Minjiki Isangaja Leza

Minjiki itwanga bu “busendwe bwa kalā, bwa kibutwila kupita busendwe bulumbuluke bo-bonso.” I kya buntu kya kutendelwa pamo’nka bwa kunena ludimi, mwanda kishiyañanyanga bantu na banyema. Minjiki ilangulanga masenda, itobala pa kumvwana, ikunka ku mutyima, kupityidila ikokeja kusangaja Leza.

BIBLE witulombolanga amba Isalela wādi muzo wa batuimba. Minjiki bwādi “busendwe bukatampe mu myaka isekunwinwe mu Bible,” mo mushintulwila dibuku dimo (Unger’s Bible Dictionary). Difuku ne difuku mu būmi bwabo bādi bemba ñimbo ne komba byombanwa mu butōtyi bwabo. Ino diwi dya muntu dyo dyādi dingidijibwa mpata mu buimba bwabo.

Mulopwe Davida wātongele bantunguluji umbukata mwa bene Levi, ba kwikala “mu bwingidi bwa kwimba” mu tabenakulo, kumeso kwa kufikidija tempelo yāubakilwe na wandi mwana Solomone. (1 Bilongwa 6:31, 32) Dikumbo dya kipwano dyelekeja kwikala’po kwa Yehova pa kufika’dyo mu Yelusalema, Davida wākwata mpangiko ya bene Levi bamo bekale ba “[kuvuluka] ne kufwija, ne kutendela Yehova.” Bāpūkija pamo kimbo kya mitendelo “ne tupindo ne nsense; ne . .  . membo [itenda] pakatampe . . . ne bimpungidi.” Bano bana-balume “batongibwa [pa dijina] pa dijina kufwija Yehova, mwanda kanye kandi [i] kaendaenda’tu nyeke.”—1 Bilongwa 16:4-6, 41; 25:1.

Mu Mitōto, mukanda wa mu Bible uvudile kulangija bantu buimba, mutanwa divule kitundaijo “lusa lwandi [Yehova] i lwa nyeke.” Kifwa, kino kitundaijo kyo kipindi kya bubidi kya vese ne vese mu mavese 26 a Mutōto wa 136. Mufundi umo wa Bible unena’mba: “Bwīpi bwakyo bo bwikilengeje kikale kipēla ku milomo ya bantu. Muntu yense wivwana’kyo, kakolelwapo kwikivuluka.”

Binenwa bya peulu pa mitōto bilombola amba byombanwa nabyo byādi bingidijibwa bininge. Mutōto wa 150 utela kimpungidi, lunsense, luyamba, kapindo, ne lubembo, pamo ne  madimba. Inoko, kintu kileta muneñenya mpata i diwi dya muntu. Vese 6 usoñanya’mba: “Bintu byonsololo [byesa] bitendele Yehova. Tendelai Yehova.”

Minjiki isokolanga ne bidi ku mutyima, o mwanda mu myaka isekunwinwe mu Bible, kinku kya bulanda kyādi kimbija bantu ñimbo ya madilo. Inoko ñimbo ya uno muswelo keyādipo imbwa kyaba ne kyaba mu Isalela. Dibuku dimo dishintulula Bible, Étude perspicace des Écritures, * dinena’mba: “Mu ñimbo ya mitompwe ne ya madilo mo mumo kete mwādi mwimbwa mwimbilo wa kutōba kupita’ko mwimbilo wa diwi lubembo, wa milenga ne wa kumonga na mashīkula bitupu.”

Yesu ne batumibwa bandi bakikōkeji bāimbile mitendelo kudi Yehova mu bufuku bukya ke lufu lwandi, mobimwekela i lwimbo lwa binenwa bya mu Mitōto ya Halele lobātembele. (Mitōto 113-118) Bine, luno lwimbo lwākweshe bana-babwanga ba Yesu bāyuka kutyumwina umanwi bushiyena bwa kushibwa na Mfumwabo! Ne kusumininwa kwabo kwa kushala bengidi bakikōkeji ba Yehova, Mfumu Mukatampe wa diulu ne ntanda, nako kwāikala na mushike pa kutundaija’bo misunsa itano mituntulu kitundaijo “ke-luntu lusa lwandi lulādilanga monka nyeke.”—Mitōto 118:1-4, 29.

