1-2. Le i kika kinenenwa’mba kimfwa kya mutumibwa Polo kibwanya kukwasha bakulumpe dyalelo?

 MUTUMIBWA Polo wādi usenswe banababo mu lwitabijo. Wādi wingila bininge pa mwanda wabo. (Bil. 20:31) Banababo mu lwitabijo nabo bādi basenswe Polo kisanso kikatampe. Difuku dimo, bakulumpe ba mu Efisesa pobāyukile amba kebakikamumonepo monka, “badidile bikatampe mpata.” (Bil. 20:37) Bakulumpe betu bepāne nabo basenswe batutu ne bakaka bininge, kadi baloñanga bukomo bwa kwibakwasha. (Fid. 2:16, 17) Inoko kyaba kimo bakulumpe batanwanga na bikoleja. Le i bika bibwanya kwibakwasha banekenye’byo?

² Bakulumpe betu bengila bininge, babwanya kulangulukila pa kimfwa kya Polo. (1 Ko. 11:1) Kādipo na bukomo na bwa bamwikeulu. Polo wādi muntu wampikwa kubwaninina, wādi wikonda kyaba kimo pa kulonga biyampe. (Loma 7:18-20) Kadi wādi na makambakano mavule. Inoko Polo kāzozelepo nansha kujimija nsangaji yandi. Shi bakulumpe beula Polo, babwanya kunekenya bikoleja bibatana ne kwikala na nsangaji nyeke pobengidila Yehova. Tutalei bidi muswelo obabwanya kumwiula.

3. Le i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte, ne i bika bikwabo byotusa kumona’mo?

³ Mu kino kishinte tusa kwisambila pa bino bikoleja biná bivudile kutana bakulumpe: (1) kwikala na bujalale pa mwingilo wa busapudi ne mingilo mikwabo yobadi nayo, (2) kwikala mukumbi muyampe, (3) bukōkekōke bwabo, ne (4) kubulwa kubwaninina kwa bakwabo. Tusa kumona’mo ne muswelo wānekenye Polo bino bikoleja, ne muswelo ubwanya bakulumpe kwiula kimfwa kyandi.

4. Mwanda waka bakulumpe babwanya kumona bu kutangidila mwingilo wa busapudi i kikoleja?

⁴ I kika kinenenwa’mba i kikoleja? Kutentekela pa kutangidila mwingilo wa busapudi, bakulumpe badi na mingilo mikwabo mivule. Kimfwa, bavule bemaninanga kupwila kwa mu bukata bwa yenga ne kwendeja Kifundwa kya Bible kya Kipwilo. Babwanya ne kupityija bipindi bikwabo. Baloñanga bukomo bwa kufundija bengidi ba mingilo, kadi basangedile kukankamika batutu ne bakaka. (1 Pe. 5:2) Bakulumpe bamo bengilanga mu mwingilo wa kūbaka ne kulongolola Mobo a Bulopwe ne mobo makwabo a mu bulongolodi. Inoko pamo bwa bantu bonso mu kipwilo, bakulumpe bamwene mwingilo wa kusapula myanda miyampe bu mwingilo wa mvubu kutabuka.​—Mat. 28:19, 20.

5. Mu mwanda utala busapudi, le Polo i mushiye kimfwa’ka?

⁵ Kimfwa kya Polo. Kintu kyādi kikwasha Polo mu uno mwanda kitanwa mu Bene Fidipai 1:10, mwine mwawitusoñanya’mba: “Mujingulule bintu bya mvubu mikatampe.” Polo aye mwine wālondele ano madingi. Bāmupele mwingilo wa kusapula, kadi wāmwene uno mwingilo bu kintu kya mvubu kutabuka mu makumi a myaka. Wāsapwile “ku meso a bantu bonso ne ku njibo ne njibo.” (Bil. 20:20) Kādipo usapula mu mansá’nka amo onka pa difuku, nansha difuku dimo mu yenga. Wādi wingidija mikenga yo-yonso mwanda wa kusapula! Kimfwa, paādi utengēle bengidi nandi mu Atene, wāshilwile kusapwila bantu ba ntumbo myanda miyampe, kadi bamo bāitabija. (Bil. 17:16, 17, 34) Nansha ke paādi mukutwe “mu kifungo,” Polo wādi usapwila boba bādi pabwipi nandi.​—Fid. 1:13, 14; Bil. 28:16-24.

