Lukulupilo lwa Lusangukilo I Lwabinebine!
Lukulupilo lwa Lusangukilo I Lwabinebine!
“Nkulupile kudi Leza na’mba; kusanguka kwa bafu kudiko.”—BILONGWA 24:15.
1. Mwanda waka tufwaninwe kukulupila mu lusangukilo?
YEHOVA witupele buluji bushikate bwa kukulupidila mu lusangukilo. Kinenwa kyandi kitusapwila amba bafwe bakasanguka, bakekala bōmi monka. Kadi mpango yandi pa boba balēle tulo mu lufu ikafikidila binebine. (Isaya 55:11; Luka 18:27) I bine, Leza ke mupwe kala kulombola bukomo bwandi bwa kusangula bafwe.
2. Lukulupilo lwa lusangukilo ludi na kamweno’ka kotudi?
2 Kukulupila mu mpango ya Leza ya kusangula bafwe kupityila kudi Yesu Kidishitu wandi Mwana kwitukwashanga mu bitatyi bya njia. Kwikala na lukulupilo amba lusangukilo ludi’ko binebine kwitupanga kadi bukomo bwa kulama bululame bwetu kudi Tata wetu wa mūlu, nansha ke mu kyaka kya lufu. Nanshi shi tubandaule myanda isonekelwe mu Bible ya bantu bājokēle monka ku būmi, lukulupilo lwetu lotukulupile mu lusangukilo lukakomejibwa. Bino bingelengele byonso byālongelwe ku bukomo bwa Mfumwetu Mulopwe Yehova.
Bātambwile Bafwe Babo Kupityila ku Lusangukilo
3. Ediya wāpelwe bukomo bwa kulonga bika pāfwile mwanā lolo umo wakishala wa mu Zelefata?
3 Mutumibwa Polo wāpitulukile na nsangaji yonso mu myanda ya lwitabijo lwādi na batumoni ba Yehova ba kumeso kwa bwine Kidishitu, wāsoneka’mba: “Bāna-bakaji nabo batambwile bafwile babo pa kusanguka’bo.” (Bahebelu 11:35; 12:1) Umo mu bano bana-bakaji i wakishala mulanda wa mu Zelefata, kibundi kya mu Fenisea. Wāikele kutundaila Ediya mupolofeto wa Leza na kizaji, o mwanda mu kingelengele, bukula ne māni andi kebyāpwilepo mu bula bwa kipupo kya nzala kyādi kya kumupitula aye ne mwanandi mwana-mulume. Mwenda mafuku, mwana wāfwa, Ediya wāmulādika pa butanda kalombela, wētandabika padi mwana’wa misunsa isatu mituntulu, kaabija’mba: “A Yehova Leza wami, nakwisashila, na’mba mūya wa uno mwana uno’u witolele monka mwadi.” Leza wājokeja muya, ko kunena’mba būmi, munda mwa mwana. (1 Balopwe 17:8-24) Langa’po bidi nsangaji ya uno lolo wakishala pa kumona lwitabijo lwandi lupalwa mpalo ya kwimwena lusangukilo lubajinji—lwa wandi mwana muswe, wandi wa kwibutwila!
4. I kingelengele’ka kyālongele Edisha mu Shuneme?
4 Mwana-mukaji mukwabo wātambwile mufwe wandi kupityila ku lusangukilo wādi ushikata mu kibundi kya Shuneme. Wāikele na kanye padi mupolofeto Edisha ne mwingidi wandi, nansha byaādi mukaja mwana-mulume mununu. Ko kupalwa wāpalwa mpalo ya kubutula mwana. Myaka pa kupita’po, wāityija mupolofeto, nandi wāiya, wātana mwana mufwe, ulēle kitantala mu njibo. Penepo Edisha wālombela, wālonga’po ne bintu kampanda, “ngitu ya mwana’wa ke yenda ikaba.” Ebiya “mwana waasula misungu isamba-ibidi, ponkapo mwana’wa waputula meso andi.” Luno lusangukilo lwāsangeje mpata inamwana ne mwana mwine. (2 Balopwe 4:8-37; 8:1-6) Bine, ikekala nsangaji mikatampe mpata pobakasangulwa pano pa ntanda mu “lusangukilo lutabukilemo buya”—lwa kwikala nyeke bōmi, kufwa dikwabo mpika! Kino kyo kintu kyotufwijija’ko Yehova, Leza wa buswe ne wa lusangukilo!—Bahebelu 11:35.