Bene Kidishitu babajinji ba mu Efisesa ne mu Kolose nabo bādi bemba ‘mitōto ne mitendelo kudi Leza’ (ko kunena’mba “ñimbo ya butōtyi”). Kadi bādi bemba ne “ñimbo mikwabo ya [ku] mushipiditu” mu mityima yabo. (Efisesa 5:19; Kolose 3:16) Bāingidije ne byakanwa byabo senene mwanda wa kulupula mitendelo mu ñimbo ne mu binenwa byabo. Ne Yesu nandi wānene amba bilupuka “mu kanwa i byōyujije kala ku mutyima,” mwene i amo?—Mateo 12:34.

Minjiki Ifityija Leza Mutyima

Ke minjiki yonsopo itelelwe mu Bible isangaja Leza. Tala bidi mwanda wālongekele ku Lūlu lwa Shinai, kwātambwidile Mosesa Bijila, ne Mbila Dikumi’mo. Lelo i bika byāivwene Mosesa pa kutūka ku lūlu? Kāivwenepo “diwi dya [ñimbo ya] batyumuna bakwabo,” kadi kedyādipo “diwi dya [ñimbo ya] boba badila mwanda wa kutyumuka, ehe,” ino “i bityityila bya boba bemba.” Ino yādi minjiki ya butōtyi bwa bilezaleza, o mwanda yāfityije Leza mutyima, yāfikija ne batuimba bayo kubwipi kwa 3 000 ku lufu.—Divilu 32:18, 25-28.

Bantu bakokeja kubunda, kuja ne kusangela minjiki ya miswelo yo-yonso, ino ke yonsopo isangajanga Leza. Mwanda waka? Polo Mutumibwa mwine Kidishitu ushintulula amba: “Abo bonso i bapye-mambo, bakadikile pa ntumbo ya Leza.” (Loma 3:23) Mitwe ya myanda ya minjiki mivule ilupulwa imanine pa bisela bya bujentaila bya kuvuluka bumeni, pa lufundijo lwa kubulwa kufwa kwa muya wa muntu, ne pa butōtyi bwa Madia amba ye “inandya Leza.” Ino nkulupilo ne bisela bifutulwijanga Leza wa bubinebine, mwanda i bishile na myanda isokwelwe mu Bible, Kinenwa kyandi kya ku bukomo bwa mushipiditu.—Kupituluka 18:10-12; Ezekyele 18:4; Luka 1:35, 38.

Tonga Minjiki na Tunangu

Kutonga ñimbo ya kwivwana mu minjiki ya dyalelo i kukutakane. Mputo ya madishike i mipungilwe kukoka bampotyi bapote minjiki yonso ilupulwa. Ino mutōtyi wa Leza usaka kumusangaja ufwaninwe kudyumuka ne kutonga ñimbo na tunangu kutyina amba wakaponena pa ñimbo imbwa ku kanwa ne yombwa mu byombanwa imanine pa nkulupilo ya bubela ya mitōtelo, pa busekese ne pa butōtyi bwa bademona.

Albert, wāingile dibajinji bu mishonele mwine Kidishitu mu Afrika, unena amba kādipo na mikenga mivule ya komba’mo piano. Inoko wādi wivwana kyaba ne kyaba madishike kampanda aāselele. Albert pa kujokela mu ntanda yabo, wāshilula kupempula bipwilo bya bwine Kidishitu bu mutadi wendakana. Kitatyi kyandi kya kuteja minjiki kyatyepa. Unena’mba: “Ñomba wami onswile i Beethoven. Mu bula bwa myaka, naungwijije ñimbo yandi, ya byombanwa bileululwe, ya solo pa solo, ya na mawi bitupu ne ya kwikūkila.” Wādi uloelelwa mpata pa kuteja ino ñimbo. Eyo, muntu ne muntu udi shandi na minjiki yaswele, ino byotudi bene Kidishitu, tufwaninwe kulama madingi a Polo, wānene amba: “Byonso byo mulonga, shi kudya, shi kutoma, shi bika, shi bika, byonsololo, longelai’byo monka mu ntumbo ya Leza.”—1 Kodinda 10:31.

