Mwa Kutanina Kitatyi kya Kutanga ne Kwifunda
Mwa Kutanina Kitatyi kya Kutanga ne Kwifunda
‘Kūlai kitatyi kifwaninwe komudi banwe bene, mwanda mafuku i mabimabi.’—EFISESA 5:16.
1. Mwanda waka i biyampe kuleya kitatyi kyetu, ne muswelo otwingidija kitatyi kyetu ulombola bika potudi?
BANTU banenanga amba “kutonga kitatyi i kukūla kitatyi.” I bine, muntu ujimija buvule bwa kitatyi kampanda ku bintu biyampe kulonga ukamwena bivule mu kitatyi kyandi kyajimija. Solomone Mulopwe wa tunangu nandi wāsonekele amba: “Bintu byonsololo’tu bidi ne mwaka wabyo, kadi ne kitatyi kya myanda yonso muno munshi mwa diulu, shi mwanda ka, shi mwanda ka.” (Musapudi 3:1) Batwe bonso tudi na buvule bumo bonka bwa kitatyi; ino umo ne umo ye utoñanga muswelo wa kwingidija kitatyi kyandi. Muswelo otwitungila bintu bya kubadikila kulonga ne otwabanya kitatyi kyetu o ulombola bintu bine byotuswele ku mutyima wetu.—Mateo 6:21.
2. (a) Yesu wānene bika bitala pa bisakibwa byetu bya ku mushipiditu mu Busapudi bwandi bwa pa Lūlu? (b) Lelo bamo babwanya kwikala na milangwe’ka pa uno mwanda?
2 Batwe bonso tujimijanga kitatyi pa kudya ne pa kulāla mwanda bino bintu i bisakibwa byetu bya ku ngitu. Ino le bisakibwa bya ku mushipiditu nabyo? Tuyukile amba nabyo bifwaninwe kuvuijibwa. Yesu wānene mu Busapudi bwandi bwa pa Lūlu amba: “Kebo ba nsangaji shabo boba beyukile bisakibwa byabo bya ku mushipiditu.” (Mateo 5:3, NW) O mwanda “umpika wabinebine ne wamanwa” wituvulujanga kyaba ne kyaba buluji botufwaninwe kwitūdila’ko kitatyi kya kutanga ne kwifunda Bible. (Mateo 24:45, NW) Eyo, padi nobe uyukile biyampe amba kino kintu kidi na mvubu, ino wela’tu milafwe wamona amba kudipo na kitatyi kya kwifunda ne kutanga Bible. Shi mo momwenanga, leka tubandaule miswelo ne mashinda pala pala a kusokola kyaba kya kutanga Kinenwa kya Leza, kya kwifunda kasuku ne kya kulanguluka.
Mwa Kumwena Kitatyi kya Kutanga ne Kwifunda Bible
3, 4. (a) I madingi’ka āletele mutumibwa Polo pa muswelo wa kwingidija kitatyi kyetu, ne i kubadila’mo bintu’ka? (b) I bika byādi bisaka kunena Polo pa kwitudingila amba ‘kūlai kitatyi kifwaninwe komudi banwe bene’?
3 Mungya kitatyi kyotudi’mo, tufwaninwe batwe bonso kulonda byānene mutumibwa Polo amba: ‘Endelelai na kutadija amba muswelo omunanga ke pamopo bwa bampikwa tunangu, ino bwa bantu batunangu, na kukūla kitatyi kifwaninwe komudi banwe bene, mwanda mafuku i mabimabi. Pa uno mwanda lekai kwikala bambulwa bujalale, ino endelelai na kubandaula kiswa-mutyima kya Yehova i kika.’ (Efisesa 5:15-17) Kunena na bubine ano madingi adi na mvubu mu myanda yonso ya mu būmi bwetu batwe bene Kidishitu bepāne, kubadila’mo ne kitatyi kya kulombela, kwifunda, kupwila ne kya kusapula ‘myanda miyampe ya bulopwe’ mungya bukomo bwetu.—Mateo 24:14; 28:19, 20.
4 Dyalelo bengidi bavule ba Yehova bamweka bu badi na makambakano pa kutanga ne kwifunda Bible na mushike mu būmi bwabo. Eyo, batwe bonso ketubwanyapo kubweja nsaa ya ntentekelo ku difuku shi dibafule, kino kilombola amba madingi a Polo adi nanshi na buluji bukwabo. Mu Kingidiki, kishima ‘kukūla kitatyi kifwaninwe’ kifunkilanga ne pa kupota kwa kushinta kintu na kintu kikwabo. W. E. Vine wikishintulula mu dibuku dyandi (Expository Dictionary) amba i “kukwatakanya mukenga o-onso umweka, kwiwalamuna ke wa kamweno mpata, ke-pantu shi ubapite kubapu, keukokejapo kwalujibwa.” Lelo i kwepi ne i ku bintu’ka kotukokeja kukūla kitatyi kifwaninwe kya kutanga ne kwifunda Bible?
