1. Le mukanda wa Kusokwelwa unena bika pa bantu ba Leza?

 MUKANDA wa Kusokwelwa ulombola’mba, Bulopwe bwa Leza bwa mūlu ke bushimikwe ne amba Satana ke mupangwe momwa mūlu. (Kus. 12:1-9) Kupangwa kwandi i kulete ndoe momwa mūlu, ino i kwituletele makambakano. Mwanda waka? Mwanda Satana upwilanga mpumpu boba bengidila Yehova na kikōkeji pano pa ntanda.​—Kus. 12:12, 15, 17.

2. Le i bika biketukwasha tushale nyeke na kikōkeji kudi Yehova?

² Le tukashala namani na kikōkeji kudi Yehova nansha bitutamba Satana bulwi? (Kus. 13:10) Kintu kimo bidi kiketukwasha i kuyuka byobya bitutengēle kumeso. Kimfwa, mu mukanda wa Kusokwelwa, mutumibwa Yoano i mutele’mo madyese amoamo otusa kwimwena panopano ponka. Mu ano madyese mubadilwa ne konakanibwa kwa balwana na Leza. Pano tutalei mukanda wa Kusokwelwa moutelela bano balwana ne bine bikebafikila.

3. Le i biyukeno’ka bimobimo bingidijibwe mu Kusokwelwa?

³ Mukanda wa Kusokwelwa witusapwila kushilwila’tu mu vese mubajinji amba, myanda yotusa kutanga mu uno mukanda i miletwe “mu biyukeno,” ko kunena’mba, mu muneneno wa kyelekejo. (Kus. 1:1) Balwana na Leza i balombolwe mu muswelo wa kyelekejo. Tutana’mo binyema bya ntanda bivule. Kimfwa, mudi “kinyema kya ntanda kivubuka pa dijiba.” Kidi na “masengo dikumi ne mitwe isamba-ibidi.” (Kus. 13:1) Kino kinyema kilondwa na “kinyema kikwabo kya ntanda kilupuka panshi.” Kino kinyema nakyo kīsamba pamo bwa mpumina, kadi “kitūkija’nka ne mudilo mūlu.” (Kus. 13:11-13) Kupwa tumona’mo kinyema kikwabo, “kinyema kya ntanda kya musombelo utyila pyā” pashikete ndumba.  Bino binyema bisatu bya ntanda byelekeja balwana ba tamba kala ba Yehova Leza ne Bulopwe bwandi. O mwanda i biyampe twibayuke.​—Kus. 17:1, 3.

4-5. Lelo byobya binenenwe mu Danyele 7:15-17, bitukwasha namani tuyuke nshintulwilo ya bino biyukeno?

⁴ Kumeso kwa kuyuka bano balwana, tufwaninwe bidi kwivwanija mushintulwila uno muneneno wa kyelekejo. Pa kwiwivwanija, tufwaninwe kuleka Bible eshintulule aye mwine. Byelekejo bivule bidi mu Kusokwelwa, i bishintululwe kala na mikanda mikwabo ya mu Bible. Kimfwa, mupolofeto Danyele wāmwene mu kilotwa “banyema baná bakatakata baabuka mu dijiba.” (Dan. 7:1-3) Danyele wālembele nshintulwilo yabyo. Bano banyema bakatakata belekeja “balopwe” baná nansha maludiki. (Tanga Danyele 7:15-17.) Ino nshintulwilo idi padi tō itukwasha twivwanije amba, binyema bitelelwe mu mukanda wa Kusokwelwa nabyo bifunkila pa imbikalo ya politike.

⁵ Pano twisambilei bidi pa biyukeno bimobimo bitelelwe mu mukanda wa Kusokwelwa. Potwisambila’po, tusa kumona muswelo witukwasha Bible tuyuke mushintulwila bino biyukeno. Tusa kushilula na binyema bya ntanda palapala. Dibajinji, tusa kuyuka byobyelekeja. Kupwa, tusa kumona byobya bifikila bino binyema. Ku mfulo, tusa kumona motutadilwa na bino binkumenkume.

