1-2. Le mulembi umo wanenene bika, ne i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?

DYALELO bantu midiyo ne midiyo banenanga’mba betabije mudi Yesu, ino kwitabija bintu byāfundije Yesu mpika. (2 Tm. 4:3, 4) Mulembi umo wanenene amba: “Shi kwadi ‘Yesu’ mukwabo mu bukata mwetu dyalelo, unena bintu mu muswelo wānenene’byo Yesu wa pa kala . . . , lelo twadi ba kumupela dyalelo na mobāmupelele pano ke padi myaka tununu tubidi? . . . Malondololo i en-en, twadi netu ba kumupela.”

² Bantu bavule ba mu myaka katwa kabajinji, bāivwene Yesu ufundija ne kumumona ulonga bingelengele, inoko bāpela kulombola lwitabijo mwadi. Mwanda waka? Mu kishinte kibadikile, twesambīle pa bubinga buná bwālengeje bantu bakukale pa byānenene Yesu ne byaālongele. Pano twisambilei pa bubinga buná bukwabo. Kitatyi kyotulangulukila’po, tusa kumona mwanda waka dyalelo bantu bapelanga balondi ba Yesu, ne muswelo otubwanya kuleka kukukala.

3. Le i bika byālongele Yesu byālengeje bantu bamo bakukale?

³ Yesu paādi pano pa ntanda, wādi upityija kitatyi pamo na bantu ba miswelo yonso. Wādīle na bampeta ne bantu ba bukomo, ino kadi wādi upityija kitatyi kilampe na balanda ne bantu bādi basusulwa. Kadi wādi wivwanina lusa boba bādi bamonwa bu “babipya-mambo.” Bantu bamo bādi bemona bu boloke, bākukele pa byālongele Yesu. Bāipangwile bandi bana ba bwanga’mba: “Mwanda waka banwe mudyanga  ne kutoma na basonkeji ba musonko ne babipya-mambo?” Ebiya Yesu wālondolola’mba: “Boba bakomo kebadipo kyobasakila muñanga, poso boba babela. Nkyaidilepo kwita boloke, mhm, ino naidile kwita babipya-mambo amba besāse.”​—Luka 5:29-32.

4. Mungya bupolofeto bwa Isaya, mwanda waka Bayuda bāpelele Meshiasa?

⁴ Binena Bisonekwa. Kumeso kwa Meshiasa kwiya, mupolofeto Isaya wāmutelele bu muntu kādipo wa kwitabijibwa na ntanda. Bupolofeto bwālaile amba: “Wadi mufutululwe ne kunyemwa na bantu . . . Mpala yandi yadi’nka na ayo mitufibwe. Wadi mufutululwe, kadi netu twamumwene bu wa bitupu.” (Isa. 53:3) Meshiasa wādi wa kunyemwa “na bantu,” o mwanda Bayuda ba mu myaka katwa kabajinji bāmupelele.

5. Le bantu bavule dyalelo bamonanga balondi ba Yesu namani?

⁵ Le tumonanga ano makambakano ne dyalelo? En-en. Bendeji ba bipwilo bavule basangalanga shi mu byabo bipwilo mwiya bantu ba ntumbo, bampeta ne bantu bamonwa na ntanda bu ba tunangu. Bano bendeji ba bipwilo basangelanga bano bantu nansha shi badi na mwiendelejo ne būmi bwampikwa kukwatañana na misoñanya ya Leza. Kadi bano bendeji ba bipwilo bafutululanga bengidi ba Yehova ba mwiendelejo muyampe kadi bapyasakane mwanda’po’tu ke batumbepo mu ino ntanda. Monka mwānenene’kyo Polo, Leza utoñanga bantu ‘bafutululwe.’ (1 Ko. 1:26-29) Ku meso a Yehova bengidi bandi bonso ba kikōkeji i balēme.

6. Mungya Mateo 11:25, 26, i muswelo’ka otubwanya kwiula mumweno wa Yesu?

⁶ Le tukaleka kukukala namani? (Tanga Mateo 11:25, 26.) Kokamona bantu ba Leza na mwibamwena ino ntanda. Yuka’mba Yehova wingidijanga enka bantu betyepeje mwanda wa kulonga kiswa-mutyima kyandi. (Ñim. 138:6) Kadi langulukila pa bintu bivule bilongele Yehova kupityila ku bano bantu bamonwa na ntanda bu bampikwa tunangu nansha bampikwa kufunda.

