1. I muswelo’ka otubwanya kwikala na tunangu, ne tuketukwasha namani?

TUNANGU tutambanga kudi Leza, kadi upānanga’to ku buntu bitupu. Tutanga mu Yakoba 1:5 amba: “Shi momudi’mo mudi umo ubudilwe tunangu, nankyo alombe’to nyeke kudi Leza, mwanda aye upanga bonso na mutyima tō pampikwa kutopeka.” Muswelo umo wa kwikala na tunangu i kwitabija bulemununi bwa Leza. Kulonga namino kuketukinga ku kulonga bintu bibi kadi kuketukwasha twikale nyeke pabwipi na Yehova. (Nkindi 2:10-12) Ne kadi tukekala na lukulupilo lwa kutendelwa lwa kukekala na būmi bwa nyeke.​—Yude 21.

2. I muswelo’ka otubwanya kwifunda kusanswa bulemununi bwa Leza bwa buswe?

² Pa mwanda wa kubulwa kubwaninina nansha pa mwanda wa muswelo otwatamijibwe, kyaba kimo ke bipēlangapo kwitabija bulemununi nansha kwibumona bu buyampe. Inoko kitatyi kyotwimwena mu būmi byabuyabuya bilupuka ku bulemununi bwa Leza, twivwanijanga’mba Leza witusenswe bya binebine. Nkindi 3:11, 12 witusapwila’mba: “Wami mwana, kokafutulula madingi a Yehova.” Unena monka’mba: “Mwanda yewa musanshibwe na Yehova umudingilanga.” Bine tukulupilei amba Yehova witusakilanga’nka biyampe. (Tanga Bahebelu 12:5-11.) Leza byaetuyukile senene, o mwanda bulemununi bwandi i buyampe nyeke kadi enka botusakilwa. Mu kino kishinte tusa kubandula’mo miswelo  iná ya bulemununi: (1) kwilemununa abe mwine, (2) bulemununi bufwaninwe bambutwile kulemununa babo bana, (3) bulemununi botulemununwa mu kipwilo, ne (4) kintu kibi mpata kipityile misanshi yo-yonso ya bulemununi.

3. Lelo mwana ubwanya namani kutamija bwino bwa kwilemununa aye mwine? Leta kimfwa.

³ Shi twilemununa batwe bene, nabya tukalumbulula mwikadilo ne mulangilo wetu. Ketubutulwangapo na bwino bwa kwilemununa batwe bene, ino tufwaninwe kwifunda mwa kulongela uno muswelo. Kimfwa, kitatyi kifunda mwana kwendeja nkinga, divule mbutwile wandi umo wikalanga umukwata’ko kutyina wakapona. Ino, kitatyi pa kupita’po, shi mwana wefunde mwa kushikatyila pa nkinga senene, mbutwile ubwanya kwanza kumulekelela’ko mu masekonde matyetye. Shi mbutwile wamone amba mwana wayuka kwendeja nkinga, ubwanya kumuleka kaendeja’yo aye mwine. Mu muswelo umo onka, shi bambutwile bafundija babo bana na kitūkijetyima “na kwibalemununa ne kwibadyumuna bidyumu bya Yehova,” nabya babwanya kukulupila’mba babo bana bakatamija tunangu ne bwino bwa kwilemununa abo bene.​—Efisesa 6:4.

4, 5. (a) Mwanda waka kwilemununa abe mwine i ngikadila ya mvubu ibadilwa mu “bumuntu bupya”? (b) Mwanda waka ketufwaninwepo kuzoza nansha shi tubalonga bilubo?

