NATAMINE mu Graz, mu Otrishe. Ponabwenye myaka isamba-ibidi, naendele ku masomo a myanda ya kipwilo. Inoko, nemwenine’ko na meso busekese bwa munyanji bwadi bulonga bamumpe na bamasele. O mwanda mama waunenene ntaluke’ko ne mwaka mwine kewapwile.

Kupwa, nakafunda ku entelena. Difuku dimo bufuku, Tata waiya kunsela’ko tunyeme mwanda kibundi kya Graz kyadi kya konakanibwa na mabombe. Twanyemēne mu kibundi kikatampe kya Schladming. Batwe’tu tufika pa kilalo ne kwikyabuka, kala bombe yaponena’po kyatēma. Kitatyi kikwabo, maamviyo adi enda kyemba-nshi aela masashi aiya kupona pabwipi netu, ami ne nkambo. Divita pa kupwa, umbikalo ne kipwilo byetwelele.

Mu 1950, Kamoni wa Yehova umo washilwile kusapwila mama musapu wa mu Bible. Nadi nteja pobadi besamba enka ne kwenda na Mama na dimo ku kupwila. Mama pa kunekenibwa’mba Batumoni ba Yehova bo badi na bubine, wabatyijibwa mu 1952.

Mu kine kitatyi’kya, nadi mona kipwilo kya mu kyetu kibundi bu kya bana-bakaji banunu. Inoko mwenda mafuku, potwaendele mu kipwilo mwadi bankasampe bavule​—namona’mba nanshi mudi ne banuke! Potwajokele mu Graz, nashilwile kutanwa ku kupwila konso, na pano kala nanekenibwa’mba byonadi nefunda’bya bwadi bubine. Kadi nayukile amba Yehova i Leza ukwashanga bengidi bandi nyeke. Witukwashanga nansha shi tulwa na bikoleja bimweka bu bikomo nansha shi twimona bu tudi bunka.​—Ñimbo ya Mitōto 3:5, 6.

Nadi nsaka kusapwila bantu bakwabo bubine. Nashilwile na banabetu. Kwadi bakaka bami baná badi kebataluke kala kwinjibo mwanda wa kukengila bu badimu. Inoko nakebapempwile mu bibundi palapala mobadi bashikete ne kwibakankamika befunde Bible. Mfulo mfulō, bamwanetu bonso balonga uno muswelo ne kwikala Batumoni ba Yehova.

 Mu yenga wami wa bubidi wa kusapula ku njibo ne njibo, twetene na lolo umo wa myaka 30 ne musubu otwashilwile kwifunda nandi Bible. Waendelele ne kubatyijibwa, ne mwenda mafuku, wandi mulume nandi ne bandi bana babidi bana-balume balonga uno muswelo. Kino kifundwa kyaningije lwitabijo lwami. Mwanda waka? Mwanda, kekwadipo muntu waumfundije Bible senene. Nadi nteakanya senene kifundwa ne kifundwa. Kunena na bubine, nadi bidi nefundija ami mwine kupwa kenkafundija byami bifundwa! Na bubine kulonga namino kwaunengeje ngivwanije senene bubine. Mu Kweji 4, 1954, nepāna kudi Yehova ne kubatyijibwa mu mema.

Mu 1955, nakatenwe ku kitango kya matanda mu Alemanye, mu Franse, ne mu Angeletele. Ponadi mu Londoni, twetene’mo ne na Albert Schroeder. Wadi mwadimu ku Masomo a Ngileade a Bwifundi bwa Bible, ne mwenda mafuku waingile mu Kitango Kyendeji. Potwakapempwile Musée ya mu Beletanye, Tutu Schroeder wetufunka bilembwa bimo bya Bible. Mwadi dijina dya Leza dilembwe mu masomo a Kihebelu, kadi wetushintulwidile ne mvubu yabyo. Kino kyaunengeje nsanswe Yehova bininge ne bubine, kadi kyaunkweshe nsumininwe ne pa mfulo kuzambalaja bubine bwa mu Kinenwa kya Leza.

Nashilwile kwingila bu pania wa kitatyi kyonso mu difuku 1 Kweji 1, 1956. Myeji iná pa kupita’po, natumwa kukengila bu pania wa pa bula mu Otrishe. Mu kine kitatyi’kya, mu Mistelbach mwadi kemwaikele Batumoni, mwine monatuminwe kukengidila. Kadi nalwile ne na kikoleja kimo. Twadi beshile bininge na pania mukwabo otwadi twingila nandi. Nadi na myaka isenselela ku 19 kadi mutambe mu kizungu; aye wadi na myaka 25 mutambe kunja. Nadi nsenswe kubūka dyuba ke ditambe; ino aye wadi usenswe kubūka lubanga na futwi. Shi bubaile, nadi nsenswe kwiija’ko bidi; ino aye wadi ulāla’nka kikidi kyolwa. Nansha nankyo, kwingidija madingi a mu Bible kwetukweshe tunekenye kuno kwishila ne kwingidila bupania pamo na nsangaji.

