1, 2. (a) Le i bika byālombele Yesu mu milombelo yandi ya mfulo na batumibwa bandi? (b) I bika padi byālengeje Yesu esambile bininge pa bumo?

YESU wātele mutyima bininge ku bumo pobādi badya bidibwa bya mfulo na batumibwa bandi. Paādi ulombela pamo nabo, wānenene amba usakanga bana bandi ba bwanga bekale umo, nansha mu bumo, enka mobekadile aye ne Shandi mu bumo. (Tanga Yoano 17:20, 21.) Bumo bwa bana ba bwanga ba Yesu, bwādi bwa kuleta bubinga ku bantu amba Yehova ye wātumine Yesu pano pa ntanda. Bantu bādi ba kuyuka bana ba bwanga ba bine ba Yesu kupityila ku buswe bobesenswe abo bene na bene, ne buno buswe bwādi bwa kwibakutyila mu bumo.​—Yoano 13:34, 35.

² Tubwanya kwivwanija kine kyēsambīle Yesu bininge pa bumo bwine bufuku’bwa. Wājingulwile amba batumibwa bandi kebadipo mu bumo bwa binebine. Kimfwa, batumibwa bādi bepotomeja pa mwanda “wa kuyuka i ani umweka bu mukatampe kutabuka,” enka na mobālongele’kyo monka. (Luka 22:24-27; Mako 9:33, 34) Kyaba kikwabo, ba Yakoba ne Yoano bālombele Yesu ebape bifuko bya mvubu bilondakene na kyandi mu Bulopwe bwa Leza.​—Mako 10:35-40.

3. Le i bika byādi bibwanya kulengeja bana ba bwanga ba Yesu baleke kwikala mu bumo, ne i bipangujo’ka byotusa kwisambila’po?

 ³ Kutentekela pa mutyima wa kusaka kwikala bakatampe nansha kwikala na lupusa, kudi bintu bikwabo byādi bibwanya kulengeja bana ba bwanga ba Kidishitu baleke kwikala mu bumo. Bantu ba mu mafuku a Yesu bādi bakalañane pa mwanda wa mushikwa ne mboloji. Bana ba bwanga ba Yesu bādi bafwaninwe kukomena ino milangwe mibi. Mu kino kishinte, tusa kwisambila’mo pa bino bipangujo: Le i bika byālongele Yesu pa mwanda utala mboloji? Le wākweshe namani balondi bandi bekale na bantu bakwabo biyampe pampikwa mboloji, ne kwikala mu bumo? Ne le kimfwa kya Yesu ne bintu byaāfundije biketukwasha namani tulame bumo bwetu?

4. Leta bimfwa bya mboloji yālongēlwe Yesu.

⁴ Enka ne Yesu mwine wālongēlwe bintu na mboloji. Fidipa paālombwele Natanela amba wamone Meshiasa, Natanela wānenene amba: “Lelo ku Nazala kukokeja kutamba kintu kiyampe?” (Yoano 1:46) Padi Natanela wādi uyukile amba Meshiasa ukabutwilwa mu Betelema, enka na mwānenene’kyo bupolofeto bwa Mika 5:2. Padi wādi ulanga’mba Nazala ke kibundipo kifwaninwe kwikala’mo Meshiasa. Kadi bene Yudea bāfutulwile Yesu pa mwanda wa ku Ngadilea kwaātambile. (Yoano 7:52) Bene Yudea bavule bādi bamona bantu ba mu Ngadilea bu bampikwa mvubu. Bayuda bakwabo nabo bātompele’nka ne kutuka Yesu na kumwita bu mwine Samadia (Yoano 8:48) Bene Samadia bādi ba muzo ungi, kadi mutōtelo wabo wādi mwishile na wa Bayuda. Bene Yudea ne bene Ngadilea kebādipo balēmekele bene Samadia kadi kebādipo bapwene nabo.​—Yoano 4:9.

