Ketwakijokelai Kunyuma ku Bonakani!

‘Ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani.’—BAHEBELU 10:39.

1. I ngikadilo’ka yālengeje Petelo emvwane moyo?

 BATUMIBWA kebādipo mwa kubudilwa kufitwa mityima pēbalombwele yesu mfumwabo muswedibwe amba abo bonso bakamupalakana ne kumunyema. Lelo kino kyādi kya kubwanika namani—mu kyokya kitatyi kyaādi usakilwa bukwashi bukatampe? Petelo wāningija’mba: “Nansha bonso bakakukolelwe, ino amiwa, mhm.” Bine, Petelo wādi nkanka, mwana-mulume mwiteleke. Ino Yesu pa kwabwa ne kukwatwa, batumibwa—ne Petelo mwine kumo—bāpalakana. Ebiya kitatyi kyādi kipangulwa Yesu mu njibo ya Kaifasa, Kitobo Mukatampe, Petelo wādi ulejaleja mu kipango koku uselele mutyima kūlu. Petelo mulume nobe ne mashika a bufuku’a, wāivwana moyo amba dyalelo dino basaka kwipaya Yesu ne muntu ye-yense wa mu bapwani nandi. Ponka’po bantu bādi bemene nandi pa kujiula Petelo amba nobe wadi upwene na Yesu, Petelo wābozokelwa. Wātuna misungu isatu mituntulu amba kadipo na Yesu. Petelo wāfula ne ku kunena’mba kamuyukilepo!—Mako 14:27-31, 66-72.

2. (a) Mwanda waka moyo wāimvwene Petelo mu bufuku bobākwete Yesu keumwikadijepo muntu ‘wa muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani’? (b) I kusumininwa’ka kotufwaninwe kusumininwa?

² Uno wādi mwanda wa bulanda wāfikile Petelo, kunena na bubine, kābudilwepo kutompola’o mafuku onso āmushadile’ko mu būmi bwandi. Le uno mwanda wālongekele buno bufuku wālengeje Petelo ekale ke muntu wa moyomoyo? Le wāikele bwa ‘muswelo’ wa bantu bātelelwe na mutumibwa Polo mwenda mafuku paāsonekele amba: ‘Pano batwe ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani’? (Bahebelu 10:39) Bavule motudi muno baketabija amba binenwa bya Polo kebitalepo Petelo. Mwanda waka? Mwanda moyo wa Petelo wādi wa lupito, bine kādi kakilubo katyutyu mu būmi bwandi buyule bilongwa bilombola bukankamane bwabinebine ne lwitabijo. Ne batwe netu mo monka, tukokeja kuvuluka na bumvu bitatyi bimo byotwakwetwe moyo wa kubozokelwa, twakomenwa kwimanija pakubulwa moyo ku mutamba wa bubinebine na motwadi twikisakila. (Dingakanya na Loma 7:21-23.) Tukulupilei amba tubilubo tutyetutye twa namino ketwitwikadijangapo bu bantu bajokela kunyuma ku bonakani. Eyo, tufwaninwe shetu kusumininwa kutyina amba twakekala bantu ba uno muswelo. Mwanda waka tunena namino? Ne tukokeja namani kwepuka kwikala bantu bajokela kunyuma ku bonakani?

Kujokela Kunyuma ku Bonakani Mokushintulwila

3. I bika byākwatyije mupolofeto Ediya ne Yona moyo?

³ Polo pa kusoneka’mba ‘muswelo wa bajokela kunyuma,’ kādipo wisambila pa boba baponenanga mu kubulwa bukankamane kwa lupito. Mwanda wādi uyukile biyampe byobya byāfikile Petelo ne myanda mikwabo idingakene nabyo. Ediya, mupolofeto muneni wakubulwa moyo nansha kafinda, wākwetwe moyo, wānyema mwanda wa kupandija būmi bwandi bwādi mu kyaka kya kwipaibwa na Yezebele, Mulopwe-mukaji umbi. (1 Balopwe 19:1-4) Mupolofeto Yona nandi monka na monka. Yehova wāmutumine kwenda ku kibundi kya Nineva, kyādi kitumbīle bupupakane ne bubi. Yona wānyema, kākakanda  mu bwato bwādi bwenda ku Talashishi—ku makilometele 3 500 ku mutamba ungi! (Yona 1:1-3) Ino bano bapolofeto nansha ke mutumibwa Petelo mwine kebakokejapo kutelwa bu bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma. Mwanda waka?

