1. Le i bika bifwaninwe kulonga mwana-mulume mwine Kidishitu pa kuvuija biselwa byandi?

 MULOPWE Davida wālombwele Solomone amba: “Wikomeje kadi ikala mwana-mulume.” (1 Ba. 2:​1-3) Bana-balume bonso bene Kidishitu dyalelo banenwe kulonda ano madingi. Pa kufikila’po, bafwaninwe kwifunda kukōkela bijila bya Leza ne kulonda misoñanya ya mu Bible mu myanda yonso ya mu bwabo būmi. (Luka 2:52) Mwanda waka i kya mvubu batutu bankasampe bekale bene Kidishitu batame?

2-3. Mwanda waka i kya mvubu tutu nkasampe ekale mwine Kidishitu mutame?

² Mwana-mulume mwine Kidishitu udi na biselwa bivule bya mvubu mu kisaka ne mu kipwilo. Padi banwe batutu bankasampe kemudi balangulukile pa biselwa byomubwanya kukekala nabyo mu mafuku a kumeso. Padi mwi betungile kitungo kya kwikala bengidi ba kitatyi kyonso, bengidi ba mingilo, ne mwenda mafuku bu bakulumpe pa kipwilo. Padi kadi mulañanga ya kusonga ne kubutula bana. (Ef. 6:4; 1 Tm. 3:1) Pa kufikila pa bino bitungo ne kwibivuija senene, munenwe kwikala bene Kidishitu batame. b

³ Le i bika bibwanya kwimukwasha mwikale bene Kidishitu batame? Kudi bwino bwa mvubu bomufwaninwe kwifunda. Penepo, i muswelo’ka omubwanya kwiteakanya senene ku biselwa byomubwanya kukekala nabyo mu mafuku a kumeso?

4. I kwepi kobwanya kutana bimfwa biyampe bya kwiula? (Tala ne kifwatulo.)

⁴ Tonga bimfwa biyampe bya kwiula. Mu Bible mudi bimfwa bivule  biyampe bibwanya kwiula bankasampe bana-balume. Bano bana-balume ba pa kala bāsenswe Leza ne kuvuija biselwa palapala mwanda wa kulela bantu bandi. Kadi mubwanya kutana bimfwa biyampe bya bana-balume batame ku mushipiditu mu kyenu kisaka ne mu kipwilo. (Bah. 13:7) Kadi mudi ne na kimfwa kibwaninine kya Yesu Kidishitu. (1 Pe. 2:21) Pomwifunda bino bimfwa na katentekeji, langulukilai pa ngikadila yabo miyampe. (Bah. 12:​1, 2) Kupwa kimbai’ko muswelo omukeula bano bana-balume.

5. Le i muswelo’ka obwanya kwikala na bukomo bwa kulanga, ne mwanda waka kino i kya mvubu? (Ñimbo ya Mitōto 119:9)

⁵ Ikala na “bukomo bwa kulanga” ne kwibulama. (Nki. 3:21) Mwana-mulume udi na bukomo bwa kulanga ulangulukanga na katentekeji kumeso kwa kulonga bintu. Nanshi longa buninge bwa kwikala na bukomo bwa kulanga ne kwibulama. Mwanda waka? Mwanda bankasampe bavule bana-balume bakwatanga butyibi mungya milangwe ya abo bene, nansha mungya mobeivwanina. (Nki. 7:7; 29:11) Kadi televijo, mafilime, Entelenete, ne malezo a mīsambo, bibwanya kwikala na lupusa lukatampe podi. Ino le i muswelo’ka obwanya kwikala na bukomo bwa kulanga? Dibajinji, wifunde misoñanya ya mu Bible ne kulangulukila pa kamweno kadi mu kwiilonda. Kupwa langulukila pa ino misoñanya amba ukwate butyibi bukasangaja Yehova. (Tanga Ñimbo ya Mitōto 119:9.) Kwikala na buno bwino bwa mvubu, i ditabula dikatampe dikakukwasha wikale mwana-mulume mutame ku mushipiditu. (Nki. 2:​11, 12; Bah. 5:14) Leka twisambile’ko pa muswelo ubwanya kukukwasha bwino bwa kulanga mu ino myanda ibidi: (1) mu kipwano kyobe na bakaka ne (2) muswelo okwata butyibi pa mumwekelo obe.

