1. Le i bika byotufwaninwe kulonga pa kwikala bene Kidishitu batame?

 I KITULUMUJA kumona muswelo utamanga mwana bukidi. Kuno kutama kumwekanga enka bwa kwiila ako kwine. Inoko, kutama ku mushipiditu kekwiilangapo ako kwine. b (1 Ko. 13:11; Bah. 6:1) Pa kwikala bene Kidishitu batame, tufwaninwe kuningija kipwano kyetu na Yehova. Kadi tusakilwa mushipiditu ujila pa kwikala na ngikadila ya bwine Leza, pa kwifunda bwino bwa kamweno, ne pa kwiteakanya ku biselwa bya mu mafuku a kumeso.—Nki. 1:5.

2. Le i bika byotwifunda mu Ngalwilo 1:​27, ne i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?

² Yehova wāpangile bantu, mwana-mulume ne mwana-mukaji. (Tanga Ngalwilo 1:27.) I bipēla kumona’mba bana-balume ne bana-bakaji i beshile ku ngitu, inoko i beshile ne mu miswelo mikwabo. Kimfwa, Yehova wāpangile bana-balume ne bana-bakaji na kupa muntu ne muntu biselwa byandi, o mwanda basakilwa ngikadila ne bwino bikebakwasha bavuije biselwa byabo. (Ngo. 2:18) Mu kino kishinte, tusa kubandaula’mo bibwanya kulonga kaka nkasampe pa kwikala mwine Kidishitu mutame. Mu kishinte kilonda’ko, tukabandaula’mo bintu bibwanya kulonga batutu bankasampe.

3-4. Le i kwepi kubwanya kutana bakaka bankasampe bimfwa biyampe bya kwiula? (Tala ne kifwatulo.)

³ Bible utela bana-bakaji bavule ba kutendelwa bāsenswe Yehova  ne kumwingidila. (Tala pa jw.org kishinte “Bana-Bakaji ba mu Bible—Le I Ñeni’ka Yotubwanya Kuboila Kobadi?”) Bāmwekeje ngikadila itelelwe mu kisonekwa kīmanine’po mutwe wetu wa mwanda, ‘kwibeja mu byonso’ ne ‘kukōkela mu bintu byonso.’ Ne kadi, bakaka babwanya kumona mu kipwilo kyabo bimfwa bya bakaka batame ku mushipiditu byobabwanya kwiula.

⁴ A bakaka bankasampe, mwabulwa’po kutala’ko bana-bakaji batame ku mushipiditu badi bu bimfwa byomubwanya kwiula? Talai ngikadila yabo milumbuluke; kupwa bandaulai muswelo omubwanya kwiimwekeja. Mu misango ilonda’ko, tusa kwisambila’mo pa ngikadila isatu ya mvubu pa kwikala bana-bakaji batame ku mushipiditu.

5. Mwanda waka kwityepeja i kwa kamweno ku mwana-mukaji mutame ku mushipiditu?

⁵ Kwityepeja i ngikadila ya mvubu ku bene Kidishitu batame. Shi mwana-mukaji i mwityepeje, ukekala mu kipwano kiyampe na Yehova ne na bantu bakwabo. (Yak. 4:6) Kimfwa, mwana-mukaji mwityepeje utoñanga kukwatakanya na kwityepeja mpangiko ya bumutwe itūdile’ko Tata wandi wa mūlu. (1 Ko. 11:3) Kudi miswelo mipotoloke ya kukōkela uno musoñanya mu kipwilo ne mu kisaka. c

6. Le i ñeni’ka ibwanya kuboila bakaka bankasampe ku kwityepeja kwa Lebeka?

⁶ Tubandaulei’ko kimfwa kya Lebeka. Wādi mwana-mukaji wa tunangu kadi nkanka uyukile kitatyi kya kukwata butyibi ne kya kulonga’po kintu. (Ngo. 24:58; 27:​5-17) Nansha nankyo, wādi na bulēme ne kikōkeji. (Ngo. 24:​17, 18, 65) Shi ukwatakanye mpangiko ya Yehova na kwityepeja pamo bwa Lebeka, ukekala na lupusa luyampe mu kyenu kisaka ne mu kipwilo.