7. Mwanda waka Yesu wāityile Bafadiseo bu banzazangi, ne nabo bālongele’po namani?

⁷ Yesu wāsokwedile patōka na bukankamane bilongwa bya buzazangi bya bendeji ba bipwilo ba mu andi mafuku. Kimfwa, wāsokwedile patōka buzazangi bwa Bafadiseo, bene bādi batele mutyima bininge ku muswelo wa kōya ku makasa kupita’ko ku muswelo wa kulela bambutwile. (Mat. 15:1-11) Padi bana ba bwanga ba Yesu bātulumukile pa byaānenene. Bāmunenene amba: “Le uyukile amba Bafadiseo badi abakukala pa kwivwana byowadi ubanena’bya?” Yesu wālondolola’mba: “Kyonso kimena kyampikwa kukunwa na Tata wa mūlu kikatukunwa. Mwibalekei. I batulombwe bampofu. Mwanda shi mpofu uludika mpofu mukwabo, bonso babidi bakaponena mu kīna.” (Mat. 15:12-14) Nansha byālobele bendeji ba bipwilo, aye Yesu kālekelepo kwisamba bubine.

8. Le Yesu wālombwele namani amba ke nkulupilopo yonso ya bipwilo itabijibwe na Leza?

⁸ Kadi Yesu wāsokwedile patōka bufundiji bwa bubela bwa bipwilo. Kānenenepo amba nkulupilo yonso ya bipwilo i mitabijibwe na Leza. Ino wānenene amba bantu bavule bakenda mu dishinda dikatampe ditwala ku bonakani, ne amba i bantu batyetye kete bakenda mu kashinda ketyinye katwala ku būmi. (Mat. 7:13, 14) Wālombwele patōka’mba bantu bamo bakanena’mba bengidilanga Leza, ino abo na bubine kumwingidila mpika. Wādyumwine amba: “Dyumukai bapolofeto  ba bubela bāya komudi bavwele bivwalwa bya mikōko, ino munda mwabo i bampumpi ba ludyo. Mukebayukila ku bipa byabo.”​—Mat. 7:15-20.

9. Le Yesu wāsokwedile patōka bufundiji’ka bumobumo bwa bipwilo bya bubela?

⁹ Binena Bisonekwa. Bupolofeto bwa mu Bible bwālaile amba bupyasakane bwa njibo ya Yehova bukadya Meshiasa. (Ñim. 69:9; Yoa. 2:14-17) Buno bupyasakane, bwālengeje Yesu asokwele patōka nkulupilo ya bubela ya bipwilo ne bilongwa byabyo. Kimfwa, Bafadiseo bādi bafundija’mba muya keufwangapo; ino Yesu wāfundije amba bafwe balēle mu tulo. (Yoa. 11:11) Basadusea bādi bapatanya’mba lusangukilo i kutupu’lo; ino Yesu wāsangwile mulunda nandi Lazalasa. (Yoa. 11:43, 44; Bil. 23:8) Bafadiseo bādi bakulupile amba bintu byonso i bilaibwe ne amba i bitungwe kala na Leza, ino Yesu wāfundije amba bantu babwanya kutonga kwingidila Leza nansha kuleka kumwingidila.​—Mat. 11:28.

10. Mwanda waka bantu bavule bakukalanga pa bufundiji bwetu?

¹⁰ Le tumonanga ano makambakano ne dyalelo? En-en. Bantu bavule bakukalanga pa bufundiji bwa mu Bible busokwelanga patōka bufundiji bwa bubela bwa bipwilo. Bendeji ba bipwilo bafundijanga balondi babo amba Leza upanga babi mfulo mu kalunganyembo. Bafundijanga buno bufundiji bwa bubela mwanda wa kutādila bantu. Batwe bengidi ba Yehova batōta Leza wa buswe, tusokwelanga patōka buno bufundiji bwa bubela. Kadi bendeji ba bipwilo bafundijanga’mba muya keufwangapo. Batwe tusokwelanga patōka amba luno lufundijo lutambile ku bajentaila, ne amba shi lwadi lwa bine bantu kebadipo ba kusakilwa kusangulwa. Kadi pa kyaba kya kukulupila’mba bintu byātungilwe kala na Leza na mukulupidile bipwilo bivule, batwe tufundijanga’mba muntu udi na bwanapabo bwa kwitongela, ne amba ubwanya kutonga kwingidila Leza. Lelo bendeji ba bipwilo baloñanga’po namani? Divule dine balobanga!

11. Mungya binenwa bya Yesu bidi mu Yoano 8:45-47, lelo Leza usakilanga bantu bandi bika?

 ¹¹ Le tukaleka kukukala namani? Shi tusenswe bubine, tufwaninwe kwitabija binenwa bya Leza. (Tanga Yoano 8:45-47.) Batwe ketudipo bwa Satana Dyabola, mwanda twimanije mu bubine. Tuloñanga nyeke bintu bikwatañene na nkulupilo yetu. (Yoa. 8:44) Leza usakilanga bantu bandi ‘bashikidilwe byobya bibi’ kadi ‘balamate ku byobya biyampe’ na mwālongēle Yesu.​—Loma 12:9; Bah. 1:9.