⁴ Kino kitala ne bantu bayuka Yehova abo papo ke batame. Nansha byobabwanya kwilemununa abo bene, ino kebekalangapo kala bene Kidishitu batame ku mushipiditu. Inoko kitatyi kyobashilula kuvwala “bumuntu bupya” ne kulonga bukomo bwa kwikala pamo bwa Kidishitu, bekalanga batama ku mushipiditu. (Efisesa 4:23, 24) Kwilemununa batwe bene kwitukwashanga twifunde “kupela bumpikwa bwine Leza ne bya kusakasaka bya ino ntanda, ne mwa kwiendejeja na ñeni mibwane ne boloke ne bwine Leza mu ino ngikadilo ya bintu.”​—Tetusa 2:12.

⁵ Inoko, batwe bonso twi ba bubi. (Musapudi 7:20) Penepa shi tubalonga kilubo, le kino kishintulula’mba tubakomenwa kwilemununa batwe bene nansha’mba ketukabwanyapo nansha dimo kwilemununa? Ke amopo. Twifunda mu Nkindi 24:16 amba: “Moloke upona misungu isamba-ibidi, ino ulanguka monka.” Lelo i bika biketukwasha ‘tulanguke monka’? Ke bukomo bwa batwe benepo, ino i mushipiditu wa Leza. (Tanga Fidipai 4:13.) Mu bipa bya mushipiditu mubadilwa ne kwīfula, kwine kwiifwene bininge na kwilemununa abe mwine.

6. I muswelo’ka otubwanya kwikala befundi bayampe ba Kinenwa kya Leza? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁶ Milombelo, kwifunda Bible, ne kulangulukila’po nabyo biketukwasha tutamije bwino bwa kwilemununa batwe bene. Ino le ukalonga namani shi ukomenwanga kwifunda Bible nansha shi kusangelangapo kwifunda’ye? Kokatyumukwa mutyima. Shi ukulupile Yehova, nabya nandi ukakukwasha wikale na mutyima wa ‘kwabila’ Kinenwa kyandi. (1 Petelo 2:2) Lomba Yehova akukwashe wilemunune abe mwine mwanda wa wikale na kitatyi kya kwifunda Bible. Padi ubwanya kushilula na kwifunda’tu mu bula bwa minite kampanda. Bityebitye, bikakupēlela kadi ukasangela bininge kwifunda. Ukanza kusangela kitatyi kyodi pa bunka ulangulukila pa milangwe milēme ya Yehova.​—1 Temote 4:15.

7. Lelo kwilemununa batwe bene kwitukwashanga namani tufikile pa bitungo byetu mu mwingilo wa Yehova?

⁷ Kwilemununa batwe bene kwitukwashanga tufikile pa bitungo byetu mu mwingilo wa Yehova. Kimfwa, shabana umo paajingulwile amba wendanga ujimija bupyasakane, wetungile’ko kitungo kya kwingila bu pania wa lonso. Le kwilemununa aye mwine kwamukweshe namani? Watangile bishinte mu mapepala etu bisambila  pa mwingilo wa bupania ne kulombela pa uno mwanda. Kulonga uno muswelo kwakomeje kipwano kyandi na Yehova. Washilwile kwingila bu pania mukwashi pamona mukenga. Kalekelepo kintu nansha kimo kimukankaje; inoko wadi utele nyeke mutyima ku kitungo kyandi. Kitatyi pa kupita’po, waikala pania wa lonso.

8-10. I bika bibwanya kukwasha bambutwile batamije babo bana mwanda wa kwingidila Yehova? Leta kimfwa.

⁸ Yehova i mupe bambutwile kiselwa kya kutamija babo bana “na kwibalemununa ne kwibadyumuna bidyumu bya Yehova.” (Efisesa 6:4) Kino ke kipēlangapo mu ino ntanda ya dyalelo. (2 Temote 3:1-5) Bana pobabutulwa, kebekalangapo bayuke kala kiyampe ne kibi kadi mutyima wabo wa mundamunda kewafundijibwe. O mwanda basakilwa kulemununwa pa kwiufundija. (Loma 2:14, 15) Mwifundi umo wa Bible ushintulula’mba kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “bulemununi” kibwanya ne kushintulula’mba “mutamino wa mwana,” nansha kutamija mwana ekale muntu ukavuija biselwa pa bukulu.