7. Le bakaka bankasampe babwanya namani kwiula Eseta mu mwanda utala kulombola butūkanye?

⁷ Ngikadila mikwabo inenwe kwikala nayo bene Kidishitu batame i butūkanye. Bible  unena’mba “tunangu tudi na boba batūkanye.” (Nki. 11:2) Eseta wādi mwana-mukaji mutūkanye kadi wa bwine Leza. Butūkanye bwāmulengeje aleke kwikala na mitatulo. Wātejeje madingi a tutu wandi Modekai ne kwialonda. (Ese. 2:​10, 20, 22) Nobe ubwanya kwikala na butūkanye na bwa Eseta shi ukimbe madingi mayampe ne kwialonda.—Tet. 2:​3-5.

8. Le kukwatañana na 1 Temote 2:​9, 10, butūkanye bukakwasha namani kaka akwate butyibi bwa tunangu mu mwanda utala muvwadilo ne mwidyangwilo?

⁸ Kadi Eseta wālombwele butūkanye mu muswelo mukwabo. Wādi “muyampe kadi umweka biyampe”; inoko, kādipo wianinya buyampe bwandi. (Ese. 2:​7, 15) Le bana-bakaji bene Kidishitu babwanya kwiula namani kimfwa kya Eseta? Muswelo umo bidi i uno ulombwelwe mu 1 Temote 2:​9, 10. (Tanga.) Mutumibwa Polo wādingīle bana-bakaji bene Kidishitu bavwale bivwalwa na butūkanye ne na ñeni mibwane. Kishima kya Kingidiki kingidijibwe pano kilombola’mba, muvwadilo wa mwana-mukaji mwine Kidishitu ufwaninwe kwikala wa bulēme kadi ulombola’mba ulēmekele mwiivwanino ne mumweno wa bantu bakwabo. Bine, tutendelanga bininge bakaka betu batame ku mushipiditu pa muvwadilo wabo wa butūkanye!

9. Lelo i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Abikele?

⁹ Ngikadila mikwabo ikalanga na bakaka bonso batame ku mushipiditu i bujinguludi. Le bujinguludi i bika? I kusansanya—ko kunena’mba bukomo bwa kujingulula kiyampe ne kibi, ne kutonga kulonga kyokya kiyampe. Twisambilei’ko pa kimfwa kya Abikele. Wandi mulume wākwete butyibi bubi bwādi bwa kuletela ba mu njibo yandi bonso musala. Ino Abikele wālonga’po kintu kiponka na ponka. Kusansanya kwandi kwāpandija myuya. (1 Sa. 25:​14-23, 32-35) Ne batwe netu, bujinguludi bwitukwashanga tuyuke kitatyi kya kwisamba ne kya kūba talala. Kadi bwitukwashanga twikale na bujalale potukimba kuyuka myanda ya bantu bakwabo.—1 Ts. 4:11.

10-11. Shi uyuke kutanga senene ne kulemba, ukamwena’mo namani abe pamo ne bantu bakwabo? (Tala ne kifwatulo.)

¹⁰ Mwana-mukaji mwine Kidishitu ufwaninwe kwifunda bwino bwa kamweno. Bwino bumobumo bwifunda nkasampe mwana-mukaji bukendelela kumukwasha mu būmi bwandi bonso. Twisambilei’ko pa bwino butyetye.

¹¹ Wifunde kutanga senene ne kulemba. Mu bibidiji bimo, kebamonengapo amba i kya mvubu bana-bakaji befunde bwino bwa kutanga ne kulemba. Inoko, buno bwino i bwa kamweno ku mwine Kidishitu yense. d  (1 Tm. 4:13) Nanshi kokaleka kijika nansha kimo kikulengeje uleke kwifunda kutanga senene ne kulemba. Le ukamwena’mo namani? Buno bwino bubwanya kukukwasha usokole kaji ne kwikalama. Kadi bukakukwasha wikale mwifundi ne mufundiji muyampe wa Kinenwa kya Leza. Ne kadi kutabukidila, ukafwena pabwipi na Yehova shi utanga Kinenwa kyandi ne kulangulukila’po.—Yos. 1:8; 1 Tm. 4:15.

12. Le i bika byowefunda mu Nkindi 31:26?

¹² Wifunde kwisamba biyampe na bantu. Bene Kidishitu banenwe kwisamba biyampe na bantu. Mwanā bwanga Yakoba i mwitupe madingi a kamweno mu uno mwanda panena’mba: “Muntu ense ufwaninwe kupeja pa kwivwana, kwija pa kwisamba.” (Yak. 1:19) Kitatyi kyoteja bantu bakwabo na katentekeji, ulombolanga’mba witūlanga pa kyabo kyaba, nansha’mba udi na ‘mutyima wa kwibalangila.’ (1 Pe. 3:8) Shi kwivwanijepo byanena muntu nansha mwaweivwanina, nabya ipangula bipangujo bifwaninwe. Kupwa languluka kumeso kwa kwisamba. (Nki. 15:​28, kunshi kwa dyani.) Wiipangule amba: ‘Le bino byonkimba kunena i bya bine ne byūbaka? Le i bya bulēme ne bya kanye?’ Boila ñeni ku bakaka batame ku mushipiditu bayukile kwisamba biyampe na bantu. (Tanga Nkindi 31:26.) Tá mutyima ku muswelo obesamba. Poenda wifundila’ko buno bwino, po pene ukekala biyampe na bantu bakwabo.