12. Mwanda waka muswelo wāfwile Yesu wākukeje Bayuda bavule?

¹² Le i kintu’ka kikwabo kyākukeje Bayuda ba mu mafuku a Yesu? Polo wānenene amba: “Batwe tusapulanga Kidishitu waipailwe ku mutyi, ku Bayuda i kikukaja.” (1 Ko. 1:23) Mwanda waka Bayuda bavule bākukele pa muswelo wāipailwe Yesu? Kobadi, kufwa kwāfwidile Yesu ku mutyi kwālombwele amba i nkuma-bibi kadi kipya-mambo, ino kādipo Meshiasa.​—Kup. 21:22, 23.

13. Le i bika byākomenwe kujingulula boba bākukele pa mwanda wa Yesu?

¹³ Bayuda bamo bākukele pa mwanda wa Yesu, bākomenwe kujingulula’mba wādi muntu wampikwa mambo, obāsambīle bya bubela ne kususula pampikwa mwanda. Boba bādi basambija Yesu mu kidye, kebālondelepo boloke. Kidye kikatampe kya Bayuda kyēbungile bukidibukidi, mwanda wa kutyibila Yesu mambo mu muswelo wampikwa kukwatañana na bijila. (Luka 22:54; Yoa. 18:24) Pa kupwa’tu kuteja byobādi basambila Yesu ne bukamoni bwa bubela bobādi baleta, batyibi bākimbile “bukamoni bwa bubela bwa kuponeja nabo Yesu mwa kumwipaila.” Abo pa kukomenwa, kitobo mukatampe wālonga bukomo bwa kuneneja Yesu bintu bya kumuponeja. Kulonga namino kekwādipo kukwatañene na bijila. (Mat. 26:59; Mako 14:55-64) Kadi Yesu pa kupwa’tu kusangulwa, bano batyibi bakondame bāfutyile basola bene Loma bādi balamine ku kyandi kibundu “bibese bya ndalama bivule,” mwanda wa kuzambalaja myanda ya bubela pa kine kyāshadile kibundu pululu.​—Mat. 28:11-15.

14. Lelo Bisonekwa byālaile bika pa mwanda utala lufu lwa Meshiasa?

 ¹⁴ Binena Bisonekwa. Nansha Bayuda bavule ba mu mafuku a Yesu byobādi balanga’mba Meshiasa kafwaninwepo kufwa, abo bupolofeto bwa mu Bisonekwa bwālaile amba: “Wapungulwile būmi bwandi enka ne ku lufu kadi wabadīlwe mu ba kujilula bijila; waselele bubi bwa bantu bavule, kadi wasengēle ba kujilula bijila.” (Isa. 53:12) Nanshi Bayuda kebādipo na bubinga bwa kukukela kitatyi kyāipailwe Yesu pamo bwa kipya-mambo.

15. Le i bika byobasambīle Batumoni ba Yehova byalengeje bantu bamo bakukale?

¹⁵ Le tumonanga ano makambakano ne dyalelo? I amo! Monka mobāsambidile Yesu bya bubela ne kumuponeja, Batumoni ba Yehova nabo basusulwanga pampikwa mwanda. Tala’tu bimfwa bimobimo. Mu myaka ya 1930 ne 1940 mu États-Unis, twadi tusamba’nka kusamba mu bidye pa mwanda wa bwanapabo bwetu bwa kutōta Leza. Batyibi bamo badi betufwatakenya bintu pampikwa ne bumvu. Mu Quebec, mu Kanada, bipwilo ne bantu ba Leta bekutyile mu bumo mwanda wa kulwa mwingilo wetu. Basapudi bavule bakutyilwe mu bifungo mwanda’tu wa kusapwila balondakani nabo myanda ya Bulopwe bwa Leza. Mu Alemanye, Umbikalo wa Nazi waipaile batutu bavule bankasampe ba kikōkeji. Kadi mu myaka ya panopano, banabetu bavule ba mu Rusi baponejibwe ne kukutwa pa mwanda’tu wa kwisamba myanda ya mu Bible, mwingilo mwine obabadila mu “mingilo ileta butomboki.” Enka ne Bisonekwa Bijila Bwalamuni bwa Ntanda Mipya bwa mu Kirusi, bwapelejibwe ne kubadilwa mu “bintu bileta butomboki” mwanda’po’tu i batele’mo dijina Yehova.

16. Monka mokilombwedilwe mu 1 Yoano 4:1, mwanda waka ketufwaninwepo kongolwa na myanda ya bubela yobanenena bantu ba Yehova?