6. Le Polo wāfundije bakwabo balonge bika?

⁶ Polo wādi wingidija senene kitatyi kyandi. Divule dine wādi usapula na bantu bakwabo. Kimfwa mu lwendo lwandi lubajinji lwa bu mishonele, wāendele na Yoano Mako; kadi mu lwendo lwa bubidi, wāenda na Temote. (Bil. 12:25; 16:1-4) Na bubine, Polo wādi ulonga bukomo bwa kufundija bano bana-balume bayuke mwa kuteakenya kipwilo, mwa kwingidila mwingilo wa bukumbi, ne mwa kwikadila bafundiji bayampe.​—1 Ko. 4:17.

7. Le bakulumpe babwanya kulombola namani amba balondanga byānenene Polo bilembelwe mu Bene Efisesa 6:14, 15?

⁷ Ñeni yotuboila’ko. Bakulumpe babwanya kwiula kimfwa kya Polo na kusapula ku njibo ne njibo, ne kwiteakanya kusapula kitatyi kyo-kyonso. (Tanga Bene Efisesa 6:14, 15.) Kimfwa, babwanya kusapula kobakapotele bintu nansha ku kaji. Nansha kitatyi kyobobaka  mobo a mu bulongolodi, babwanya kusapula myanda miyampe ku balondakani ne ku boba bebapoteja bintu. Bakulumpe babwanya kwingidija kitatyi kyobapityija mu busapudi mwanda wa kufundija bakwabo, kubadila’mo ne bengidi ba mingilo, na mwādi mulongela Polo.

8. Le i bika bifwaninwe kulonga mukulumpe kyaba kimo?

⁸ Bakulumpe kebafwaninwepo kuta mutyima’nka ku mingilo ya kipwilo nansha ya mu kipindi, babulwa ne kitatyi kya kusapula. Bakulumpe babwanya ne kupela mingilo imo, mwanda wa bekale na kitatyi kya kwingila mingilo mikwabo yobafwaninwe kwingila. Pa kupwa kulangulukila’po ne milombelo ponka, babwanya kujingulula’mba shi baitabije mwingilo’wa, badi bakokeja kusūla’ko bintu bya kamweno kutabuka. Mu bino bintu bya kamweno kutabuka mubadilwa kulonga butōtyi bwa kisaka yenga ne yenga, kusapula bininge ne kufundija bana mwa kusapwila. Bamo bamonanga’mba i bikomo kupela mwingilo, inoko bafwaninwe kukulupila’mba, Yehova umwene mutyima obadi nao wa kulonga bivule nansha shi abapele’ko mingilo imo.

9. Le i kikoleja’ka kikondanga na bakulumpe byobavudilwe bya kulonga?

⁹ I kika kinenenwa’mba i kikoleja? Bantu ba Yehova batanwanga na makambakano mavule. Mu ano mafuku a mfulo, batwe bonso tusakilwa kukankamikwa, kukwashibwa ne kusengibwa. Kadi kyaba kimo, bamo basakilwanga kukwashibwa mwanda wa banyeme ngikadila mibi. (1 Ts. 5:14) Bine, bakulumpe kebabwanyapo kupwa makambakano onso ekonda na bantu ba Yehova. Inoko nansha nankyo, Yehova usakanga bakulumpe balonge bukomo bwa kukankamika mikōko yandi ne kwiikinga. Le bakulumpe byobavudilwe bya kulonga, babwanya kumona namani kitatyi kya kwibakwasha?

10. Mungya 1 Bene Tesalonika 2:7, le Polo wāvuije namani bisakibwa bya bantu ba Yehova?

¹⁰ Kimfwa kya Polo. Polo wādi ukimba mikenga ya kufwija’ko banababo ne kwibakankamika. I biyampe bakulumpe beule kimfwa kya Polo na kulongela bantu ba Yehova bintu na buswe. (Tanga 1 Bene Tesalonika 2:7.) Polo wākulupije banababo mu lwitabijo amba wibasenswe, ne amba Yehova nandi wibasenswe. (2 Ko. 2:4; Ef. 2:4, 5) Polo wādi umona bantu ba mu kipwilo bu balunda nandi, ne kupityija nabo kitatyi pamo. Wālombwele amba wibakulupile na kwibasapwila patōkelela moyo waādi nao ne bukōkekōke bwandi. (2 Ko. 7:5; 1 Tm. 1:15) Inoko Polo kādipo utele mutyima’nka ku makambakano andi. Aye wādi usaka kukwasha banababo.

