Nangai na tunangu ku bapano pantanda
Nangai na tunangu ku bapano pantanda
“Ikalai kunangila mu ñeni kudi boba badi panja.”—KOLOSE 4:5.
BAKRISTU babajinji bādi bashikete mu bibundi bya ntanda ya bene Loma mobādi bakambakanibwa nyeke na butotyi bwa bilezaleza, bilokoloko byabusekese, bisela ne bibidiji bya bujentaila. Boba bādi bashikete mu Kolose, kibundi kya pabukata bwa ntanda ya Asie Mineure, bine bādi bakambakanibwa nyeke na mutotelo wa leza-mukaji-inabana, na majende a bene-kibundi Bafrizia, mafilozofi a bujentaila a Bagreke bādi bashiketemo, ne mutotelo wa Buyuda wa kibumbo kya Bayuda bādimo. Omwanda mutumibwa Polo wadingile kipwilo kya bwine kristu ‘kyendelele na kunanga na tunangu’ ku boba “badi panja.”—Kolose 4:5.
2 Dyalelo nadyo, ba Tumoni twa Yehova bamonanga koku ne koku bilongwa bibi bya muswelo umo onka, ne bikwabo. Nabo bafwaninwe kwingidija tunangu mu kipwano kyabo na boba badi panja pa kipwilo kyabinebine kya bwine kristu. Bantu bavule ba mu mitotelo, ba mu mapolitike, balembi bamikanda ne banenyi ba ku maladiyo ne mateleviziyo, bavule kebasenswepo ba Tumoni. Bakwabo bapimanga konakanya ntumbo ya ba Tumoni twa Yehova na kwibafutulula patokelela nansha munshi-munshi ne kusopeja bantu baleke kwibatambula. Ka na mwādi mufutulwilwa bakristu babajinji pakubulwa mwanda amba badi mu ‘katango’ ka butomboki, kobalameteko pakubulwa kuyuka ne kyobetabije kine, ba Tumoni twa Yehova nabo dyalelo bafutululwanga ne kufwatakenibwa milangwe yakubulwa kwendelamo.—Bilongwa 24:14; 1 Petelo 4:4.
Muswelo wa kupwija milangwe yobetulamakenya
3 Bakristu babine kebatengēlepo kusanshibwa na bantu ba pa ino ntanda ilele “mudi yewa umbi,” pamo ka na mwekisonekele mutumibwa Yoano. (1 Yoano 5:19) Inoko, Bible ukankamikanga bakristu balonge bukomo bwa kukokela bantu kudi Yehova ne ku mutotelo wandi utōka. Twikiloñanga kupityila ku busapudi ne kupityila ku ngikadilo yetu milumbuluke. Mutumibwa Petelo wasonekele pa kino’mba: “mwikadilo wenu wikale wakufwaninwa umbukata mwa ba Jentaila; amba monka mobemunenena pamo bwa balonga bibi, ino pa mingilo yenu milumbuluke yo bamona, batumbije Leza mu dyodya difuku dyakupempulwa.”—1 Petelo 2:12.
4 Mu dibuku dyandi Fwila lusa—Inoko kokilwa’ko (angl.) mulembi umo, Sylvia Salvesen, wesambīle pa ba Tumoni twa Yehova bana-bakaji bādi ukutyilwe nabo pamo mu kaso kakasusu mu umbikalo wa Nazi, amba: “Bano babidi, Käthe ne Margarethe, ne bakwabo bavule, baunkweshe bininge kupityila ku lwitabijo lwabo ne ku milongelo yabo. I abo betupele bipeta bya bisandi bibajinji byakubulwa busala byotwādi twingidija mwanda wa byetu bilonda . . . Mu kīpi, bine twādi umbukata mwa bantu bādi betusakila enka biyampe, ne bādi balombola milangwe yabo bulunda kupityila ku bilongwa byabo.” I bukamoni bulumbuluke na kampata butamba ku “bapanja”!
5 Tukokeja kupwija milangwe yobetulamakenya shi twikale kwiendeja na tunangu mu kipwano kyetu na ba pantanda. Eyo, tudi mu kitatyi kisansanya Mulopwe wetu Yesu Kristu, bantu ba mu mizo pamo “bwa mukumbi ukalañanya mikōko umbambuji.” (Mateo 25:32) Inoko ketufwaninwepo kuvulaminwa’mba Kristu i Mutyibi; i aye kete uyukile “mikōko” i ba ani ne “bambuji” i ba ani.—Yoano 5:22.
