1. Le i bika byotukulupile, ne mwanda waka?

 LELO potala bilongeka mu ino ntanda, bikukomenanga kukulupila’mba bintu bisa kushinta kumeso’ku? Bantu ba mu kisaka kimo kebakisenswepo. Bantu bavule kebadi enka ba bya lūla, ba kwisakila, ne ba bukalabale. Bantu bavule kebakomenwanga kukulupila ba lupusa. Inoko bintu byotumona’bi bibwanya kwitukulupija’mba bintu bisa kushinta. Mwanda waka? Mwanda bilonga bantu’bi byo abyo byālailwe mu bupolofeto bwa kutendelwa bwisambila pa “mafuku a mfulo.” (2 Tm. 3:1-5) Kufikidila kwa buno bupolofeto, kwine kekubwanyapo kupatanibwa na muntu wa bubine, kubingija’mba Kidishitu Yesu ke mushilule kubikala bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza. Inoko buno i bupolofeto bumo’tu kete mu bupolofeto buvule bwisambila pa Bulopwe. Kubandaula bupolofeto bufikidile mu ino myaka kusa kukomeja lwitabijo lwetu.

2. Le i bika byotusa kubandaula mu kino kishinte, ne mwanda waka? (Wisambile ne pa kifwatulo kya pa kibalu.)

² Mu kino kishinte, tusa kubandaula’mo (1) bupolofeto bwitukwasha tuyuke kitatyi kyashilwile kubikala Bulopwe, (2) bupolofeto bwitukwasha tujingulule kwikala’po kwampikwa kumweka kwa Yesu bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza, ne (3) bupolofeto bwitulombola musa kutalwilwa’ko balwana  na Bulopwe bwa Leza. Tusa kumona’mba monka mupungilanga tupindi tutyetutye twa foto ke foto mituntulu, ne buno bupolofeto nabo bwitukwashanga tumone poketudi mu kalandadiye ka Yehova.

3. Le bupolofeto budi mu Danyele 7:13, 14 bwitukulupija bika pa Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza?

³ Bupolofeto budi mu Danyele 7:13, 14 bwitukulupija’mba Kidishitu Yesu usa kwikala Mulopwe muyampe wa Bulopwe bwa Leza. Bantu ba mu mizo yonso ‘bakamwingidila’ na nsangaji, kadi kekudipo mulopwe mukwabo ukapingakena uno Mulopwe. Bupolofeto bukwabo budi mu mukanda wa Danyele bwālaile amba, Yesu ukapebwa Bulopwe bwandi ku mfulo kwa kitatyi kya bupolofeto kītwa bu bitatyi bisamba-bibidi. Lelo bibwanika kuyuka kitatyi kyashilwile Yesu kubikala?

4. Shintulula mwitulombwela Danyele 4:10-17 mwaka mwine wadi wa kubikala Kidishitu. (Tala ne kunshi kwa dyani.)

⁴ Tanga Danyele 4:10-17. “Bitatyi bisamba-bibidi” byelekeja kitatyi kya myaka 2 520. Kino kitatyi kyāshilwile mu mwaka wa 607 Y.K. pātalwile bene Babiloni mulopwe wa mfulo pa lupona lwa Yehova mu Yelusalema. Kyafudile mu 1914 Y.M. Yehova paabikikile Yesu​—“mwine upelwe lupusa”​—bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza. *​—Ezk. 21:25-27.

5. Lelo i muswelo’ka umo bidi otubwanya kumwena mu bupolofeto bwisambila pa “bitatyi bisamba-bibidi”?

⁵ Le tumwenanga namani mu buno bupolofeto? Kwivwanija bitatyi “bisamba-bibidi” kwitukulupija’mba Yehova ufikidijanga milao yandi pa kitatyi. Monka mwaātungīle kitatyi kikabikala Bulopwe bwandi, mo monka mwakatēla ne mutyima amba bupolofeto bukwabo bonso bufikidile mungya kitatyi kyatungile. Bine, difuku dya Yehova ‘kedikejepo!’​—Hab. 2:3.

