Mwanda Waka Kutyiba Milomo Kubatāla Namino?

“Kokikolwa kutambula kyamajika-kanwa, mwanda kyamajika-kanwa kibasabe meso ābo badi ne meso, ne kuvutakanya myanda ya boloke.”—Divilu 23:8.

BIJILA bya Mosesa byāpeleje bya majika-kanwa pano kepadi myaka tununu tusatu ne tutwa tutano. Tamba mu mine myaka’ya kufika ne dyalelo kudi bijila bivule bipeleja kutyiba milomo. Inoko, bijila bitūlwa’ko kebibwanyangapo kupwa kutyiba milomo. Bantu bepanga bya majika-kanwa difuku ne difuku, abo bakwabo midiyala ne midiyala koku bamona malwa na bibi bitamba’ko.

Kutyiba milomo kubasambakana pi na pi, kadi i kukutakane muswelo umo uleta kyaka kya kuzozeja muji wa nkungilo wimanine’po bantu. Mu matanda amo, kemukidipo kakintu kalongwa bitupu pampikilwa kuleta katūle-panshi. Kupa muntu wimanine mingilo majika-kanwa kulengeja muntu abinge ekizame, atambule mukanda wa kwendeja motoka, amwene kadīlo mu bya busunga, nansha kubinga mu kīmu. Arnaud Montebourg, muyuki wa bijila mwine Paris, utompola’mba: “Kutyiba milomo kudi pamo bwa dilenga dikatampe dya mwishi dipūtyile ñeni ya bantu.”

Nakampata mu bya busunga mo mwine mulēle bya majika-kanwa. Makompani amoamo alupulanga kipindi kimo pa bisatu bya tumweno twabo mwanda wa kutyiba balungu ba mbulumatadi milomo. Kukwatañana na dipepala dimo dya mu Beletanye (The Economist), mu madolala midiyala 25 apotwa nao bya bulwi mwaka ne mwaka ntanda yonso, mudi madolala dikumi pa katwa a majika-kanwa apebwanga boba bamweka bu bampotyi. Kutyiba milomo byokwenda kuvula, byamalwa bilupuka’ko nabyo byenda bībweja’ko. Mu myaka dikumi ishele kunyuma, “ntondo” ya busunga—ya kwityiba milomo mu bya busunga kwa mu kīyuke kwa bantu batyetye badi na muswelo—ilambikwa bu yo yaponeja busunga bwa matanda matuntulu.

Kunena na bubine, bantu basusuka bininge na kino kipupo kya kutyiba milomo ne kupona kwa busunga kutamba’ko i balanda—bakomenwe nansha kadyeya ka kutyiba nako muntu milomo. I kyabine, mo munenena ne dipepala dimo (The Economist) amba, “kutyiba milomo nako i konka kasusu.” Lelo kasusu ka uno muswelo kakapwa namani, ne kutyiba milomo kuno kekubwanikapo kwepukwa? Pa kulondolola kino kipangujo, tujingululei bidi bintu bimo bilengejanga bantu batyibe milomo.

I Bika Bilengejanga Bantu Batyibe Milomo?

Mwanda waka bantu basakanga kutyiba milomo pa kyaba kya kwikala bakubulwa budimbidimbi? Ku bamo, kutyiba milomo ko kashinda kapēla—pakwabo ko kamo kete kadi’ko—ka kumona byobasaka. Kyaba kimo, majika-kanwa epukijanga muntu kupebwa mfuto. Bavule pobamona bantu ba kipolitike, bampulushi, ne bazuji kebabangile myanda ya kutyiba milomo, pakwabo ne abo bene batyiba’yo, nabo balondanga kifwa kyabo.

 Kutyiba milomo pa kutāla, ke kwitabijibwa na bavule, ku mfulo o ke mwikadila. Bantu batambulanga mfutwa ya bulanda bamonanga bu kebadipo na kikwabo kya kulonga. Balomba majika-kanwa amba bekale’ko na būmi buyampe. Boba batambula bya majika-kanwa ne boba bebapa’byo kebavudilepo kupebwa mfuto, o mwanda bavule kebakikande’byopo. Mulopwe Solomone wānene amba: “Mutyibilo wa pa mingilo mibi ne kufikijibwapo bukidi mpika, po pa mwanda’o mutyima wa bāna ba bantu utá byamwiko’tu ko badi kulonga bibi.”—Musapudi 8:11.

Nkuni ibidi isonshila mudilo wa kutyiba milomo i mwino ne lwiso. Pa mwanda wa mwino, meso a bantu boneke ke masabike, keakimonepo masusu asusuka bakwabo pangala pa milomo yobebaningila bebatyibe, babingija mpalo ya buzazangi mwanda’tu mo mu kamweno kabo. Abo benda bongwija mpeto, lwiso lwabo nalo po pene lwenda lwibweja’ko. Pa kino, Solomone wānene amba: “Yewa usanshilwe ndalama kakekutapo ku ayo, ehe, nansha wa kusanswa bungibungi ne ntundubuko.” (Musapudi 5:10) Lwiso shalo lukokeja kusokwela muntu lupeto, ino lupūtanga meso ku kutyiba milomo ne ku kujilula bijila.

Mwanda mukwabo keufwaninwe kwilwa i mwingilo wingila mulopwe wakubulwa kumweka wa ino ntanda, yewa witwa na Bible bu Satana Dyabola. (1 Yoano 5:19; Kusokwelwa 12:9) Satana ye mwine ulengeja kwikale kutyiba milomo. Majika-kanwa atabukile onso bukata i oa obāswele kupa Kidishitu kudi Satana. Amba: ‘Malopwe onso nkupa’o shi umfukatyile ne kuntōta.’—Mateo 4:8, 9.

Yesu kādipo utyibika milomo, wāfundije ne balondi bandi kwikala uno muswelo. Lelo bufundiji bwa Kidishitu bukokeja kwikala bu kingidilwa kibwanya kupwa kutyiba milomo kwa mu ano mafuku? Kishinte kilonda’ko kikabandaula kino kipangujo.