5. Edisha utalwanga namani na kingelengele kyālongekele kunyuma kwa lufu lwandi?
5 Edisha pa kufwa wajikwa, Leza wāpele mikupa yandi bukomo bwa mushipiditu sandu. Tutanga’mba: “[Bene Isalela kampanda] byo bādi bajika muntu, talapo bidi bamona kibumbo kya [bene Moabu] kiya; ino baela muntu’wa mu kibundu kya Edisha; penepo [muntu ufwile] pa kutenga ku bikupa bya Edisha, wasanguka kaimene ne maulu andi.” (2 Balopwe 13:20, 21) Bine, uno muntu kābudilwepo kutulumuka ne kusangala mpata! Langa’po bidi nsangaji ikekalwa nayo pa kumona baswe betu basanguka ke bōmi mungya mpango ya Yehova Leza keidi mwa kubudilwa kufikidila!
Mwanā Leza Wāsangwile Bafwe
6. Yesu wālongele kingelengele’ka kubwipi na kibundi kya Neni, ne kino kitutala namani?
6 Yesu Kidishitu, Mwanā Leza witupele buluji bushikate bwa kwitabijija amba bafwe bakasangulwa, na kikulupiji amba bakapebwa būmi bwa nyeke. Kintu kyālongekele kubwipi na kibundi kya Neni kitukwasha tuyuke amba kingelengele kya uno muswelo kikalongeka ne kumeso kotwenda’ku na bukomo bupāna Leza. Kyaba kimo, Yesu wētene na bantu baselele umbidi wa nsongwalume benda kukeujika panja pa kibundi. Wādi mwana umo kete wa mukaja mufu. Yesu wānena uno lolo amba: “Kokidila mipolo!” Penepo wātenga ku kitalu, kanena’mba: “Abe nsongwalume! nakunena: Languka!” Ponka’po wābuka kashikete, ne kunena kanena. (Luka 7:11-15) Eyo, kino kingelengele kikomejanga pototo lukulupilo lwetu amba lusangukilo ludi’ko binebine.
7. Myanda ya mwanā Yelusa mwana-mukaji yāpityile namani?
7 Ivwana ne mwanda wātene Yelusa, mukatampe wa kulela shinakoka mu Kapanama. Wāityile Yesu amba āye amukwashe pa misongo ya wandi mwana mwana-mukaji wa myaka 12, wādi pabwipi na kufwa. Kepāijijepo, bāmusapwila amba obe mwana wafu. Ino Yesu wākankamika Yelusa mutumbukwe mutyima, amba ikala na lwitabijo, ko kwenda wāenda nandi ku yandi njibo kwādi kudila bantu kibumbo. Yesu wēbanena’mba: “Mwana kafwilepo i mu tulo mwādi.” Ino abo bāmusepa, mwanda mwana wādi mufwe binebine. Kintu kyādi kisaka kulombola Yesu i kino, bantu bakokeja kusangulwa ke bōmi, monka mulangwilwanga muntu wādi ulēle mu tulo twa bukū. Wākwata nsongwakaji ku kuboko, wāmunena’mba: “Abe nsongwakaji, nakunena languka.” Nandi wālanguka ponka na ponka, “bambutwile bandi baana bikatampe” ne kusangala byamwiko. (Mako 5:35-43; Luka 8:49-56, MB) I bine, bantu ba mu bisaka bivule ‘bakāna bikatampe’ pobakamona baswe babo bāfwile ke bōmi mu paladisa pano pa ntanda.