5. Le i mboloji’ka yālongēlwe bana ba bwanga ba Yesu?

⁵ Bendeji ba bipwilo bya Bayuda nabo bādi bafutulula balondi ba Yesu. Bafadiseo bādi beta balondi ba Yesu bu ‘bantu bafingwe mafingo.’ (Yoano 7:47-49) Bafadiseo bādi bamona muntu ense kafundilepo masomo a bendeji ba bipwilo bya Bayuda ne kalondapo bibidiji byabo bu muntu wa bitupubitupu kadi wampikwa kufunda. (Bilongwa 4:13) Yesu ne bandi bana ba bwanga bālongēlwe mboloji mwanda bantu ba mu kine kitatyi’kya bādi betatwila mutōtelo wabo, bitenta, ne musaka wabo. Kadi ino mboloji yāikele na lupusa pa bana ba bwanga ne pa muswelo obādi bamona bantu bakwabo. Pa kushala mu bumo, bādi bafwaninwe kushinta mulangilo wabo.

6. Leta bimfwa bilombola’mba tubwanya kutādilwa na mboloji.

⁶ Dyalelo, bantu betujokolokele badi na mboloji bininge. Bantu babwanya kwitulongela bintu na mboloji nansha netu tubwanya kwikala na mboloji mu muswelo kampanda ku bantu bakwabo. Kaka umo wa mu Ostrali wingila pano bu pania unena’mba: “Natamije bininge mushikwa pa bazungu ponadi nta mutyima bininge pa bibi byobadi balonga bantu ba kunja mafuku kunyuma enka ne dyalelo dine.” Watamije mushikwa ne pa muswelo obadi bamususula. Tutu umo wa mu Kanada ulombola mwaadi wiivwanina’mba: “Nadi nanga’mba bantu besamba Falanse i bapite bonso.” Unena’mba kino kyamulengeje ashikwe bantu besamba Angele.

7. Le Yesu wālongele namani pa mwanda utala mboloji?

⁷ Pamo’nka na mu mafuku a Yesu, dyalelo milangwe ya mboloji i mitāle bininge kadi mikomo kufundula. Le Yesu wālongele namani pa mwanda utala ino milangwe? Dibajinji, aye mwine kādipo na mboloji. Kādipo usañuna bantu. Wādi usapwila bampeta ne balanda bene, Bafadiseo ne bene Samadia, enka ne basonkeji ba musonko ne banonga-bibi bene. Dya bubidi, Yesu wāfundije bana bandi ba bwanga ne kwibalombola kupityila ku kimfwa kyandi amba kebafwaninwepo kufwatakenya bantu bibi nansha kwikala na mboloji.

8. Le i musoñanya’ka wa mvubu wimanine’po bumo bwetu? Shintulula.

⁸ Yesu wāfundije musoñanya wa mvubu mwine wimanine’po bumo bwetu. Wāsapwidile bandi bana ba bwanga’mba: “Banwe bonso mwi bana na bana.” (Tanga Mateo 23:8, 9.) Mu buluji kampanda, twi bana na bana mwanda batwe bonso twi bana ba Adama. (Bilongwa 17:26) Yesu wāshintulwile amba bandi bana ba bwanga nabo i batutu ne bakaka mwanda abo bonso bayukile Yehova bu Shabo wa mūlu. (Mateo 12:50) Kadi abo bonso bātwelele mu kisaka kya Leza, bakutyilwe mu bumo na buswe ne lwitabijo. O mwanda batumibwa bādi beta bene Kidishitu bakwabo bu batutu ne bakaka mu mikanda yobādi batumina bipwilo.​—Loma 1:13; 1 Petelo 2:17; 1 Yoano 3:13.