4, 5. (a) Myanda isambilwe’po mu Bahebelu 10:39 itukwasha namani tuyuke kyādi kisaka kunena Polo na kishima ‘bonakani’? (b) I bika byādi bishintulula Polo pa kunena’mba: ‘Ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani’?

⁴ Ivwana musemwa onso mutuntulu unene Polo: ‘Pano batwe ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani.’ Lelo Polo wādi usaka kunena bika na kishima ‘bonakani’? Kino kishima kya Kingidiki kyaāingidije kifunkila kyaba kimo pa bonakani bwa lonso. Ino yo nshintulwilo ikwatañene na mwanda unenwa pano. Polo wādi kala ke mudyumune amba: “Wivwane kadi, tupyanga mambo a mu lupata popa po twatambwile ñeni ya kuyūkidila byobya byabinebine, nankyo nanshi kekukishelepo pano kitapwa kikwabo kya pa mambo, mhm, poso ke kukulupila konka kwa malwa kwa kuponejibwa, ne bukalabale bwa mudilo bwa kukaloteja banshikani.”—Bahebelu 10:26, 27.

⁵ Nanshi Polo pa kulombola balunda nandi betabije amba, ‘ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani,’ wādi usaka kunena amba aye ne bene Kidishitu bakwabo bakikōkeji, batangi ba mukanda wandi, bādi bafwaninwe kusumininwa kwendelela nyeke pampikwa kubomboka kudi Yehova nansha kuleka’byo kumwingidila. Kubomboka kwa uno muswelo kyo kintu kitwala ku bonakani bwalonso. Yudasa Isakadiota i umo wa mu bantu bājokele kunyuma ku buno bonakani, monka mwājokele balwana na bubinebine bakwabo bālubīle mushipiditu wa Yehova ku kusaka. (Yoano 17:12; 2 Tesalonika 2:3) Bantu ba uno muswelo bo babadilwa mu “bamoyomoyo” bakonakanibwa lonso mu dijiba dya mudilo dya kyelekejo. (Kusokwelwa 21:8) I kyabine, batwe ketusakilepo nansha dimo kwikala bantu ba uno muswelo!

6. Satana Dyabola witusakilanga tulonge bika?

⁶ Satana Dyabola usakanga tujokele kunyuma ku bonakani. Byadi sendwe mu “bya budyumuku,” uyukile amba kujokela kunyuma kushilulanga divule mu tubintu tutyetutye. (Efisesa 6:11, NW, kunshi kwa dyani) Shi kupangwapangwa kwa patōkelela kubakankalwa kufikidija kyasaka, ukimbanga kuzozeja lwitabijo lwa bene Kidishitu babine na miswelo mivule ya munshimunshi.  Kyasaka’tu i kutalaja kininga ne bupyasakane bwa Batumoni ba Yehova. Tutalei pano manwa ādi engidija Satana pa bene Kidishitu Bahebelu bātumīnwe mukanda na Polo.

Muswelo Wādi Uningilwa Bene Kidishitu Kujokela Kunyuma

7. (a) I mānga’ka ya kipwilo kya mu Yelusalema? (b) I ngikadilo’ka yādi’mo batangi bamobamo ba mukanda wa Polo?

⁷ Bintu bivule bilombola amba Polo wātumine mukanda wandi kudi Bahebelu kubwipi na 61 K.K. Myanda yādi mikabakane mu kipwilo kya mu Yelusalema. Kupwa lufu lwa Yesu, kepāijijepo, kupangwapangwa kwa malwa kwāshilula, bene Kidishitu bavule bādi mu kibundi bāpalakana. Kupwa kwāikala kakitatyi katyetye ka ndoe, kāshidile bene Kidishitu kyaba kya kwivudija. (Bilongwa 8:4; 9:31) Myaka pa kupita’po napo monka na monka, kupangwapangwa ne bikoleja bikwabo byādi’nka byaiya kadi byapita. Mobimwekela, kitatyi kyātumine Polo mukanda wandi kudi Bahebelu, kipwilo kyādi’ko bidi mu ndoe ya nabyanabya. Ino ako kuningilwa kupwa mpika. Papo ke papite kintu kya myaka makumi asatu, kutamba pālaile Yesu amba Yelusalema ukonakanibwa. Bamo padi bādi kebealakanya amba mfulo ibaije kwiya keiya, kebalanga’mba keikafikapo abo bakidi bōmi. Bakwabo, nakampata boba bādi bapya mu lwitabijo, bādi kebapityile mu kutompibwa kwa kupangwapangwa kukomo, o mwanda kebādipo bayukile bivule byobādi bebasakila kūminina mu matompo. (Bahebelu 12:4) I bine, Satana wādi usaka kumwena mukenga pa ino ngikadilo. I ‘bya budyumuku’ka’ byaādi wingidija?

