Ikalai na Ngikadilo ya Mutyima Yādi na Kidishitu

‘Leza upāna kūminina ne busengi emupe kwikala banwe bene na bene na ngikadilo ya mutyima imo yonka yādi na Kidishitu Yesu.’—LOMA 15:5.

1. Būmi bwa muntu bubwanya namani kwalamunwa na ngikadilo yandi?

 NGIKADILO ikadijanga būmi mu miswelo mishileshile. Ngikadilo ya mulēle nansha ya bupyasakane, ngikadilo miyampe nansha mibi, ngikadilo ya luma nansha ya kumvwañana, ngikadilo ya kutompola nansha ya kufwija’ko, yonso ino ikokeja kwalamuna muswelo ulonga muntu bintu ne muswelo umumona bakwabo. Muntu wa ngikadilo miyampe wikalanga na nsangaji, nansha shi udi mu bimyanda bikomo. Ino ku muntu udi na ngikadilo imbi, kekudipo kintu kyoloke, nansha shi—kunena na bubine—būmi i buyampe.

2. I muswelo’ka ufundanga muntu ngikadilo?

² Ngikadilo—miyampe nansha imbi—i kintu kifundwanga. I kyabine, i ya kwifunda. Dibuku dimo (Collier’s Encyclopedia) disambila pa mwana wa lukeke amba: “Ngikadilo yo-yonso yakekala nayo ufwaninwe kwiitambula nansha kwifunda’yo, monka mwatambwila nansha mwafundila ludimi nansha bwino bo-bonso.” Ayo ngikadilo mine tufundanga’yo namani? Eyo, nansha byotufundilanga’yo ku bintu bivule, inoko kifuko kyotudi’mo ne kisense byo bidi na lupusa kupita. Dibuku ditelelwe kungala dinena’mba: “Tufundanga nansha kutoma, pamo bwa batwe bamwa, ngikadilo ya boba botudi nabo kisense.” Myaka tununu ne tununu kunyuma, Bible wānene kintu kidingakene na kino amba: “Nanga ne bantu bañeni, nobe ukekala wañeni: Ino umpwani wa bivila ukamona malwa.”—Nkindi 13:20; 1 Kodinda 15:33.

Kifwa kya Ngikadilo Miyampe

3. I ani wāshile kifwa kilumbuluke mu mwanda utala ngikadilo, ne tukokeja kumwiula namani?

³ Mu bintu byonso, ne mu myanda itala ngikadilo mine, Yesu Kidishitu ye wāshile kifwa kilumbuluke kupita bonso. Wānene’mba: “Napu kwimushīla kala mwakulondela’mba, monka mo nemulongela nenu mukalongele monka.” (Yoano 13:15) Shi tusaka kwikala bwa Yesu, tufwaninwe bidi dibajinji kumuyuka. * Twifunda būmi bwa Yesu na mulangwe wa kulonga kyokya kitusoñenye mutumibwa Petelo amba: “Ko konka ko mwityilwe; ke-muntu Kidishitu nandi wemususukile, wemush[īla k]itompekejo kya kumulonda bānwe mu māyo andi.” (1 Petelo 2:21) Kitungo kyetu i kwikadidila’tu’nka na mwādi mwikadile Yesu. Kino kitala ne pa kutamija ngikadilo yandi ya mutyima.

4, 5. I kipindi’ka kya ngikadilo ya mutyima ya Yesu kilombwelwe mu Loma 15:1-3, ne bene Kidishitu bakokeja kumwiula namani?

⁴ Mu kwikala na ngikadilo ya mutyima ya Kidishitu Yesu mudi bika ne bika? Shapita 15 wa mukanda wa Polo kudi bene Loma witukwasha tulondolole kino kipangujo. Mu mavese matyetye mabajinji a uno shapita, Polo ufunkila pa ngikadilo ya kutendelwa ya Yesu na kunena’mba: “Bātwe bakomo tusele bukōkekōke bwa bakubulwa kukoma, ketukītōkeja’nka bātwe bene, ehe. Bātwe bonso, twikale kwitōkeja, au ku mutyima wa mukwabo, au ku mutyima wa mukwabo,  ne bintu biyampe mwakwitamijija. Ke-muntu aye Kidishitu kētōkejepo aye mwine ku mutyima wandi, mhm, nanshi monka mo kilembelwe’mba: Mutonko wa bakukutuka, ubamponena amiwa.”—Loma 15:1-3.