9, 10. (a) Mwanda waka Bayuda kebādipo na bubinga bwa kwitatwila musaka wabo? (b) Lelo Yesu wāfundije namani amba i bibi kufutulula bantu ba musaka ungi? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁹ Yesu pa kupwa kusapwila bandi bana ba bwanga’mba bafwaninwe kwimona bu batutu ne bakaka, wēbalombwele kadi amba bafwaninwe kwikala betyepeje. (Tanga Mateo 23:11, 12.) Enka na motwekimwenanga kala, mitatulo yākalañenye batumibwa kyaba kimo. Kadi mu mafuku a Yesu bantu bādi betatwila bininge musaka wabo. Bayuda bavule bādi bemona’mba badi na mvubu kupita bakwabo mwanda’tu i bana ba Abalahama. Inoko Yoano Mubatyiji wēbanenene amba: “Leza udi na bukomo bwa kulupwila Abalahama bana ku ano mabwe’a.”​—Luka 3:8.

¹⁰ Yesu wāfundije amba i bibi shi bantu betatwila musaka wabo. Wālombwele kino patōkelela pāmwipangwile musonekeji umo amba: “Lelo mukwetu mwine i ani?” Yesu wāmusekunwinine mānga pa kulondolola kino kipangujo. Muyuda umo wākupilwe na bangivi ne kumushiya ulēle mu dishinda. Nansha Bayuda bamo byobāpityīle padi uno muntu, kebāsakilepo kumukwasha. Inoko mwine Samadia wākwatyilwa uno Muyuda lusa ne kukamundapija. Yesu wāvuile mānga yandi na kusapwila musonekeji amba ufwaninwe kwikala pamo bwa uno mwine Samadia. (Luka 10:25-37) Yesu wālombwele amba uno mwine Samadia ubwanya kufundija Bayuda mwine mushintulwila kusanswa bakwabo.

11. Mwanda waka bana ba bwanga ba Yesu kebādipo bafwaninwe kwikala na mboloji, ne Yesu wēbakweshe namani bevwanije kino?

¹¹ Kumeso kwa Yesu kwenda mūlu, wālombwele bana bandi ba bwanga basapule “monsomonso mu Yudea ne mu Samadia, ne kulakula kwine kwa ntanda.” (Bilongwa 1:8) Pa kufikila pa kino, bana ba bwanga ba Yesu bādi bafwaninwe kufundula mitatulo ne mboloji. Divule Yesu wādi wisambila pa ngikadila miyampe ya beni, ne kino kyāteakenye bandi bana ba bwanga mwa kusapwila ku mizo yonso. Kimfwa, wātendele mudyavita umo mweni wādi na lwitabijo lukatampe bininge. (Mateo 8:5-10) Mu kibundi kyabo kya Nazala, Yesu wāshintulwile muswelo wākweshe Yehova beni, kimfwa mukaji wa kishala wa mu kibundi kya Zelefata, mu Fenisea, ne Nemani wa makopo mwine Shidea. (Luka 4:25-27) Kadi Yesu wāsapwidile ne mwana-mukaji mwine Samadia ne kulonga mafuku abidi mu kibundi kya bene Samadia mwanda bantu bāsangedile’mo musapu wandi.​—Yoano 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Le batumibwa ba Yesu bālongele namani pa kumona Yesu ufundija mwana-mukaji mwine Samadia? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.) (b) Le i bika bilombola’mba ba Yakoba ne Yoano kebāivwanijepo biyampe byādi bisaka kwibafundija Yesu?

¹² Ke kyādipo kipēla ku batumibwa kufundula mboloji. Bātulumukile pa kumona  Yesu ufundija na mutyima umo mwana-mukaji mwine Samadia. (Yoano 4:9, 27) Mwanda waka? Padi i mwanda bendeji ba bipwilo bya Bayuda kebādipo besamba na mwana-mukaji pa bantu, penepa le kwisamba na mwana-mukaji mwine Samadia wa mwikadilo mubi ke pepi? Batumibwa bānenene Yesu adye bidibwa, ino Yesu wāsangedile kwisamba na uno mwana-mukaji kupita’ko kudya bidibwa’bya. Leza wādi umusakila asapule, ne kulonga kyokya kimusakila Shandi, enka ne kusapwila uno mwana-mukaji mwine Samadia kwādi pamo bwa bidibwa kwadi.​—Yoano 4:31-34

¹³ Ba Yakoba ne Yoano kebāivwanijepo buno bufundiji bwa mvubu. Bana ba bwanga pobādi bapita na Yesu mu Samadia, bākimbile pa kuladila mu kibundi kya bene Samadia. Inoko bene Samadia kebāitabijepo balāle’mo. Ba Yakoba ne Yoano bāloba, kebanena Yesu shi witabije banene mudilo utūke mūlu mwanda wa kuloteja kibundi kyonso. Yesu wēbalemunwine na kusumininwa. (Luka 9:51-56) Padi ba Yakoba ne Yoano kebādipo ba kuloba shi kino kyālongekele mu ntanda yabo ya Ngadilea. Padi bālobele mwanda wa mboloji yobādi nayo. Mwenda mafuku, Yoano paādi usapwila bene Samadia, bavule bāmutejeje, padi ye uno wāivwene bumvu pa bintu byaālongele mafuku kunyuma.​—Bilongwa 8:14, 25.

14. Le myanda ya mboloji yāpwijibwe namani?

¹⁴ Kinondanonda’tu na kupwa kwa Pentekosa mu 33, mu kipwilo mwāikele makambakano a kwisañuna. Batutu bādi babanya bidibwa ku bakaji ba bishala, bādi basūla bakaji ba bishala besamba Kingidiki. (Bilongwa 6:1) Padi kino kyālongekele mwanda wa mboloji ya ndimi. Batumibwa bāpwijije uno mwanda bukidibukidi. Bātonga batutu basamba-babidi babwenye bisakibwa mwanda wa kwabanya senene bidibwa. Bano batutu bonso bādi na majina a Kingidiki, ne kino kyāsengele padi bakaji ba bishala bādi basūlwe.

15. Le Petelo wēfundile namani mwa kulekela kwikala na mboloji ku muntu ye-yense? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

¹⁵ Mu mwaka 36, bana ba bwanga ba Yesu bāshilwile kusapwila bantu ba mizo yonso. Kumeso kwa kino kitatyi, mutumibwa Petelo wādi ushikata’nka na Bayuda. Kupwa Leza wālombola patōkelela’mba bene Kidishitu kebafwaninwepo kwikala na mboloji, kadi Petelo wākasapwidile Konilusa, sola umo mwine Loma. (Tanga Bilongwa 10:28, 34, 35.) Kupwa papo, Petelo wāanza kushikata ne kudya pamo na bene Kidishitu bampikwa kwikala Bayuda. Inoko myaka pa kupita’po, mu kibundi kya Antyioka, wālekele kudya pamo na bene Kidishitu bampikwa kwikala Bayuda. (Ngalatea 2:11-14) Polo wālemunwine Petelo, Petelo nandi wāitabija bulemununi’bwa. Le tubayuka kino namani? Petelo paātumine mukanda ku bene Kidishitu Bayuda ne boba bampikwa kwikala Bayuda ba mu Azia Minele, wēsambīle pa mvubu ya kusanswa banabetu bonso.​—1 Petelo 1:1; 2:17.

16. Le bene Kidishitu babajinji bādi bayukilwa ku bika?

¹⁶ Na bubine, kupityila ku kimfwa kya Yesu, batumibwa bēfundile kusanswa “bantu ba miswelo yonso.” (Yoano 12:32; 1 Temote 4:10) Nansha byobyēbalombele kitatyi kampanda, bāshintyile muswelo obādi bamona bantu. Na bubine, bene Kidishitu bāyukilwe kupityila ku buswe bobādi besenswe abo bene na bene. Kubwipi na mwaka wa 200, mulembi Tertullien wāpitulukile mu binenwa byādi binena bantu pa bene Kidishitu amba: “Besenswe abo bene na bene,” kadi “Betabija’nka ne kwifwila abo bene na bene.” Bano bene Kidishitu byobāvwele “bumuntu bupya,” bēfundile kumona bantu bonso mu ludingo lumo, mungya mwibamwena Leza.​—Kolose 3:10, 11.