¹⁶ Le tukaleka kukukala namani? Yuka bubine bwa myanda yonso. Mu Busapudi bwandi bwa ku Lūlu, Yesu wādyumwine bevwaniki bandi amba, bantu bamo bakebanenena “bintu bibibibi bya bubela bya miswelo yonso.” (Mat. 5:11) Buno bubela butambanga kudi Satana. I aye ulengejanga balwana bazambaleje boba basenswe bubine myanda ya bubela. (Kus. 12:9, 10) Tufwaninwe kupela bubela bubepa bakinkwa netu. Ketwakalekai buno bubela bwituzakaje nansha kuzozeja lwitabijo lwetu.​—Tanga 1 Yoano 4:1.

17. Le bintu byālongekele kumeso kwa Yesu kufwa, byādi bibwanya kukukaja bantu bamo namani?

¹⁷ Kumeso’tu kwa lufu lwandi, Yesu bāmwabile kudi umo wa mu batumibwa bandi 12. Mutumibwa mukwabo nandi wātunine Yesu misunsa isatu, kadi batumibwa bandi bonso bāmunyemene bufuku bukya ke lufu lwandi. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Yesu kātulumukilepo. Wābadikile’nka ne kulaya’mba kikalongeka. (Yoa. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Pa kumona kino, bantu bamo bādi babwanya kukukala enka ne kunena’mba, ami nkisapo ‘kwikala mwanā bwanga wa Yesu mwanda batumibwa bandi bene abamunyema!’

18. Le i bupolofeto’ka bwāfikidile kupityila ku bintu byālongekele kumeso kwa Yesu kufwa?

¹⁸ Binena Bisonekwa. Myaka tutwa na tutwa kumeso kwa Yesu kwiya pano pa ntanda, Yehova wālombwele mu Kinenwa kyandi amba Meshiasa ukabwa ku bityele 30 bya ndalama. (Zek. 11:12, 13) Muntu wādi wa kwaba Yesu wādi umo wa mu balunda nandi. (Ñim. 41:9) Mupolofeto Zekadia nandi wālembele amba: “Kupila mukumbi, luombe lupalakane.” (Zek. 13:7) Pa kyaba kya kukukala pa bino bintu, bantu ba mityima myoloke bādi bafwaninwe kuningija lwitabijo lwabo pa kumona buno bupolofeto bufikidila padi Yesu.

19. Le i bika biyukile bantu ba mityima myoloke?

 ¹⁹ Le tumonanga ano makambakano ne dyalelo? En-en. Mu ano etu mafuku, Batumoni batyetye bayukane’tu biyampe batambile mu bubine baikala ke batupondo, kadi baloñanga bukomo bwa kubombola bakwabo. Bazambalejanga Batumoni ba Yehova myanda ya bubela, bubine bwa kipindi, myanda ya amba-amba ku bisanji ne pa Entelenete. Ino bantu ba mityima myoloke kebakukalangapo. Abo bayukile amba Bible wālaile amba bino bintu bikalongeka.​—Mat. 24:24; 2 Pe. 2:18-22.

20. Le i muswelo’ka otukaleka kukukajibwa na boba batambile mu bubine? (2 Temote 4:4, 5)

²⁰ Le tukaleka kukukala namani? Tufwaninwe nyeke kukomeja lwitabijo lwetu na kwifunda kitatyi ne kitatyi, kulombela kyaba kyonso, ne kuvudilwa nyeke bya kulonga mu mwingilo witupele Yehova kwingila. (Tanga 2 Temote 4:4, 5.) Shi tulombola lwitabijo, ketukazakalapo kitatyi kyotwivwana myanda ya bubela. (Isa. 28:16) Buswe botusenswe Yehova, Kinenwa kyandi, ne banabetu buketukwasha tuleke kukukajibwa na boba batambile mu bubine.

21. Le i bika byotufwaninwe kukulupila nansha shi bantu bavule dyalelo bapela musapu wetu?

²¹ Mu myaka katwa kabajinji, bantu bavule bākukele bāpela Yesu. Inoko bantu bavule nabo bāmwitabije. Mu bano bantu mwādi ne muntu wa mu kitango kya Sanedini kya Bayuda, enka ne “kibumbo kikatampe kya babitobo.” (Bil. 6:7; Mat. 27:57-60; Mako 15:43) Ne dyalelo nadyo, kudi bantu midiyo ne midiyo kebakukelepo. Mwanda waka? Mwanda bayukile bubine budi mu Bisonekwa kadi bebusenswe. Kinenwa kya Leza kinena’mba: “Ndoe mivulevule i ya boba basenswe bijila byobe; i kutupu kintu kibwanya kwibakukaja.”​—Ñim. 119:165.