⁵ Pa kusaka bene Kidishitu beule ngikadilo ya Yesu, i bakankamikwe kwiteakanya kukwasha bakwabo mu bisakibwa byabo na mutyima wa kwityepeja, pa kyaba kya kukimba’ko kwisangaja enka abo bene. Bine, kusaka kwingidila bakwabo na mutyima wa kwityepeja i kayukeno kayukilwanga’po boba “bakomo.” Yesu muntu mukomo ku mushipiditu kupita muntu ye-yense pano panshi, wānene pa mwanda wandi amba: “Mwanā muntu, aye kaīdile’mba ēngidilwe mīngilo, mhm poso’mba ayeko ēbēngidile, ne kupana muya wandi ke kikūlwa kya bavule bene.” (Mateo 20:28) Byotudi bene Kidishitu, tufwaninwe netu kufikila pa kitungo kya kwingidila bakwetu, kubadila’mo ne boba “bakubulwa kukoma.”

6. Tukokeja kwiula Yesu namani mu ngikadilo yandi kitatyi kyaādi ulondwalondwa ne kutukwa mutonko?

⁶ Kayukeno kakwabo kalumbuluke kālombwele Yesu i kifwa kya milangwe yandi ne bilongwa byandi byādi nyeke biyampe. Kālekelepo nansha dimo ngikadilo imbi ya bakwabo yalamune ngikadilo yandi milumbuluke ya kwingidila Leza; ne batwe netu tufwaninwe kulongela monka. Wāūminine na kitūkijetyima, pambulwa kutompola kitatyi kyonso kyaādi utukwa ne kupangwapangwa mwanda wa kutōta kwaādi utōta Leza na kikōkeji. Wādi uyukile amba boba bonso bakimba kulongela bakwabo “bintu biyampe mwakwitamijija” bakalondwalondwa na ino ntanda ya bantu bakubulwa kwitabija ne bampikwa kwivwanija bintu.

7. Yesu wālombwele kitūkijetyima muswelo’ka, ne mwanda waka netu tufwaninwe kulongela monka?

⁷ Yesu wālombwele ngikadilo miyampe mu miswelo mikwabo. Kābudilwepo kitūkijetyima nansha dimo ku mutamba wa Yehova, ino wādi wilaija na kitūkijetyima kufikidila kwa mpango Yandi. (Mitōto 110:1; Mateo 24:36; Bilongwa 2:32-36; Bahebelu 10:12, 13) Kadi Yesu kādipo muntu wambulwa kitūkijetyima ku balondi bandi. Wēbanene’mba:  “Mwifundei kondi”; i bine, bufundiji bwandi bwādi būbaka, butūkija bantu mityima, mwanda aye wādi “muntu utalala.” Yesu kādipo witundula nansha kwitatula mwanda wādi na ‘bumvu pa mutyima.’ (Mateo 11:29, BB) Polo witukankamika kwiula ngikadilo ya Yesu mu bino bintu panena’mba: “Mwikale ne uno mutyima uno mwenu munda wadi ne Kidishitu Yesu; aye pa kwikala mu [muswelo wa] Leza, kafwatakenyepo [kwikisompola, ko kunena’mba kwikala mu ludingo lumo na Leza]; mhm, nanshi wēbudija aye mwine, pa kwalamuka mu [muswelo wa bu um]pika, ne kwa kifwa kya bu-bantu.”—Fidipai 2:5-7.