6. Le bukomo bwa kulanga bukakwasha namani tutu nkasampe alombole bulēme ku bakaka?

⁶ Bukomo bwa kulanga bukakukwasha ulēmeke bana-bakaji. I byendele’mo tutu nkasampe kukokwa na kaka mwine Kidishitu. Inoko nkasampe mwana-mulume udi na bukomo bwa kulanga kakanenapo, kakalembepo, nansha kulonga kintu kyo-kyonso kikalengeja kaka amone amba umusenswe, aye papo na mulangwe wa kumusonga mpika. (1 Tm. 5:​1, 2)  Shi winangilanga na kaka mwanda wa kumusonga, ukalama bulēme bwa kaka na kuleka kwikala nandi nansha dimo kwa bunka bwabo pampikwa kakunku.—1 Ko. 6:18.

7. Le bukomo bwa kulanga bukakwasha namani tutu nkasampe kitatyi kyatonga muswelo wandi wa kuvwala ne wa kwitendeja nywene?

⁷ Muswelo mukwabo ulombolanga nkasampe mwana-mulume amba udi na bukomo bwa kulanga senene, i na kutonga biyampe muswelo wandi wa kuvwala ne wa kwitendeja nywene. Bavule mu boba bapuñanga bisandi ne balupula miswelo mipya ya kuvwala, i bantu kebalēmekelepo Yehova, bene babwanya kwikala na mwiendelejo wa busekese. Milangwe yabo ya busekese imwekelanga mu muvwadilo obalupula wa tulamata, nansha umwekeja bana-balume bu bana-bakaji. Nanshi nkasampe mwana-mulume mutame ku mushipiditu patonga bya kuvwala, ukaludikwa na misoñanya ya mu Bible ne kwiula bimfwa biyampe mu kipwilo. Uno nkasampe ubwanya kwiipangula’mba: ‘Le butongi bwami bulombolanga’mba ngidi na ñeni mibwane, ne amba ndēmekele bantu bakwabo? Le muvwadilo wami ulengejanga bakwabo bandyuke amba ne mwingidi wa Leza?’ (1 Ko. 10:​31-33; Tet. 2:6) Nkasampe mwana-mulume udi na bukomo bwa kulanga ukalengeja batutu ne bakaka bamulēmeke, enka ne Tata wandi wa mūlu mwine.

8. Le tutu nkasampe ubwanya kwikala namani ukulupilwa?

⁸ Ikala ukulupilwa. Nkasampe mwana-mulume ukulupilwa uvuijanga biselwa byandi byonso na kininga. (Luka 16:10) Twisambilei’ko pa kimfwa kibwaninine kya Yesu. Yesu kādipo usūla mingilo nansha kuleka kwiivuija. Wāvuije mingilo yāmupele Yehova, nansha ke pobyādi bikomo kwiingila. Wādi usenswe bantu—nakampata bandi bana ba bwanga—kadi wāpēne būmi bwandi na mutyima tō. (Yoa. 13:1) Nanshi iula Yesu na kuvuija mwingilo o-onso obakupa. Shi kuyukilepo mwa kwiwingidila, wityepeje ne kulomba bukwashi ku batutu batame ku mushipiditu. Kokingila’o bya kajilwilo. (Loma 12:11) Ino vuija’o ne pa mfulo, ne kwiwingila pamo bwa ‘abe ulongela’byo Yehova, ke bantupo, aa.’ (Kol. 3:23) Shako, kudipo mubwaninine, nanshi ikala mutūkanye ne kwitabija bilubo byonso byolonga.—Nki. 11:2.

9. Mwanda waka tutu nkasampe ufwaninwe kwifunda bwino bwa kamweno?

⁹ Pa kwikala mwine Kidishitu mutame, unenwe kwifunda bwino bwa kamweno. Buno bwino bukakukwasha usele biselwa mu kipwilo, usokole kaji kakakukwasha umone mwa kwikwatakenya abe nansha kyobe kisaka, ne kwikala mu kipwano kiyampe na bantu bakwabo. Twisambilei’ko pa bwino butyetye bwa kamweno.

10-11. Shi tutu nkasampe uyukile kutanga senene ne kulemba, ukamwena’mo namani aye mwine pamo ne kipwilo? (Ñimbo ya Mitōto 1:​1-3) (Tala ne kifwatulo.)

¹⁰ Wifunde kutanga senene ne kulemba. Bible unena’mba muntu wa nsangaji ne wa bintu  byendeka biyampe, i yewa utanga Kinenwa kya Leza difuku ne difuku ne kulangulukila’po. (Tanga Ñimbo ya Mitōto 1:​1-3.) Uno muntu patanga Bible difuku ne difuku, ukayuka mulangilo wa Yehova, mwine ukamukwasha alanguluke senene. (Nki. 1:​3, 4) Tusakilwa bana-balume ba uno muswelo mu kipwilo. Mwanda waka?

