Sara, * unena’mba, “mungya kipangila ne muntu utalala, kadi nkikulupilepo bininge. O mwanda nkiivwanangapo biyampe shi ngidi na bantu bekulupile bininge kadi bakalabale. Inoko neivwananga biyampe shi ngidi na muntu utalala kadi mwityepeje. Nombolanga muntu wa uno muswelo yami myanda, moneivwanina ne makambakano ami. Balunda nami bayampe i bantu ba uno muswelo.”

Binenwa bya Sara bilombola’mba bantu batalala bebasenswe kudi bantu bakwabo. Kadi kutalala kusangajanga Yehova. Kinenwa kyandi kitusoñanya’mba: “Vwalai . . . kutalala.” (Kol. 3:12) Le kutalala i bika? Le Yesu wēkulombwele namani? Ne ino ngikadila ibwanya kwitukwasha namani twikale na būmi bwa nsangaji?

Kutalala i ngikadila ya ndoe ya mutyima. Muntu utalala ulongelanga bakwabo bintu na kanye ne lusa, kadi shi walobe wikalanga talala ne kwīfula.

Kutalala i kilomboji kya bukomo. Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “kutalala” kyāingidijibwe mwanda wa kufunkila pa kabalwe kādi kamunwa. Kabalwe kadi nyeke na bukomo, inoko badi bekafundija na kitūkijetyima mwa kwingidijija bukomo bwako. Muswelo umo onka, shi tutalalanga, tutanga mutyima ku kibutwila kyetu kyakubulwa kubwaninina ne kwikala na bakwetu mu ndoe.

Padi tubwanya kunena’mba, ‘ne muntu utalala mungya kipangila kyami.’ Tudi mu ntanda mudi bantu bakalabale kadi bampikwa kitūkijetyima, o mwanda tubwanya kukomenwa kwikala bantu batalala. (Loma 7:19) Na bubine, bilomba kulonga bukomo pa kwikala muntu utalala, inoko mushipiditu ujila wa Yehova uketukwasha tusumininwe kufikila pa kino kitungo. (Ngt. 5:22, 23) Mwanda waka tufwaninwe kulonga bukomo bwa kwikala bantu batalala?

Kutalala i ngikadila isangajanga bantu. Monka mwamwenine’kyo Sara otwatelanga, twiivwananga biyampe shi tudi na muntu wa ngikadila italala. Yesu i kimfwa kiyampe kya muntu utalala kadi wa kanye. (2 Ko. 10:1) Nansha ke bana kebādipo bamuyukile senene, bādi bamufwena.​—Mako 10:13-16.

Kutalala kwitukiñanga ne kukinga bakwetu. Shi twi bantu batalala, ketukalobepo bukidibukidi nansha kulonga bintu na bulobo. (Nki. 16:32) Ketukekalapo na milangwe ya kwitopeka īyanga shi tubasanshija muntu, nakampata  muntu otusenswe. Kadi kutalala kukiñanga bakwetu baleke kususuka pa mwanda wa kubulwa kwīfula kwetu.

Nansha Yesu byaādi na mingilo mikomo kadi muvudilwe bya kulonga, wādi na ngikadila italala ku bantu bonso. Bantu bavule ba mu andi mafuku bādi bekonda na makambakano kadi balēmenenwe, bādi basakilwa kutūkijibwa mutyima. Bine bāsengelwe kitatyi kyēbanenene Yesu amba: “Iyai kondi . . . mwanda ngidi na ngikadila italala ne mutyima wa kwityepeja”!​—Mat. 11:28, 29.

Le tukatamija namani ngikadila ya kutalala na mwālongele Yesu? Twifundanga mu Kinenwa kya Leza pa kuyuka mwādi mwikadile Yesu na bantu ne mwa kupwijija makambakano. O mwanda shi tubatanwa na myanda itūla kutalala kwetu pa ditompo, tuloñanga bukomo bwa kulonga bintu na mwālongele Yesu. (1 Pe. 2:21) Tulangulukilei pa bintu bisatu byākweshe Yesu ekale muntu utalala.

Yesu wādi muntu mwityepeje. Yesu wānenene amba udi na “ngikadila italala ne mutyima wa kwityepeja.” (Mat. 11:29) Bible utela ino ngikadila ibidi pamo mwanda kutalala i kwiifwane bininge na kwityepeja. (Ef. 4:1-3) Mwanda waka?

Kwityepeja kwitukwashanga tuleke kwilangila bipitepite nansha kutenekwa bipitepite. Le Yesu wālongele namani pobāmufutulwile amba i muntu “wa mudyopolo,” kadi “utomatoma vinyu”? Wālekele kimfwa kyandi kikalakanye mifutululo, kadi wālombwele na kutalala konso amba, “tunangu tubingijibwanga na mingilo yato.”​—Mat. 11:19.

Shi muntu wafutulula lukoba lobe, bibidiji byobe ne kukufutulula mwanda’tu wi mwana-mulume nansha mwana-mukaji, le ukalonga bukomo bwa kuba talala? Peter, mukulumpe mwine Kidishitu wa mu Afrika wa Kunshi unena’mba: “Shi nalobe pa binena muntu, neipangulanga’mba, ‘le Yesu wadi wa kulonga’po namani?’” Ubweja’ko amba: “Nefundile kuleka kwikulupila bipitepite.”

