1. Mwanda waka tubwanya kudingakanya Satana na kiluwe?

KILUWE wikalanga’tu na kitungo kimo—kya kukwata nyema nansha kumwipaya. Ubwanya kwingidija makinga nansha bidiba bishileshile, enka na mwānenene’kyo musengi umo wa bubela wa Yoba. (Yoba 18:8-10) Le kiluwe ubwanya namani kupija nyema mu dikinga dyandi? Utadijanga biyampe nyema’wa. I kwepi kwaenda? I bika byasenswe? I dikinga’ka dyabwanya kupya’mo? Satana nandi udi pamo bwa uno kiluwe. Witutadijanga. Uyukanga kotwenda ne bintu byotusenswe. Ebiya wata dikinga dyamona’mba tukapya’mo pampikwa kuyuka. Inoko Bible witukulupija’mba shi tubapi’mo tubwanya kwionzola’mo. Kadi witufundija muswelo otubwanya kunyema ano makinga onso.

2. Le i makinga’ka abidi a Satana amwendekelanga bininge?

² Makinga abidi a Satana amwendekelanga bininge i mitatulo ne makomwa-meso. * Satana ke mwingidije ino ngikadila mibi mu myaka tununu ne tununu. Udi pamo bwa kiluwe wa toni upija toni mu kidiba nansha mu bukonde. (Ñim. 91:3) Inoko batwe ketufwaninwepo kukwatwa na Satana. Mwanda waka? Mwanda Yehova i mwitusokwele patōka manwa engidijanga Satana.​—2 Ko. 2:11.

3. Mwanda waka Yehova wālembeje bimfwa bimo mu Bible?

³ Muswelo umo witudyumunanga Yehova ku mitatulo ne  ku makomwa-meso i na kwitukankamika tuboile ñeni ku bimfwa bimweke. Tusa kumona mu bimfwa byotusa kwisambila’po’mba, Satana wābwenye kukwata enka ne bengidi ba Yehova batame ku mushipiditu. Le ko kunena’mba ketubwanyapo kunyema mitatulo ne makomwa-meso? Ke amopo. Yehova wālembeje bino bimfwa mu Bible “bu kidyumu kotudi.” (1 Ko. 10:11) Uyukile’mba tubwanya kuboila ñeni ku bino bimfwa bya kudyumukila’ko ne kunyema nansha kwionzola mu makinga a Dyabola.

4. Le mitatulo ifikijanga muntu ku bika?

⁴ Satana usakanga twikale na mitatulo. Kadi uyukile’mba shi tubaikala na mitatulo tukekala pamo bwa aye ne kujimija mukenga wa kwikala na būmi bwa nyeke. (Nki. 16:18) O mwanda mutumibwa Polo wādyumwine amba, ‘muntu ubwanya kuyulwa mitatulo ne kutyibilwa butyibi bwātyibilwe Dyabola.’ (1 Tm. 3:6, 7) Kino kibwanya kwitufikila batwe bonso, ekale twi bapya mu bubine nansha shi ketudi bengidile Yehova myaka mivule.

5. Mungya Musapudi 7:16, 20, le muntu ubwanya namani kwikala na mitatulo?

⁵ Mitatulo i kwisakila. Satana usakanga twisakile, twite mutyima bininge batwe bene kupita’ko Yehova, nakampata kitatyi kyotudi mu makambakano. Kimfwa, le ke bakubepele bubela? Nansha le ke bakulongele bintu na bukondame? Satana usakanga ufītyilwe Yehova mutyima nansha banabenu. Dyabola usakanga ulange amba muswelo’tu umo wa kupwa myanda i kulonga bintu mosakila, pa kyaba kya kulonda bulombodi bukupele Yehova mu Kinenwa kyandi.​—Tanga Musapudi 7:16, 20.

