanga ne batutu ne bakaka. Le i bika byotubwanya kulonga mwanda wa kwibakwasha?

8. Le i bika bibwanya kulonga bakulumpe ne mitwe ya bisaka kumeso kwa kimpengele kulongeka?

⁸ Bibwanya kulonga bakulumpe. A bakulumpe, kwashai banabetu beteakanye kumeso kwa kimpengele kulongeka. Longai bukomo amba bonso bayuke bya kulonga pa kwikinga ne mwa kwityila bakulumpe. Kaka Margaret wesambīlwe’po mu kishinte kibadikile unena’mba: “Bakulumpe mu kyetu kipwilo balongele bisakibwa betudyumuna’mo amba, kukidi kyaka kya kutambwa na mudilo wa mu ntanda mu kyetu kifuko. Banenene amba shi ba lupusa abetudyumuna’mba nyemai nansha amba kubaikala kyaka, tufwaninwe kutamba kiponka na ponka.” Ano madingi afikile pa kitatyi kifwaninwe, mwanda papityile’tu mayenga atano, batambwa na mudilo. Mu butōtyi bwa kisaka, mitwe ya bisaka ifwaninwe kwisambila pa bifwaninwe kulonga umo ne umo mu kisaka. Shi abe ne bobe bana mwi beteakanye, mukapēlelwa kutūkija mutyima shi kubalongeka kimpengele.

9. Le i bika bibwanya kulonga bakulumpe kumeso kwa kimpengele kulongeka ne shi kibalongeka?

⁹ Shi wi mutadi wa kisumpi kya busapudi, longa bukomo bwa kwikala na manimelo a telefone ne maadelese a ba mu kyenu kisumpi bonso kumeso kwa kimpengele kulongeka. Lemba’o pantu kampanda ne kuyuka’mba ye obengidija pano. Ebiya shi kubalongeka kimpengele, ita musapudi ne musapudi ne kuyuka byasakilwa. Kupwa sapwila mukwatakani wa kitango kya bakulumpe myanda’ya kiponka na ponka, nandi ukatumina’yo mutadi wa kipindi. Kwingidila pamo namino kubwanya kukwasha bininge. Patambilwe ba kaka Margaret na mudilo, mutadi wabo wa kipindi kalēlepo mu bula bwa mansá 36, mwanda wa kuludika bakulumpe pobadi beta ne kukwatakanya batutu ne bakaka kintu kya 450 banyemene. (2 Ko. 11:27) Mu uno muswelo, babwenye kukwasha bonso badi basakilwa mwa kwikala.

10. Mwanda waka bakulumpe bamonanga bukumbi bu bwa mvubu? (Yoano 21:15)

¹⁰ Mu mwingilo wa bakulumpe bene Kidishitu, mubadilwa ne kukwasha banababo mu malango ne ku mushipiditu. (1 Pe. 5:2) Mu kitatyi kya kimpengele, bakulumpe bafwaninwe kulonga dibajinji bukomo bwa kuyuka shi banabetu bonso badi biyampe ne na byakudya, bivwalwa, ne mwa kwikala. Inoko mu bula bwa myeji mivule, batutu ne bakaka bakasakilwa kukankamikwa ku mushipiditu ne mu malango. (Tanga Yoano 21:15.) Tutu Harold waingile mu Komite wa Musambo  kadi wakweshe batutu ne bakaka bavule baponēnwe na kimpengele unena’mba: “Bilombanga kitatyi pa kwiivwana biyampe. Boba baponēnwe na kimpengele babwanya kwanza kwiivwana biyampe. Inoko kuvuluka baswe babo bafwile, bintu byabo bya bulēme ne myanda yebatene, bibwanya kwibashala mu ñeni. Ino milangwe ibwanya kwibalengeja bekale monka na njia. Kwiivwana namino i kwendele’mo, ke kubulwapo lwitabijo.”