⁹ Shi bambutwile balemununa babo bana na buswe, nabya babo bana bakekala na mutyima-ntenke. Bakefunda’mba bwanapabo bwabo budi na mikalo kadi kintu kyonso kyobalonga mu būmi kidi na bipa bilupuka’ko. O mwanda i kya mvubu mpata bambutwile bene Kidishitu bakulupile mu tunangu twa Yehova pa kutamija babo bana. Milangwe itala kutamija bana i mishile mungya kifuko kishikete’mo muntu, kadi ishintanga kyaba ne kyaba. Inoko, bambutwile bateja Leza kebelwangapo biselwa byabo kadi kebakulupilangapo mu bwino ne milangwe ya bantu.

¹⁰ Tubwanya kuboila ñeni ku kimfwa kya Noa. Yehova paāmusoñenye kūbaka safina, Noa kādipo uyukile ne mwa kwiyubakila mwine. Wādi unenwe kukulupila mudi Yehova, kadi tutanga’mba “e monka mwālongele,” nansha’mba monso mwāmusoñaninye Yehova. (Ngalwilo 6:22) Le byāikele namani? Safina yāpandije Noa ne kisaka kyandi! Kadi Noa wādi mbutwile muyampe. Mwanda waka? Mwanda wādi ukulupile mu tunangu twa Leza. Noa wāfundije senene bandi bana ne kwibashila kimfwa kiyampe kadi kino kekyādipo kipēla mu kino kitatyi kibi kya kumeso kwa Dilobe.​—Ngalwilo 6:5.

11. Mwanda waka bambutwile bafwaninwe kulonga bukomo bwabo bonso bwa kufundija babo bana?

¹¹ Shi wi mbutwile, le ukalonga namani uno ‘muswelo’? Teja Yehova. Muleke akukwashe pa kutamija bobe bana. Ingidija madingi adi mu Kinenwa kyandi ne oa aletwa na bulongolodi bwandi. Padi mwenda mafuku, bobe bana bakakuvuluka pa kino! Tutu umo walembele amba: “Mfwijanga’ko bininge bambutwile bami pa muswelo obantamije. Balongele bukomo bwa kutenga mutyima wami.” Unena’mba bambutwile bandi bo bamukweshe apwane na Yehova. Na bubine, nansha shi bambutwile abalonga bukomo bwa kufundija wabo mwana, inoko ubwanya ne kupaluka kudi Yehova.  Inoko mbutwile walongele bukomo bwandi bonso mwanda wa kufundija wandi mwana, ukekala na mutyima wa mundamunda muyampe ne kikulupiji kya amba dyakadilwe kantu, wandi mwana ukajokelanga kudi Yehova.

12, 13. (a) Shi mwana wapangwa, le bambutwile bakalombola namani amba bakōkele Yehova? (b) Le kisaka kimo kyamwenine namani mu kikōkeji kya bambutwile kudi Yehova?

¹² Mwanda umo mukatampe ubwanya kutūla kikōkeji kya bambutwile bamo pa ditompo i shi wabo mwana wapangwa. Kaka umo wadi na wandi mwana mwana-mukaji mupangwe watalukile ku njibo unena’mba: “Nadi nkimba bubinga mu mabuku etu pa kubepela mwanda wa kwisamba na wami mwana mwana-mukaji ne wami munkana mwana-mukaji.” Inoko wandi mulume wamukweshe na kanye amone amba wabo mwana kakidipo mu lupusa lwabo ne amba bafwaninwe kukōkela Yehova.