6. (a) Le i bika byotumona pano pa ntanda bilombola’mba Kidishitu i mubikale mūlu? (b) Le bino bintu bibingijibwa namani na bupolofeto budi mu Kusokwelwa 6:2-8?

⁶ Dya ku mfulo kwa mwingilo wandi wa pano pa ntanda, Yesu wālaile bintu bimobimo byādi bya kukwasha balondi bandi bayuke amba ke mushilule kubikala mūlu. Kimfwa, wātelele mavita, bimpengele bya nzala, ne kutenkana kwa ntanda. Kadi wālaile’mba kukekalanga ne bipupo bya misongo, nansha bya mbá, “byadi koku kebidi koku”​—mwine mubadilwa ne kipupo kya panopano kya Corona. Bino bintu bibadilwa mu byobya bitelwa na Bible bu “kiyukeno” kya kwikala’po kwa Kidishitu. (Mat. 24:3, 7; Luka 21:7, 10, 11) Myaka 60 pa kupita’po na paāfwile ne kujokela mūlu, Yesu wākulupijije’ko monka mutumibwa Yoano amba bino bintu bikamweka. (Tanga Kusokwelwa 6:2-8.) Bino bintu byonso bimwekanga tamba Yesu ubikala mu 1914.

7. Mwanda waka ntanda yaikele mu malwa pabikele Yesu?

⁷ Mwanda waka bintu byabipīle’ko mu ino ntanda pabikele Yesu bu Mulopwe? Kusokwelwa 6:2 witulombola mwanda wa mvubu​—kintu kibajinji kyalongele Yesu paabikele bu Mulopwe, i kulwa divita. Na ani? Na Dyabola ne bandemona bandi. Mungya Kusokwelwa 12, Satana wanekenibwe, ebiya aye pamo ne bandemona baelwa pano panshi. Kino kyatwejeje ntanda mu “malwa,” mwanda  Satana washilwile kupwila bantu mpumpu.​—Kus. 12:7-12.

8. Potumona bupolofeto bwisambila pa Bulopwe bufikidila, le tumwenanga’mo namani?

⁸ Le tumwenanga namani mu buno bupolofeto? Bintu bilongeka mu ino ntanda ne kushinta kumweke patōka kwa mwikadila wa bantu, kwadi kwa kwitukwasha tuyuke amba Yesu ke mubikale. Nanshi pa kyaba kya kutyumukwa mutyima kitatyi kyotumona bantu balonga bintu na kwisakila ne na mushikwa, tuvulukei amba bilongwa byabo bifikidijanga bupolofeto bwa mu Bible. Bulopwe i bubikale! (Ñim. 37:1) Kadi bintu bisa kubipila’ko bininge penda pafwena Amakedona. (Mako 13:8; 2 Tm. 3:13) Bine tufwija’ko Tata wetu wa mūlu wa buswe pa kwitukwasha twivwanije kine kikadile’ko makambakano mavule nenki mu ino ntanda.

9. Le Danyele 2:28, 31-35 unena bika pa umbikalo wa ntanda wa mfulo, ne waikele’ko kitatyi’ka?

⁹ Tanga Danyele 2:28, 31-35. Tumonanga buno bupolofeto bufikidila dyalelo. Kilotwa kya Nebukaneza kilombola byobya byadi bya kulongeka “ku mfulo ya mafuku,” pa kupwa kwa Kidishitu kushilula kubikala. Mu balwana na Yesu ba pano pa ntanda mwadi mwa kubadilwa umbikalo wa ntanda wa mfulo ulailwe mu Bible, mwine welekejibwe na ‘binyantyilo bidi na kipindi kimo kya kyuma, kipindi kikwabo kya dilongo.’ Uno umbikalo ke mumweke kala. Waikele’ko pa Divita I dya Ntanda, pashilwile Beletanye ne Amerika kwingidila pamo, ko kunena’mba Angeletele-Amerika. Kadi kilotwa kya Nebukaneza kyālaile bintu bibidi bikashiyañanya  uno umbikalo wa ntanda na imbikalo mikwabo yeubadikidile.

