Le shinankonka yāikele’ko namani?

KISHIMA “shinankonka” i kitambe ku kishima kya Kingidiki kishintulula’mba “kitango” nansha “kwibungila pamo.” Dino dijina i difike’po mwanda mashinankonka i bifuko byādi bibungilwa’po tamba kala mu bibundi bya Bayuda mwanda wa kufundijibwa ne kutōta. Bisonekwa bya Kihebelu kebisambīlepo patōkelela pa mashinankonka, ino mu Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu i kimweke patōka’mba bino bifuko bya kwibungila’po byādi’ko kala dya mu myaka katwa kabajinji Yesu ke mwiye.

Befundi bavule bakulupile amba mashinankonka āikele’ko kitatyi kyādi Bayuda bu bamisungi mu Babiloni. Dibuku Encyclopaedia Judaica dilanguluja’mba: “Bamisungi kebādipo na Tempelo mu ntanda ya bweni, ino byobādi basakilwa kusengibwa mu masusu abo, bādi bebunga kyaba ne kyaba, mobimwekela mu mafuku a Sabato, kebatange Bisonekwa.” Abo pa kunyongololwa mu bu misungi, Bayuda bāendelele na kwibungila pamo mwanda wa kulombela, kutanga Bisonekwa, kadi bātūla’ko mashinankonka konsokonso.

Dya mu myaka katwa kabajinji Y.M, mashinankonka āikala ke kitako kya butōtyi bwa Bayuda ne bantu ba mu bibundi bya ku Meditelanea, ba pa Bukata bwa Kutunduka, ne ba mu Isalela bene. Lee Levine, polofesele wa ku Iniveleshite ya Kihebelu mu Yelusalema unena’mba: “[Shinankonka] kyādi kifuko kya kwifundila’mo, kudīla’mo bidibwa bikola, kulongela’mo bidye bya butyibi, kutūla byabuntu bya balanda, ne kulongela’mo malenyo a politike ne a myanda mikwabo.” Ubweja’ko amba: “Na bubine mingilo ya kipwilo yo yādi ingidilwa’mo bininge.” O mwanda ke kya kutulumukapo shi Yesu nandi wādi wenda kyaba kyonso ku mashinankonka. (Mako 1:21; 6:2; Luka 4:16) Kwine’kwa wādi ufundija’ko, uleta’ko bulombodi, ne kukankamika bonso bādi batanwa’ko. Kipwilo kya bwine Kidishitu pa kushimikwa, mutumibwa Polo nandi wādi usapula bininge mu mashinankonka. Boba bādi basangela bintu bya ku mushipiditu byobādi na kibidiji kya kwenda ku shinankonka, o mwanda Polo paādi ufika mu kibundi, wādi upitaila ku shinankonka kasapula.—Bil. 17:1, 2; 18:4.