Na bubine, twatenwe ne na bikoleja bikwabo bikatampe. Twadi’nka ne tupangwapangwa, “ino kwelwa mpika.” (2 Kodinda 4:7-9) Difuku dimo potwadi tusapula mu kibundi kya kunja, bantu betusoñaninya bambwa. Na pano kala ami ne mwingidi nami twajokolokwa na bambwa, kebetubozela nansha kwitubakila, meno pa ntanda. Twekwata ku maboko, nalombela’mba, “A Yehova, tubakwisāshila, shi betusume’tu, nankyo tubafu!” Abo bambwa’ba betufwena’tu kyaba nabya, abemana kebajija mikila, kupwa bakajoka. Twamwene amba i Yehova wetupandija. Kupwa, twasapwile mu kino kibundi kyonso, kadi twasangele mwanda bantu badi betutambula. Padi batulumukile pa mwanda wa bambwa balekele kwitusuma, nansha’tu i pa mwanda ketwazozelepo pa kupwa kutanwa na uno mwanda ulenga moyo. Bamo mobadi bafudile’nka ne ku kwikala Batumoni.

Kadi twatenwe na mwanda mukwabo ulenga moyo. Difuku dimo muntu otwadi tuluwa njibo waile mukolwe mālwa, kasake kwitwipaya amba tukambakanyanga balondakani netu. Wandi mukaji watompele kumukankaja ino aye kutupu. Twaivwene ino myanda  batwe papo mu kyetu kyumba kya etaje. Twafīkile bityi ku mulango bukidibukidi ne kushilula komeka bintu. Batwe tushitula ku kibelo, twamumona wimene pa lukala lwa kyetu kibelo, ukwete kipete kilampe. O mwanda twanyemēne ku kibelo kya kunyuma na bintu byetu byonso, twaenda mu kashinda kenda ku madimi, kadi ketwajokele’kopo monka.

Twaendele kukakimba kyumba ku hotela. Batwe pa kwikisokola, twashikete’ko kubwipi kwa mwaka mutuntulu, kadi kwetukweshe tutandabule bininge mwingilo wetu. Namani? Hotela yadi mu bukata bwa kibundi, kadi befundi bamo ba Bible badi basaka kwifundila’ko. Na pano kala twaanza kwifunda dibuku ne Kifundwa kya Kiteba kya Mulami yenga ne yenga mu kyetu kyumba kya ku hotela, kadi kwadi kutanwa kintu kya bantu 15.

Twashikete mu Mistelbach kintu kya mwaka umo ne kupita. Kupwa natumwa kukengidila mu Feldbach, kunshi ne kutunduka kwa Graz. Twakengile’ko na pania mukwabo, kadi nako kekwadipo kipwilo. Twadi tushikata mu kakyumba katyetye ka pa etaje ya bubidi ya kobo ka mbao. Luvula shi lubapukuma lwadi lutwelela mu mpatankanya ya mbao, o mwanda twadi tujika’po mapapye a majulunale. Kadi twadi tuteka mema mu mushimwa. Inoko kebyadipo bitusansa. Kepaijijepo ne myeji mine, kala kwabundwa kisumpi. Mfulo mfulō, kintu kya bantu 30 ba mu kisaka kya muntu onefundile nandi Bible batwela mu bubine!

Kwimwena ino myanda kwakomeje mutyima wami wa kufwija’ko pa bukwashi bwa Yehova bwa nyeke bwakwashanga boba balondalonda tumweno twa Bulopwe. Nansha shi bantu abatunya kwitukwasha, ino Yehova witukwashanga nyeke.​—Ñimbo ya Mitōto 121:1-3.

Mu 1958 kwadi kwa kulongeka kitango kya matanda mu New York City, mu Yankee Stadium ne mu Polo Grounds. Nalombele kukatanwa’ko, kupwa musambo wa mu Otrishe waungipangwile shi ngitabija kukafunda mu kalasa ka 32 ka Masomo a Ngileade. Le mbwanya’tu namani kupela dino dyese? Nalondolwele ponka na ponka amba, “Ngitabije!”

Mu kalasa ketu ka ku Ngileade, nadi nshikata pabwipi na Martin Poetzinger. Nandi waūminine makambakano makomo mu komponi ka masusu ka Nazi. Kadi nandi waingile mu Kitango Kyendeji mwenda mafuku. Batwe mu  kalasa, kyaba kimo Martin wadi uneneja mu misongwe amba, “Erika, le kino kishintulula namani mu Kialemanye?”