6. Le kinyema kya ntanda kya mitwe isamba-ibidi kitelelwe mu Kusokwelwa 13:1-4 kyelekeja bika?

⁶ Le kinyema kya ntanda kya mitwe isamba-ibidi i bika? (Tanga Kusokwelwa 13:1-4.) Tumona’mba kino kinyema kimweka bwa ngé, ino kidi na maulu a uluse, kyakanwa kya ntambo, kadi kidi na masengo dikumi. Bino, byo bintu bidi ne na binyema biná bitelelwe mu Danyele shapita 7. Inoko mu mukanda wa Kusokwelwa bino bintu byonso bidi na kinyema kimo, ke na binyemapo biná. Kino kinyema kya ntanda kekyelekejapo’tu buludiki bumo, nansha umbikalo umo wa ntanda. Tutanga’mba kino kinyema kiludikanga “bisaka byonso ne bantu ne ndimi ne mizo.” Nanshi kidi na lupusa kupita buludiki bumo bwa ntanda. (Kus. 13:7) Kino kinyema kya ntanda kyelekeja imbikalo yonso ya politike ke mibikale muzo wa muntu mu bula bwa mānga. *​—Mus. 8:9.

7. Le mutwe ne mutwe mu mitwe isamba-ibidi ya kinyema kya ntanda welekeja bika?

⁷ Le mutwe ne mutwe mu mitwe isamba-ibidi welekeja bika? Malondololo atanwa mu Kusokwelwa shapita 17, mwine ulombola kyelekejo kya kinyema kitelelwe mu Kusokwelwa shapita 13. Tutanga mu Kusokwelwa 17:10 amba: “Kudi balopwe basamba-babidi: Batano ke bapone, umo ukidi’ko, kadi mukwabo kafikile; ino pasa kufika, usa kwikala’ko kakitatyi katyetye.” Mu imbikalo yonso ya politike ke mingidijibwe na Satana, isamba-ibidi idi pamo bwa “mitwe,” mwanda yadi na lupusa lukatampe. Ino i imbikalo ya ntanda yaikele na lupusa lukatampe pa bantu ba Leza. Mu mafuku a mutumibwa Yoano, itano mu ayo yādi ke mipite: Edipito, Ashidia, Babiloni, Mede-Peleshia, ne Ngidiki. Umbikalo wa ntanda wa busamba, ko kunena’mba Loma, wādi ukibikele kitatyi kyobāpele Yoano kuno kusokwelwa. Le i buludiki’ka bwadi  bwa kwikala bu umbikalo wa ntanda wa busamba-bubidi kadi mutwe wa mfulo?

8. Lelo mutwe wa busamba-bubidi wa kinyema kya ntanda welekeja bika?

⁸ Monka motusa kwikimwena, bupolofeto budi mu mukanda wa Danyele bwitukwasha tuyuke mutwe wa busamba-bubidi kadi wa mfulo wa kinyema kya ntanda. Le i umbikalo’ka wa ntanda ubikele mu kino kitatyi kya mfulo, ko kunena’mba mu “difuku dya Mfumwetu”? (Kus. 1:10) I umbikalo ubundilwe na Malopwe abidi makomo, bwa Angeletele ne bwa Amerika, nansha’mba Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika. Nanshi tubwanya kufula ku kunena’mba, ye mutwe wa busamba-bubidi wa kinyema kya ntanda kitelelwe mu Kusokwelwa 13:1-4.

9. Le kinyema kya ntanda kidi na “masengo abidi bwa kana ka mukōko” kyelekeja bika?

⁹ Kusokwelwa shapita 13 ubweja’ko amba uno mutwe wa busamba-bubidi, Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika, nao uloñanga bintu pamo bwa kinyema kya ntanda kya “masengo abidi bwa kana ka mukōko, ino kyashilula kwisamba pamo bwa mpumina.” Kino kinyema “kiloñanga biyukeno bikatampe, kitūkija’nka ne mudilo mūlu wapona panshi mu meso a bantu.” (Kus. 13:11-15) Kusokwelwa shapita 16 ne 19 utela kino kinyema bu “mupolofeto wa bubela.” (Kus. 16:13; 19:20) Danyele unena bintu pamo bwa bino, amba Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika “ukonakanya byamalwa.” (Dan. 8:19, 23, 24, kunshi kwa dyani.) Bino byo byalongekele pa Divita II dya Ntanda. Mabombe atomike abidi aingidijibwe pa kufudija dino divita mu Pasifike, apungilwe na befundi ba sianse ba mu Angeletele ne Amerika. Mu uno muswelo, Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika, watūkije’nka “ne mudilo mūlu wapona panshi.”