6 Kino kifwaninwe kwalamuna milangwe yetu itala pa boba kebadi mu bulongolodi bwa Yehova. Padi twibamonanga enka bu ba pantanda, ino badi mu ntanda ya bantu isambilwepo’mba “Aye Leza byāsenswe [yo] . . . nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.” (Yoano 3:16) Bine, i kiyampe kumona bantu pamo bwa bakokeja kukalamuka mwenda mafuku bu mikōko, kupita’ko kutyiba mbila bukidi-bukidi’mba i bambuji. Bamobamo bādi bashikilwe bubinebine pakala, dyalelo pano i ba Tumoni twa Yehova. Ne kumeso kwa kutenekwa na bubinebine abo bwine, bavule umbukata mwabo baikele kukokwa na bilongwa bya kanye. Tala kimfwa, pa kifwatulo kidi pa paje wa 7.
Bapyasakane, inoko pakubulwa binkandangobo
7 Papa Jean Paul II watopekele tutango-tango (sectes) tonso kya pamo, na kampata, ba Tumoni twa Yehova, amba: “Bupyasakane bupitepite bwa binkandangobo bwingidija bamobamo mwanda wa kusaka kutweja bantu bapya bavule, na kwenda ku njibo ne njibo nansha na kwimika bantu kufula kwa dishinda, i milongelo ya mu tutango tunyengakanya kinyinga kyādi na batumibwa ne na bamisionele.” Ino tukokeja twiīpangulei bidi: shi bupyasakane bwetu i “milongelo ya mu tutango tunyengakanya kinyinga kyādi na batumibwa ne bamisionele,” ino lelo i kwepi kukokeja kutanwa bupyasakane bwabinebine bwa mu busapudi? Bine kebukokejikapo kutanwa ku bene Katolika, nansha ke ku bene Mishoni bene, kutentekelapo ne Bipwilo bya Orthodoxe bine.
8 Inoko, pa kubepulula senene buno bubela bwaetulamakenya’mba tusapulanga na binkandangobo, tufwaninwe kwikala nyeke na buswe, na katyino ne na buleme kitatyi kyotwisamba na bantu. Yakoba mwana-bwanga wasonekele’mba: “Lelo wañeni, mufundijibwe kwako ko mudi i ani? alombole ku mwikadilo wandi mulumbuluke mīngilo yandi ya pa kikōkeji kya ñeni.” (Yakoba 3:13) Mutumibwa Polo nandi witudingila twikale “ne lūma mpika.” (Tetusa 3:2) Kimfwa, kyaba kya kufutulula nkulupilo ya muntu osapwila bukamoni, mwanda’ka kushilulapo bidi na kutendela milangwe yandi na bubinebine bonso? Kupwa, ukokeja kumusapwila myanda miyampe idi mu Bible. Na kubulwa mfwatakanyi kitatyi kyotwisamba na bantu ne na kwibalombola buleme, tukakwasha boba bapela kwitabija lufundijo lwetu balongolole mityima yabo mwanda wa kwitwivwana ne padi bakokeja kukajingulula buleme bwa musapu wa mu Bible. Kekubulwe padi, bamobamo kikebafikija “batumbije Leza.”—1 Petelo 2:12.
9 Mutumibwa Polo waletele ano madingi’mba: “Nangai ne tunangu [ku] boba kebadipo umbwine Kristu. Kemukijimijai kyaba kyenu bitupu kwingila’mo mpika.” (Kolose 4:5, MB) Pa kushintulula uno musemwa wamfulo, J. B. Lightfoot wasonekele’mba: “Kekifwaninwepo kupityija kyaba nansha kimo kifwaninwe kunena ne kulonga kyokya kikokeja kutūbulula mwanda wa Leza wendelele kumeso.” (Batyityija’mo bano i batwe.) Eyo, tufwaninwe kwikala beteakanye nyeke mwanda wa kunena ne kulonga mu kitatyi kifwaninwe. Tunangu twisambilwepo tuno, twimanine ne pa kutonga kitatyi kilumbuluke kya kwenda kukapempula bantu. Shi muntu wapele musapu wetu, lelo i pamwanda wa kubulwa kwivwanija buluji bwao’ni nansha i pamwanda twādi tubaiya kumupempula mu kitatyi kyakādipo na kyaba kya kwitutambula senene? Kadi Polo wasonekele’mba: “Misambo yenu ikale miyampe bwa mwepo, amba muyuke mwa kulondolwela bonso mo kifwanyinwe.” (Kolose 4:6, MB) Pa kino, tufwaninwe kulanguluka bininge kumeso kwa kwisamba ne twikale kusanswa balunda netu nabubinebine. Tupanei nyeke musapu wa Bulopwe na muneñanya.