Minjiki ne Kwipāna

Kintu kibajinji kyadi kiswele Susie i minjiki. Ushintulula’mba: “Nashilwile komba piano na  myaka 6, lusuba lwa kizungu na myaka 10, ku mfulo ke lunsense na myaka 12.” Kupwa Susie wakafunda ku masomo a minjiki (Royal College of Music) a mu Londoni, Angeletele, mwanda wa kwifunda lunsense. Wafunda myaka iná mituntulu na ñomba wa lunsense mutumbe mwine Espanye, mwaka mukwabo wafunda ku masomo a buomba etwa bu Paris Conservatoire, waenda ntumbo mu myanda ya minjiki, aku ye mapolome mutungalongo a buomba bwa lunsense ne a kufundija bantu piano.

Mwenda mafuku, Susie watwela mu kipwilo kya Batumoni ba Yehova mu Londoni. Wamona amba umbukata mwa balunda nandi Batumoni mudi kwita mutyima kwabinebine ne buswe. Ebiya buswe bwandi padi Yehova bwashilula kutama bityebitye, bupyasakane bwandi mu mwingilo bwamutonona akimbe muswelo wa kumwingidila. Kino kyamufikije ku kwipāna ne ku kubatyijibwa. Unena’mba: “Būmi bwa kwipāna ke kyadipo kintu kyeni kondi, mwanda nadi kala mwipāne mu kaji ka minjiki būmi bwami bonso.” Ino bwino bwandi bwa buomba bwashilula kutyepa pa kusaka kukōkela ku lubila lwa Yesu lwa kwipāna mu mingilo ya bwine Kidishitu ya kusapula myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza.—Mateo 24:14; Mako 13:10.

Lelo wiivwananga namani pano papityija kitatyi kityetye kete mu komba minjiki? “Kyaba kimo ntompolanga amba nkikidipo na kitatyi kivule kya kupituluka’mo,” ye aye unena, “ino nansha byobidi namino ñombanga byombanwa byami ne kuloelelwa minjiki. Minjiki i kyabuntu kya Yehova. Pano ponatangidija mwingilo wandi kumeso po pene ponaloelelwa’yo mu būmi bwami.”—Mateo 6:33.

Minjiki Isangaja Leza

Ba Albert ne Susie pamo ne Batumoni ba Yehova kubwipi kwa midiyo isamba batendelanga Yehova Leza na minjiki kitatyi ne kitatyi. Kokwa kobibwanika, kupwila kwa bwine Kidishitu kobapwidilanga mu Mobo a Bulopwe mu matanda 234 kushilulanga ne kuvuika na kwimbila Yehova. Bembanga ñimbo milumbuluke imanine pa Bisonekwa, bapūkija mawi, amo makatakata, makwabo matyetye, batendela Yehova Leza.

Bemvwaniki bonso kiundaunda batululanga mawi abo na kyanga, bemba amba Yehova i Leza witutele mutyima (Lwimbo 44). Bemba lwimbo lwa kutendela Yehova (Lwimbo 190). Ñimbo yabo ilombolanga nsangaji ne biselwa byobadi nabyo mu bu bana na bana bwa bwine Kidishitu, mu būmi bwa bwine Kidishitu ne mu ngikadilo ya bwine Kidishitu. Kintu kikwabo kineñenye ñimbo yabo i mileulwilo mishileshile ya mawi yāleulwile’yo Batumoni ba mu Azia, mu Ostrali, mu Bulaya, ne mu Amerika wa Kungala ne wa Kunshi pa kubunda’yo. *

“Banwe imbai kudi Yehova lwimbo lupya. Imbai kudi Yehova ntanda yonso. Imbai kudi Yehova, [eselai] dijina dyandi,” bino byo bishima byādi bishilulwa nabyo kitembo kya lwimbo lwa bulopwe lwālembelwe mu mafuku a mulembi wa mitōto. Ubweja’ko amba: “Lombolai lupandilo lwandi mafuku onso, mo bukila, mo bukila. Sapulai ntumbo yandi umbukata mwa mizo, ne mīngilo yandi ya kutendelwa umbukata mwa bantu bonso.” (Mitōto 96:1-3) Kino kyo kiloñanga Batumoni ba Yehova mu kibundi kyenu, bakwita nobe wilunge nabo mu kwimba ino mitendelo. Enda ku yabo Njibo ya Bulopwe, bakakutundaila’ko biyampe, mwanda ko kokokeja kuyuka mwa kutendelela Yehova na minjiki imusangaja.

[Kunshi kwa dyani]

[Kifwatulo pa paje 20]

Bembanga Mitendelo kudi Yehova.