11. Le i bukwashi’ka bwa endaenda bubwanya kusakilwa bisaka?

¹¹ Bakulumpe balondanga madingi a kudila “na boba badila.” (Loma 12:15) Boba bapandile ku kimpengele basakilwa kukulupijibwa amba Yehova ukibasenswe pamo ne banababo bene Kidishitu. Bakulumpe bakasaka kukwasha bisaka bilame bibidiji byabyo bya ku mushipiditu, mwine mubadilwa kulombela, kwifunda, kutanwa ku kupwila, ne kusapula. Kadi bakulumpe babwanya kukwasha bambutwile bakwashe babo bana baté mutyima ku bintu kebibwanyapo konwa na kimpengele. Nanshi a bambutwile, vulujai benu bana amba Yehova ukekala nyeke mulunda nabo kadi ukekala’ko nyeke mwanda wa kwibakwasha. Kadi mwibashintulwilei amba bakekala nyeke mu kisaka kya batutu ne bakaka ba ntanda yonso, bene badi’ko mwanda wa kwibakwasha.—1 Pe. 2:17.

12. Le i bika bibwanya kulonga bantu bakwabo mwanda wa kukwasha boba baponēnwe na kimpengele? (Tala kifwatulo.)

¹² Bibwanya kulonga bakwabo. Shi kimpengele kibalongeka kubwipi na kwenu, ipangula bakulumpe bakulombole muswelo obwanya kukwasha’ko. Ubwanya padi kupāna njibo yobe mu kitatyi kampanda mushikate boba banyemene pa mwanda wa kimpengele nansha boba baile kuleta bukwashi. Ubwanya kukwasha’ko kukatūla byakudya nansha bintu bikwabo ku basapudi basakilwa bukwashi. Kadi nansha shi kimpengele kibalongeka kulampe na kwenu, ubwanya’nka kukwasha’ko. Namani? Na kulombelela boba baponēnwe na kimpengele. (2 Ko. 1:8-11) Ubwanya kukwatakanya mwingilo wa kuleta bukwashi mu bitatyi bya bimpengele, na kuleta byabuntu bya lupeto bya kukwatakanya mwingilo wa ntanda yonso. (2 Ko. 8:2-5) Shi ubwanya kwenda kokwa kulongekele kimpengele mwanda wa kukakwasha’ko, nabya ipangula bakulumpe bakulombole bya kulonga. Shi abakwite’ko, babwanya kukakufundija, amba bamone mwa kukwingidijija kokwa kusakilwa bininge bukwashi ne pa kitatyi kyobusakilwa’ko.

13. Le i makambakano’ka ekondanga na banabetu mu matanda mukankajibwe mwingilo wetu?

¹³ Mu matanda mukankajibwe mwigilo wetu, kupangwapangwa i kubipijije’ko bininge būmi. Banabetu ba mu ano matanda bekondanga na makambakano a misokwe, babelanga, ne kufwilwa baswe babo. Inoko pa mwanda wa kukankajibwa, bakulumpe babwanya kukomenwa kukapempula nansha kwisamba patōkelela na boba basakilwa kukankamikwa. Bino byo byatene ne tutu Andrei otwesambīle’po mu kishinte kibadikile. Kaka umo wa mu kyandi kisumpi kya busapudi, wadi wikonda na makambakano a misokwe. Kupwa walonga akishida na motoka. Byamulombele lupasulo lukatampe kadi kadipo ukibwanya kwingila kaji. Nansha byokwadi kukankajibwa ne kipupo kya misongo, banabetu balongele bukomo bwabo bonso mwanda wa kumukwasha, kadi Yehova wamwene byobalongele.

14. Le bakulumpe babwanya namani kushiya kimfwa na kukulupila mudi Yehova?

¹⁴ Bibwanya kulonga bakulumpe. Tutu Andrei walombēle ne kulonga byaadi ubwanya kulonga. Le Yehova walondolwele namani milombelo yandi? Yehova waingidije banabetu palapala badi’ko na bwanapabo bwa kunanga bakakwashe uno kaka wadi usakilwa bukwashi. Bamo badi bakamutūla na motoka pa kukemona na dokitele. Bakwabo bamukweshe na lupeto. Yehova webengidije balonge byonso byobabwanya, kadi waesele bukomo bobalongele na bukankamane. (Bah. 13:16) Nanshi a bakulumpe, shi mwingilo wetu ubakankajibwa, nenai bakwabo bemukwashe’ko. (Yel. 36:5, 6) Kadi kutabukidila, kulupilai mudi Yehova. Ubwanya kwimukwasha muvuije bisakibwa bya batutu ne bakaka.