Yesu wādi wivwanija bukōkekōke bwa bantu. Bana ba bwanga ba Yesu bādi na milangwe miyampe, inoko kyaba kimo kubulwa kubwaninina kwabo kwēbalengeje baleke kulonga bintu biyampe. Kimfwa, bufuku bukya ke lufu lwa Yesu, Petelo, Yakoba, ne Yoano bākomenwe kukesha mwanda wa kumukwatakanya. Yesu wālombwele amba, “mushipiditu shao usakanga, ino ngitu i mikōkekōke.” (Mat. 26:40, 41) Yesu byaādi na bujinguludi, kālobēlepo batumibwa bandi.

Mandy i kaka umo udi na kibidiji kya kufutulula bakwabo, ino pano uloñanga bukomo bwa kwiula kimfwa kya Yesu kya kutalala. Unena’mba, “Noñanga bukomo bwa kwitabija kubulwa kubwaninina kwa bantu mu myanda yonso ne kumona biyampe bidi mobadi, kintu kine kimonanga Yehova.” Le kwivwana kwāivwanine Yesu bantu bakōkekōke lusa, kubakukwasha nobe wikale na bakwenu biyampe?

Yesu wādi uleka Leza apwije myanda. Yesu paādi pano pa ntanda wāitabije bamulongele bintu na bukondame. Bāmwivwene bibi, bāmufutulula ne kumukupila. Nansha nabya, wādi nyeke na ngikadila italala mwanda “wadi witūla mu makasa a Yewa mwine utyibanga mambo moolokele.” (1 Pe. 2:23) Yesu wādi uyukile amba Shandi wa mūlu ukamukwasha ne kupwija bukondame pa kitatyi kifwaninwe.

Shi tubalobe ketusake kupwija bukondame batwe bene, tubwanya kulonga bintu mu muswelo mubi ne kubipija myanda. O mwanda Bisonekwa bituvuluja’mba: “Bulobo bwa muntu kebuletangapo boloke bwa Leza.” (Yak. 1:20) Nansha shi tudi na bubinga bwa kulobela, kubulwa kubwaninina kubwanya kwitulengeja tulonge bintu mu muswelo mubi.

Kaka umo wa mu Alemanye witwa bu Cathy unena’mba, ‘Shi kwibingijepo abe mwine i kutupu wa kukubingija.’ Ino paefundile kukulupila mudi Yehova, washintyile mumweno wandi. Ubweja’ko amba “pano nkikibingijangapo. Kendi muntu utalala mwanda ndyukile amba Yehova uyukile myanda yonso senene.” Shi bakulongelanga bintu na bukondame, kulonda kimfwa kya Yesu kya kukulupila mudi Leza  kukakukwasha nobe wikale nyeke muntu utalala.

Yesu wālombwele amba kutalala kudi na mvubu pa kwikala na nsangaji. Wānenene amba: “Ba nsangaji i ba ngikadila italala.” (Mat. 5:5) Tutalei muswelo ubwanya kwitukwasha kutalala mu ino myanda ilonda’ko.

Kutalala kutyepejanga myanda mu busongi. Robert tutu umo wa mu Ostrali unena’mba, “Nenanga wami mukaji bintu bisansa byonkisakepo kunena. Inoko shi muntu wanena binenwa bityani mu bulobo kabwanyapo kwibilumbulula. Byaunsense ponamwene amba namusanshija bininge.”

“Batwe bonso tukukalanga divule dine” mu binenwa, kadi binenwa byetu byampikwa kulanga bibwanya kupalakanya ndoe mu busongi. (Yak. 3:2) Mu bitatyi bya uno muswelo, kutalala kwitukwashanga twikale nyeke talala ne kubeja ludimi lwetu.​—Nki. 17:27.

Robert walongele bukomo bwa kutamija ngikadila ya kutalala ne kwīfula. Le kwalupukile bika? Unena’mba “Ano mafuku nansha shi tubepi myanda, noñanga bukomo bwa kuteja senene, kwisamba mu talala, ne kuleka kuloba. Pano tubapwana bininge na wami mukaji.”

Kutalala kwitukwashanga twikale biyampe na bakwetu. Boba kebeje kuloba, kebekalangapo na balunda bavule. Inoko, kutalala kwitukwashanga tulame “. . . kijimba kya ndoe kilungila pamo.” (Ef. 4:2, 3) Cathy otwatelanga kala unena’mba, “Kutalala i kumpe bukomo bwa kupwana na bakwetu, nansha shi bantu bamo i bakomo kupwana nabo.”

Kutalala kuletanga ndoe ya mutyima. Bible ukwatañanya “tunangu tutūka mūlu” na kutalala ne ndoe. (Yak. 3:13, 17) Muntu utalala udi na “mutyima utalala nyā.” (Nki. 14:30) Martin mwine walongele bukomo bwa kwikala na ngikadila ya kutalala unena’mba, “Pano ngidi na mutyima unekena bininge, ne wampikwa kalobolobo, kadi ndi na ndoe ya mutyima ne nsangaji.”

Bine, tubwanya kwikonda pa kwikala na ngikadila ya kutalala. Tutu umo unena’mba, “Na bubine, kufika ne dyalelo, kyaba kimo ndulumanga bulobo munda.” Inoko Yehova, mwine witukankamika twikale batalala, uketukwasha tunekenye kino kikoleja. (Isa. 41:10; 1 Tm. 6:11) Aye ubwanya ‘kuvuya kufundijibwa kwetu’; kadi ubwanya ‘kwitukomeja.’ (1 Pe. 5:10) Pamo bwa mutumibwa Polo, netu tubwanya mwenda mafuku kumwekeja “kutalala ne kanye ka Kidishitu.”​—2 Ko. 10:1.