8, 9. (a) Mwanda waka tufwaninwe kwielela’ko kutamija ngikadilo ya kuleka kwisakila? (b) Mwanda waka ketufwaninwepo kuzoza shi tubeyuka amba ketulondangapo kifwa kyāshile Yesu, ne i kika kinenenwa amba Polo i kifwa kiyampe mu uno mwanda?

⁸ Kunena amba nsaka kwingidila bakwetu ne kutūla bisakibwa byabo kumeso kwa byami i kintu kipēla kunena mu kanwa. Ino kwibandaula ngikadilo yetu ya mutyima pakubulwa budimbidimbi kukalombola amba mutyima wetu keulēmenenangapo’nka ku kusaka kwingidila bakwetu. Mwanda waka? Dibajinji, mwanda tudi na mutyima wa kwisakila witupyanikile ba Adama ne Eva; dya bubidi, tushikete mu ntanda itumbija mushipiditu wa kwisakila. (Efisesa 4:17, 18) Nanshi kutamija ngikadilo ya kuleka kwisakila i kutamija milangwe ingi mishile na ya kibutwila kyetu kya bu bantu bakubulwa kubwaninina. Kino kilomba kusumininwa ne kwielela’ko.

⁹ Kubulwa kubwaninina kwetu i kwishile kulampe kwine na kifwa kibwaninine kyētushidile Yesu, o mwanda kyaba kimo kukokeja kwituzozeja. Ketwakalakanai amba nanshi kwikala na ngikadilo ya mutyima yādi na Yesu kuno i kukomo. Ino ivwana binenwa bikankamika byānene Polo amba: “Ndyūkile’mba, mudi ami (ko kunena’mba mu ngitu yami) kemwikelepo nansha kimo kinengele; ke-muntu mutyima wa kuswa ngidi nao, ino ami kumona mwakwikilongela kyokya kinengele mpika. Ke-kintu kyokya kiyampe kyo nswile nkilonga’kyopo, ino bubi bo nkisweleko e bo nonga. Mwanda ndoelelwe mu mukanda-wabijila wa Leza monka mwendele mu muntu udi munda mwami. Ino namone mukanda, ungi nao, wa mu byangitu byami, ke balu ne mukanda wa ku mutyima wami, unkokele monka mu bupika bwa mu mukanda wa bubi, o udi mu byangitu byami.” (Loma 7:18, 19, 22, 23) Bine, kubulwa kubwaninina divule kwādi kukalakanya Polo kulonga kiswa-mutyima kya Leza mungya mwaādi usakila, ino ngikadilo yandi—mulangilo ne mwiivwanino wandi padi Yehova ne pa bijila Byandi—yādi ya kutendelwa. Ne ngikadilo yetu nayo ibwanya kulonda’mo.

Kulemununa Ngikadilo Imbi

10. Polo wākankamikile bene Fidipai batamije ngikadilo’ka ya mutyima?

¹⁰ Lelo muntu ubwanya kulemununa ngikadilo yandi imbi? Eyo, ubwanya. Bene Kidishitu bamo ba mu myaka katwa imbajinji bābwenye. Polo wisambila pa kwikala na ngikadilo myoloke mu mukanda wandi kudi bene Fidipai. Amba: “Kepakunenapo’mba, natambula kala [būmi bwa mūlu kupityila ku lusangukilo lubajinji], nansha kufikidila ponka pa bubwaninine, mhm, nanshi naningija ne kuningija, na’mba nkwate, padi nkibulwe, kyokya kyo nakwatyilwa kudi Kidishitu Yesu. Bānwe bāna betu, nkifwatakanyapo munda na’mba, napu kukwatako, mhm; ino i kimo kyonka kyo nonga, kuvulaminwa bintu bidi kunyuma, ne kobolola ku bintu bya kumeso, ningije ne kuningija konka ku kitūlo, kudi mpalo ya lwito lwa momwa mūlu lwa Leza mudi Kidishitu Yesu. Penepo kadi, monka mo tuvudile bātwe batame, twikale ne [ngikadilo ya] uno mutyima.”—Fidipai 3:12-15.