10. (a) Le i bika byotumona dyalelo mu umbikalo wa ntanda wa Angeletele-Amerika byālailwe mu bupolofeto bwa Danyele? (b) Le i kyaka’ka kyotufwaninwe kunyema? (Tala kapango kanena’mba “ Dyumuka Dilongo!”)

¹⁰ Dibajinji, kwishila na imbikalo yeubadikidile itelelwe mu kimonwa, umbikalo wa Angeletele-Amerika ke welekejibwepo na bintu bikomo pamo bwa olo nansha ndalama, ino i na kutyangwa kwa kyuma ne dilongo. Dilongo dyelekeja “lutundu lwa bantu,” nansha’mba bantu bitupu. (Dan. 2:43, kunshi kwa dyani) Monka mobimwekela senene dyalelo, bilonga bantu mu myanda ya mavote, makampanye a byepelo bya bantu, kupela bintu kwa kyungwija, ne bisumpi bya bantu banenena bakwabo i bizozeje uno umbikalo wa ntanda utunye kulonga byousaka.

11. Le kwikala’ko kwa Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika kuningija namani kikulupiji kyetu kya amba tudi mu kitatyi kya mfulo?

¹¹ Kya bubidi, monka mokyelekejibwe na binyantyilo bya nkishi mukatampe, Angeletele-Amerika o umbikalo wa ntanda wa mfulo ulailwe mu Bible. Kekudipo umbikalo mukwabo wa bantu usa kwiupingakena. Inoko, uno umbikalo usa konakanibwa bukidibukidi na Bulopwe bwa Leza pa Amakedona pamo ne maludiki onso a bantu. *​—Kus. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Le i bukamoni’ka bukwabo buleta bupolofeto bwa Danyele bwitusenga ne kwitupa lukulupilo?

¹² Le tumwenanga namani mu buno bupolofeto? Bupolofeto bwa Danyele bwitupela’ko bukamoni bukwabo bwa amba tudi mu kitatyi kya mfulo. Pano kepadi kintu kya myaka 2 500 ne musubu, Danyele wālaile amba pa kupwa kwa Babiloni, imbikalo mikwabo ya ntanda iná ikekala na lupusa lukatampe pa bantu ba Leza. Kadi bwālombwele amba Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika o ukekala wa mfulo. Kino kitukankamika ne kwitukulupija’mba, panopano ponka Bulopwe bwa Leza, busa konakanya maludiki onso a bantu ne kuludika ntanda yonso.​—Dan. 2:44.

13. Le “mulopwe wa mwānda” ne “balopwe dikumi,” batelelwe mu Kusokwelwa 17:9-12 belekeja bika, ne buno bupolofeto i bufikidile namani?

¹³ Tanga Kusokwelwa 17:9-12. Bonakani bwaletelwe na Divita I dya Ntanda, bwatwele ku kufikidila kwa bupolofeto bukwabo bwa mu Bible bwisambila pa mafuku a mfulo. Bendeji ba ntanda basakile kuleta ndoe pa ntanda. O mwanda mu Kweji 1, 1920, babundile’ko Kitango kya Mizo, kine kyapingakanibwe na Bumo bwa Mizo mu Kweji 10, 1945. Buno bulongolodi bwitwanga bu “mulopwe wa mwānda.” Inoko ke umbikalopo wa ntanda. Budi na bukomo ne na lupusa mwanda maludiki a politike ebukwatakenye. Bible utela ano maludiki mu muswelo wa kyelekejo bu “balopwe dikumi.”

14-15. (a) Le Kusokwelwa 17:3-5 unena bika pa “Babiloni Mukatampe”? (b) Le i bika bilonga bantu bavule badi bakwatakenye bipwilo bya bubela?