¹¹ Batutu ne bakaka bakimbanga bwendeji ne madingi a mu Bible ku bana-balume ba bwino. (Tet. 1:9) Shi uyukile kutanga senene ne kulemba, ukabwanya kuteakanya mīsambo ne malondololo akamwena’mo bantu bakwabo ne kukomeja lwitabijo lwabo. Kadi ukabwanya kulemba myanda ya kamweno kitatyi kyowifunda, kyoteja mīsambo ku kupwila, ne ku bitango. Ino myanda ikakukwasha ukomeje lwitabijo lobe ne kukankamika bantu bakwabo.

12. Le i bika bikakukwasha uyuke kwisamba biyampe na bantu?

¹² Wifunde kwisamba biyampe na bantu. Mwana-mulume mwine Kidishitu ufwaninwe kuyuka mwa kwisambila biyampe na bantu. Mwana-mulume uyukile kwisamba biyampe na bantu utejanga ne kuyuka bilanga bantu, ne muswelo obeivwana. (Nki. 20:5) Ubwanya kwifunda kuyuka diwi disamba na muntu, bilomboji bya mpala, ne muswelo wajinya ngitu. Kukekalapo na buno bwino shi kupityijapo kitatyi pamo na bantu bakwabo. Shi kitatyi kyonso wingidijanga bingidilwa bya busendwe, pamo bwa kutuma misapu mwanda wa kwisamba na bantu, kino kibwanya kuzozeja bwino bobe bwa kwisamba na bantu mpala na mpala. Nanshi, kimba’ko mikenga ya kwisamba na bantu mpala na mpala.—2 Yo. 12.

13. Le i kintu’ka kikwabo kinenwe kwifunda nkasampe mwana-mulume? (1 Temote 5:8) (Tala ne kifwatulo.)

¹³ Wifunde kwikwatakanya abe mwine. Mwana-mulume mutame ku mushipiditu ufwaninwe kwikwatakanya aye ne ba mu njibo yandi. (Tanga 1 Temote 5:8.) Mu matanda amo, batutu bankasampe befundanga mingilo kampanda kudi bashabo, nansha kudi mubutule mukwabo. Mu matanda makwabo, mwana-mulume nkasampe ubwanya kwifunda busunga nansha bwino bukwabo ku masomo. Ino nansha shi bidi namani, i biyampe kwifunda bwino bukakukwasha usokole kaji. (Bil. 18:​2, 3; 20:34; Ef. 4:28) Yukana bu muntu wingila bininge ne uvuija mingilo yashilula. Shi ulonge namino, ukapēlelwa kusokola kaji ne kwikalama. Kadi ngikadila ne bwino botwesambila’po, bibwanya kukwasha nkasampe mwana-mulume mwine Kidishitu avuije biselwa byabwanya kwikala nabyo mu mafuku a kumeso. Twisambilei’ko pa biselwa bimo.

14. Le tutu nkasampe ubwanya kwiteakanya namani pa kwikala mwingidi wa kitatyi kyonso?

¹⁴ Mwingidi wa kitatyi kyonso. Bana-balume bavule batame ku mushipiditu bashilwile mwingilo wa kitatyi kyonso pobadi bankasampe. Kwingila bupania kukwashanga nkasampe mwana-mulume ayuke mwa kwingidila senene na bantu beshileshile. Kadi kumukwashanga ayuke mwa kwingidijija senene lupeto lwasokola. (Fid. 4:​11-13) Muswelo muyampe wa kushilula mwingilo wa kitatyi kyonso i kwingila bupania mukwashi. Bavule bengilanga bupania mukwashi mu bula bwa kitatyi kampanda, bine bibakwashanga beteakanye mwa kushilwila bupania bwa lonso. Bupania bubwanya kushitula kibelo kya kwingila mingilo mikwabo ya kitatyi kyonso, kubadila’mo ne kwingila ku lūbako nansha ku Betele.

15-16. Le tutu nkasampe ukabwanya namani bisakibwa bya kwingila bu mwingidi wa mingilo nansha mukulumpe?

¹⁵ Mwingidi wa mingilo nansha mukulumpe. Bana-balume bene Kidishitu bafwaninwe kwitungila kitungo kya kubwanya bisakibwa bya kwingidila batutu ne bakaka bu bakulumpe mu kipwilo. Bible unena’mba bana-balume balonga bukomo bwa kubwanya bisakibwa bya kwingila bu bakulumpe, basakanga “mwingilo mulumbuluke.” (1 Tm. 3:1) Kumeso kwa kwingila bu mukulumpe, tutu ufwaninwe kubwanya bisakibwa bya kwingila bu mwingidi wa mingilo. Bengidi ba mingilo bakwashanga bakulumpe mu miswelo mivule ya kamweno. Bakulumpe ne bengidi ba mingilo bengidilanga batutu ne bakaka na kwityepeja, ne kusapula na bupyasakane. Batutu bankasampe bakokeja kubwanya bisakibwa bya kwingila bu bengidi ba mingilo nansha shi bakidi na myaka isenselela ku makumi abidi. Kadi mwingidi wa mingilo wa bwino wa myaka 20 masubukile patyetye, ubwanya kutongwa bu mukulumpe.