6. Le i ñeni’ka yowaboila ku myanda ya kaka umo wa mu Pays-Bas?

⁶ Tulangulukilei bidi pa kimfwa kya kaka umo wa mu Pays-Bas, walobele pa mwanda wa kubulwa kubwaninina kwa bakwabo. Wakwete butyibi bwa kutyiba nabo kipwano. Unena’mba, “nadi neivwana bu ngidi bunka, kadi  natunya kushinta mumweno wami. Nalombola wami mulume amba tuvilukile mu kipwilo kikwabo.” Kupwa uno kaka watala Televijo ya JW ya Kweji 3, 2016. Mu ino mpangiko mudi madingi a mwa kulongela pa kubulwa kubwaninina kwa bakwetu. Uno kaka usekununa’mba: “Namwene amba mfwaninwe kwityepeja ne kulangulukila pa bilubo byami, pa kyaba kya kusaka kushinta batutu ne bakaka mu kipwilo. Ino mpangiko yankweshe nte mutyima kudi Yehova ne ku bubikadi bwandi.” Le i ñeni’ka yowaboila’ko? Shi ubatanwa na makambakano, tá nyeke mutyima kudi Yehova. Mulombe akukwashe umone bakwenu na mwaebamwena. Shobe wa mūlu umwene bilubo byabo, inoko wibalekelanga. Usakanga nobe wibalekele.​—1 Yo. 4:20.

7. Le i bika byāfikīle Mulopwe Uzia?

⁷ Mitatulo yālengeje Mulopwe Uzia apele madingi kadi alonge bintu byākadipo upelwe lupusa. Uzia wādi mwana-mulume nkanka. Wānekenye mavita mavule, wāubaka bibundi bivule kadi wādi na madimi mavule. “Leza wa bine nandi wamwikadije biyampe.” (2 Bi. 26:3-7, 10) Bible unena’mba, “aye pa kwikala mukomo, mutyima wandi washilula kwizunzula pa mwanda wa musala wa aye mwine.” Yehova wāsoñenye dibajinji amba i enka babitobo bo bādi na lupusa lwa kulambula ensense mu tempelo. Inoko Mulopwe Uzia wāenda na ditatu kukalambula ensense mu tempelo. Yehova wāfītwa bininge wākupila uno mwana-mulume wa mitatulo wābela makopo. Uzia wāikele wa makopo mu būmi bwandi bonso.​—2 Bi. 26:16-21.

8. Kukwatañana na 1 Bene Kodinda 4:6, 7, le i muswelo’ka otubwanya kuleka kwikala na mitatulo?

⁸ Le mitatulo ibwanya kwitupija mu dikinga na dyāpile’mo Uzia? Tulangulukilei bidi pa kimfwa kya José. Wadi nsunga mukatampe kadi mukulumpe mulēmekibwe mu kipwilo. Wadi unena mīsambo ku bitango bikatampe ne bityetye, kadi batadi ba bipindi badi bakamulomba madingi. Unena’mba, “inoko nakulupile mu bukomo bwami ne bwino bwami. Nkyakulupilepo mudi Yehova. Nadi nemona bu mukomo, o mwanda nkyatejejepo bidyumu ne madingi a Yehova.” José walongele bubi bukatampe, kupwa wapangwa. Myaka mivule pa kuputa’po wajokejibwa. Pano unena’mba: “Yehova wamfundije amba kintu kya mvubu ke kwikalapo na kitenta, ino i kulonga byobya  byaetunena kulonga.” Tuvulukei amba bwino bo-bonso botudi nabo ne madyese o-onso otupebwa mu kipwilo atambanga kudi Yehova. (Tanga 1 Bene Kodinda 4:6, 7.) Shi tudi na mitatulo, Yehova kaketwingidijapo.

9. Le makomwa-meso āfikije ba Satana ne Eva ku kulonga bika?

⁹ Potulangulukilanga pa makomwa-meso, tumonanga Satana Dyabola mu ñeni. Byaādi mwikeulu wa Yehova, wādi ufwaninwe kwikala na madyese mavule mayampe. Inoko, wāsakīle’ko bikwabo. Wāsakile kutōtwa, ako kufwaninwe’nka Yehova kete. Satana usakanga twikale pamo bwa aye, o mwanda ukimbanga tuleke kusangela bintu byotudi nabyo. Musunsa mubajinji waālongele uno muswelo i pāesambile na Eva. Yehova wāpele Eva ne wandi mulume byakudya bivule biyampe—bya “ku mityi yonso ya mu budimi” kutalula’mo enka umo kete. (Ngo. 2:16) Ino Satana wāongola Eva alange amba ufwaninwe kudya ne ku mutyi upelejibwe. Eva nandi wākomenwa kusangela byaādi nabyo; wāsakila’ko bikwabo. Tuyukile byāmufikile. Eva wāfudile ku kulonga bubi, mwenda mafuku wāfwa.​—Ngo. 3:6, 19.

