Nabutwilwe mu 1934. Bambutwile bami batambile mu Suise baiya kushikata mu Timmins, kibundi kikolwa mabwe mu Ontario, mu Kanada. Dya mu 1939, mama washilula kutanga dipepala dya Kiteba kya Mulami ne kutanwa ku kupwila kwa Batumoni ba Yehova. Wadi witusela ami pamo ne bankasami basamba twenda nandi ku kupwila. Kepaijijepo waikala Kamoni wa Yehova.

Tata kasangedilepo butyibi bwakwete mama, inoko mama wadi usenswe bubine kadi wadi usumininwe kwikala Kamoni. Walongele namino enka ne ku ngalwilo kwa myaka ya 1940 pakankajibwe mwingilo wa Batumoni ba Yehova mu Kanada. Kadi wadi nyeke ulongela Tata bintu na kanye ne na bulēme, nansha aye byaadi umunena binenwa bisansa. Kimfwa kyandi kyetukweshe ami pamo ne bankasami twifunde bubine. Twasangele bininge pashilwile Tata kushinta bityebitye mwenda mafuku, ne kulongela kisaka kyetu bintu na kanye.

Mu bushipo mu 1950, naendele mu New York City kukatanwa ku kitango kinena’mba, L’accroissement de la théocratie. Nasakile bininge kulonga bivule mu mwingilo wa Yehova pa kupwa kwitana na batutu ne bakaka ba ntanda yonso, ne kuteja bwipangudi busangaja bwa banabetu bakafundile Masomo a Ngileade! Nasumininwa bininge kushilula mwingilo wa kitatyi kyonso. Bukidi bonka na ponajokele, nadinga fomu wa bu pania wa lonso. Musambo wa mu Kanada waunondolola na kunombola’mba i biyampe mbatyijibwe bidi. Nabatyijibwa mu difuku 1 Kweji 10, 1950. Kweji umo pa kupita’po, naikala pania wa lonso ne kutambula mwaba wami mubajinji wa kwingidila’mo mu Kapuskasing. Kino kibundi kyadi kulampe bininge na konadi nshikata mu kine kitatyi’kya.

Ku muketeko mu 1951, bilo ya musambo yanena Batumoni besamba Falanse batale shi babwanya  kuvilukila mu polovenshi ya Québec mwisambwa Falanse. Mwadi musakilwa basapudi bavule. Byonadi nesamba Falanse ne Angele, naitabije luno lwito ne kutumwa kukengidila mu Rouyn. Nkyadipo ndyukile’ko muntu nansha umo. Inoko nadi’tu enka na adelese yonasekununanga ku ngalwilo. Ino bintu byapityile biyampe. Ami ne Marcel twaikele balunda ba pa mutyima. Nasangedile kwingidila mu Québec mu bula bwa myaka iná yalondele’po, ne ku mfulo naingila bu pania wa pa bula.

Ponadi mu Québec, nasangele pa kutambula lwito lwa kukafunda mu kalasa 26 ka Masomo a Ngileade, mu Lansing wa Kunshi, mu New York. Pa kupwa kufunda mu mafuku 12 Kweji 2, 1956, natumwa mu ntanda ītwa dyalelo bu Ghana, b Kushika kwa Afrika. Inoko kumeso kwa kwenda’mo, nadi nenwe kujokela mu Kanada mu bula bwa “mayenga matyetye,” kufika ne byombwanya mikanda ya kwenda nayo.

Nailaije ino mikanda mu bula bwa myeji isamba-ibidi mu Toronto. Mu kine kitatyi’kya, nashikete mu kisaka kya tutu Cripps, neyuka’ko na wabo mwana mwana-mukaji Sheila. Twesanswa nandi. Ponadi kensake kumulombola ya kumusonga, natambula viza. Ami ne Sheila twalombēle bininge pa uno mwanda ne kukwata butyibi bwa amba mfwaninwe kwenda kobantumine kukengidila. Inoko kadi twakwete butyibi bwa amba tukendelela kwisamba kupityila ku mikanda ne kumona shi tubwanya kwisonga mwenda mafuku. Buno kebwadipo butyibi bupēla, ino mwenda mafuku twajingulwile amba bwadi butyibi buyampe.

Pa kupwa kwenda mu bula bwa kweji umo na kudiye, kyombo, ne amviyo, nafika mu Accra, mu Ghana. Natuminwe’mo kwingila bu mutadi wa distrike. Nadi nenwe kwenda ñendo mu Ghana monso ne mu ntanda ya kubwipi ya Côte d’Ivoire ne mu Togo. Kitatyi kivule, nadi ñenda bunka na motoka wa ku musambo. Nadi nsangela bininge kupempula batutu ne bakaka!

Ku mfulo kwa yenga, nadi nongeja bitango bya kipindi. Ketwadipo na Mobo a Bitango. O mwanda  banabetu badi balonga bitanda bya malonge (nshununu) kupwa bapūta malala kūlu mwanda wa kukinga bevwaniki ku dyuba dikomo. Byoketwadipo na mafrigo a kwingidija mwanda wa kafeteria, twadi tulama banyema bōmi ne kwibatyindya enka kitatyi kyotusakilwa’bo mwanda wa kudisha bantu batenwe ku kitango.

