1. Ba Adama ne Eva pobātombokele, lelo Yehova wākankamikile bantu namani ne kwibapa lukulupilo?

YEHOVA i Leza ukankamikanga bantu. Wāshilwile kulonga kino ne bantu bene kebalubile ne kwikala bampikwa kubwaninina. Kadi, kinondanonda na ba Adama ne Eva pa kumutombokela, Leza wāletele bupolofeto bubajinji bwine bwādi bwa kukankamika bantu badi ba kubutulwa mwenda mafuku ne kwibapa lukulupilo. Buno bupolofeto butanwa mu Ngalwilo 3:15 kadi bwālaile amba Satana Dyabola ukonakanibwa ne mingilo yandi mibi mine kumo.​—1 Yoano 3:8; Kusokwelwa 12:9.

2. Lelo Yehova wākankamikile Noa muswelo’ka?

² Langulukila pa muswelo Yehova waākankamikile mwingidi wandi Noa. Bantu bādi’ko mu mafuku a Noa bādi basenswe bya lūma ne busekese, inoko enka Noa kete ne kisaka kyandi bo bādi batōta Yehova. Padi Noa ye uno wātyumukilwe mutyima. (Ngalwilo 6:4, 5, 11; Yude 6) Inoko Yehova wākankamikile Noa pa  kusaka endelele na kumutōta ne kulonga byoloke. (Ngalwilo 6:9) Yehova wāsapwidile Noa amba usa konakanya ntanda mibi’ya, kupwa wāmushintulwila byaādi ufwaninwe kulonga pa kupanda ne kisaka kyandi. (Ngalwilo 6:13-18) Bine Yehova wākankamikile Noa.

3. Lelo Yehova wākankamikile Yoshua muswelo’ka? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

³ Mwenda mafuku, Yehova wākankamikile mwingidi wandi Yoshua, mwine wādi utengēlwe na mwingilo mukatampe kumeso. Wādi ufwaninwe kukatweja bantu ba Leza mu Ntanda ya Mulao ne kunekenya bibumbo bya basola bakomokomo ba mizo yādi ishikete’mo. Yehova wāyukile amba Yoshua udi na bubinga bwa kukwatyilwa moyo, o mwanda wāsapwidile Mosesa amba: “Ino nanshi langa Yoshua, ne kumukankamika, ne kumukomeja, mwanda aye ukatangidila bantu bano’ba kwabuka, kabidi ukebapyanija ntanda’ya, yokamona.” (Kupituluka 3:28) Kupwa Yehova aye mwine wākankamikile Yoshua amba: “Lelo nkyakusoñenyepo na’mba: Wikomeje bidi? Kadi winingishe abe mwine, kokakwatyibwapo moyo nansha kwikala ne nzuba mine mpika; mwanda Yehova Leza obe udi nobe konso konso koēnda.” (Yoshua 1:1, 9) Molangila le Yoshua wēivwene namani na bino binenwa?

4, 5. (a) Lelo Yehova wākankamikile bantu bandi ba pa kala muswelo’ka? (b) Lelo Yehova wākankamikile wandi Mwana muswelo’ka?

⁴ Kadi Yehova wākankamikile ne bantu bandi mu kikonge. Kimfwa, Yehova wāyukile amba Bayuda basakilwa kukankamikwa kitatyi kyobādi bu bamisungi mu Babiloni, o mwanda wēbapele bupolofeto bukankamika bwa’mba: “Kokakwatwapo moyo, mwanda ndi nobe kokizumbazumbapo, mwanda ami ne Leza obe, nkakukomeja; eyo, nkakukwasha; eyo, nkakukankamija ne kuboko kwa lundyo kwa boloke bwami.” (Isaya 41:10) Mwenda mafuku, Yehova wākankamikile bene Kidishitu babajinji, kadi netu witukankamikanga mu uno muswelo.​—Tanga 2 Kodinda 1:3, 4.

⁵ Kadi Yehova wākankamikile ne wandi Mwana. Yesu pa kupwa kubatyijibwa wāivwene diwi ditamba mūlu amba: “Uno’u i wami Mwana, muswedibwe, ondoelelwe.” (Mateo 3:17) Lelo ubwanya kufwatakanya bino binenwa mobyākomejeje Yesu kitatyi kyaādi wingila mwingilo wandi pano pa ntanda?