15. Le i muswelo’ka otubwanya kulama bumo bwetu bwa bwine Kidishitu mu kupangwapangwa?

¹⁵ Bibwanya kulonga bakwabo. Shi mwingilo wetu ubakankajibwa, tubwanya kwibunga mu tubisumpi tutyetutye. Nanshi pano po pene potufwaninwe kwikala mu ndoe na banabetu. Lwá na Dyabola, kokilwa na banabenu. Kokata mutyima pa bilubo bya banabenu. Kadi longa bukomo bwa kupwija bukidibukidi kubulwa kumvwañana ko-konso. (Nki. 19:11; Ef. 4:26) Kimba’ko mikenga ya kwikwasha na bakwenu. (Tet. 3:14) Basapudi bakwabo byobakweshe uno kaka wadi usakilwa bukwashi, byaikele na lupusa luyampe pa kisumpi kyabo kya busapudi. Bapwene bininge pamo’nka bwa kisaka.—Ñim. 133:1.

16. Le mungya Bene Kolose 4:3, 18, i muswelo’ka otubwanya kukwasha batutu ne bakaka bapangwapangwa?

 ¹⁶ Batutu ne bakaka tununu ne tununu, bengidilanga Yehova nansha byokudi kukankajibwa na ba lupusa. Bamo mobadi i bakutwe pa mwanda wa lwitabijo lwabo. Tubwanya kwibalombelela, kulombelela bisaka byabo, ne kulombelela boba batūla bwanapabo bwabo mu kyaka mwanda wa kukwasha bano batutu ne bakaka ku mushipiditu, ku ngitu, ne mu myanda ya bisambo. c (Tanga Bene Kolose 4:3, 18.) Kokapēleka nansha dimo bukomo bwa milombelo yobe!—2 Ts. 3:1, 2; 1 Tm. 2:1, 2.

17. Le i muswelo’ka omubwanya kwiteakanya tamba’nka pano ku kupangwapangwa?

¹⁷ Abe ne kyobe kisaka mubwanya kwiteakanya ku kupangwapangwa tamba’nka pano. (Bil. 14:22) Kokefwatakenya bintu bibi bya miswelo yo-yonso bibwanya kulongeka. Abe komeja kipwano kyobe na Yehova, kadi kwasha ne bobe bana nabo balonge namino. Shi kyaba kimo ubazumbija mutyima, nabya sapwila Leza byonso bikudi ku mutyima. (Ñim. 62:7, 8) Kadi mwisambilei mu kisaka pa bubinga bonso bomufwaninwe kukulupidila mudi Leza. d Mu mwanda utala kimpengele, kwiteakanya kobe ne kikulupiji kyobe mudi Yehova, bikakwasha bobe bana bekale na bukankamane ne na ndoe.

18. Le i bika bitutengēle kumeso?

¹⁸ Ndoe ya Leza itukwashanga twikale na mutyima-ntenke. (Fid. 4:6, 7) Kupityila ku ino ndoe, Yehova utūkijanga mityima yetu nansha ke mu kitatyi kya kipupo kya misongo, kya kimpengele, ne mu kupangwapangwa, bine byotubwanya kutanwa nabyo dyalelo. Kadi wingidijanga bakulumpe bankanka mwanda wa kwitukumba. Ne kadi i mwitupe batwe bonso dyese dya kwikwasha. Ndoe yotudi nayo dyalelo ituteakanyanga ku makambakano etutengēle kumeso, enka ne pa “kyamalwa kikatampe.” (Mat. 24:21) Mu kine kitatyi’kya, tukasakilwa kulama ndoe yetu ne kukwasha bakwetu balame yabo. Inoko pa kupwa kwa kyamalwa kikatampe, ketukatanwapo monka na makambakano aketulengeja tuzumbije mutyima. Tukekala na byobya bitusakilanga Yehova—ko kunena’mba, ndoe mibwaninine kadi ya nyeke ne nyeke.—Isa. 26:3, 4.