8. Yesu wālongele bika ku kibundu kya Lazalasa?
8 Lazalasa wāfwile papita mafuku aná matuntulu, ye kwanza Yesu kafika ku kibundu kyandi, wānena bafundule dibwe dyādi dishityilwe ku ntwelelo. Aye upwa’tu kulombela ku meso a bonso bādi babandila, mwanda wa bayuke amba bukomo bwaingila nabo butamba kudi Leza, wāningija diwi amba: “Abe Lazalasa, lupukamo!” Bine nandi wālupuka! Makasa ne maulu papo kasha apombwa bisandi byobāmujikile nabyo, ne mu mpala mwandi mupūte kipeta kya mbwija. Yesu wānena’mba: “Muvungululeimo, ēnde.” Bantu bavule bāile kusenga ba Madia ne Mata, banababo na Lazalasa, bāitabija mudi Yesu pa kumona kino kingelengele. (Yoano 11:1-45) Mwene ino nsekununi ikupa nobe lukulupilo amba baswe bobe bafwile bakokeja kusangulwa ne kwikala na būmi mu ntanda impya ya Leza?
9. Mwanda waka tukulupile amba ne pano pene Yesu ubwanya kusangula bafwe?
9 Yesu wātumīne Yoano Umbatyiji wādi mu kifungo uno musapu ukankamika mutyima’mba: “Bampofu bamona meso, . . . kadi bafu [nabo] basangulwa.” (Mateo 11:4-6) Yesu wāsangwile bafwe paādi pano pa ntanda, nanshi pano po pene pabwanya kwibasangula mwanda ke kipangwa kya ku mushipiditu kya bukomokomo kipelwe lupusa na Leza. Yesu i “lusangukilo ne būmi,” o mwanda tuseñwanga mpata pa kuyuka amba panopano ponka “bonso badi mu bibundu bivulukwa bakevwananga diwi dyandi ne kukatamba’mo”!—Yoano 5:28, 29; 11:25, NW.
Nsangukilo Mikwabo Ikankamika Lukulupilo Lwetu
10. Shintulula lusangukilo lubajinji luyukene lwa muntu wāsangwilwe na mutumibwa, lelo lwāpityile namani?
10 Yesu pa kutuma batumibwa bandi bu basapudi ba Bulopwe, wēbasoñenye “ne kusangula bafu.” (Mateo 10:5-8) Inoko, pa kusangula bafwe, bādi banenwe kwisumbidila bukomo bwa Leza. Mu Yopa, mu 36 K.K., mwāfwile mwana mukaji mwine Leza witwa dya bu Dokasa (Tabita). Bantu bavule bāmudila mwanda wādi ulonga biyampe, kubadila’mo ne bakaji ba bafu bafudilwe baādi ulongela bisandi. Bana-babwanga bālongolola byonso mwa kumujīkila, bātuma ne mikendi ya kuketa mutumibwa Petelo, mobimwekela bādi basaka āye ebasenge. (Bilongwa 9:32-38) Petelo wāpanga bonso bādi mu njibo ya peulu, kalombela’mba: “Abe Tabita languka!” Ponka’po wāpūtula meso, wāshikata, wākwata Petelo ku kuboko, Petelo wāmwimika. Luno lusangukilo lubajinji luyukene lwa muntu wāsangwilwe na mutumibwa, lwālengeje bavule bāitabija. (Bilongwa 9:39-42) Kadi lwitupa netu buluji bukwabo bwa kukulupidila mu lusangukilo.
11. I lusangukilo’ka lwa mfulo lusekunwinwe mu Bible?
11 Lusangukilo lwa mfulo lusekunwinwe mu Bible lwālongekele mu Toasa. Pāimene’mo Polo mu lwendo lwandi lwa busatu lwa bumishonele, wānena’mo dishikulu dilampe kufika’nka ne pa midi ya bufuku. Nsongwalume umo utelwa dya bu Yutekusa wāubikwa na bukōke, pakwabo na kyanga kya binanu bivulevule ne kibumbo kya bantu bādi’mo, wāpona mu tulo kalēle, ku mfulo wāpuluka pa dilolo dya pa kapala ka busatu. Abo pa kwiya “kumuboya wafwile kala.” Polo wāponena padi Yutekusa, wāmufumbakanya kanena bādi’po amba: “Kemukilengai lunwa, ke-muntu muya wandi ukidi monka.” Pano Polo wādi usaka kunena amba būmi bwa nkasampe bubamujokelejibwa monka. Bonso bādi’po “basengibwa ku mityima pakatampe pēne.” (Bilongwa 20:7-12) Ne dyalelo nadyo bengidi ba Leza basengibwanga bikatampe pa kuyuka amba bapwani nabo mu mwingilo wa Leza bakemwena kufikidila kwa lukulupilo lwa lusangukilo.