Babuleme ne ‘batele mutyima ku mingilo miyampe’
10 Ketufwaninwepo kujilula misoñanya ya mu Bible. Ku mutamba mukwabo nao, ketufwaninwepo kutwela mu lupotopoto lwa myanda ya bituputupu keikokeja kwitukukaja mu butuntulu bwetu bwa bu bene Kristu. Mutumibwa Polo wasonekele’mba: “Wikale kwibavulula [bakristu ba mu Crète] kukōkela bakubikala, ne balupusa, kadi bēkale kukōkela, ne mityima batele ku mingilo yonso miyampe, ne kunena muntu bibi, nansha umo, ne lūma mpika; ba kyonka kikōkeji kyonka kya kwilombola mutyima wa kupwana ne bantu bonso.” (Tetusa 3:1, 2) Mubandaudi umo wa Bible, E. F. Scott, walembele pamwanda utala kino kisonekwa’mba: “Bakristu kebādipo bakokela enka ku balupusa bitupu, ino bādi kadi batele ne mutyima nyeke ku mingilo yonso miyampe. Kino . . . kishintulula’mba, shi kudi mingilo, bakristu ye abo bādi babajinji kwingila mingilo ya mu kibundi. Kwādi bintu bivule byādi bitonona bantu bayampe kukwashako bakwabo, kimfwa kutema kwa mōbo, bimpengele ne bipupo bya muswelo ne muswelo.” Kujokoloka ntanda yonso, kulupukanga bimpengele bivule ne batumoni twa Yehova bekalanga babajinji ku kukwasha boba batanwanga na bino bimpengele. Kebakwashangapo enka banababo kete, ino bakwashanga ne bantu bapanja bene.
11 Kino kisonekwa kya mu mukanda wa Polo kudi Tetusa kilombolanga ne kamweno ka kwikala na ngikadilo ya buleme ku balupusa. Bakristu bankasampe bemukijibwa kumeso a ba zuji pamwanda wa kubulwa kwabo kwa kwikuja mu myanda ya mapolotike, bafwaninwe nakampata kutá mutyima wa kwiendeja na tunangu ku boba bapanja. Na mumwekelo wabo wa kumpala, na ngikadilo yabo ne na mwisambilo wabo na bano balupusa, bakokeja kufutulwija nansha kwanija bantu ba Yehova. Bakalonda uno musoñanya “lemekai boba bafwanyinwe kulemekwa, kadi mutumbike boba bafwanyinwe kutumbikwa,” ne kulwila lwitabijo lwabo na buleme bukatampe.—Loma 13:1-7; 1 Petelo 2:17; 3:15, MB.
12 Mu mulongo wa “balupusa” mudi ne baludiki bemanine mingilo ya Leta mu kibundi kyomushikete’mo. Mu kino kitatyi kyubakwa Mōbo a Bulopwe mavule, bakulumpe bafwaninwe kwisambila pamo nyeke na balupusa ba mu kyabo kibundi ne bekalanga divule bebafwatakenya milangwe yakubulwa kwendelamo. Inoko, shi bemaniji ba pa kipwilo bekale na misambo milumbuluke kitatyi kyonso na balupusa ba mu kyabo kibundi ne kumvwañana senene na bemaniji ba Leta ba mingilo itala lubako, ino mifwatakanyo yonso ikokeja kupwa. Divule, bukamoni bulumbuluke bwikalanga bupanwa mu uno muswelo ku bantu bakubulwa kuyukidija nansha bakubulwa kuyuka senene ba Tumoni twa Yehova ne musapu wabo.