Twadi tutanwa na myanda isepeja ku bino bitango. Kitatyi kyadi kinena tutu Herb Jennings, c mukwetu mishonele mwisambo, ñombe wekutulula mwaadi ukutyilwe. Wapita lubilo pa bukata bwa lukala na bevwaniki. Tutu Herb waimika mwisambo kadi uno nyema nandi wamweka bu wavutakanibwa bininge. Ino batutu baná bakomo balonga bukomo bwa kumukwata ne kumujokeja mwaadi ukutyilwe, papo bevwaniki bakupila makasa.

Mu bukata bwa yenga, nadi ntadija filime yetu inena’mba Bantu ba Ntanda Mipya Bengila, mu bibundi bya kubwipi. Pa kulonga namino, nadi nkobeka kisandi kitōta ku bikomo bibidi nansha mityi ibidi ne kutadijija’ko filime. Bantu ba mu bibundi badi beisangela! Ku bavule, ino yo yadi filime yabo mibajinji kutala. Badi bakupila bininge makasa pobadi bamona bantu babatyijibwa. Na bubine ino filime yakweshe boba badi beitala bajingulule amba tudi mu bulongolodi bwa ntanda yonso bwilungile mu bumo.

Pa kupwa kulonga kintu kya myaka ibidi mu Afrika, nasangedile kutanwa ku kitango kya matanda kya mu 1958 mu New York City. Nasangele pa kumona Sheila, watambile mu Québec, mwine mwaadi wingidila bu pania wa pa bula. Twadi twisamba nandi kupityila ku mikanda, inoko pano twetene nandi monka, namunena kumusonga, nandi waitabija. Nalembela Tutu Knorr d mwanda wa kumulomba shi bibwanika Sheila afunde Masomo a Ngileade ne kunonda mu Afrika. Waitabija. Ku mfulo Sheila wafika mu Ghana. Twesonga mu Accra, mu mafuku 3 Kweji 10, 1959. Twamwene amba Yehova wetwesele bininge pa kumutūla kotwamutūdile pa kifuko kibajinji mu bwetu būmi.

Mu 1961 betutuma kukengidila mu Kamerune. Byobanombele kukakwasha’ko ku kushimika musambo mupya, nadi muvudilwe bininge bya kulonga. Byonadi mwingidi mupya wa musambo, nadi  na bivule bya kufunda. Kupwa mu 1965 Sheila waimita. Na bubine, byetulombele kitatyi kampanda pa kwitabija mulangwe wa kwikala bambutwile. Inoko potwadi’tu ketusangela kino kiselwa kipya ne kukwata mpangiko ya kujokela mu Kanada, twatanwa na kintu kibi mpata.

Dīmi dya Sheila dyaiya’mo. Dokitele wetusapwila’mba mwana wadi wa kubutulwa wadi mwana-mulume. Pano kepadi myaka 50 ne musubu na palongekele uno mwanda, inoko ketwewidilwe nansha dimo. Nansha byotwatenwe na uno mwanda wa bulanda, twashele mu mwingilo wetu wa mu ntanda-bene mwine otwadi tusenswe bininge.

Banabetu mu Kamerune, badi bapangwapangwa divule pa mwanda wa kuleka kwikuja mu bya ino ntanda. Bintu byadi bibipila’ko bininge nakampata mu kitatyi kya mavote a baprezida. Bintu byotwadi tutyina bininge byafikidile mu mafuku 13 Kweji 5, 1970, pakankajibwe Batumoni ba Yehova na ba lupusa. Mobo malumbuluke a musambo mupya, mene otwavilukīle’mo myeji’tu itano kunyuma, aselwa na ba lupusa. Mu yenga’tu umo, bamishonele bonso—kubadila’mo ami ne Sheila—betupanga mu Kamerune. Byadi bikomo kushiya batutu ne bakaka mwanda twadi twibasenswe bininge, kadi twadi tulanga bibwanya kwibafikila mu mafuku a kumeso.

Twalongele myeji isamba yalondele’po ku bilo ya musambo wa Franse. Kwine’kwa, nalongele byonso byonadi mbwanya mwanda wa kukwatakanya banabetu mu Kamerune. Mu Kweji 12 mu mwine mwaka’wa, betutuma kukengidila ku musambo wa Nijeria, mwine washilwile kutala mwingilo mu Kamerune. Batutu ne bakaka ba mu Nijeria betutundaile na nsangaji, kadi twasangedile kwingidila’mo mu bula bwa myaka mivule.