¹⁴ Tanga Kusokwelwa 17:3-5. Mu kimonwa kya kwa Leza, mutumibwa Yoano wāmwene ndumba, ko kunena’mba “Babiloni Mukatampe,” mwine welekeja umbikalo wa ntanda yonso wa bipwilo bya bubela. Le kino kimonwa kyafikidile namani? Malongolodi a bipwilo bya bubela ke meje bininge mu kwingidila pamo na maludiki a ino ntanda ne kwiakwatakanya. Inoko panopano ponka, Yehova usa kutūla’kyo mu mityima ya maludiki a ino ntanda afikidije “mulangwe wandi.” Lelo i bika bisa kulongeka?  Ano maludiki a politike, “balopwe dikumi,” asa kwalamukila malongolodi a bipwilo bya bubela ne kwionakanya.​—Kus. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Lelo tubayuka namani amba mfulo ya Babiloni Mukatampe ibafwena? Pa kulondolola kino kipangujo, i biyampe tuvuluke amba kibundi kya Babiloni wa kala, kyādi kikingwe kipindi na mema a Munonga mukomo wa Ufalete. Mukanda wa Kusokwelwa udingakanyanga bantu midiyo ne midiyo bakwatakanya Babiloni Mukatampe na “mema” amukinga. (Kus. 17:15) Inoko kadi witulombola’mba ano mema adi a ‘kūma,’ ko kunena’mba umbikalo wa ntanda yonso wa bipwilo bya bubela wadi wa kujimija bantu bavule beukwatakanya. (Kus. 16:12) Buno bupolofeto bufikidilanga. Dyalelo bantu bavule i batambe mu bipwilo bya bubela, kebakimbe bukwashi kungi pa kupwija makambakano abo.

16. Lelo tumwenanga namani mu kwivwanija bupolofeto butala kwikala’ko kwa Bumo bwa Mizo ne konakanibwa kwa Babiloni Mukatampe?

¹⁶ Le tumwenanga namani mu buno bupolofeto? Kumweka kwa Bumo bwa Mizo ne kutamba  kwa bantu bavule mu bipwilo bya bubela, bibingija’mba tudi mu mafuku a mfulo. Nansha mema a kyelekejo akwatakanya Babiloni byoenda ōma, mfulo ya malongolodi a bipwilo bya bubela isa kwiya mu muswelo mukwabo. Monka motwanenenanga, Yehova usa kutūla’kyo mu mityima ya “balopwe dikumi”​—maludiki a politike akwatakanya Bumo bwa Mizo​—mwanda wa “kufikidija mulangwe wandi.” Konakanibwa kwa bipwilo bya bubela na mizo kukāya mu kitulumukila, kadi kukatulumuna ntanda yonso. * (Kus. 18:8-10) Konakanibwa kwa Babiloni Mukatampe kukatenkanya ntanda, kadi kubwanya kukaleta bikoleja, inoko bantu ba Leza bakekala’ko na bubinga bubidi bwa kusangela. Uno walwana na Yehova Leza wa myaka na myaka, ukatalulwa’ko lonso, kadi kunyongololwa kwetu mu ino ngikadilo mibi ya bintu kukafwena!​—Luka 21:28.

17-18. (a) Le i muswelo’ka otubwanya kwendelela kukomeja lwitabijo lwetu? (b) I bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

¹⁷ Danyele wālaile amba “buyuki bwa bine bukavula.” Bine i buvule! Pano twi bevwanije bupolofeto butala kitatyi kyetu. (Dan. 12:4, 9, 10) Bubinebine bwa buno bupolofeto bwitulengeja tupēle’ko monka Yehova bulēme pamo ne Kinenwa kyandi. (Isa. 46:10; 55:11) Nanshi, endelela kukomeja lwitabijo lobe na kwifunda bininge Bisonekwa, ne na kukwasha bantu bakwabo bapwane na Yehova. Aye ukapandija boba bonso bamukulupile bya binebine ne kwibapa “ndoe ya endaenda.”​—Isa. 26:3.

¹⁸ Mu kishinte kilonda’ko, tukesambila’mo pa bupolofeto butala kipwilo kya bwine Kidishitu mu kitatyi kya ku mfulo. Monka motusa kwikimwena, buno bupolofeto nabo bubingija senene amba tudi mu mafuku a mfulo. Tusa kumwena’ko bukamoni bukwabo bulombola’mba Yesu​—Mulopwe wetu ubikele​—uludikanga balondi bandi ba kikōkeji.