17. Le i muswelo’ka otubwanya kufundula milangwe yo-yonso ya mboloji? Leta bimfwa.

¹⁷ Dyalelo nadyo, bibwanya kwitulomba kitatyi pa kufundula milangwe yonso ya  mboloji. Kaka umo wa mu Franse ulombola mobyadi bikadile bikomo kwadi. Unena’mba: “Yehova waumfundije mwikadile buswe, mwikadile buntu, ne mushintulwila kusanswa bantu ba miswelo yonso. Ino ne pano pene nakikonda mwa kufundwila mboloji, kadi ke bipēlangapo nyeke. O mwanda nombelanga nyeke pa uno mwanda.” Kaka umo wa mu Eshipanye unena’mba kyaba kimo bikinomba kulwa na mumweno mubi pa bantu ba kisumpi kampanda. Unena’mba: “Nanekenye mu bula bwa kitatyi. Inoko ndyukile amba bikinomba kwendelela na kulwa. Na bukwashi bwa Yehova, ndi na nsangaji ya kubadilwa mu kino kisaka kidi mu bumo.” Batwe bonso tufwaninwe kulangulukila na katentekeji pa mumweno wetu. Lelo netu bitulomba kufundula milangwe kampanda ya mboloji?

18, 19. (a) Le i bubinga’ka botudi nabo bwa kutambwila muntu ye-yense? (b) Le i muswelo’ka otubwanya kulonga kino?

¹⁸ I biyampe tuvuluke amba batwe bonso twadi kulampe na Leza. (Efisesa 2:12) Ino Yehova wetukokēle kwadi na buswe. (Hosea 11:4; Yoano 6:44) Kadi Kidishitu wetutambwile. I mwitupe mukenga wa kubadilwa mu kisaka kya Leza. (Tanga Loma 15:7.) Nansha byotudi bampikwa kubwaninina, Yesu i mwitwitabije na kanye, o mwanda netu ketufwaninwepo kufutulula muntu nansha umo!

¹⁹ Byotwafwena ku mfulo ya ino ngikadilo mibi ya bintu, bantu basa kukalañana bininge, kwikala na mboloji, ne kwishikwa. (Ngalatea 5:19-21; 2 Temote 3:13) Ino byotudi bantu ba Yehova, tufwaninwe kukimba “tunangu tutūka mūlu,” twine twitukwashanga twikale bampikwa mboloji ne kutuntwila ku ndoe. (Yakoba 3:17, 18) Tudi na nsangaji ya kupwana na bantu ba mu matanda makwabo, kwitabija mobalongela bintu, padi enka ne kwitabija kwifunda lwabo ludimi. Shi tulonge namino, nabya tukekala na ndoe “bwa munonga” ne boloke bwa “mantanki a kalunga-kamema.”​—Isaya 48:17, 18.

20. Le bikalanga namani shi buswe bubashinta mulangilo ne mumweno wetu?

²⁰ Kaka wa mu Ostrali paefundile Bible, mboloji yandi yonso ne mushikwa byajimankene bityebitye. Buswe bwashintyile mulangilo ne mumweno wandi. Tutu wa mu Kanada wisamba Falanse unena’mba pano wajingulula’mba bantu bashikwanga’tu bakwabo mwanda wa kubulwa kwibayuka biyampe. Wefundile amba “ngikadila ya bantu keilondangapo kifuko kyobabutwidilwe’mo.” Wasongele’nka ne kaka wisamba Angele! Bino bimfwa bilombola’mba buswe bunekenyanga mboloji. Buswe bwitukutyilanga mu kijimba kekibwanyapo kukutululwa.​—Kolose 3:14.