8. Bayuda bavule bādi bamwene muswelo’ka kipwilo kya bene Kidishitu kyādi kikidi kyana?

⁸ Bayuda ba mu Yelusalema ne mu Yudea bādi bela mwenji kipwilo kya bwine Kidishitu kyādi kikidi kyana. Mungya byandikilwe na Polo mu mukanda wandi, tukokeja kuboya milangwe imoimo ya kapuni yādi ipunikwa bene Kidishitu na bendeji ba bipwilo bya Bayuda pamo ne balondi babo. Kepabulwe padi bādi beanya’mba: ‘Tudi na tempelo mikatampe mu Yelusalema, ke milāle myaka tutwa na tutwa! Tudi na kitobo mukatampe mulēmekibwe wingila’mo, kutentekela’po ne babitobo bakwabo. Bitapwa byelwanga dyuba ne dyuba. Tudi na Bijila, byobāpele Mosesa kudi bamwikeulu ne kukomejibwa’byo na bingelengele ku Lūlu lwa Shinai. Le kano katangotango kashilwile’nka kesha dyonka, ka bano bene Kidishitu bapondoke mu mutōtelo wa Bayuda nako kebimona kwepi!’ Lelo kwādi buluji bwa kukalela kwelwa mwenji kwa uno muswelo? Eyo, bene Kidishitu Bayuda bamobamo bāvutakanibwe ñeni na kuno kutambwa. Nanshi mukanda wa Polo wāfikile pa kitatyi kiyampe pādi pafwaninwe kwibakwasha.

Buluji Bokebādipo Bafwaninwe Kujokela Kunyuma ku Bonakani

9. (a) Le i mutwe wa mwanda’ka umweka patōka mu mukanda onso wa Bahebelu? (b) I mu buluji’ka munenenwa amba bene Kidishitu bādi bengila mu tempelo milumbuluke kutabuka yoya yādi mu Yelusalema?

⁹ Tubandaulei pano buluji bubidi bwāpēne Polo ku bandi batutu ne bakaka bādi mu Yudea bwa kulekela kujokela kunyuma ku bonakani. Dibajinji—bukatampe bwa bwine Kidishitu pa mitōtelo yonso—i bumweke patōka mu mukanda onso mutuntulu wātuminwe kudi Bahebelu. Polo wēsambīle pa uno mutwe wa mwanda tamba ku ngalwilo kutūla ne ku mfulo ya mukanda wandi. Tempelo ya mu Yelusalema kyādi’tu kyelekejo kekisenselelapo nansha kubwipi na tempelo minemine, tempelo ya kumushipiditu ya Yehova, yampikwa “kulongwa ku makasa” a bantu. (Bahebelu 9:11) Boba bene Kidishitu bādi na madyese a kwingila mu ino mpangiko ya kumushipiditu ya mutōtelo utōka. Bādi bengila mu kipwano kilumbuluke mpata, kipwano kipya kyālailwe tamba kala, kidi na Nsenga upityile Mosesa kulampe, ke Yesu Kidishitu kadi.—Yelemia 31:31-34.

10, 11. (a) Mwanda waka musuku wa Yesu keumupatwilepo bisakibwa bya kwingila bu Kitobo Mukatampe mu tempelo ya kumushipiditu? (b) Yesu i Kitobo Mukatampe kutabuka yewa wādi wingila mu tempelo mu Yelusalema mu miswelo’ka?