13. I muswelo’ka obwanya kwifunda kwingila mingilo ya ku njibo? (Tala ne kifwatulo.)

¹³ Wifunde mingilo ya ku njibo. Mu bifuko bivule, bana-bakaji bo bengilanga mingilo mivule ya ku njibo. Mama obe nansha kaka mukwabo nkanka ubwanya kukukwasha uyuke mwa kwingidila ino mingilo. Kaka Cindy unena’mba: “Kyabuntu kimo mu byabuntu byampele mama i kumfundija’mba kwingila bininge kuletanga nsangaji. Kwifunda mingilo pamo bwa kutēka, kukundula, kusona, ne kukapota bintu ku nsoko, kwampēleleje būmi ne kunshitwila kibelo kya kulonga bivule mu mwingilo wa Yehova. Kadi mama wamfundije mwa kwikadila na kizaji. Kino kyankweshe neyuke na batutu ne bakaka ba kutendelwa, bene bonadi mbwanya kwiula.” (Nki. 31:​15, 21, 22) Mwana-mukaji nkanka kadi wa kizaji mwine wifundile kwingila mingilo ya ku njibo, i dyese dikatampe mu kyabo kisaka ne mu kipwilo.—Nki. 31:​13, 17, 27; Bil. 16:15.

14. Lelo i ñeni’ka yowaboila ku kimfwa kya Crystal, ne i bika byofwaninwe kulama mu ñeni?

¹⁴ Wifunde kwilongela bintu abe mwine. I kya mvubu bene Kidishitu bonso kwifunda kwilongela bintu abo bene. (Fid. 4:11) Kaka Crystal unena’mba: “Bambutwile bami badi basumininwe kuntongela bya kufunda ku masomo a sekondele mwanda wa nefunde bwino bwa kamweno. Tata wankankamikile mfunde myanda ya lubalo. Kino kyankweshe bininge.” Kutentekela pa kwifunda bwino busakibwa pa kusokola kaji, yuka ne mwa kwingidijija lupeto  losokola. (Nki. 31:​16, 18) Tá nyeke mutyima ku bitungo bya ku mushipiditu na kwepuka mapu ampikwa kwendela’mo ne na kuloelelwa bintu byodi nabyo.—1 Tm. 6:8.

15-16. Mwanda waka bakaka bankungakaji i balēme? (Mako 10:​29, 30)

¹⁵ Shi wikale na ngikadila ya bwine Leza ne kwifunda bwino bwa kamweno, ukakumbanibwa senene mwa kuselela biselwa bya mu mafuku a kumeso. Leka tubandaule’ko bimfwa bityetye bya bintu byobwanya kulonga.

¹⁶ Ubwanya kukwata butyibi bwa kushala nkungakaji mu kitatyi kampanda. Kukwatañana na byānenene Yesu, bana-bakaji bamo batoñanga kuleka kusongwa, nansha shi bukunga kebukankamikwangapo mu bibidiji byabo. (Mat. 19:​10-12) Bakwabo babwanya kushala bankunga pa mwanda wa bubinga bwishileshile. Yuka’mba ba Yehova ne Yesu kebamonengapo bene Kidishitu bankunga bu ba bulēme butyetye. Ntanda yonso, bakaka bankungakaji bekalanga na lupusa luyampe mu kipwilo. Buswe bwabo ne kuta bantu bakwabo mutyima bya binebine, bitononanga bano bana-bakaji bene Kidishitu bekale bakaka ne bamama ba ku mushipiditu ba bantu bavule.—Tanga Mako 10:​29, 30; 1 Tm. 5:2.