Lusangukilo—Lukulupilo lwa Tamba Kalā
12. I kikulupiji’ka kyālombwele Polo ku meso a Fidiki Mbikavu mwine Loma?
12 Polo paādi wimuka ku meso a Fidiki Mbikavu mwine Loma, wāletele buno bukamoni amba: “Ngitabija bintu byonso b[inenwe] mu mukanda-wabijila, ne byalembelwe ku bapolofeto. Ne byo nkulupile kudi Leza na’mba; kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.” (Bilongwa 24:14, 15) Lelo bipindi bya Kinenwa kya Leza, kifwa “mukanda-wabijila,” binena namani pa lusangukilo lwa bafwe?
13. I kika kinenenwa amba Leza wākumwine ku mwanda wa lusangukilo mu bupolofeto bubajinji bwaānene?
13 Leza mwine wākumwine ku mwanda wa lusangukilo kitatyi kyaānene bupolofeto bubajinji mu Edena. Wātyibila Satana Dyabola, “nyoka wa kala na kalā,” nsambu amba: “Nkatūla mushikwa pa bukata bwa abe ne mwana-mukaji ne pa bukata bwa lukunwa lobe ne lukunwa lwandi. Ukakusonsakanya mu mutwe, nobe ukamusonsakanya mu kapondo.” (Kusokwelwa 12:9; Ngalwilo 3:14, 15, NW) Kusonsakanya mu kapondo ka lukunwa lwa mwana-mukaji kwādi kushintulula kwipaya Yesu Kidishitu. Luno lukunwa lwādi nalo lunenwe kusonsakanya mutwe wa nyoka, ko kunena amba Kidishitu wādi unenwe kusangulwa bidi mu bafwe.
14. Yehova ‘ke Leza wa bafwepo, ino i wa bōmi,’ mu buluji’ka?
14 Yesu wānene amba: “Mosesa walombwele pa kimuna’mba, bafu basangukanga pa kutela Yehova, Leza wa Abalahama, ne Leza wa Isake, ne Leza wa Yakoba. Ino aye kadi[po] Leza wa bafu, mhm, aye i wa bōmi.” (Luka 20:27, 37, 38; Divilu 3:6) Ba Abalahama, Isake, ne Yakoba bāfwile tamba kalā, inoko mpango ya Leza ya kwibasangula byoikafikidila byabinebine, kwadi aye badi pamo’nka bwa bōmi.
15. Mwanda waka Abalahama wādi na bubinga bwa kukulupidila mu lusangukilo?
15 Abalahama wādi na bubinga bwa kukulupidila mu lusangukilo, mwanda aye ne Sala wandi mukaji, bādi ke banunu, bafwe mu myanda ya kubutula bana, ino Leza wēbasula lubutulo mu kingelengele. Luno lwādi pamo’nka bwa lusangukilo. (Ngalwilo 18:9-11; 21:1-3; Bahebelu 11:11, 12) Isake wabo mwana pa kubwanya myaka kubwipi kwa 25, Leza wānena Abalahama akamulambule. Inoko, aye Abalahama kasake’tu kwipaya Isake, mwikeulu wa Yehova wāmukala kuboko. Abalahama “[wādi u]fwatakanya’mba: Leza uyūkile kumusangula [Isake] ne mulufu mwine; e konka kadi kwāmutambwidile bwa kyelekejo.”—Bahebelu 11:17-19; Ngalwilo 22:1-18.
16. Pano palēle Abalahama tulo mu lufu, wilaijanga bika?
16 Abalahama wādi ukulupile mu lusangukilo mu buludiki bwa Meshiasa, Lukunwa lwālailwe. Mwanā Leza wājingulwile lwitabijo lwa Abalahama aye papo kābutwilwe pano pa ntanda. O mwanda paāile ke Yesu Kidishitu, muntu wa mashi ne mema, wālombwele Bayuda amba: “Abalahama mukulutuba wenu wansepelele’mba: Nkamumonangapo pa mwaka wandi.” (Yoano 8:56-58; Nkindi 8:30, 31) Abalahama pano ulēle tulo mu lufu, wilaija lusangukilo lwa kukekala na būmi mu Bulopwe bwa Meshiasa wa Leza.—Bahebelu 11:8-10, 13.