¹³ Myaka ibala-inga pa kupita’po, wabo mwana wajokejibwa. Inandi unena’mba: “Pano ungitanga ne kunembela misapu kisengele i difuku ne difuku! Kadi witulēmekele bininge ami ne wami mulume mwanda uyukile amba tukōkele Leza. Tudi mu kipwano kiyampe mpata.” Shi obe mwana mwana-mulume nansha mwana-mukaji wapangwa, le ukakulupila “mudi Yehova ne mutyima obe onsololo”? Le ukamulombola’mba kulēmenenepo “pa kwivwanija kwa abe mwine”? (Nkindi 3:5, 6) Vuluka’mba, bulemununi bwa Yehova bulombolanga mwikadile tunangu twandi ne mwaetuswelele bininge. Kokelwa nansha dimo amba wāpēne wandi Mwana mwanda wa bantu bonso, kubadila’mo ne obe mwana mwana-mulume nansha mwana-mukaji. Leza usakilanga bantu bonso bakamone būmi bwa nyeke. (Tanga 2 Petelo 3:9.) A bambutwile, endelelai na kukulupila amba bulemununi bwa Yehova ne bwendeji bwandi i byoloke nyeke nansha shi bimweka bu i bikomo kwibikōkela. Ivwanai bulemununi bwa Leza, kadi lekai kulwa nabo.

14. Le i muswelo’ka otumwenanga mu bulombodi bwa Yehova bwitupa “kalama mukōkele”?

¹⁴ Yehova ulaile kulela, kukinga, ne kufundija kipwilo kya bwine Kidishitu. Uloñanga kino mu miswelo palapala. Kimfwa, i mutonge wandi Mwana alele kipwilo, kadi Yesu nandi i mupe “kalama mukōkele” mwingilo wa kwitupa byakudya bya ku mushipiditu mwanda wa kwitukwasha twikale nyeke bakōkele. (Luka 12:42) Uno “kalama” witupanga bulombodi bwa kamweno, nansha bulemununi. Padi ubavuluka’ko kitatyi kyowaivwene mwisambo nansha kishinte kampanda kyowatangile mu mapepala etu byakukweshe ushinte mulangilo ne mwiendelejo obe. Bine ye uno wasangele pa kushinta uno muswelo, mwanda kino kilombola’mba wi muleke Yehova akulemunune.​—Nkindi 2:1-5.

15, 16. (a) Le i muswelo’ka otubwanya kumwena mu mwingilo wingila bakulumpe? (b) Le i muswelo’ka otubwanya kulengeja bakulumpe basangele bininge mwingilo wabo?

¹⁵ Kadi Yesu i mutonge’ko bakulumpe ba kulela kipwilo na buswe. Bible utela bano batutu bu “bantu bu byabuntu.” (Efisesa 4:8, 11-13) Le i muswelo’ka otubwanya kumwena mu mwingilo wingila bakulumpe? Tubwanya kwiula lwitabijo lwabo ne kimfwa kyabo kiyampe, kadi tufwaninwe kulonda madingi a mu Bible obetupa. (Tanga Bahebelu 13:7, 17.) Bine bakulumpe betuswele kadi betusakilanga tupwane na Leza. Shi abajingulula’mba ketubulwenga kupwila ne tubashilula kujimija bupyasakane bwetu, baloñanga bukomo bwa kwitukwasha bukidibukidi bonka. Baketuteja ne kwitukankamika na buswe kadi baketupa madingi a tunangu a mu Bible. Lelo umonanga bukwashi bwabo bu kilomboji kya buswe bukuswele Yehova?

¹⁶ Vuluka’mba ke kipēlangapo nyeke ku bakulumpe kwitupa madingi. Le umona namani mwēivwanine mupolofeto Natana  paātuminwe kukesamba na Mulopwe Davida paādi kasake kufya bubi bwandi bukatampe? (2 Samwele 12:1-14) Le mutumibwa Polo nandi wēivwene namani pobyādi bimulomba kudingila mutumibwa Petelo, umo wa mu batumibwa 12, pa kumona bene Kidishitu Bayuda bu ba mvubu kupita boba bampikwa kwikala Bayuda? Byādi bilomba Polo kwikala mukankamane pa kulonga kino. (Ngalatea 2:11-14) Penepa le i muswelo’ka okalengeja bakulumpe bapēlelwe kukupa madingi? Ikala mwityepeje, ikala na mutyima wa kufwija’ko, ne kwikala muntu ulumbwa. Mona bukwashi bwabo bu kilomboji kya buswe bwa Leza. Shi ulonge uno muswelo nabya ukamwena’mo, enka ne bakulumpe bene bakasangela mwingilo wabo.