‘Shi bibwanika, Ikalai mu ndoe na bantu bonso’
13 Polo wapele bakristu bādi bashikete mu Loma, kibundi kya bujentaila ano madingi’mba: “Kekulubwila muntu bubi na bubi, shi ani, shi ani. Tai mityima ku bintu bifwaninwe ku meso a bantu bonso. Shi kyendelemo, nankyo mwikale ne ndoe ne bantu bonso ku wenu mutamba. Banwe baswedibwe! kekwikwatyilwa kinongo, ehe, kōkelai bukalabale; ke-kintu i kisonekwe’mba: Kinongo i kyāmi mwine, nkamulubwila; mo munenena Yehova namino. Ino kadi shi ukushikilwe ēkale ne nzala, mupei byakudya; shi udi ne kyumwa, mupei byakutoma; pa kumulonga namino umubanjilanga mudilo wa makala mu mutwe wandi. Kemukishindwai na bubi, nanshi banweko shindai bubi ku bilumbuluke.”—Loma 12:17-21.
14 Mu kipwano kyetu na bapanja, batwe bakristu babinebine, tutananga’mo nyeke mushikwa. Mu kino kisonekwa kyotwapwa kutela kino, Polo ulombolamo’mba dishinda dya tunangu i dino: kifwaninwe kulonga bukomo bwa kunekenya uno mushikwa na bilongwa bya kanye. Pamo ka na makala a mudilo, bino bilongwa bya kanye bikokeja kusungulula uno mushikwa ne kufikija muntu witushikilwe ku kushilula kumona bengidi ba Yehova mu muswelo mulumbuluke, ne kadi padi kikokeja kumufikija ku kusangela mwanda muyampe. Shi kikapite uno muswelo, nankyo bubi bukanekenibwa na biyampe.
15 Nakampata, i kyakamweno kakatampe kwiendeja na tunangu na bapanja mu kisaka kidimo umo, pabukata bwa bamulume ne mukaji, kāitabije bubinebine. Kikokeji ku misoñanya ya mu Bible kilupulanga balume bangikadilo milumbuluke, bakaji bangikadilo milumbuluke, shabana wa ngikadilo milumbuluke, inabana wa ngikadilo milumbuluke, ne bana bakokele bininge ne bengila biyampe mpata ku masomo. Wakubulwa kwitabija ufwaninwe kumona lupusa lulumbuluke ludi na misoñanya ya mu Bible padi yewa mwitabije. Mu uno muswelo, bamobamo bakokeja kunekenibwa “kwampikwa kwisambilwa mwanda, ponka pa mwikadilo” wa ba mu kyabo kisaka boba kebapwe kala kwipana.—1 Petelo 3:1, 2.
‘Longai biyampe ku bonso’
16 Kintu kilumbuluke na kampata kyotufwaninwe kulongela bakwabo i kwibapa musapu wabūmi ne kwibafundija mwa kusambila kipwano na Yehova kupityila mudi Yesu Kristu. (Loma 5:8-11) Omwanda mutumibwa Polo witunena’mba: “Ponka padi aye [Kristu] twikale kwelela ponka kitapwa kya kutōtelapo Leza nyeke na nyeke, kushintulula ko kunena’mba, i bipa bya milomo ya kwitabija ku dijina dyandi.” (Bahebelu 13:15) Ubwejako’mba: “Ino kulonga biyampe ne kupana byakupana kemukivulaminwapo, mwanda aye Leza uloelelwe bitapwa bidi namino.” (Bahebelu 13:16) Kutentekela pa mwingilo wetu wa ku bantu bonso, ketufwaninwepo kuvulaminwa “kulonga biyampe.” Kino kidi mu mulongo wa bitapwa bisangaja mutyima wa Leza.
