Bantu kebaboololangapo’nka bantu ba muzo ungi, lukoba, kabila, nansha ludimi lungi, ino i ne bantu ba mu kipwilo kingi, mwana-mulume nansha mwana-mukaji, ne bantu ba būmi bwishile na bwabo. Bantu bamo bamonanga bakwabo bibi mwanda wa bukulu bwabo, masomo obafundile, bulema, nansha mumwekelo wabo. Ino abo balanga’mba kebadipo na mboloji.

Le mboloji ibwanya kukusambukila? Batwe bonso tubwanya kumona’mba bakwetu badi na mboloji. Ino tubwanya kukomenwa kumona mboloji yotudi nayo. Bubine i buno amba, batwe bonso tudi na mboloji mu ludingo kampanda. David Williams polofesele wa mikadila ya bantu unena’mba, shi bantu badi na mumweno mubi pa bantu kampanda, kadi abetana na muntu wa ku bene bantu’ba, “bakamulongela bintu, padi ne abo bene kwibiyuka mpika.”

Kimfwa, mu ntanda ya Balkan mushikete Jovica, mudi kisumpi kya bantu bobashikilwe. Unena’mba “nadi nanga’mba mu bano bantu i mutupu muntu muyampe. Ino nkyadipo nanga’mba ngidi na mboloji. ‘Ne kadi nadi nena mu mutyima’mba myanda yondyukile pobadi i ya bine.’”

Maludiki mavule aletanga bijila bipeleja kwisañuna kwa nkoba ne mboloji ya miswelo mikwabo. Ino ayo mboloji yendelela. Mwanda waka? Mwanda bino bijila bipelejanga’tu bantu kulonga bilongwa kampanda. Ino kebabwanyapo kuyuka milangwe ya bantu ne mobeivwanina. Kadi mboloji ishilulanga mu ñeni ne mu mutyima wa muntu. Le penepa ketubwanyapo kuleka mboloji? Le kudi mwa kwiipwila?