11, 12. Yehova witusokwelanga ngikadilo miyampe ya mutyima mu miswelo’ka?

¹¹ Binenwa bya Polo bilombola amba yewa yense upwile kwikala mwine Kidishitu ino kumona mvubu ya kwendelela kumeso mpika, udi na ngikadilo imbi. I mubulwe kwiula ngikadilo ya mutyima yādi na Kidishitu. (Bahebelu 4:11; 2 Petelo 1:10; 3:14) Le ko kunena’mba muntu wa uno muswelo kakibwanikapo kukwashibwa? Mhm. Leza ukokeja kwitukwasha tushinte ngikadilo yetu shi binebine batwe bene tusakile. Polo ubweja’ko amba: “Wivwane mudi ne mutyima ungi wa umbintu bikwabo, shi bika, shi bika, ne kino Leza ukekisokwela ko mudi bānwe.”—Fidipai 3:15.

¹² Inoko, shi tusaka Yehova etusokwele ngikadilo miyampe, tufwaninwe kuvuya’mo kyetu kipindi. Kwifunda na kininga Kinenwa kya Leza na bukwashi bwa mabuku a bwine Kidishitu alupulwa na “umpika wabinebine ne wamanwa” kukapa boba badi na “mutyima ungi” bukomo bwa  kutamija ngikadilo miyampe. (Mateo 24:45, NW) Bakulumpe bene Kidishitu, batongelwe na mushipiditu ba ‘kukumba kipwilo kya Leza,’ bakasepelela kwitukwasha. (Bilongwa 20:28) Bine, tufwijanga’ko Yehova mpata wituswele, witukwasha mungya kubulwa kubwaninina kwetu! Shi ke pano twitabijei buno bukwashi.

Kuboila Ñeni ku Bakwetu

13. I ñeni’ka itala ngikadilo miyampe yotwaboila ku nsekununi ya Yoba idi mu Bible?

¹³ Mu Loma shapita 15, Polo ulombola amba kulanguluka pa bifwa bya kala kukokeja kwitukwasha tusendulule ngikadilo yetu. Usoneka’mba: “Byonsololo byasonekelwe kala byasonekelwe mwanda wa kwitufundija’mba, pa kutūkija mutyima, ne pa kusengibwa na bisonekwa, twikale ne kukulupila.” (Loma 15:4) Bengidi bamo ba Yehova bakikōkeji ba pa kala bālemunwine ngikadilo yabo mu bintu bimobimo. Kifwa Yoba, wādi pavule pene na ngikadilo milumbuluke. Kātwikilepo Yehova bibi byāmutene, nansha kuleka masusu ashetemune kikulupiji kyandi kyaādi ukulupile mudi Leza. (Yoba 1:8, 21, 22) Inoko wādi ukimba mpata kwibingija bu moloke. Yehova wātuma Edihu kukakwasha Yoba mu kulemununa kuno kulēmenena kwa mutyima wandi. Yoba kāmwenepo amba abamufutulula, ino wētyepeje wāitabija kushinta ngikadilo yandi, wēisendulula lubilo lonka.—Yoba 42:1-6.

14. I kika kyotubwanya kulonga twikale bwa Yoba potudingilwa madingi pa ngikadilo yetu?

¹⁴ Lelo netu tukekala bwa Yoba shi mwine Kidishitu mukwetu wetudyumuna amba twadi ketulombola ngikadilo imbi? Twiulei Yoba, ketufwaninwepo “kushinika Leza bishima bibibibi.” (Yoba 1:22) Shi tususulwa pakubulwa mwanda, ketwakitompola nansha kutwika Yehova kiselwa amba ye aye witususwija. Twepukei kwibingija batwe bene bu boloke, ino tuvulukei amba nansha shi tudi na madyese’ka mu mwingilo wa Yehova, tudi’tu “bapika ba bitupu.”—Luka 17:10.

15. (a) I ngikadilo’ka mibi yāikele na balondi bamobamo ba Yesu? (b) Petelo wālongele bika bilombola amba wādi na ngikadilo miyampe?