¹⁶ Le i muswelo’ka okokeja kubwanya bisakibwa bya kwingila ino mingilo? Ke bikomopo. Bisakibwa byonso bidi mu Bible, kadi bīmanine’tu pa kusanswa Yehova, kyobe kisaka, ne kipwilo. (1 Tm. 3:​1-13; Tet. 1:​6-9; 1 Pe. 5:​2, 3) Longa bukomo bwa kwivwanija kisakibwa ne kisakibwa, ne kulomba Yehova akukwashe ufikile’po. c

17. Le tutu nkasampe ubwanya kwiteakanya namani mwa kwikadila mulume ne mutwe wa kisaka? (Tala ne kifwatulo.)

¹⁷ Mulume ne mutwe wa kisaka. Monka mwālombwedile’byo Yesu, bene Kidishitu bamo bana-balume bashalanga bankungulume.  (Mat. 19:12) Inoko shi ubatonge kusonga, ukekala na biselwa bikwabo bya bu mulume ne mutwe wa kisaka. (1 Ko. 11:3) Yehova usakanga’mba mulume asanswe wandi mukaji ne kuvuija bisakibwa byandi bya ku ngitu, mu malango, ne ku mushipiditu. (Ef. 5:​28, 29) Ngikadila ne bwino botwesambilanga’po ku ngalwilo kwa kino kishinte, pamo bwa kwikala na bukomo bwa kulanga, kulēmeka bana-bakaji, ne kwikala ukulupilwa, bikakukwasha wikale mulume muyampe. Bikakukwasha witeakanye senene mwa kuvuijija biselwa byobe bya bu mulume ne mutwe wa kisaka.

18. Le tutu nkasampe ubwanya kwiteakanya namani mwa kwikadila tata?

¹⁸ Tata. Shi ubasonge, ubwanya kwikala tata. Le i ñeni’ka yobwanya kuboila kudi Yehova pa mwa kwikadila tata muyampe? Kudi ñeni mivule yobwanya kuboila’ko. (Ef. 6:4) Yehova wālombwele wandi Mwana, Yesu, ku meso a bantu bonso amba umusenswe kadi umwitabije. (Mat. 3:17) Shi ubaikala tata, kulupija bobe bana kitatyi kyonso amba wibasenswe. Wibafwije’ko kitatyi kyonso pa bintu biyampe byobalonga. Batata beula kimfwa kya Yehova, bakwashanga babo bana bekale bana-balume ne bana-bakaji batame ku mushipiditu. Ubwanya kwiteakanya ku kino kiselwa tamba’nka pano, na kukwatakanya na buswe bantu ba mu kyenu kisaka ne mu kipwilo na kwibafwija’ko ne kwibalombola’mba wibasenswe. (Yoa. 15:9) Kino kikakukwasha uvuije biselwa bya bu mulume ne bu tata byobwanya kukekala nabyo mu mafuku a kumeso. Pano’ko bidi, ukekala mulēme kudi Yehova, kadi ukakwasha bininge kyenu kisaka ne kipwilo.

19-20. Le i bika bikakwasha batutu bankasampe bekale bene Kidishitu batame? (Tala kifwatulo pa kibalu.)

¹⁹ A batutu bankasampe, kemukekalapo bana-balume batame ku mushipiditu mu kitulumukila. Munenwe kutonga biyampe bimfwa bya kwiula, kwikala na bukomo bwa kulanga, kwikala bakulupilwa, kwifunda bwino bwa kamweno mu būmi, ne kwiteakanya ku biselwa bya mu mafuku a kumeso.

²⁰ Mubwanya kyaba kimo kusela mutyima kūlu pomulangulukila pa bino bintu byonso byomunenwe kulonga. Ino mubwanya kwibilonga. Vulukai’mba Yehova usakanga kwimukwasha. (Isa. 41:​10, 13) Kadi batutu ne bakaka mu kipwilo bakemukwasha. Shi mwikale bene Kidishitu batame, mukekala na būmi buyampe kadi bwa nsangaji. A batutu bankasampe, twimusenswe bininge! Tulomba Yehova emwesele bininge pa bukomo bomulonga pano, mwanda wa kwikala bene Kidishitu batame.—Nki. 22:4.