Bukamoni Budi mu Bijila ne mu Mitōto
17. Lelo “bintu byonso b[inenwe] mu mukanda-wabijila” bifunkila namani pa lusangukilo lwa Yesu Kidishitu?
17 Lukulupilo lwa Polo mu lusangukilo lwādi lukwatañene na “bintu byonso b[inenwe] mu mukanda-wabijila.” Leza wāsapwidile bene Isalela amba: “Mukaleta kīta kya mulakisho wa mwangulo wenu kudi [kitobo]. Kadi ukapepeja kīta’kyo ku mpala ya Yehova [mu difuku dya 16 Nisane], amba kitambulwe po mudi.” (Levi 23:9-14) Kepabulwe padi Polo wāvulukile kino kijila kitatyi kyaāsonekele amba: “Kidishitu wasangulwa mu bafu, ke kipa kibajinji kya boba balāla mu tulo [ke lufu kadi].” Yesu i “kipa kibajinji,” o mwanda wāsangwilwe mu difuku dya 16 Nisane, 33 K.K. Kupwa, mu bula bwa kwikala’po kwandi, kwādi kwa kwikala lusangukilo lwa ‘bipa bilonda’ko’—balondi bandi bashingwe-māni.—1 Kodinda 15:20-23; 2 Kodinda 1:21; 1 Yoano 2:20, 27.
18. Petelo wālombwele muswelo’ka amba lusangukilo lwa Yesu lwālailwe kala mu Mitōto?
18 Mitōto nayo inena myanda ya lusangukilo. Mu difuku dya Pentekosa, mu 33 K.K., mutumibwa Petelo wātelele binenwa bya mu Mitōto 16:8-11 amba: “Davida wamunenene [Kidishitu]’mba: Namwene Yehova mafuku onso nyeke mu meso ami. Ke-muntu aye udi ku lundyo lwami nami ne kujinakana mpika. Po pa mwanda wikadile ne mutyima wami, to-o!! Ne ludimi lwami nalo lubasepelela. Pakwabo napo’mba: Mubidi wami ukēkalanga ukulupile. Mwanda, abe kukanshīlapo muya wami mu kalunganyembo. Nansha kumupana uno obe ukola abole bubole, mhm.” Petelo yenka wābweja’ko amba: “[Davida] wadi ke mumone’byo kala po pānenene bino’bi byakusanguka kwa Kidishitu amba, kakashībwapo mu kalunganyembo nansha mubidi wandi kubola’o bubole, mhm. Kadi uno Yesu aye, Leza wamusangula.”—Bilongwa 2:25-32.
19, 20. Petelo wātelele kitatyi’ka myanda idi mu Mitōto 118:22, ne kino kikwatañene namani na lufu ne lusangukilo lwa Yesu?
19 Mafuku abala-anga pa kupita’po, Petelo wāimana ku meso a Sanhedrini, wātela dikwabo binenwa bya Mitōto. Wālondolola bādi bamwipangula mwaabelwila kilemafu wa lulombo amba: “Yūkai bānwe bonsololo, ne bene Isalela bene kumo’mba, i monka mu dijina dya Yesu Kidishitu wa Nazala o mwaipaīle bānwe ku [mutyi], ye enka Leza wamusangwile mu lufu, i monka mudi aye mwāimanina muntu uno mu meso a bānwe bonso ke mutuntulu. Aye [Yesu] dyo dibwe dyo mwakobakenye bānwe bakushimika, nanshi pano dibālamuka dyo ke dya mutwe wa difinko. Kadi mutupu mukwabo, nansha umo, wakupandilwako, ke-muntu muno munshi monso mutupu dijina dikwabo dipebwe ku bantu mo tuswa kupandilamo.”—Bilongwa 4:10-12.