17. Lelo bakulumpe bakweshe namani kaka umo?

¹⁷ Kaka umo unena’mba bintu byamutene pa kala byadi bimulengeja akomenwe kusanwa Yehova, kadi watyumukilwe mutyima mpata. Unena’mba: “Namwene’mba mfwaninwe kukesamba na bakulumpe. Kebaumfuninepo nansha kumfutulula, ino baunkankamikile ne kunkomeja. Pa kupwa kwa kupwila konso, nansha shi i bavudilwe bya kulonga, nansha’tu mukulumpe umo kadipo ubulwa kungipangula mombukīle. Pa mwanda wa byobya byauntene pa kala, nadi nemona’mba Leza kabwanyapo kunsanswa. Inoko kitatyi pa kupita’po, Yehova waingidije kipwilo ne bakulumpe pa kunkulupija’mba unsenswe. Nalombele amba nkikasāsukapo nansha dimo kwadi.”

18, 19. Le i kintu’ka kibi mpata kupita misanshi yo-yonso ya bulemununi? Leta kimfwa.

¹⁸ Bulemununi bubwanya kusansa, inoko byobya bilupuka ku kupela bulemununi bwa Leza byo bine bisansa kutabuka. (Bahebelu 12:11) Tubwanya kudyumukila ku kimfwa kibi kya Kaini ne kya Mulopwe Zedekia. Leza paāmwene amba Kaini washikwe mwanabo ne ukimba kumwipaya, wādyumwine Kaini amba: “Kyokaladile i kika le? Kadi kyodi mu meso fututu i kika? Shi ulonga biyampe lelo ubulwepo kutambulwa, kabidi shi kulongelepo biyampe, nankyo bubi bulele pa kibelo. Kadi kusaka kwandi kudi kodi, ino abe ukamulelanga.” (Ngalwilo 4:6, 7) Kaini wāpelele bulemununi bwa Yehova, wāipaya mwanabo, ne kususuka na bipa bibi byālupukile’ko mu būmi bwandi bonso. (Ngalwilo 4:11, 12) Shi Kaini wātejeje Leza, longa kātenwepo na ino misanshi yonso’i.

¹⁹ Zedekia wādi mulopwe muzoze kadi mubi. Kitatyi kyaādi uludika, bantu ba mu Yelusalema bāikele mu ngikadilo mibi. Mupolofeto Yelemia wādi udyumuna Zedekia misunsa mivule mwanda wa ashinte. Inoko mulopwe wādi’nka upela bulemununi bwa Yehova, ne kino kyālupwile musala. (Yelemia 52:8-11) Yehova ketusakilangapo tususuke na ino misanshi yampikwa kwendela’mo!—Tanga Isaya 48:17, 18.

20. Le i bika bisa kufikila boba bapela bulemununi bwa Leza ne boba betabija’bo?

²⁰ Dyalelo, bantu bavule mu ino ntanda bafutululanga bulemununi bwa Leza ne kwibupela. Inoko panopano ponka, muntu ense upela bulemununi bwa Leza usa kwangula bipa bilula. (Nkindi 1:24-31) Shi ke pano ‘twivwanei bulombodi, twikale bañeni.’ Enka na munenena’kyo Nkindi 4:13, “uminina’tu ku bulombodi, kokalekelela’bopo; wibulaminine, mwanda abo [bo] bobe būmi.”