17. Le i muswelo’ka ubwanya kwiteakanya kaka nkasampe pano mwa kutwelela mu mwingilo wa kitatyi kyonso?

¹⁷ Ubwanya kwikala mwingidi wa kitatyi kyonso. Bana-bakaji bene Kidishitu baloñanga bivule mu mwingilo wa busapudi wa ntanda yonso. (Ñim. 68:11) Le ubwanya pano kwitungila kitungo kya kutwela mu mwingilo wa kitatyi kyonso? Ubwanya kwingila bupania, bu mwingidi wa kwilanga ku lūbako, nansha ku Betele. Lombela Yehova pangala pa kitungo kyobe. Wisambe na boba ke bafikile pa kino kitungo, ne kumona byofwaninwe kulonga pa kubwanya bisakibwa. Kupwa witūdile’ko mpangiko ikakukwasha ufikile’po. Kufikila pa kitungo kyobe kukakushitwila mikenga mivule isangaja mu mwingilo wa Yehova.

18. Mwanda waka kaka ufwaninwe kutonga mulume na tunangu? (Tala ne kifwatulo.)

¹⁸ Ubwanya kutonga kusongwa. Ngikadila ne bwino botwesambila’po bikakukwasha wikale mukaji muyampe. Inoko, shi ulañanga ya kusongwa, ufwaninwe kutonga wa kwisonga nandi na tunangu. Buno bubadilwa mu butyibi bwa mvubu bofwaninwe kukwata. Vuluka’mba, ukekala munshi mwa lupusa lwa mwana-mulume  otonga kwisonga nandi. (Loma 7:2; Ef. 5:​23, 33) O mwanda wiipangule amba: ‘Le i mutame ku mushipiditu? Lelo utangidijanga kumeso bintu bya ku mushipiditu mu bwandi būmi? Lelo ukwatanga butyibi bwa tunangu? Le witabijanga bilubo byandi? Lelo ulēmekele bana-bakaji? Le ukabwanya kunkwatakanya ku mushipiditu, ku ngitu, ne mu malango? Le uvuijanga senene biselwa byandi? Kimfwa, le i mingilo’ka yapēlwe mu kipwilo ne wiivuijanga namani?’ (Luka 16:10; 1 Tm. 5:8) Shako, shi usaka kusokola mulume muyampe, ufwaninwe nobe kwikala mukaji muyampe.

19. Mwanda waka mwingilo wa bu “mukwashi” i mwingilo mulēme?

¹⁹ Bible unena’mba mukaji muyampe i “mukwashi” wa wandi mulume ne “wa kwioba nandi.” (Ngo. 2:18) Le kino kishintulula’mba mukaji i wa mvubu mityetye? Aa! Mwingilo wa mukaji wa bu mukwashi i mwingilo wa bulēme. Enka ne Yehova i mutelwe divule mu Bible bu “mukwashi.” (Ñim. 54:4; Bah. 13:6) Mukaji i mukwashi wa binebine kudi wandi mulume shi umukwatakanya ne kwingidila nandi pamo amba butyibi bwakwata butala kisaka bwendeke. Kadi byasenswe Yehova, uloñanga bukomo bwa kulēmekeja wandi mulume. (Nki. 31:​11, 12; 1 Tm. 3:11) Ubwanya kwiteakanya tamba’nka pano mwa kwikadila mukaji muyampe mu mafuku a kumeso, na kuningija buswe bosenswe Yehova ne na kukwasha bantu bakwabo ku njibo ne mu kipwilo.

20. Le i lupusa’ka luyampe lubwanya kwikala na lolo mbutwile pa kisaka kyandi?

²⁰ Ubwanya kwikala lolo mbutwile. Pa kupwa kwisonga, abe ne obe mulume mubwanya kubutula bana. (Ñim. 127:3) Nanshi i kya tunangu kulangulukila’po kumeso kwa kitatyi. Ngikadila ne bwino botwesambila’po mu kino kishinte, bikakukwasha kitatyi kyokekala mukaji ne lolo mbutwile. Buswe bobe, kanye, ne kitūkijetyima bikatuntwila ku nsangaji mu njibo, mwine mukekala bana na mutyima-ntenke ne kutama senene.—Nki. 24:3.

21. Lelo tumonanga namani bakaka betu, ne mwanda waka? (Tala kifwatulo pa kibalu.)

²¹ A bakaka, twimusenswe bininge pa byonso byomulongela Yehova ne bantu bandi. (Bah. 6:10) Mwingilanga bininge mwanda wa kwikala na ngikadila ya bwine Leza, mwanda wa kwifunda bwino bukemuletela banwe pamo ne bantu bakwabo nsangaji mu būmi, ne mwanda wa kwiteakanya senene ku biselwa byomubwanya kukekala nabyo mu mafuku a kumeso. Bine, i dyese dikatampe kwikala nenu mu bulongolodi bwa Yehova!