6. Lelo kyelekejo kya Yesu kya talenta kitukankamika namani?

⁶ Yesu wāiwile Shandi na kukankamika bantu bakwabo bekale na kikōkeji. Wālongele kino kupityila ku kyelekejo kyandi kya talenta, mwine mwaānenene amba mukulu wa kaji wāsapwidile umpika ense wa kikōkeji amba: “Ubalonga biyampe, umpika muyampe kadi mukōkele! Wadi mukōkele mu bintu bityetye. Nsa kukutonga kulama bintu bivule. Twela mu nsangaji ya mfumobe.” (Mateo 25:21, 23) Bino binenwa byākankamikile bandi bana ba bwanga bengidile nyeke Yehova na kikōkeji!

7. Lelo Yesu wākankamikile batumibwa bandi muswelo’ka, kupityidila Petelo?

⁷ Nansha batumibwa byobādi bepotomeja misunsa mivule pa kuyuka mukatampe mobadi, inoko Yesu wādi wibatūkijija nyeke mutyima. Wēbakankamikile bekale betyepeje ne kwingidila bakwabo, pa kyaba kya kusaka bebengidile. (Luka 22:24-26) Petelo wālongele bilubo misunsa mivule ne kusanshija Yesu. (Mateo 16:21-23; 26:31-35, 75) Nansha nankyo Yesu kāelelepo Petelo nansha dimo. Ino, wāmukankamikile ne kumupa  mwingilo wa kukankamika bantu bakwabo.​—Yoano 21:16.

8. Lelo Hezekia wākankamikile namani bakulu ba basola ne Bayuda bakwabo?

⁸ Bengidi ba Yehova bādi bayukile tamba kala’mba basakilwa kukankamika bakwabo ne Yesu mwine kebashidile kimfwa kya kulonda. Tala kimfwa kya Hezekia. Bene Ashidia pobādi bakimba kutamba Yelusalema bulwi, wābungakenye bakulu ba basola ne bantu kaebakankamika, nabo ‘balemēnena abo bene pa binenwa bya Hezekia mulopwe wa Yuda.’​—Tanga 2 Bilongwa 32:6-8.

9. I ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Yoba mu mwanda utala kukankamika bantu bakwabo?

⁹ Kadi tubwanya ne kuboila ñeni ku kimfwa kya Yoba mu mwanda utala kukankamika bantu. Nansha aye mwine bidi byaādi usakilwa kukankamikwa, ino wāfundije bakwabo muswelo wa kukankamika bantu. Yoba wāsapwidile bantu bāile kumusenga amba uloñanga bukomo bwa kwibakankamika, padi ye uno wēbasapwidile bintu bikankamika ne bibalengeja beivwane biyampe, ino ke bintupo bibasanshija. (Yoba 16:1-5) Kadi mfulo mfulō Yoba wākankamikilwe na Edihu ne na Yehova aye mwine.​—Yoba 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Mwanda waka mwanā Yefeta mwana-mukaji wādi usakilwa kukankamikwa? (b) Le i bāni botubwanya kukankamika dyalelo?

¹⁰ Mwanā Yefeta mwana-mukaji nandi wādi usakilwa kukankamikwa. Shandi Mutyibi Yefeta, wādi wenda kukalwa na bene Amona. Wālaile amba shi Yehova amukwashe anekenye bulwi, nabya muntu ukabadikila kumutundaila pajokela kwandi, wādi wa kukengidila Yehova ku kipema. Isalela wānekenye bulwi, kadi ne muntu wābadikile kutundaila Yefeta wādi wandi mwana mwana-mukaji, wandi mwana umo kete. Yefeta wātyumukilwe mutyima. Nansha nankyo wāfikidije mulao wandi na kutuma wandi mwana mwana-mukaji akengile ku kipema mu būmi bwandi bonso.​—Batyibi 11:30-35.