11. Mwanda waka Polo wādingile banababo mu lwitabijo?

¹¹ Kyaba kimo Polo wādi ufwaninwe’nka kudingila banababo mu lwitabijo. Inoko kebādingilepo  mwanda bāmulobeje. Aye wēbadingile mwanda wādi wibatele mutyima kadi usaka kwibakinga ku byaka. Wālongele bukomo mwanda wa madingi andi ekale apēla kwivwana, kadi wādi usaka beetabije. Kimfwa, mu mukanda umo waātumīne bene Kodinda, Polo wēbadingile’mo na kusumininwa. Ino pa kupwa kulemba uno mukanda, wēbatumina Tetusa. Polo wādi ulangalanga pa mobādi ba kulongela pa wandi mukanda. Inoko wāsangele bininge pawāivwene amba bāitabije madingi andi ne kwiengidija!​—2 Ko. 7:6, 7.

12. Le bakulumpe babwanya kukankamika namani banababo mu lwitabijo?

¹² Ñeni yotuboila’ko. Bakulumpe babwanya kulonda kimfwa kya Polo, na kupityija kitatyi pamo na banababo mu lwitabijo. Muswelo umo bidi obabwanya kulonga namino, i na kufika ku kupwila kumeso kwa kitatyi mwanda wa kwisamba’ko na banababo ne kwibakankamika. Divule dine pa kukankamika batutu ne bakaka na buswe, bilombanga’tu maminite matyetye. (Loma 1:12; Ef. 5:16) Mukulumpe ulonda kimfwa kya Polo, ukengidija Kinenwa kya Leza pa kukankamika banababo ne kwibakulupija’mba Leza wibasenswe. Ne kadi ufwaninwe kujingulula shi bayukile amba nandi wibasenswe. Wisambanga nabo kyaba ne kyaba, ne kukimba mikenga ya kwibafwija’ko. Shi mukulumpe ukimba kuleta madingi, afwaninwe kutamba mu Kinenwa kya Leza. Unenanga pampikwa kafinda inoko na kanye, mwanda ukimbanga banababo bevwane madingi andi ne kwiengidija.​—Ngt. 6:1.

13. Le bukōkekōke bwa mukulumpe bubwanya kumulengeja alonge namani?

¹³ I kika kinenenwa’mba i kikoleja? Bakulumpe i bampikwa kubwaninina. Nabo baloñanga bilubo pamo bwa bantu bonso. (Loma 3:23) Kyaba kimo babwanya kukomenwa kwikala na mumweno muyampe pa bukōkekōke bwabo. Bamo babwanya kuta mutyima bininge ku bilubo byabo, kupwa batyumukwa mutyima. Bakwabo nabo babwanya kumona’mba, bukōkekōke bwabo kebudipo na mwanda mukatampe bakomenwa kushinta.

14. Mungya Bene Fidipai 4:13, le kwityepeja kwākweshe Polo namani ekale na mumweno muyampe pa bukōkekōke bwandi?

¹⁴ Kimfwa kya Polo. Polo wāitabije na kwityepeja’mba, kabwanyapo kunekenya bukōkekōke bwandi na bukomo bwa aye mwine. Wādi usakilwa bukomo butamba kudi Leza. Dibajinji, Polo wādi upangapanga bene Kidishitu na bupyasakane. Ino mwenda mafuku wāitabija bilubo byandi, kupwa wāshinta ngikadila yandi ne bumuntu bwandi. (1 Tm. 1:12-16) Na bukwashi bwa Yehova, Polo wāikala  mukumbi wa buswe, wa lusa, kadi mwityepeje. Wādi uyukile amba udi na bilubo bivule; ino wāleka kulangulukila’po bininge mwanda wādi uyukile amba Yehova i mumulekele. (Loma 7:21-25) Kādipo usaka kwikala muntu mubwaninine. Inoko wālongele bukomo bwa kulumbulula ngikadila yandi ya bwine Kidishitu, ne kukulupila na kwityepeja’mba Yehova ukamukwasha avuije mwingilo wandi.​—1 Ko. 9:27; tanga Bene Fidipai 4:13.

15. Le i mumweno’ka muyampe ufwaninwe kwikala na bakulumpe pa bukōkekōke bwabo?

¹⁵ Ñeni yotuboila’ko. Bakulumpe bebatoñanga, ke mwandapo i babwaninine. Inoko Yehova wibasakilanga betabije bilubo byabo, ne kulumbulula ngikadila yabo ya bwine Kidishitu. (Ef. 4:23, 24) Mukulumpe ufwaninwe kwingidija Kinenwa kya Leza pa kwibandaula aye mwine, ne kwilumbulula popa pasakilwa kwilumbulula. Nabya Yehova ukamukwasha ekale na nsangaji kadi ekale mukulumpe muyampe.​—Yak. 1:25.