10. Le i bika byālongele Mulopwe Davida pa mwanda wa makomwa-meso?

¹⁰ Makomwa-meso ālengeje Mulopwe Davida elwe bintu byāmupele Yehova, kimfwa bupeta, ntumbo ne bushindañani pa balwana nandi bavule. Davida wānenene na mutyima wa kufwija’ko amba byabuntu bya Leza i “bivule pa kubanga’byo.” (Ñim. 40:5) Inoko kyaba kimo, Davida wāidilwe bintu byāmupele Yehova. Wātuninye kusangela byaādi nabyo, kasakila’ko bikwabo. Nansha Davida byaādi na bakaji bavule, inoko waābile mukaja bene mu mutyima wandi. Uno mwana-mukaji i Bafesheba, wandi mulume nandi i Udia mwine Hiti. Na kwisakila, Davida wālēle na Bafesheba, nandi wāimita. Kutentekela pa makoji aālongele, Davida wākuta ne nkuku ya kwipaija Udia. (2 Sa. 11:2-15) Le Davida wādi ulanga bika? Le wādi ulanga’mba Yehova kabwanyapo kumumona? Uno mwingidi wa kikōkeji wa Yehova wāikele na makomwa-meso, kupwa amuletela makambakano mavule. Ino na bya dyese, Davida wāitabije kilubo kyandi kupwa wesāsa. Bine, wāfwijije’ko Yehova pa kumwitabija monka!​—2 Sa. 12:7-13.

11. Mungya Bene Efisesa 5:3, 4, le i bika bibwanya kwitukwasha tuleke kwikala na makomwa-meso?

 ¹¹ Le i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Davida? Ñeni yotuboila’ko i ino, tukaleka kwikala na makomwa-meso shi tufwija’ko Yehova pa bintu byonso byaetupa. (Tanga Bene Efisesa 5:3, 4.) Tufwaninwe kusangela bintu byotudi nabyo. Tukankamikanga botwifundanga nabo Bible balangulukile pa kintu kiyampe kibalongēle Yehova ne kumufwija’ko. Shi muntu ulonga namino difuku ne difuku mu yenga, nankyo ukalomba bintu bisamba-bibidi. (1 Ts. 5:18) Le nobe mo molongelanga? Kulangulukila pa byonso bikulongēle Yehova kukakukwasha ufwije’ko. Kadi shi ufwija’ko, ukasangela bintu byodi nabyo. Kadi shi usangela bintu byodi nabyo, kukekalapo na makomwa-meso.

12. Le makomwa-meso ālengeje Yudasa alonge bika?

¹² Makomwa-meso ālengeje Yudasa Isakadiota ekale ndalandala wa mu meso fututu. Ku ngalwilo kādipo ndalandala. (Luka 6:13, 16) Yesu wāmutongele bu mutumibwa. Yudasa wādi nkanka kadi muntu ukulupilwa mwanda i aye wādi ulama lupeto. Yesu ne batumibwa bādi bengidija luno lupeto pa kwikwatakanya mu mwingilo wa busapudi. Luno lupeto lwādi pamo bwa byabuntu bya mwingilo wa ntanda yonso bitūlwanga dyalelo. Inoko kyaba kimo Yudasa wāshilula kwiba, nansha byaādi wivwana Yesu udyumuna kyaba ne kyaba bantu pa makomwa-meso. (Mako 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Yudasa wāpumpwinye bino bidyumu.

13. Le makomwa-meso a Yudasa āmwekele patōka kitatyi’ka?

¹³ Makomwa-meso a Yudasa āmwekele patōka mu mwanda wālongekele kitatyi kityetye’tu kumeso kwa Yesu kwipaibwa. Yesu ne bandi bana ba bwanga ne Madia ne mwanabo Mata bāendele kwa Shimona wa makopo. Pobādi badya, Madia wāimana wāpungulwila Yesu ku mutwe māni a mananshi a bei. Yudasa ne bana ba bwanga bakwabo bāfītwa bininge. Padi bandi bana ba bwanga bakwabo bālangile’mba luno lupeto lwādi lubwanya kwingidijibwa mu mwingilo wa busapudi. Ino Yudasa aye wāfītyilwe pa bubinga bukwabo. Wādi “ngivi,” wādi usaka kwiba lupeto mu kasanduku. Mwenda mafuku, makomwa-meso a Yudasa āmulengeja abe Yesu ku lupeto lwādi lufutwa umpika.​—Yoa. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. Le ba mulume ne mukaji bamo balondele namani madingi adi mu Luka 16:13?