Batwe tufika pa bukata bwa masomo, Nathan Knorr wetulombola myaba mwa kukengidila. Ami natuminwe mu Paraguay. Byonadi nakidi nkasampe, o mwanda byadi binomba kupebwa lupusa na bambutwile pa kwenda mu ino ntanda. Pa kupwa kumpa’lo, nafikile mu Paraguay mu Kweji 3, 1959. Nafikīle ku njibo ya bamishonele mu Asunción, konaingile na mwingidi nami mukwabo.

Kepaijijepo, twetana kala na Walter Bright, mishonele umo wakafundile mu kalasa ka 30. Kitatyi pa kupita’po, twesongele nandi ne kulwa na bikoleja bya mu būmi pamo. Ponso potwadi tutanwa na makambakano, twadi tutanga mulao wa Yehova udi mu Isaya 41:10 wa amba: “Kokakwatwapo moyo, mwanda ndi nobe kokizumbazumbapo, mwanda ami ne Leza obe, nkakukomeja.” Kino kyetukulupije amba ponso potulonga bukomo bwa kukōkela Leza nyeke ne kutūla Bulopwe bwandi pa kifuko kibajinji, nandi kaketwelapo nansha dimo.

Mwenda mafuku, twatumwa mu mwaba udi kubwipi na mukalo wa Brezile. Kwine’kwa bendeji ba bipwilo badi batuma bankasampe bāye base mabwe ku njibo yetu ya bamishonele, mine yadi ke myoneke. Penepa Walter washilula kwifunda Bible na komanda wa bampulushi. Komanda’wa wakwete’ko mulangwe mwanda wa bampulushi balame yetu njibo mu bula bwa yenga mutuntulu, o mwanda boba badi betupangapanga balekele’byo. Kitatyi kityetye pa kupita’po, twavilukila mu kalatye kaloe bukila bwa mukalo wa Brezile. Kino kyadi kya kamweno mpata kotudi mwanda twadi ketupwila mu Paraguay ne mu Brezile. Kumeso kwa kutaluka mu uno mwaba, twashile’mo bipwilo bibidi bityetye.

Bami badokitele baunombwele amba ne ñumba, ino twatulumukile bininge mu 1962 pa kuyuka’mba naimita! Penepa twakashikata mu Hollywood, mu Florida, kubwipi na kisaka kya ba Walter. Myaka pa kupita’po, ami ne Walter ketwakidipo na mukenga wa kwingila bupania. Twadi ketukwatakanya kisaka. Nansha nankyo, twadi tutūdile nyeke tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji.​—Mateo 6:33.

Potwafikile mu Florida mu Kweji 11, 1962, twatulumukile pa kutana’mo kwisañuna kwa nkoba mwanda banabetu bafīta kebadipo bapwidila pamo na banabetu bazungu nansha kusapula mu mwaba umo. Inoko Yehova kasañunangapo nkoba, kadi kepaijijepo kala banabetu bafīta baanza kupwidila pamo na banabetu bazungu. Ne kutatana kwine mpika i Yehova wakweshe, pano mu uno mwaba mudi bipwilo dikumi ne bibidi.

I kya bulanda, Walter wafwile na luba lwa dyaya dya mu bongolo mu 2015. Wadi mulume muyampe otwalongele nandi myaka 55, wadi usenswe Yehova kadi wadi ukwasha banabetu. Ntengele kukemona nandi monka na bukomo bwa ngitu buyampe pakasangulwa.​—Bilongwa 24:15.

Bine mfwijanga’ko Yehova pa kunkwasha nonge myaka 40 ne kupita mu mwingilo wa kitatyi kyonso, ne pa kwimwena nsangaji ne mpalo mivule. Kimfwa, ami ne Walter twafikije befundi ba Bible 136 ku lubatyijo. Na bubine, twadi tutanwa ne na bikoleja. Inoko ketwadipo twibimona bu mukenga wa kuleka kwingidila Leza wetu wa lulamato. Ino, twadi tumufwena pabwipi, tukulupila mwadi apwije makambakano etu pa kitatyi ne mu muswelo wasaka. Nandi wadi ulonga uno muswelo!​—2 Temote 4:16, 17.

Ngidi na bushiyena bwa Walter, inoko kwingila bupania kunkwashanga ndwe na buno bushiyena. Ne mumone amba i kya kamweno mpata kondi kufundija bantu bakwabo, enka ne kwibasapwila lukulupilo lwa lusangukilo. Na bubine, shi mvuluke, Yehova kangelele nansha dimo. Mungya mulao wandi, i munkwatakanye, kunkomeja, ne kunkwata na kwandi “kuboko kwa lundyo kwa boloke.”​—Isaya 41:10.