Mu 1973, twaikele na butyibi bukomo bininge bwa kukwata. Sheila washilwile kwikonda na misongo mikatampe. Potwadi ku kitango mu New York, Sheila wapona panshi ne kunsapwila’mba: “Nkikibwanyapo kwendeleja na mwingilo! Nakōka kadi mbelanga bininge pano kepadi kitatyi kampanda.” Twadi ketudi bengile nandi mu Afrika wa Kushika mu bula bwa myaka 14 ne kupita. Nadi mutendela bininge pa mwingilo wandi wa kikōkeji, inoko twadi tunenwe kulonga’ko kushinta kampanda. Pa kupwa kwisambila pa ngikadilo yetu ne kulombela bininge pa uno mwanda, twakwete butyibi bwa kujokela mu Kanada, kwine kotwadi tubwanya kumundapija senene. Kwimika mwingilo wetu wa bumishonele ne mwingilo wa kitatyi kyonso, bwadi butyibi bukomo bininge kadi busansa botwadi tunenwe kukwata.

Pa kupwa kufika mu Kanada, nasokwele kaji kupityila kudi mulunda nami wa kala wadi wingila ku kompani ya myotoka mu kibundi kya kushika kwa Toronto. Twaluwa njibo, twapotela’mo bingidilwa bikulu, ne kuvilukila’mo pampikwa kwapula mapu. Twadi tusaka kwikala na būmi bwa bintu bityetye, na kukulupila’mba difuku dimo tubwanya kujokela mu mwingilo wa kitatyi kyonso. Twatulumukile pa kujokela’mo bukidi bonka kutabuka motwadi tulangila.

 Nashilula kwingila bu mwingidi wa kwilanga mu Dya Mposo dyonso ku lūbako lwa Njibo ya Bitango mu Norval, mu Ontario. Mwenda mafuku, baunena kwingila bu mutadi ku Njibo ya Bitango. Sheila wadi wenda wivwana biyampe, kadi wamwene amba ubwanya kwingila uno mwingilo mupya. Ebiya twavilukila ku Njibo ya Bitango mu Kweji 6, 1974. Twasangele bininge kujokela mu mwingilo wa kitatyi kyonso!

Na bya dyese, Sheila wadi’nka wenda wivwanina’ko biyampe. Myaka ibidi pa kupita’po, twaitabija kukengila mu kipindi. Kipindi kyetu kyadi mu Manitoba, mu polovenshi ya mu Kanada itumbīle mashika bininge. Inoko, twasangedile bininge bulunda bwa kyanga na batutu ne bakaka ba kwine’kwa. Twefundile amba kotwingidila kekudipo na mwanda—kya mvubu i kwendelela kwingidila Yehova konso kotudi.

Pa kupwa kwingila mu bula bwa myaka mivule mu kipindi, twaityilwe mu 1978 kukengila ku Betele ya mu Kanada. Kitatyi kityetye pa kupita’po, nefundile ñeni mikomo inoko ya mvubu. Bampele mwisambo wa nsá umo ne kipindi mu Falanse ku kupwila kwa pa bula mu Montreal. Kya bulanda, mwisambo wami walādika bevwaniki tulo, ebiya tutu wa ku Bilo ya Mingilo waumpa madingi pa uno mwanda. Na bubine, nadi mfwaninwe kujingulula tamba mu kine kitatyi’kya, enka na monjingulwidile’byo pano amba, nkidipo muneni mukatampe. Inoko nkyasangedilepo madingi’a. Mīsambo yetu keyapityilepo biyampe. Byansense mwanda namwene amba wauntopekele ino kumfwija’ko mpika. Nalongele kilubo kya kumona bibi madingi pangala pa muswelo waampele’o, ne pa muswelo onamwene mwine waumpele’o.

Mafuku matyetye pa kupita’po, tutu umo wa mu Komite wa Musambo wesamba nami pa uno mwanda. Naitabija’mba nkyaitabilepo biyampe ku madingi, kadi nealakanya pa uno mwanda. Kupwa nakesamba na tutu waumpele madingi. Nandi wamfwila lusa na kanye. Uno mwanda wamfundije ñeni ya kwikala mwityepeje mine yonkikelwapo nansha dimo. (Nki. 16:18) Nalombēle Yehova misunsa mivule pa uno mwanda, kadi ne musumininwe kuleka kumona monka madingi mu muswelo mubi nansha dimo.

Pano kendi na myaka 40 ne musubu ku Betele ya mu Kanada, kadi ngidi na dyese dya kwingila mu Komite wa Musambo tamba mu 1985. Wami mukaji muswe Sheila wafwile mu Kweji 2, 2021. Kutentekela pa kwikonda na bushiyena bwandi, nekondanga ne na misongo. Inoko mwingilo wa Yehova i munengeje ngikale nyeke na bivule bya kulonga ne na nsangaji kenkomenwa “kumona mupityila mafuku.” (Mus. 5:20) Nansha byonatenwe na makambakano kampanda mu bwami būmi, ne mwimwene bintu bivule bindetele nsangaji. Kutūla Yehova pa kifuko kibajinji mu bwami būmi ne kulonga myaka 70 mu mwingilo wa kitatyi kyonso, i bindetele nsangaji mivule. Nombelanga’mba batutu betu bankasampe ne bakaka bendelele nabo kutūla Yehova pa kifuko kibajinji, mwanda nkulupile amba nabo bakemwena mpalo ne nsangaji, bine byotubwanya kwimwena enka mu kwingidila Yehova.