¹⁰ Bano bene Kidishitu bādi kadi na Kitobo Mukatampe mulumbuluke mpata, Yesu Kidishitu. I bine, aye ke wa ku lukunwapo lwa Alone. I Kitobo Mukatampe “monka mwendele muswelo wa Melekisedeka.” (Mitōto 110:4) Musuku wa Melekisedeka keutelelwepo, ino wādi aye umo mulopwe wa Saleme wa kala, kadi aye kitobo mukatampe.  I mudingakane senene nanshi na Yesu mungya bupolofeto, mwanda butobo bwa Yesu kebwimaninepo pa nkambo wandi kampanda wakubulwa kubwaninina, shi ani shi ani, mhm, bwimanine pa kintu kikatakata—pa mutyipo wa Yehova Leza. Yesu i mudingakane na Melekisedeka, mwanda aye udi’tu koku Kitobo Mukatampe koku kadi Mulopwe, aye umo, i bine kakafupo nansha dimo.—Bahebelu 7:11-21.

¹¹ Pakwabo kadi, Yesu i mwishile na kitobo mukatampe wa mu tempelo ya mu Yelusalema wādi wela bitapwa mwaka ne mwaka. Yesu wāelele kitapwa kyandi—būmi bwandi bubwaninine—dimo dyonka kupwididile. (Bahebelu 7:27) Bitapwa byonsololo byādi byelwa mu tempelo wādi mujiñininya bitupu, byādi byelekeja kitapwa kyādi kisaka kukela Yesu. Kitapwa kyandi kibwaninine kiletele kulekelwa kwabinebine kwa bubi bwa bonso badi na lwitabijo. Kintu kikwabo kisangaja i kunena kunene Polo amba uno Kitobo Mukatampe ke muntupo ungi, ehe, i Yesu yenka wādi uyukilwe na bene Kidishitu ba mu Yelusalema. Wādi mwityepeje, wa kanye, uyukile ‘kwivwana ne mwikadile bukōkekōke bwetu.’ (Bahebelu 4:15; 13:8) Bano bene Kidishitu bashingwe-māni bo bakengila pamo na Kidishitu bu babitobo! Le kwādi nansha kya kujokela kunyuma ku bintu “bya bukōkekōke, ne bulanda” byādi mu mutōtelo moneke wa Bayuda?—Ngalatea 4:9.

12, 13. (a) I buluji’ka bwa bubidi bwa kulekela kujokela kunyuma buletele Polo? (b) Mwanda waka nsekununi ya bene Kidishitu Bahebelu ya kala ya kūminina yādi ya kwibakankamika baleke kujokela kunyuma ku bonakani?

¹² Pa kusaka kutentekela’po bukamoni bukwabo, Polo wāshintulwidile Bahebelu buluji bwa bubidi bwa kulekela kujokela kunyuma ku bonakani—ke nsekununi ya kūminina kwabo kadi. Amba: “Vulukaipo bidi ku yoya myaka yoya, mo mwa[ūmini]ne mu bulwi bukatampe bwa misongo ne misongo, po mwadi ke mudi kala batōkejibwe.” Polo wēbavulwije amba banwe mwādi “kibandilwa” kifutululwa ne kumweshibwa malwa mu kizuilo kya makayo. Bamo bādi bakutwa; bakwabo nabo bākwatyilwa kanye boba bādi mu bifungo, benda bakebakwasha. I kyabine, bālombwele kifwa kilumbuluke kya lwitabijo ne kūminina. (Bahebelu 10:32-34) Ino mwanda waka Polo wēbanene ‘kuvuluka’ nyeke ino myanda isansa mutyima? Lelo kino kyādi kya kwibapungija?

¹³ Mhm, ‘kuvuluka myaka ya kala’ ko kwādi kwa kuvuluja Bahebelu muswelo wēbakweshe Yehova mu matompo abo. Na buno bukwashi, bādi kala ke banekenye kutompibwa kuvule kwa Satana. Polo wāsonekele amba: “Leza kadipo wa bukondame wakuvulaminwa mīngilo yenu ne lusa lwenu lo mwalombwele pa dijina dyandi.” (Bahebelu 6:10) Yehova wādi uvuluka mingilo yabo ya kikōkeji, wiilamine mu ñeni yandi ilama bintu nansha bivudile namani. Tuvulujibwanga divule madingi a Yesu a kwibikila lupeto lulēme mūlu. Mwanda i kutupu ngivi ukokeja kukelwiba’mo; nansha mpemvu ne ndyabilonda ya kwiludya i mutupu’byo. (Mateo 6:19-21) Inoko luno lupeto lulēme lukokeja koneka shi enka mwine Kidishitu wajokela kunyuma ku bonakani. Kino kyo kikokeja kusupakanya lupeto lo-lonso lwabikije mūlu. Bine, Polo wāpele bene Kidishitu Bahebelu buluji bukatampe bwa kulekela kwiendeja mu owa muswelo! Lelo kyobādi ba kujimijija myaka yabo yonso ya mingilo yobāingile na kikōkeji i kika? I kutupu’kyo, kyādi kipite buya nanshi kwendelela nyeke na kūminina.