17 Eyo, tuloñanga biyampe ku banabetu ba lwitabijo badi mu makambakano a kujingwa mutyima, a kumushipiditu, a kungitu ne a kubulwa lupeto. Polo wādi na uno mulangwe kitatyi kyasonekele’mba: “Ebiya kadi, monka mo twakamwena mwakulongela, tulonge biyampe ku bakwetu bonso, ino ku boba badi mu kipango kya kwitabija bo bene.” (Ngalatea 6:10; Yakoba 2:15, 16) Inoko, ketwakilwai bino binenwa: “Tulongei biyampe ku bakwetu bonso.” Kulongela muntu omubutulwa nandi kilongwa kya kanye, mulondakanyi-nobe nansha mulunda-nobe wa kukaji, kino kikokeja kujimankanya milangwe yobekalanga betufwatakenya ne kushitwila muntu mutyima ku bubinebine.
18 Pakusaka kwikilonga, ketufwaninwepo kusamba kipwano kyapabwipi na bapantanda. Kipwano kya uno muswelo kikokeja kwituletela kyaka. (1 Kodinda 15:33) Ne ketusakilepo kupwana bulunda na ino ntanda. (Yakoba 4:4) Ino buyampe bwetu bwa bu bene kristu bukokeja kuneñenya busapudi bwetu. Mu mantanda amo amo ikikomo bininge kwisamba na bantu ku mōbo abo. Mobo amo amo a ma etaje ekalanga makingwe, kino kitukankajanga kwitana na bekalangamo. Mu mantanda mashidimuke, muswelo mulumbuluke wa kwisamba na bano bantu i enka kupityila ku telefone kete. Mu mantanda mavule, kekikolengapo kupana musapu mu bilayi. Inoko nansha shi kidi muswelo’ka, mu bifuko byonso bya ntanda, ngikadilo miyampe, buleme ne kubulwa mwino bipananga muswelo wa kunekenya mifwatakanyo ne kupana muswelo wa kusapula bukamoni bulumbuluke.
Tumumijei balwana-netu byakanwa
19 Ba Tumoni twa Yehova kebakimbengapo kusangaja bantu, kadi kebebatyinangapo mhm. (Nkindi 29:25; Efisesa 6:6) Bayukile biyampe’mba nansha byobalonga bukomo bwabo bonso mwanda wa kupana kimfwa kilumbuluke mu kusonka musonko ne kwikala bu bantu balumbuluke mu kibundi, inoko kukekala nyeke bantu bakwibalamakenya byamabela ne kwibalupwila bishima byakubulwa kwendelamo. (1 Petelo 3:16) Byobayukile kino, bapimanga kwiula Danyele, obanene kudi balwana-nandi’mba: “Ketukatanapo mwanda padi Danyele uno’u, poso tutana’o’nka mungya kijila kya Leza wandi.” (Danyele 6:5) Ketutyumunangapo nansha dimo misoñanya ya mu Bible mwanda wa kusangaja mutyima wa bantu. Ku mutamba mukwabo nao, ketukimbengapo kutapibwa pakubulwa mwanda. Tuloñanga bukomo bwa kwikala mu ndoe na bantu bonso ne kulonda ano madingi a batumibwa: “E monka muswidile mutyima wa Leza’mba, mutalaje bumpikwa ñeni ya balembakane konka ku kulonga kwenu kuyampe.”—1 Petelo 2:15.
20 Mwimanino wetu wa kusaka kwisansanya na ino ntanda i mukwatañane na Bible, ne twikikulupile na bubinebine. Mānga ya bakristu ba mu myaka katwa imbajinji nayo itupanga bubinga pa kino. Tukankamikwanga na bino binenwa bya Yesu: “Pano pantanda mukamonanga byakwimususula byamalwa, nanshi komejai’nka mityima yenu, ami uno napu kunekenya pano pantanda.” (Yoano 16:33) Ketudipo na moyo. “Lelo i ani ukemulonga bibi, shi mudi ne mutyima wa kupyasakena kulonga kilumbuluke, a? Ino kadi, shi mususuke pa mwanda wa boloke, mwi batōkwe; kemukikwatyibwa moyo pa bya kufuna kwabo kukatampe byamalwa, nansha kuzumbijazumbija mutyima, mhm. Ino Kristu ēkale mupandulwemo na mityima yenu ke Mfumwenu; pa kwikala na kampeja bukidi ka kutentulwila bantu bonso bemwipangula monka mwikadile kukulupila ko mudi nako munda, napo ne kikokeji ne moyo ponka.” (1 Petelo 3:13-15) Shi tulonge uno muswelo, tukendelela na kwiendeja na tunangu ku boba bapanja.