10. Le “kyelekejo kya kinyema” kyelekeja bika? (Kusokwelwa 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Kadi tumona kinyema kya ntanda kikwabo. Kino kinyema i kiifwane bininge na kinyema kya ntanda kya mitwe isamba-ibidi akyo’ko kya musombelo utyila pyā. I kitelwe bu “kyelekejo kya kinyema kya ntanda” ne bu “mulopwe wa mwānda.” * (Tanga Kusokwelwa 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Kisonekwa kinena’mba uno “mulopwe” wadi’ko, kupwa ke kutupu’ye, ebiya waikala’ko mwenda mafuku. Bine, bino binenwa bifunkila pa Bumo bwa Mizo, bwine bukwatakanya tumweno twa imbikalo ya politike ya ntanda yonso! Bwāikele’ko dibajinji bu Kitango kya Mizo. Kupwa bwajimina pa Divita II dya Ntanda. Ebiya bwakamweka mwenda mafuku bu Bumo bwa Mizo.

11. Le binyema bya politike bikankamikanga bika, ne mwanda waka ketudipo kya kwibityinina?

¹¹ Kupityila ku lunsafwakanwa lwabyo, binyema bya politike bikankamikanga bantu balwe na Yehova ne bantu bandi. Mu muswelo wa kyelekejo, bakongakenyanga pamo “balopwe ba ntanda yonso ikelwe na bantu” ku divita dya Amakedona, “difuku dikatampe dya Leza Mwinē Bukomo Bonso.” (Kus. 16:13, 14, 16) Inoko ketudipo kya kutyinina. Mwanda Yehova, Leza wetu mukatampe, ukalonga’po kintu bukidibukidi mwanda wa kupandija boba bonso bakwatakenye buludiki bwandi.​—Ezk. 38:21-23.

12. Le i bika bisa kufikila binyema byonso?

¹² Le i bika bisa kufikila binyema byonso? Kusokwelwa 19:20 ulondolola’mba: “Kinyema kya ntanda’kya kyakwatwa, pamo ne mupolofeto wa bubela wadi ulonga biyukeno ku meso akyo, bine byaadi ongola nabyo boba batambwile  kayukeno ka kinyema kya ntanda ne boba batōta kyelekejo kyakyo. Baelelwe bōmi abo bonso bubidi mu dijiba dya mudilo utēma na bibidikityi.” Nansha bano balwana na Leza ba politike byobakiludika, basa konakanibwa lonso.

13. Le maludiki a ino ntanda aletelanga bene Kidishitu makambakano’ka?

¹³ Le bino bitutala namani? Byotudi bene Kidishitu, tufwaninwe kulamata kudi Leza ne ku Bulopwe bwandi. (Yoa. 18:36) Pa kulonga namino, ketufwaninwepo kwikuja mu myanda ya politike ya ntanda. Inoko kebipēlangapo kuleka kwikuja mu myanda ya ino ntanda, mwanda maludiki a ntanda asakanga twiakwatakanye ne pa mfulo mu binenwa ne mu bilongwa. Boba bafula ku kwiakwatakanya, batambulanga kayukeno ka kinyema kya ntanda. (Kus. 13:16, 17) Inoko yewa yense utambula kano kayukeno, Yehova kakamwitabijapo kadi kakamonepo būmi bwa nyeke. (Kus. 14:9, 10; 20:4) Nanshi i biyampe batwe bonso tusumininwe kuleka kwikuja mu bya ino ntanda, nansha shi maludiki abetuningila namani!

14. Mungya Kusokwelwa 17:3-5, le i kintu’ka kikwabo kitulumukwa kyāmwene mutumibwa Yoano?

¹⁴ Mutumibwa Yoano unena’mba ‘wātulumukile bininge’ pa kintu kikwabo kyaāmwene. Le i kintu’ka? Wāmwene mwana-mukaji umo ushikete pa kinyema kimo kya budyani. (Kus. 17:1, 2, 6) I mutelwe bu “ndumba mukatampe” kadi witwanga bu “Babiloni Mukatampe.” Uloñanga “busekese” na “balopwe ba pano pa ntanda.”​—Tanga Kusokwelwa 17:3-5.

15-16. Le “Babiloni Mukatampe” i ani, ne tubayuka kino namani?