16. Le i bika bibwanya kulongeka shi mukulumpe utele mutyima ku bilubo bya bakwabo?

¹⁶ I kika kinenenwa’mba i kikoleja? Bakulumpe babwanya kupēlelwa kumona bilubo bya banababo mu lwitabijo pobapityija nabo kitatyi pamo. Inoko shi bakulumpe kebatele’kopo mutyima, babwanya kuloba, kubulwa kanye, ne kwibafutulula. Polo wādyumwine bene Kidishitu amba Satana usakanga bekale uno muswelo.​—2 Ko. 2:10, 11.

17. Le Polo wādi umona banababo mu lwitabijo namani?

¹⁷ Kimfwa kya Polo. Wādi nyeke na mumweno muyampe pa banababo mu lwitabijo. Wādi uyukile biyampe bilubo byabo, mwanda kyaba kimo bāmusanshije. Inoko Polo wādi uyukile kwishila kwishidile ngikadila mibi ne muntu mubi. Wādi usenswe banababo mu lwitabijo, kadi wādi utele mutyima ku ngikadila yabo miyampe. Shi mwanabo mu lwitabijo walonga kibi, Polo wādi umona’mba udi’tu na mutyima wa kulonga biyampe, ne amba usakilwa’tu kukwashibwa.

18. Le i ñeni’ka yotuboila ku byālongele Polo pa myanda ya ba Evodia ne Shintake? (Bene Fidipai 4:1-3)

¹⁸ Kimfwa, tulangulukilei bidi pa mwākwashishe Polo bakaka babidi ba mu kipwilo kya Fidipai. (Tanga Bene Fidipai 4:1-3.) Bimweka bu ba Evodia ne Shintake bātyibile kipwano kyabo pa mwanda wa myanda yobēpile. Polo kēbamwenepo bibi nansha kwibafutulula, ino wātele mutyima ku ngikadila yabo miyampe. Bādi bakaka ba kikōkeji bādi ke bengidile Leza mu kitatyi kilampe. Polo wādi uyukile amba Yehova wibasenswe. Mumweno muyampe wādi na Polo pa bano bakaka, wāmulengeje ebakankamike bapwije myanda. Uno mumweno wāmulengeje ekale nyeke na nsangaji, kadi ekale nyeke mu kipwano na bantu ba mu kino kipwilo.

19. (a) Le bakulumpe babwanya namani kwikala na mumweno muyampe pa banababo mu lwitabijo? (b) Le i ñeni’ka yobwanya kuboila ku kifwatulo kya mukulumpe ukundula mu Njibo ya Bulopwe?

 ¹⁹ Ñeni yotuboila’ko. Bakulumpe bafwaninwe kuta mutyima ku ngikadila miyampe idi na batutu ne bakaka. Abo bonso i bampikwa kubwaninina; inoko umo ne umo udi na ngikadila yotubwanya kusangela. (Fid. 2:3) Shako bakulumpe basakilwa padi kudingila kyaba ne kyaba batutu ne bakaka. Inoko pamo bwa Polo, bakulumpe bafwaninwe kulonga bukomo bwa kuleka kuta mutyima ku binenwa ne bilongwa bya muntu bibalobeja. Bakata mutyima ku buswe bwasenswe Yehova, ku kūminina kwauminine mu mwingilo wa Leza, ne kwikankila kwaekankila’ko kulonga biyampe. Bakulumpe badi na mumweno muyampe, balengejanga banabetu bonso mu kipwilo bemone amba i bebasanswe.

20. Lelo kimfwa kya Polo kibwanya kukwasha bakulumpe namani?

²⁰ A bakulumpe, mukamona’mba kwendelela kwifunda kimfwa kya Polo kukemukwasha. Kimfwa, endai mu dibuku Index des publications des témoins de Jéhovah, mutale mutwe wa mwanda unena’mba “Paul,” mu kamutwe ka mwanda kanena’mba, “example pour les anciens.” Potanga myanda imo idi’mo wiipangule amba, ‘le kimfwa kya Polo kibwanya kunkwasha namani ngikale nyeke na nsangaji poñingila mwingilo wami wa bu mukulumpe?’

21. Le i bika bibwanya kukulupila bakulumpe?

²¹ Bakulumpe, vulukai amba Yehova kemusakilangapo mwikale babwaninine; ino wimusakilanga mwikale na kikōkeji. (1 Ko. 4:2) Yehova wāsangedile mwingilo mukomo wāingile Polo ne kikōkeji kyandi. Nenu kulupilai amba Leza umwene na bulēme mwingilo omumwingidila. Yehova kakelwapo nansha dimo “mingilo yenu ne buswe bomwalombwele mwanda wa dijina dyandi, pa kwingidila bajila ne kadi mukyendelela kwibengidila.”​—Bah. 6:10.