[Bipangujo]
1. Bakristu babajinji bādi bakambakanibwa na bika, ne i madingi’ka aletele Polo ku kipwilo kya mu Kolose?
2. Mwanda’ka ba Tumoni twa Yehova bafwaninwe kwiendeja na tunangu dyalelo ku bapanja?
3, 4. (a) Mwanda’ka bakristu babine kebakokejapo kusanshibwa nansha dimo na ba pano pantanda, ino i kika kyotufwaninwe kupima kulonga? (b) I kika kyasonekele mulembi umo kitala pa ba Tumoni twa Yehova bādi bakutyilwe mu kasó ka kasusu mu umbikalo wa Nazi?
5, 6. (a) I mwingilo’ka wingilwa na bakristu mu kino kyetu kitatyi, ne i kika kyoketufwaninwepo kuvulaminwa? (b) Ngikadilo yetu ifwaninwe kwikala muswelo’ka na bene-ntanda ne mwanda waka?
7. I matope’ka etutopekele Papa, ne i kipangujo’ka kyotukokeja kwiipangula?
8. I muswelo’ka otufwaninwe kuvuija mwingilo wetu wa kusapula bukamoni kunjibo ne njibo, ne ukalupula bipá’ka?
9. I muswelo’ka otukokeja kwingidija madingi aletele Polo (a) mu Kolose 4:5? (b) mu Kolose 4:6?
10. (a) Polo wadingile bakristu ba mu Crete madingi’ka? (b) Mwanda’ka tukokeja kunena’mba ba Tumoni twa Yehova balondanga madingi a Polo mu muswelo mulumbuluke bininge?
11, 12. (a) Bakristu bafwaninwe kwikala muswelo’ka ku balupusa? (b) Mu myanda itala lubako lwa Mōbo a Bulopwe, kikokeji ku balupusa kilombanga kika?
13, 14. Polo wadingile bakristu ba mu Loma madingi’ka, ne i muswelo’ka otukokeja kwiengidija mu kipwano kyetu na bapanja?
15. I mu bipindi’ka nakampata mufwaninwe bakristu kwiendeja na tunangu mu kipwano kyabo na bapanja?
16, 17. (a) I bitapwa’ka bisangaja mutyima wa Leza? (b) I muswelo’ka otukokeja “kulonga biyampe” ku banabetu ne ku boba bapanja?
18. (a) I byaka’ka byotufwaninwe kwiepeja nabyo? (b) Buyampe bwetu bu bene kristu i muswelo’ka obukokeja kuneñenya mwingilo wetu wa kusapula bukamoni ku bantu bonso?
19. (a) Mwanda ketusakengapo kusangaja bantu, i bika bikokeja kwitufikila? (b) I muswelo’ka otufwaninwe kulonga bukomo bwa kwiula kimfwa kya Danyele ne madingi a Petelo?
20. (a) I kika kyotukulupile na bubinebine, ne i madingi’ka a bukankamane etupele Yesu? (b) I muswelo’ka otukokeja kwendelela na kwiendeja na tunangu ku boba bapanja?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Ku lunkuso: bakristu babinebine bakwasha balondakani-nabo mu France kupwa kwa dilobe
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Bilongwa bya kanye bya bwine kristu bikokeja kwingila mwingilo mukatampe mwanda wa kupwija mifwatakanyo imbi
Tupitulukei’mo
◻ Mwanda’ka ba Tumoni twa Yehova bafwaninwe kwiendeja na tunangu ku boba bapanja?
◻ Mwanda’ka bakristu babine kebafwaninwepo kukulupila’mba bakokeja kwibansaswa ku bapano pantanda, ino i kika kyobafwaninwe kupima kulonga?
◻ Ngikadilo yetu ifwaninwe kwikala muswelo’ka ku bantu ba pano pantanda, ne mwanda waka?
◻ Mwanda’ka tufwaninwe “kulonga biyampe” ku banabetu ne ku bapanja bene?
◻ Mwanda’ka kwiendeja na tunangu ku bantu bapanja kukokeja kwitukwasha mu mwingilo wetu wa kusapula bukamoni ku bantu bonso?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Bakristu bafwaninwe ‘kwikala nyeke na kampeja bukidi ka kulongela mingilo miyampe’