Buluji boketufwaninwepo kujokela kunyuma ku bonakani

14. I bikoleja’ka bitutana dyalelo bidingakene na byobya byāfikile bene Kidishitu mu myaka katwa imbajinji?

¹⁴ Bene Kidishitu babine dyalelo badi na buluji bumo bonka bukatampe bwa kulekela kujokela kunyuma. Dibajinji bidi tuvulukei madyese otudi nao mu mutōtelo utōka witupele Yehova. Tudi mu kitatyi pamo na kyokya kyādi’mo bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji, muvudile bantu ba mu mitōtelo mitumbile kwitupunika ne kwitusepa, koku bafunka na mitatulo mobo makatakata a bipwilo byabo ne kutembaula bisela byabo bya kala. Inoko Yehova witukulupijanga amba i mwitabije butōtyi bwetu. Kadi tudi na madyese mavule keādi na bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji. Padi ukepangula amba, ‘Mene’o i madyese’ka?’ Abo nabo bo bādi mu kitatyi kyāshilwile kwingila tempelo ya kumushipiditu. Kidishitu wāikele ke Kitobo wayo Mukatampe tamba pa kubatyijibwa kwandi mu 29 K.K.  Bavule umbukata mwabo bāmwene bingelengele byādi bilonga Mwanā Leza. Nansha ke kunyuma kwa lufu lwandi kwālongekele bingelengele bivule. Eyo, ino monka mokyālailwe kala, bino byabuntu kebyādipo bya kwija kufundulwa’byo mpika.—1 Kodinda 13:8.

15. Bene Kidishitu babine dyalelo badi mu kitatyi kya kufikidila kwa bupolofeto’ka, ne kuno kufikidila kushintulula bika kotudi?

¹⁵ Batwe tudi mu kitatyi kya kufikidila kukatampe kwa tempelo mine mikatakata itelelwe mu bupolofeto bwa Ezekyele shapita 40-48. * Pa kino, tubemwena kujokejibwa kwa mpangiko ya Leza ya mutōtelo utōka. Ino tempelo ya kumushipiditu yendanga isubulwa biko byonsololo bya ku mitōtelo ingi ne bya butōtyi bwa bilezaleza. (Ezekyele 43:9; Malaki 3:1-5) Langa’po bidi tumweno totumwenanga mu kuno kutōkejibwa.

16. I kintu’ka kizozeja mutyima kyāfikīle bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji?

¹⁶ Mu myaka katwa imbajinji, myaka yālondele’ko keyādipo imweka bu ikulupilwa, ibwanya kumweka’mo kipwilo kya bwine Kidishitu kilongololwe biyampe shē. Yesu wālaile amba bikekala pamo bwa ñano ikuninwe panopano yatādilwa na bityani, bikoleja ne pa kushalañanya ñano i yepi ne bityani i byepi. (Mateo 13:24-30) Ye mokyāikadile. Ku mvuyo ya myaka katwa imbajinji, pādi Yoano, mutumibwa wa mfulo, mununu wa bene, ukankaja bubole, bupondo bwādi kala papo ke butwele. (2 Tesalonika 2:6; 1 Yoano 2:18) Kupwa kwa batumibwa bonso kufwa, kepālēlepo myaka mivule, katango ka bendeji kesansanye pa bula kāikala’ko, kāshilula kususula luombe ne kuvwala muswelo wa pa bula. Bupondo bwāzambalala pamo’nka bwa kilonda kya mafina. Bine, kino kintu kyādi kizozeja mityima ya bene Kidishitu bakikōkeji! Abo bantu bāmwene mwāshimikilwe mpangiko mipya ya mutōtelo utōka, papo kebeimone yenda itādilwa na mutōtelo mubole. Uno mutōtelo wāshilula ne myaka katwa mine keyapwile tamba Kidishitu ushimika kipwilo.