¹⁵ Le “Babiloni Mukatampe” i ani? Uno mwana-mukaji kabwanyapo kwelekeja bulongolodi bwa politike, mwanda kisonekwa kinena’mba uloñanga busekese na bendeji ba politike ba ino ntanda. (Kus. 18:9) Bine, uloñanga bukomo bwa kutādila bano bendeji na aye wibashikete mu muswelo wa kyelekejo. Kadi kabwanyapo kwelekeja ngikadilo ya bya busunga bwa lwiso ya mu ntanda ya Satana. Ino ngikadilo i mitelwe pantu pakwabo bu “bansunga ba pano pa ntanda.”​—Kus. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Mu Bisonekwa, kishima “ndumba” kibwanya kufunkila pa boba betela bu bengidilanga Leza, ino abo papo batōta bilezaleza nansha kupwana na ntanda mu muswelo kampanda. (1 Bi. 5:25; Yak. 4:4) Ino boba bengidila Leza na kikōkeji i batelwe bu “belame” nansha “bajike.” (2 Ko. 11:2; Kus. 14:4) Babiloni wa kala kyo kyādi kitako kya butōtyi bwa bubela. Nanshi Babiloni Mukatampe welekeja butōtyi bwa bubela bwa miswelo yonso. Na bubine, i umbikalo wa ntanda yonso wa mutōtelo wa bubela.​—Kus. 17:5, 18; tala kishinte kidi pa jw.org kinena’mba, “Le Babiloni Mukatampe I Bika?”

17. Le i bika bisa kufikila Babiloni Mukatampe?

¹⁷ Le i bika bisa kufikila Babiloni Mukatampe? Kusokwelwa 17:16, 17 ulondolola kino kipangujo amba: “Masengo dikumi owamona’a, ne kinyema kya ntanda, bano’ba bakashikwa ndumba, bakamusala ne kumuvūla mutaka, kadi bakadya mwita wandi ne kumusōka na mudilo fututu. Mwanda Leza watūla’kyo mu mityima yabo kufikidija mulangwe wandi.” Bine, Yehova usa kutununa mizo ingidije kinyema kya ntanda kya musombelo utyila pyā, ko kunena’mba, Bumo bwa Mizo, butambe’dyo umbikalo wa ntanda wa mutōtelo wa bubela ne kwionakanya fututu.​—Kus. 18:21-24.

18. Le i muswelo’ka otubwanya kukulupila’mba ketuloñangapo bintu bya mu Babiloni Mukatampe?

 ¹⁸ Le kino kitutala namani? Tufwaninwe kukwatakanya “mutōtelo mwine utōka tō, wampikwa disubi ku meso a Leza wetu.” (Yak. 1:27) Ketufwaninwepo nansha dimo kulonda bufundiji bwa bubela, mafetyi a bajentaila, misoñanya mifwefwefwe ya mwa kwikadila, ne bilongwa bya majende bya Babiloni Mukatampe! Kadi twendelelei kudyumuna bantu ‘batambe’mo’ amba baleke kwiabila nandi bubi bwandi ku meso a Leza.​—Kus. 18:4.

19. Le “mpumina mukatampe utyila pyā bwa mudilo” i ani?

¹⁹ Mukanda wa Kusokwelwa utela ne “mpumina mukatampe utyila pyā bwa mudilo.” (Kus. 12:3) Uno mpumina ulwanga na Yesu ne bamwikeulu bandi. (Kus. 12:7-9) Utambanga bantu ba Leza bulwi ne kupa binyema bya politike bukomo. (Kus. 12:17; 13:4) Le uno mpumina i ani? I “nyoka wa kala na kala, yewa witwa bu Dyabola ne bu Satana.” (Kus. 12:9; 20:2) Aye ye ukwatakenye balwana na Yehova bonso.

20. Le i bika bisa kufikila mpumina?

²⁰ Le i bika bisa kufikila mpumina? Kusokwelwa 20:1-3 ushintulula’mba, mwikeulu ukēla Satana mu lupongo, lwine lukekala bu kyandi kifungo. Kitatyi kikekala Satana mu lupongo, kakongolapo “monka mizo enka ne bipwa myaka 1 000.” Ku mfulo, Satana ne bandemona bandi bakonakanibwa lonso, kintu kine kyelekejibwe na kwelwa’bo mu “dijiba dya mudilo ne bibidikityi.” (Kus. 20:10) Fwatakanya’po mukekadila ntanda ya kubulwa’mo Satana ne bandemona bandi. Bine, kikekala kitatyi kiyampe’po kashā!

21. Mwanda waka tufwaninwe kusangala pa bino byotwatanga mu mukanda wa Kusokwelwa?

²¹ Bikankamika’po kashā pa kwivwanija nshintulwilo ya bino biyukeno bilembelwe mu mukanda wa Kusokwelwa! Kutentekela pa kuyuka balwana na Yehova, tubayuka ne bisa kwibafikila. Bine, “wa nsangaji i yewa utanga na diwi ditunduke ne boba bevwana binenwa bya buno bupolofeto”! (Kus. 1:3) Ino pobakapwa konakanya balwana na Leza, le bantu ba kikōkeji bakeselwa madyese’ka? Tukesambila pa uno mwanda mu kishinte kya mfulo kya mu bino bishinte.