¹¹ Kino kekyādipo kipēla kudi Yefeta enka ne kudi wandi mwana mwine. Inoko, wandi mwana wāitabije na mutyima tō kulonga byobya byālaile shandi. (Batyibi 11:36, 37) Kino kyādi kishintulula’mba kakasongwepo nansha dimo nansha kubutula bana. Musuku wa kyabo kisaka wādi wa kufula. Wādi usakilwa kusengwa ne kukankamikwa bya binebine. Bible unena’mba: “Kyadi kisela mu Isalela, amba bāna ba Isalela bana-bakaji badi benda ku mwaka ku mwaka kumudila mwana Yefeta mwana-mukaji, mwine Ngileade, mafuku aná mu mwaka.” (Batyibi 11:39, 40) Kimfwa kya mwanā Yefeta mwana-mukaji kituvuluja bene Kidishitu ba dyalelo batonga kushala bukungulume nansha bukungakaji mwanda wa kulonga bivule mu mwingilo wa Yehova. Lelo tubulwe’po kwibafwija’ko ne kwibakankamika?​—1 Kodinda 7:32-35.

12, 13. Lelo Petelo ‘wākomeje banababo’ muswelo’ka?

¹² Mu bufuku bukya Yesu kafu, wāsapwidile mutumibwa Petelo amba: “Shimona, Shimona, tala! Satana wemulombe kwimupēpa pamo bwa ñano. Ino naabija mu milombelo pa mwanda obe amba lwitabijo lobe kelwakizoza, abe nobe, shi ubajoka, komeja banabenu.”​—Luka 22:31, 32.

¹³ Petelo wādi mu boba bādi batangidile kumeso mu kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu. (Ngalatea 2:9) Wākankamikile banababo na bilongwa byandi bya bukankamane pa Pentekosa ne mwenda mafuku. Aye pa kupwa kwingila mu bula bwa myaka  mivule, wālembēle banababo amba: “Nemulembela binenwa bityetye . . . mwanda wa kwimukankamika ne kwimupa bukamoni busumininwe amba kano i kanye kakatampe ka bine ka Leza. Imanijai’mo pototo.” (1 Petelo 5:12) Bine mikanda ya Petelo yākankamikile bene Kidishitu ba mu andi mafuku. Kadi ikitukankamika ne batwe dyalelo pano potutengele kufikidila kwa milao ya Yehova yonso!​—2 Petelo 3:13.

14, 15. Lelo mikanda ya mu Bible yālembelwe na mutumibwa Yoano itukankamikanga muswelo’ka?

¹⁴ Mutumibwa Yoano nandi wādi mu boba bādi batangidile kumeso mu kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu. Wālembele Evanjile isangaja isambila pa mwingilo wa Yesu. Uno mukanda wa mu Bible wākankamikile bene Kidishitu mu bula bwa myaka tutwa na tutwa kadi ukyendelela na kwitukankamika ne batwe dyalelo. Kimfwa, i enka mu nsekununi ya Yoano kete motutanga binenwa bya Yesu bya amba buswe yo ngikadila iyukanyanga bana ba bwanga ba bine.​—Tanga Yoano 13:34, 35.

¹⁵ Mu mikanda mikwabo isatu yālembele Yoano namo mudi bubine bulēme. Kitatyi kyotutyumukwa mutyima pa mwanda wa bilubo byetu, tukankamikwanga potutanga’mba kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu kitutōkejanga “ku bubi bonso.” (1 Yoano 1:7) Kadi shi twendelela na kwitopeka, nabya tukasengibwa potutanga’mba “Leza i mukatampe kupita mityima yetu.” (1 Yoano 3:20) Yoano ye mulembi umo kete mu Bible wālembele amba “Leza i buswe.” (1 Yoano 4:8, 16) Mu mukanda wandi wa bubidi ne wa busatu i mufwije’mo bene Kidishitu “banangilanga mu bubine.”​—2 Yoano 4; 3 Yoano 3, 4.

16, 17. Lelo mutumibwa Polo wākankamikile namani bene Kidishitu babajinji?

¹⁶ Mutumibwa Polo i kimfwa kiyampe mpata mu mwanda utala kukankamika banababo.  Kinondanonda na pāfwile Yesu, batumibwa bavule bāshele mu Yelusalema, mwine mwādi kitango kyendeji. (Bilongwa 8:14; 15:2) Bene Kidishitu ba mu Yudea bādi basapula myanda ya Kidishitu ku bantu bādi betabije kala mudi Leza. Inoko mushipiditu ujila wāsoñenye Polo akasapwile Bangidiki, bene Loma, ne bantu bakwabo bādi batōta bilezaleza bivule.​—Ngalatea 2:7-9; 1 Temote 2:7.

¹⁷ Polo wāendele mu ntanda itwa dyalelo bu Tirki, enka ne mu Ngidiki ne mu Itadi. Wāsapwidile bantu bādi bampikwa kwikala Bayuda bādi bashikete mu bino bifuko ne kubunda’mo bipwilo bya bwine Kidishitu. Būmi kebwādipo bupēla ku bene Kidishitu bapya. Enka bantu ba mu yabo ntanda ye bādi bebapangapanga, o mwanda bādi basakilwa kukankamikwa. (1 Tesalonika 2:14) Dya mu mwaka wa 50, Polo wālembēle kipwilo kipya kya mu Tesalonika mukanda wa kwikikankamika. Wānenene amba: “Tufwijanga’ko Leza mafuku onso potwimutelanga banwe bonso mu milombelo yetu, mwanda ketulekangapo nansha dimo kuvuluka mwingilo wa lwitabijo lwenu, kususuka komususuka na mingilo na buswe ne kūminina kwenu.” (1 Tesalonika 1:2, 3) Kadi wēbanenene bekankamike abo bene na bene na kulemba’mba: “Mwikankamikei ne kwitamija nyeke banwe bene na bene.”​—1 Tesalonika 5:11.

18. Le kitango kyendeji kya mu myaka katwa kabajinji kyākankamikile namani Fidipa?

¹⁸ Mu myaka katwa kabajinji Yehova wāingidije kitango kyendeji mwanda wa kukankamika bene Kidishitu bonso, enka ne boba bādi batangidile mu bipwilo bene. Fidipa paādi usapwila bene Samadia myanda ya Kidishitu, kitango kyendeji kyāmukwatakenye. Kwātuminwe bantu babidi ba mu kitango kyendeji, ba Petelo ne Yoano, kukalombelela bene Kidishitu bapya amba batambule mushipiditu ujila. (Bilongwa 8:5, 14-17) Fidipa ne bano batutu ne bakaka bapya bākankamikilwe bininge na buno bukwashi bwātambile ku kitango kyendeji!

19. Lelo bene Kidishitu babajinji bēivwene namani pobātangile mukanda utamba ku kitango kyendeji?

¹⁹ Mwenda mafuku, kitango kyendeji kyādi kisaka kukwata butyibi bwa mvubu mpata. Lelo bene Kidishitu bampikwa kwikala Bayuda bādi bafwaninwe kutwejibwa kwisao pamo bwa Bayuda mungya Bijila bya Mosesa? (Bilongwa 15:1, 2) Kitango kyendeji pa kupwa kulomba mushipiditu ujila ne kulangulukila pa Bisonekwa, kyākwete butyibi amba kino kekikidipo na mvubu. Kupwa kyālemba mukanda ushintulula butyibi bokyākwete ne kutuma batutu ba kukeutūla ku bipwilo. Bene Kidishitu pa kutanga uno mukanda, “basangala mwanda wa kukankamikwa kobakankamikilwe.”​—Bilongwa 15:27-32.

20. (a) Lelo Kitango Kyendeji kitukankamikanga namani batwe bonso dyalelo? (b) I kipangujo’ka kyotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

²⁰ Dyalelo, Kitango Kyendeji kya Batumoni ba Yehova kikankamikanga ba mu kisaka kya Betele, bengidi ba pa bula ba kitatyi kyonso bengidila mu mwaba, ne batwe bonso. Pamo bwa bana betu ba mu myaka katwa kabajinji, netu tusangalanga pa mwanda wa kukankamikwa kotukankamikwa! Kadi, pa kukankamika boba balekele bubine bajoke, mu 2015 Kitango Kyendeji kyalupwile’ko boloshile unena’mba Jokela Kudi Yehova. Ino lelo i enka batutu batangidile kumeso bafwaninwe kukankamika bakwabo, nansha batwe bonso tufwaninwe kulonga uno muswelo? Tukabandaula kino kipangujo mu kishinte kilonda’ko.