¹⁵ Mu myaka katwa imbajinji, bamo mu boba bādi bevwana Yesu bādi balonga bintu bilombola ngikadilo mibi. Kyaba kimo, Yesu wānene kintu kampanda kyādi kikomo kwivwana. Ino, “bana bandi ba bwanga po bapwile kumvwana nabya, banena’mba: ‘Mwanda uno i mukomo. Lelo i anyi ukokeja kwiumvwana monka!’” Bine, bano bādi banena namino bādi na ngikadilo imbi. Kadi ngikadilo yabo imbi yēbafikije ku kuleka kwivwana Yesu. Nsekununi inena’mba: “Kushilwila’nka pene’pa bana bandi ba bwanga bavule bajokela kunyuma kebakimulondelepo kadi.” Lelo i bonso bāikele na ngikadilo mibi? Mhm. Nsekununi ibweja’ko amba: “Yesu waipangula boba dikumi ne babidi  nabo’mba: ‘Lelo ne banwe nenu musaka kujoka nyi?’ Shimona Petelo wamulondolola’mba: ‘A Mfumwetu, le tukenda kadi kudi anyi?’” Ponka’po Petelo wēlondolola kadi kipangujo kyandi: “Abe wi wa binenwa bya bumi bwa nyeke.” (Yoano 6:60, 66-68, MB) Bine, ino yo ngikadilo milumbuluke! Shi tubamone amba bushintuludi ne kitōkeji kyaletwa pa mwivwanino wa Bisonekwa bibetukomena bidi kwitabija, mwene i kiyampe kwikala na ngikadilo yādi na Petelo? Bine, kuleka kwingidila Yehova nansha kunena mu muswelo mwishile na “myanda mikomo,” mwanda’po’tu bintu kamukaya bibakoleja kwivwanija, i bukobakane bukatampe!—2 Temote 1:13.

16. I ngikadilo’ka isansa mutyima yādi na bendeji ba mutōtelo wa Bayuda ba mu mafuku a Yesu?

¹⁶ Bendeji ba mutōtelo wa Bayuda mu myaka katwa imbajinji bābudilwe kulombola ngikadilo ya mutyima yādi na Yesu. Kusumininwa kobāsumininwe kupela kwivwana Yesu kwāmwekele patōka kitatyi kyaāsangwile Lazalasa mu bafwe. Ku muntu udi na ngikadilo myoloke, kino kingelengele bo bukamoni bwinebwine bulombola amba Yesu i mutumwe na Leza. Inoko, tutanga’mba: “Ebiya [babitobo] bakatampe ne baFadiseo kumo bakongele kidye kikatampe kīne’mba: Le tūbanga namani? muntu uno’u ulonga’tu biyūkeno bya ntanda ne ntanda. Wivwane tumuleke bitupu, nankyo bantu bonsololo bapwe kumwitabija, nabya bene Loma bakāye’tu kwitutekuna ntanda yetu īno, ne muzo wetu mwine kumo.” Penepa bākwata mulangwe’ka wa mfulo? “Bashilwila ponka pa dyodya dyuba kukala ñeni mwakumwipaīla.” Pa kyaba kya kukuta’nka kitumba kya kwipaya Yesu, ino abo bādi kebakimbe ne kwipaya bukamoni būmi bwādi bulombola amba i mulongi wa bingelengele. “[Babitobo] bakatampe badi ke bakale ñeni’mba: Twipaīle ne Lazalasa mwine kumo.” (Yoano 11:47, 48, 53; 12:9-11) Bine, kikekala kintu kya munyanji shi tutamije ngikadilo ya uno muswelo ne kufitwa mutyima nansha kukalabala pa bintu byotufwaninwe kusangēla! Na bubine, kikekala kyaka kikatampe!

Kwiula Ngikadilo Miyampe ya Kidishitu

17. (a) I mu byaba bya muswelo’ka mwālombwele Danyele ngikadilo ya kubulwa moyo? (b) Yesu wālombwele kininga muswelo’ka?