20 Petelo utela pano binenwa bya Mitōto 118:22, amba bino’bi bilombola lufu ne lusangukilo lwa Yesu. Bayuda bāpelele Yesu mwanda bādi batononwa na bendeji babo ba mitōtelo. (Yoano 19:14-18; Bilongwa 3:14, 15) ‘Bashimiki bākobakenye dibwe’ na kwipaya Kidishitu, ino dino ‘dibwe dyāalamuka ke dya mutwe wa difinko’ pa kusanguka kwa Yesu ke mushipiditu wa ntumbo momwa mūlu. Monka mwānenene’kyo mulembi wa mitōto, “kīne kino’ki i kilongwe na Yehova.” (Mitōto 118:23) Kwalamuna “dibwe” ke dya Mutwe wa difinko i kuzunzula kuzunzwilwe Yesu bu Mulopwe Mutongwe.—Efisesa 1:19, 20.
Bakwatakanibwe na Lukulupilo lwa Lusangukilo
21, 22. Yoba wādi ukulupile bika, mungya kunena kwa Yoba 14:13-15, ne kino kiseñanga namani boba bafwilwa dyalelo?
21 Eyo, batwe ketwamwene kashā muntu musanguke mu bafwe, inoko nsekununi ya Bisonekwa yotwamona itukulupija amba lusangukilo ludi’ko binebine. Netu tukokeja kwikala na lukulupilo pamo na lwādi na Yoba, muntu moloke. Masusu pa kumutonda, wāabije amba: “Ii! [a Yehova] shi uswele kumfya mu Kalunga-nyembo, . . . ne kuntūnga kitatyi kifikile, ne kumvuluka. Shi muntu afwe, ekale mūmi monka’ni, a? . . . Shi abe ukēte, nankyo nka kwitaba; [mwanda] ukekalanga ne mutyima wa kuloelelwa ku mīngilo ya obe makasa.” (Yoba 14:13-15) Leza ‘ukaloelelwa ku mingilo ya makasa andi’ pa kwikala na mutyima wa kusaka kusangula Yoba. Bine, kino kitupa lukulupilo lukatampe mpata!
22 Muntu wa mu kisaka kyakaminwe Leza ukokeja kubela misongo mikomo, na mwābelele Yoba, padi ubwanya ne kushindwa na walwana, ke lufu kadi. Bafwidilwe bakashala badila bayoyokota, mwādidile Yesu pa lufu lwa Lazalasa. (Yoano 11:35) Ino bakasengwa ku mutyima mpata pa kuyuka amba Leza uketa boba bālamine mu ñeni yandi, nabo baketaba! Bakekala pamo bwa bantu bajoka mu lwendo lobadi bendele—pampikwa misongo nansha pebasansa pene, bakekala bakomo nkē.
23. Bantu bamo balombolanga namani kikulupiji kyobakulupile mu lusangukilo?
23 Mununu umo mwine Kidishitu wakikōkeji wafwile, banababo betabije basonekela wandi mwana’mba: “Ubafu’ko, tudi na bulanda mpata pa lufu lwa inobe. Ino panopano ponka, tusa kumutundaila—ne bupopoke bwandi, mukenke shē!” Bambutwile bajimije wabo mwana nabo banene amba: “Tutengele difuku dikalanguka Jason! Ukela meso koku ne koku kabandila Paladisa yaadi wabila. . . . Kino kitukunkanga ku mityima batwe bonso badi bamuswele amba netu tukatanwe’mo.” I bine, tufwijei’ko Leza mpata pa kuyuka kotwayuka amba lukulupilo lwa lusangukilo i lwabinebine!
Ukalondolola’po Bika?
• Kukulupila mu mpango ya Leza ya kusangula bafwe kudi na kamweno’ka kotudi?
• I myanda’ka isekunwinwe mu Bisonekwa itupa lukulupilo mu lusangukilo?
• I kika kinenenwa amba lusangukilo i lukulupilo lwa tamba kalā?
• I lukulupilo’ka lwitusenga pa mutyima lotufwaninwe kwikala nalo pa mwanda utala bafwile?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 10]
Ediya wāalwije būmi bwa nkasampe mwanā lolo umo wakishala na bukomo bwa Yehova
[Kifwatulo pa paje 12]
Yesu pa kusangula nsongwakaji mwanā Yelusa, bambutwile ba mwana bāana bikatampe ne kusangala byamwiko
[Kifwatulo pa paje 15]
Mu difuku dya Pentekosa 33 K.K., mutumibwa Petelo wālombwele pampikwa moyo amba Yesu i musangulwe mu bafwe