17. Kipwilo kya dyalelo kya bwine Kidishitu kipityile mu buluji’ka kyokya kyēkibadikile mu myaka katwa imbajinji?

¹⁷ Pano ivwana kwishila kudi’po. Dyalelo, mutōtelo utōka ke mulāle myaka mivule kutabuka mowāijije kufika ne ku lufu lwa batumibwa. Tamba pālupwilwe musunsa umbajinji nimelo ya dino dipepala mu 1879, Yehova witweselanga na kwenda kutōkeja byabinebine uno mutōtelo. Yehova ne Kidishitu Yesu bātwelele mu tempelo ya kumushipiditu mu 1918 mwanda wa kwiitōkeja. (Malaki 3:1-5) Tamba mu 1919, mpangiko ya mutōtelo wa Yehova Leza yendanga itōkejibwa bityebitye. Kwivwanija kwetu kwa bupolofeto ne misoñanya ya mu Bible kwendanga kutōkela’ko. (Nkindi 4:18) I ani otutendela pa bino byonso? Ke bantupo bakubulwa kubwaninina. I Yehova kete, pamo ne wandi Mwana, Mutwe wa kipwilo, ye wādi ukinga bantu bandi ku bubole bwāikele’ko mu myaka yonso’ya. Nanshi ketwakibulwai kufwija’ko Yehova witupele dyese dya netu kubadilwa mu mutōtelo wandi utōka dyalelo. Tushimatyijei ne kusumininwa, kutyina amba twakajokela kunyuma ku bonakani!

18. I buluji’ka botudi nabo boketufwaninwepo kujokela kunyuma ku bonakani?

¹⁸ Tudi kadi na buluji bwa bubidi pamo na bobwa bwādi na bene Kidishitu Bahebelu bwa kusumbwila mutyima wa moyomoyo, wa kujokela kunyuma—i nsekununi ya kūminina kwetu. Twikale twashilwile kwingidila Yehova panopano nansha shi tumwingidilanga na kikōkeji pano ke myaka makumi, batwe bonso tudi mu nsekununi ya mingilo ya bwine Kidishitu. Bavule umbukata mwetu ke basusuke na kupangwapangwa, na kukutwa, na kukankajibwa, na kumweshibwa malwa, ne na kujimija bintu byabo. Bangi balondwalondwa  na bisaka, basepibwa, babengwa kibengo, pakwabo batyumwina mu manwi buñumauma bwa bobasapwila. Batwe bonso tūmininanga, twendelela na kwingidila Yehova na kikōkeji nansha byokudi matompo ne bikoleja umbūmi. Bino byonso byotulonga i nsekununi ya kūminina yotushiya, i bine Yehova kakelwa’yopo nansha dimo, i lupeto lwetu lulēme lotwibikīla mūlu. Bine, kino ke kitatyipo kya kujokela kunyuma ku ngikadilo mibole ne minunu yotwashile! Le kyotukasupakenya ino mingilo yonso yotwapwa kuputumina’mo yende mu bitupu i kika? I bine ketufwaninwepo kusupakanya’yo, nakampata pano pokwashala “kakitatyi katyutyutyutyu” mfulo ifike po pene.—Bahebelu 10:37.

19. I mwanda’ka otukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

¹⁹ Eyo, tutyipei lukwembo amba ‘ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani’! Ino twikalei bantu ‘ba muswelo wa badi na lwitabijo.’ (Bahebelu 10:39) Tusa kuyuka namani amba tudi muswelo wa badi na lwitabijo, ne tukokeja kukwasha namani balunda netu bene Kidishitu nabo bekale uno muswelo? Kishinte kyetu kilonda’ko kikabandaula uno mwanda.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ubavuluka?

• Kujokela kunyuma ku bonakani kushintulula namani?

• I kuningilwa’ka kwādi kuningilwa bene Kidishitu Bahebelu bātumīnwe mukanda na Polo?

• Polo wāpele Bahebelu buluji’ka bwa kulekela kujoka kunyuma ku bonakani?

• I buluji’ka botudi nabo bwitupa kusumininwa tuleke kujokela kunyuma ku bonakani?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 7]

Moyo wākwete Petelo kewāmwikadijepo muntu wa ‘muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani’