1. Le mu Bible mudi bubine’ka busenga butala padi Yehova?

LELO ukasaka bantu bakutyibile mambo mungya lukoba lobe, mumwekelo wa mpala yobe nansha bukata bwa umbidi obe? Ke amopo. Bine, bisangaja’po kashā pa kuyuka’mba Yehova ketutyibilangapo mambo mungya mwitumwena bantu! Kimfwa, Samwele paāmwene bana ba Yese, kāmwenepo bintu na mwibimwena Yehova. Yehova wālombwele Samwele amba mwanā Yese umo ukekala bu mulopwe wa Isalela. Ino le i ani? Samwele paāmwene Ediabu, mwanā Yese mukulu, wānenene amba: “Na bubine uno wimene ku meso a Yehova ye mushingwe māni wandi.” Ediabu wādi umweka bwa mulopwe. “Ino Yehova wanena Samwele amba: ‘Kokata mutyima ku mumwekelo wandi ne ku bula bwandi, mwanda ami namupele.’” Le i ñeni’ka yotuboila’ko? Yehova wābwejeje’ko amba: “Muntu bitupu umonanga byobya bimweka na meso, ino Yehova aye umonanga mu mutyima.”​—1 Sa. 16:1, 6, 7.

2. Enka mokilombwedilwe mu Yoano 7:24, mwanda waka ketufwaninwepo kutyibila muntu mambo mungya mumwekelo wandi wa panja? Leta kimfwa.

² Byotudi bantu bampikwa kubwaninina, batwe bonso twikalanga na mutyima wa kutyibila bakwetu mambo mungya mumwekelo wabo wa panja. (Tanga Yoano 7:24.) Ino tuyukanga’tu bityetye pa muntu kupityila ku bintu byotumona na meso. Tulete kimfwa, dokitele wa ñeni kadi wa bwino ubwanya kuyuka bivule pa ubela na kumutala’tu bitupu. Inoko ufwaninwe kumuteja senene shi usaka kuyuka mwaabelele, mwawiivwanina, ne bine bimukambakanya. Dokitele ubwanya’nka ne kumunena bakamupime  ku ladiyo mwanda wa kuyuka bidi mu umbidi wa ubela. Shi bitupu, dokitele ukakomenwa kuyuka bimukambakanya. Mo monka, netu ketubwanyapo kuyuka senene batutu ne bakaka shi twibatala’tu mobamwekela panja. Tufwaninwe kulonga bukomo bwa kumona kulampe​—muntu wa munda. Shako ketubwanyapo kuyuka bidi mu mityima, o mwanda ketukayukapo biyampe bakwetu na mwibayukile Yehova. Inoko tubwanya kulonga bukomo bwa kwiula Yehova. Namani?

3. Le nsekununi ya mu Bible idi mu kino kishinte isa kwitukwasha namani twiule Yehova?

³ Le Yehova wikalanga namani na batōtyi bandi? Wibatejanga. Utanga mutyima ku kitamina ne ngikadilo yobadi’mo. Kadi wibevwaninanga lusa. Potulangulukila pa mwādi mwikadile Yehova na Yona, Ediya, Hakala, ne Lota, tutalei muswelo otubwanya kwiula Yehova mu muswelo otwikele na batutu ne bakaka.

4. Mwanda waka tubwanya padi kumona Yona bibi?

⁴ Na mumweno wetu mwīpi, ketubwanyapo kumona Yona bu muntu ukulupilwa, nansha wa lulamato. Yehova wāmusoñenye akasapule musapu wa butyibi mu Nineva. Ino Yona pa kyaba kya kukōkela, aye wākanda mu kyomo kyenda kungi, “kulampe na Yehova.” (Yona 1:1-3) Shi wadi amba i abe, le wadi wa kupa Yona mukenga mukwabo wa kwingila uno mwingilo? Padi aa. Ino, Yehova wāmwene bubinga bwa kulongela namino.​—Yona 3:1, 2.

5. Le i ñeni’ka yowaboila kudi Yona kupityila ku binenwa byandi bisonekelwe mu Yona 2:1, 2, 9?

⁵ Yona wālombwele mwine mwaikadile mu milombelo yandi. (Tanga Yona 2:1, 2, 9.) Ino milombelo imo bidi ya Yona, itukwasha tuleke kumumona’nka bu muntu wānyemene mwingilo. Binenwa byandi bilombola’mba, wādi mwityepeje, wa mutyima wa kufwija’ko, kadi musumininwe kukōkela Yehova. O mwanda Yehova kāimaninepo’nka pa bilubo bya Yona, ino wālondololwele milombelo yandi ne kumwingidija nyeke bu mupolofeto!

6. Mwanda waka kuteja senene kudi na mvubu kotudi?

⁶ Pa kuteja bakwetu senene, tufwaninwe kwikala betyepeje kadi ba kitūkijetyima. Twisambilei’ko bidi pa bubinga busatu bwa mvubu mikatampe. Bubajinji,  ketufwaninwepo kumona bakwetu bibi bukidibukidi. Bwa bubidi, tufwaninwe kujingulula mwiivwanina mwanetu ne kine kyamulengeja alonge kintu kampanda, kadi kino kiketukwasha twitūle pa kyandi kyaba. Ne bwa busatu, tubwanya kukwasha muntu eyuke mwaikadile. Kyaba kimo ketujingululangapo biyampe mwine motwiivwanina kufika ne byotunena’byo. (Nki. 20:5) Mukulumpe umo wa mu Azia unena’mba: “Navuluka kilubo kyonalongele kya kwisamba kumeso kwa kuteja. Nanenene kaka umo amba ufwaninwe kulumbulula muswelo walondolola ku kupwila. Kupwa, najingulula’mba uno kaka kadipo uyukile kutanga biyampe ne amba wadi wielela’ko kulondolola.” Bine, i biyampe mukulumpe yense ‘evwane myanda’ kumeso kwa kudingila muntu!​—Nki. 18:13.

7. Le i ñeni’ka yotuboila ku byālongele Yehova na Ediya?

⁷ Batutu ne bakaka bamo bakomenwanga kulombola mobeivwanina pa mwanda wa kitamina kyabo, bibidiji ne bumuntu bwabo. Le tubwanya kwibakwasha namani bapēlelwe kwitushitwila mityima yabo? Tuvulukei mwālongele Yehova na Ediya paādi unyema Yezebele. Ediya paālombwele Shandi wa mūlu mwaādi wiivwanina, pāpityile mafuku mavule. Ino Yehova wāmutejeje senene. Kupwa wākankamika Ediya ne kumupa mwingilo wa mvubu. (1 Ba. 19:1-18) Bibwanya kulomba kitatyi pa kusaka batutu ne bakaka bapēlelwe kwitulombola mobeivwanina, inoko tukevwanija mwine mobeivwanina enka shi abetulombola. Shi twiule kitūkijetyima kya Yehova, nabya banabetu baketukulupila. Nanshi, shi kebasake kwitulombola mobeivwanina, tufwaninwe kwibateja senene.

8. Mungya Ngalwilo 16:7-13, le Yehova wākweshe Hakala namani?

⁸ Hakala, mwingidi wa Salai, wālongele bya bulembakane pawāikele ke mukaja Abalama. Hakala pawāimite dīmi, wāshilwile kufutulula Salai, mwine kādipo na mwana. Myanda pa kubipila’ko bininge, Salai wāpanga Hakala. (Ngo. 16:4-6) Na mumweno wetu wa kubulwa kubwaninina, tubwanya kumona Hakala bu mwana-mukaji wa kibengo waāngwile kyakunine. Yehova kāmwenepo Hakala uno muswelo. Wāmutumīne mwikeulu. Mwikeulu pa kumutana, wāmukwasha ashinte ngikadila yandi, kupwa wāmwesela. Hakala wājingulwile amba Yehova umumwene ne amba uyukile myanda yandi yonso. Kino kyāmulengeje amwite bu “Leza umonanga, . . . yewa umwene ami.”​—Tanga Ngalwilo 16:7-13.

9. Le Leza wātele mutyima ku bika mu mwanda wa Hakala?

⁹ Le Yehova wādi umwene bika mudi Hakala? Wādi umuyukile biyampe mwaikadile ne myanda yonso yāmufikile. (Nki. 15:3) Hakala wādi mwine Edipito wādi ushikete mu njibo ya Muhebelu. Le wādi wimona kyaba kimo bu mweni? Le wādi ulanga kisaka ne ntanda yabo? Kādipo mukaja Abalama bunka bwandi. Kitatyi kimo, bana-balume bamo ba kikōkeji bādi na bakaji bavule. Inoko, ino keyādipo mpango mibajinjibajinji ya Yehova. (Mat. 19:4-6) Nanshi ke kya kutulumukapo shi uno mwanda wākolomwene mukao ne kīji. Nansha Yehova byākaitabijepo Hakala aleke kulēmeka Salai, tubwanya kukulupila’mba aye wātele mutyima ku mwiivwanino ne ngikadilo yādi’mo Hakala.

10. Le i muswelo’ka otubwanya kuyuka batutu ne bakaka biyampe?

 ¹⁰ Tubwanya kwiula Yehova shi tulonga bukomo bwa kwiyuka batwe bene na bene. Yuka batutu ne bakaka biyampe. Wisambe nabo kumeso ne pa kupwa kupwila, sapula nabo, kadi shi bibwanika wibete byakudya. Shi ulonge namino, ukajingulula’mba kaka umweka bu mwitolwele udi na bumvu, tutu omona’mba usenswe bintu bya ku ngitu, udi na kizaji, nansha kisaka kityelewa divule ku kupwila, kyūminine makambakano. (Yoba 6:29) Shako, ketufwaninwepo kwiela “mu myanda ya bene.” (1 Tm. 5:13) Inoko, i biyampe kuyuka myanda kampanda ya batutu ne bakaka, ne bintu byebakweshe balumbulule ngikadila yabo.

11. Mwanda waka i biyampe bakulumpe bayuke mikōko senene?

¹¹ Nakampata bakulumpe bafwaninwe kuyuka mwikadile batutu ne bakaka bobatangidile. Twisambilei bidi pa kimfwa kya tutu Artur waingile bu mutadi wa kipindi. Aye ne mukulumpe mukwabo bakapempwile kaka umo wadi umweka bu udi na bumvu. Artur unena’mba, “twajingulwile amba wafwidilwe mulume abo’tu bakisongasonga. Nansha byaadi wikonda na makambakano, watamije biyampe bandi bana babidi bana-bakaji ku mushipiditu. Pano kakimonengapo senene, kadi wikondanga na kutyumukwa mutyima. Ino nansha nankyo, ukisenswe Yehova kadi udi na lwitabijo lukomo. Twajingulwile amba tufwaninwe kuboila ñeni mivule ku kimfwa kiyampe kya uno kaka.” (Fid. 2:3) Uno mutadi wa kipindi walondele kimfwa kya Yehova. Yehova uyukile mikōko yandi ne masusu oisusuka. (Div. 3:7) Bakulumpe bayukile mikōko senene, bapēlelwanga kwiikwasha.

12. Le i bika byemwenine kaka Yip Yee pa kuyuka kaka umo wa mu kyabo kipwilo?

¹² Shi uyuke mwikadile mwanenu mwine Kidishitu omona bu ukulobejanga, padi ukamukwatyilwa lusa bininge. Tulangulukilei pa kino kimfwa. Yip Yee ushikatanga mu Azia unena’mba, “Kaka umo mu kyetu kipwilo wadi unena na diwi ditunduke. Kenanga’mba kayukilepo mwa kwikadila na bantu. Ino ami pa kusapula nandi, najingulula’mba wadi upotolweja bambutwile bandi bintu mu nsoko. Wadi ufwaninwe kwisamba na diwi ditunduke pa kwita bampotyi.” Yip Yee ubweja’ko amba: “Najingulwile amba pa kuyuka batutu ne bakaka, mfwaninwe kuyuka mobekadile.”  Bilomba kulonga bukomo pa kuyuka batutu ne bakaka. Inoko shi ulonde madingi a mu Bible a kushitula mutyima obe bikatampe, ukeula Yehova mwine usenswe “bantu ba miswelo yonso.”​—1 Tm. 2:3, 4; 2 Ko. 6:11-13.

13. Mungya Ngalwilo 19:15, 16, le bamwikeulu bālongele bika pādi palejaleja Lota, ne mwanda waka?

¹³ Lota pa kutanwa na makambakano mu būmi bwandi, wākomenwe kukōkela bukidibukidi misoñanya ya Yehova. Bamwikeulu babidi bāendele kudi Lota, bāmulombola atambe ne kisaka kyandi mu Sodoma. Mwanda waka? Bānenene amba: “Tusa konakanya kino kifuko.” (Ngo. 19:12, 13) Abo bukya lubanga, Lota ne kisaka kyandi kashā bashikata ku njibo. Ebiya bamwikeulu bādyumuna Lota monka. Ino wādi “ulejaleja.” Tubwanya padi kumona Lota bu muntu wa bujundu kadi wampikwa kikōkeji. Inoko, Yehova kāmulekelepo. Bamwikeulu bākwete kisaka kyandi ku kuboko ne kwibalupwila panja pa kibundi “mwanda Yehova wāmufwidile lusa.”​—Tanga Ngalwilo 19:15, 16.

14. Mwanda waka Yehova wāivwanine Lota lusa?

¹⁴ Padi Yehova wāivwanine Lota lusa pa bubinga buvule. Lota wālekele padi kutamba mu njibo yandi mwanda wādi utyina bantu bādi panja pa kibundi. Kadi kwādi ne byaka bikwabo. Padi Lota wādi uyukile balopwe babidi bāponēne mu kīna kya kabudimbo, kubwipi na musanza. (Ngo. 14:8-12) Byaādi na mukaji ne bana, Lota wādi uzumbija mutyima pangala pa kyandi kisaka. Ne kadi, Lota wādi mpeta, o mwanda wādi padi ulanga njibo yandi miyampe mu Sodoma. (Ngo. 13:5, 6) Na bubine, bino byonso kebyādipo bifwaninwe kulengeja Lota aleke kukōkela Yehova bukidibukidi. Inoko Yehova kāmwenepo’nka kilubo kya Lota, ino wāmumwene bu “muntu moloke.”​—2 Pe. 2:7, 8.

15. Pa kyaba kya kufutulula bilonga muntu, le i bika byotufwaninwe kulonga?

¹⁵ Pa kyaba kya kufutulula bilonga muntu, longa bukomo bwa kuyuka mwawiivwanina. Veronica kaka umo wa mu Bulaya,  wekankile’ko kulonga uno muswelo. Unena’mba, “Kaka umo wadi umweka’nka bu mukalale nyeke. Wadi witolwela kulampe na bakwabo. Kyaba kimo, nadi ngivwana moyo wa kumufwena. Ino nelanguluja’mba, ‘shi nadi mwaikadile, nadi wa kusakilwa mulunda.’ Ebiya nakwata butyibi bwa kumwipangula mwawiivwanina. Nandi washitula mutyima wandi! Pano, nayuka myanda mivule imutala.”

16. Mwanda waka tufwaninwe kulomba Leza etukwashe twitūle pa kyaba kya bakwetu?

¹⁶ Muntu umo kete wituyukile senene i Yehova. (Nki. 15:11) Nanshi mulombe akukwashe umone bakwenu na mwaebamwena kadi uyuke muswelo wa kwibevwanina lusa. Milombelo yakweshe kaka umo witwa bu Anzhela etūle bininge pa kyaba kya bakwabo. Kaka umo wa mu kyabo kipwilo kadipo ukiivwana nandi. Anzhela unena’mba: “Byadi bipēla kuponena mu dikinga dya kufutulula uno kaka ne kuleka kwisamba nandi. Ino nalomba Yehova ankwashe twiivwane na uno kaka.” Le Yehova walondolwele milombelo ya Anzhela? Ubweja’ko amba: “Twakasapwile nandi pamo, kupwa twesamba nandi mansá mavule. Namuteja na lusa. Pano musenswe bininge, kadi ne musumininwe kumukwasha.”

17. Le tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

¹⁷ Kufwaninwepo kutonga batutu ne bakaka bofwaninwe kwivwanina lusa. Abo bonso bekondanga na makambakano na ēkondele na ba Yona, Ediya, Hakala, ne Lota. Divule bekolomwenine makambakano abo bene. Inoko na bubine, batwe bonso twikolomwenanga makambakano kyaba kimo. Ino i byendele’mo Yehova etunene twilangile batwe bene na bene. (1 Pe. 3:8) Shi tukōkele Yehova, tukatuntwila ku bumo bwetu bwa kutendelwa bwa kisaka kyetu kya ntanda yonso. Nanshi, tusumininwei kuteja bakwetu, kwibayuka, ne kwibevwanina lusa mu muswelo otwikele nabo.