¹⁷ Bengidi ba Yehova balamine nyeke ngikadilo miyampe. Pākutyile balwana na Danyele kitumba kya kutūla’ko kijila kipeleja kulombela kudi leza nansha muntu ye-yense mu bula bwa mafuku 30 poso’nka kudi mulopwe, Danyele wāyukile kala amba kino kikakoleja mu kipwano kyandi na Yehova Leza. Lelo wālekele kulombela kudi Leza mu mafuku 30? Nansha dimo. Wāendelele na kulombela kudi Yehova pakubulwa moyo, misunsa isatu mituntulu ku difuku, mungya kibidiji kyandi. (Danyele 6:6-17) Yesu nandi wāpelele kuzakajibwa na balwana nandi. Dya Sabado dimo, wātene muntu wādi na kuboko kūmu. Yesu papo muyuke kala amba shi ñundape uno muntu mu dya Sabado, bano Bayuda bongwidile pano bakafitwa. Penepa wēbepangula abo bene mobalangila pa uno mwanda. Abo pa kupela kulondolola, Yesu wābelula muntu’wa. (Mako 3:1-6) Yesu kājokēlepo kunyuma mu kuvuija mwingilo wandi mu muswelo waādi uyukile amba o muyampe.

18. Mwanda waka bamo betulondalondanga, ino tufwaninwe kulonga namani pa ngikadilo yabo mibi?

¹⁸ Batumoni ba Yehova dyalelo bayukile amba nabo kebafwaninwepo kuzakajibwa na bintu bilonga bakinkwa na musapu. Shi bazakale nabya ababulwe kulombola ngikadilo ya mutyima yādi na Yesu. Bavule balwa na Batumoni ba Yehova mwanda’tu kebayukilepo bintu mobikadile, bakwabo nabo mwanda bashikilwe Batumoni nansha musapu wabo. Ino ketwakilekai ngikadilo yabo ya mushikwa yalamune ngikadilo yetu miyampe. Ketufwaninwepo nansha dimo kuleka bakwabo betuningila wabo muswelo obetusakila batwe tutōte.

19. I muswelo’ka otukokeja kulombola ngikadilo ya mutyima yādi na Yesu Kidishitu?

¹⁹ Yesu wādi ulombola nyeke ngikadilo miyampe ya mutyima ku balondi bandi ne ku mingilo ya  Leza, nansha byokyādi kikomo kwikilonga. (Mateo 23:2, 3) Twiulei kyandi kifwa. Eyo, kuyuka shetu tuyukile amba banabetu i bakubulwa kubwaninina, ino ne batwe netu mo monka motwikadile. Le i kwepi kotukatana bapwani bayampe ne ba dikōkeji dyabinebine kutabuka mu bu bana na bana bwetu bwa ntanda yonso? Eyo, Yehova kaletele kwivwanija konso kwa Kinenwa kyandi kisonekelwe, ino lelo i mitōtelo’ka mikwabo ipityile kwivwanija’kyo? Nanshi tulamei nyeke ngikadilo miyampe ya mutyima, ngikadilo ya mutyima yādi na Yesu Kidishitu. Mu ino ngikadilo mubadilwa kuyuka muswelo wa kukungila Yehova otukesambila’po mu kishinte kilonda’ko.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• Būmi bwetu bwalamunwanga namani na ngikadilo yetu?

• Shintulula ngikadilo ya mutyima ya Yesu Kidishitu.

• I ñeni’ka yotwaboila ku ngikadilo ya Yoba?

• I ngikadilo’ka miyampe yotufwaninwe kwikala nayo mu kulondwalondwa?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 18]

Mwine Kidishitu wa ngikadilo miyampe kabulwangapo kwingidila bakwabo

[Kifwatulo pa paje 20]

Kwifunda Kinenwa kya Leza na kininga kwitukwashanga twikale na ngikadilo ya mutyima yādi na Kidishitu