¹⁴ Yesu wāvulwije balondi bandi buno bubine bwa kamweno bwa amba: “Kemukokejapo kwikala bapika ba Leza koku kadi bapika ba Bupeta.” (Tanga Luka 16:13.) Buno bubine bukidi na kamweno ne dyalelo. Tulangulukilei pa ba mulume ne mukaji bamo ba mu Rumani balondele bino binenwa bya Yesu. Bebanenene kwibapa kaji ka kitatyi kityetye mu kibundi kya bupeta. Banena’mba: “Twadi na mapu mavule a kwaluja ku banki, o mwanda ku ngalwilo twamwene amba kano kaji dyadi i dyese dya Yehova.” Inoko kwadi kyaka. Kano kaji kekadipo kakwibashila kitatyi kya kwingidila Yehova. Pa kupwa kutanga kishinte kinena’mba, “Kōkela na Mutyima Umo” kidi mu Kiteba kya Mulami kya 1 Kweji 8, 2008, bakwata butyibi. Basekununa’mba: “Shi twavilukīle mu ntanda-bene mwanda wa kusokola lupeto luvule, twadi ba kutūla kipwano kyetu na Yehova pa kifuko kya bubidi. Twadi tuyukile amba tukazoza ku mushipiditu.” Ebiya bapela kaji’ka. Byafula kwepi? Mulume wasokola kaji enka mu yabo ntanda kadi kamukwasha avuije bisakibwa byabo. Mukaji unena’mba: “Kuboko kwa Yehova ke kwipipo.” Bano ba  mulume ne mukaji i basangale pa kutonga Yehova bu mfumwabo pa kyaba kya lupeto.

15. Mwanda waka tubwanya kukulupila’mba bibwanika kwionzola mu makinga a Satana?

¹⁵ Le tukalonga namani shi tubayuka’mba ketudi na mitatulo nansha na makomwa-meso? Tubwanya kwionzola’mo! Polo wānenene’mba, boba ‘bakwetwe bōmi’ na Dyabola babwanya kwionzola mu dikinga. (2 Tm. 2:26) Nansha ke Davida wātejeje madingi a Natana, wesāsa ku makomwa-meso andi, kadi wālumbulula kipwano kyandi na Yehova. Ketwakilwai nansha dimo amba Yehova i mukomo kutabuka Satana. Nanshi shi twitabije bukwashi bwa Yehova, tubwanya kwionzola mu dikinga nansha kidiba kyo-kyonso kitele Dyabola.

16. Le i bika biketukwasha tunyeme makinga a Satana?

¹⁶ Inoko, tufwaninwe kunyema makinga a Satana pa kyaba kya kuponena’mo kupwa ketukimbe kwionzola’mo. Tukabwanya kulonga namino enka na bukwashi bwa Leza. Inoko ketufwaninwepo kwikulupila bipitepite! Mwanda enka ne boba baingidile Yehova myaka mivule baikele na mitatulo nansha na makomwa-meso. Nanshi zenza Yehova difuku ne difuku akukwashe ujingulule shi kodi na ino ngikadila mibi mu milangwe ne mu bilongwa byobe. (Ñim. 139:23, 24) Longa bukomo bwa kuleka kwikala na mitatulo nansha na makomwa-meso!

17. Le i bika bisa kufikila Dyabola walwana netu panopano ponka?

¹⁷ Satana i kiluwe mu myaka tununu ne tununu. Inoko panopano ponka usa kukutwa ne konakanibwa mwenda mafuku. (Kus. 20:1-3, 10) Tutengēle dino difuku. Pano’ko bidi, tudyumukei nyeke makinga a Satana. Tulongei bukomo bwa kuleka kwikala na mitatulo ne makomwa-meso. Tusumininwei kulwa na Dyabola, nandi uketunyema.​—Yak. 4:7.