Tufwaninwe Kuyuka Bintu bya Kutangidija Kumeso
5. Mwanda waka tufwaninwe ‘kujingulula bintu bya mvubu mikatampe,’ ne tukebijingulula muswelo’ka?
5 Tudi na bintu bivule bya ku mushipiditu bya kulonga, kutentekela’po ne biselwa byetu bya ku ngitu. Byotudi bengidi bepāne ba Yehova, twi ‘bavudilwe bya kulonga mu mingilo ya Mfumwetu.’ (1 Kodinda 15:58) O mwanda Polo wādingile bene Kidishitu ba mu Fidipai bekale ‘kujingulula bintu bya mvubu mikatampe.’ (Fidipai 1:10) Kino kishintulula amba tufwaninwe kuyuka bintu bya kutangidija kumeso. Kunena na bubine bintu bya ku mushipiditu byo bifwaninwe nyeke kubadikila kumeso kwa bintu bya ku ngitu. (Mateo 6:31-33) Inoko tufwaninwe kwikala na bujalale potuvuija biselwa byetu bya ku mushipiditu. Lelo twabanyanga namani kitatyi kyetu mu myanda pala pala ya mu būmi bwetu bwa bwine Kidishitu? Batadi bendakana baletanga malapolo alombola amba mu ‘bintu bya mvubu mikatampe’ bifwaninwe mwine Kidishitu kuta’ko mutyima, byasūlwa’mo nakampata i kifundwa kya kasuku ne butangi bwa Bible.
6. Mu myanda ya kaji ne mingilo ya ku njibo, kukūla kitatyi kifwaninwe kulomba kulonga bika?
6 Monka motwekimwena kala, kukūla kitatyi i ne “kukwatakanya mukenga o-onso umweka” ne “kwiwalamuna ke wa kamweno mpata.” Shi tubamone amba butangi bwetu bwa Bible ne kibidiji kyetu kya kwifunda kebizoza, i kiyampe kwibandaula batwe bene ne kutala i ku bintu’ka kotujimija kitatyi kyetu. Ekale twingilanga kaji ketupungija mpata, ketujimijija kitatyi ne bukomo, nabya tufwaninwe kutūdila Yehova uno mwanda mu milombelo. (Mitōto 55:22) Tubwanya kusendulula bintu mwa kumwena’ko kitatyi kya kulonga bintu bya mvubu, bikwatañene na butōtyi bwa Yehova, kubadila’mo ne kwifunda ne kutanga Bible. Bantu banenanga’mba mingilo ya bana-bakaji i mingilo ya lupanda keingilwa dimo yapwa. Nanshi bakaka bene Kidishitu bafwaninwe nabo kuyuka bintu bya kubadikila kulonga mwanda wa kwilamina’ko kyaba kampanda kya kutanga Bible ne kwifunda na kusumininwa.
7, 8. (a) I ku mingilo’ka kotufwaninwe kukūla kitatyi kya kutanga ne kwifunda? (b) Lelo kukōkolokwa kudi na kitungo’ka, ne kuvuluka kino kuketukwasha namani tuyuke bintu bya kubadikila kulonga?
7 Eyo, batwe bonso tukokeja kukūla kitatyi kya kwifunda na kuleka kulonga bintu byambulwa kamweno. Tukokeja kwiipangula’mba, ‘Le i nsaa inga yompityijanga mu kutanga majulunale a bwine ntanda, mu kutala televijo, mu kwivwana minjiki, nansha mu kukaya makayo a ku video? Lelo mpityijanga nsaa mivule ku kompyuta kupita yompityija mu butangi bwa Bible?’ Polo unena’mba: ‘Lekai kwikala bambulwa bujalale, ino endelelai na kubandaula kiswa-mutyima kya Yehova i kika.’ (Efisesa 5:17) Kubandila televijo pampikwa bujalale bo buluji bukatampe bujimijijanga Batumoni bavule kitatyi kya kwipāna mu kwifunda kwa kasuku ne mu butangi bwa Bible.—Mitōto 101:3; 119:37, 47, 48.
8 Ino bamo bakokeja kukimba kwibingija amba ketubwanyapo’tu kwifunda mutokitoki kitatyi kyonso, mwene tufwaninwe ne kukōkolokwa. I amo, kukōkolokwa i kuyampe, ino i biyampe ne kupikula kitatyi kyotupityija mu kwitūkija, kupwa twekidingakanya na kyotupityija mu kwifunda ne mu kutanga Bible. Shi udingakanye usa kutulumuka mpata. Eyo, kukōkolokwa ne kwitūkija bidi shabyo na mvubu, ino tufwaninwe kwibilongela pa nongelo. Kitungo kyabyo i kutūja ngitu mwa kumwena monka bukomo bwa kwingila mingilo ya ku mushipiditu. Bintu bivule bilombolwa ku televijo ne makayo a mu video bipungijañananga, ino kutanga ne kwifunda Kinenwa kya Leza ako kutūkijanga mutyima ne kupāna bukomo.—Mitōto 19:7, 8.
Mumwenanga Bamo Kyaba kya Kwifunda
9. I kamweno’ka kadi mu kulonda madingi adi mu kabuku Tubandaulei Bisonekwa Difuku ne Difuku ka mu 1999?
9 Ntwelelo ya kabuku Tubandaulei Bisonekwa Difuku ne Difuku * ka mu 1999 inena’mba: “I kipite buya kubandaula kisonekwa kya difuku ne nshintulwilo ya mu kano kabuku lubanga. Nabya mukeivwana muswelo ukemulangula Yehova, Mufundiji Mukatakata, na misoñanya yandi. Yesu Kidishitu i mwisambilwe’po mu bupolofeto bu muntu wādi umwena biyampe mu misoñanya ya Yehova lubanga ne lubanga: ‘[Yehova] umbūkija mo bukila mo bukila, untebeka kutwi kwami kwivwana, amba ngivwane pamo’nka bwa boba balombojibwe.’ Ino misoñanya yo yāpele Yesu ‘ludimi lwa boba balombojibwe’ mwa ‘kulondolwela na binenwa yewa mukōke.’ (Is. 30:20; 50:4; Mat. 11:28-30) Kulangukila lubanga ne lubanga ku ano madingi āya pa kitatyi kifwaninwe atamba mu Kinenwa kya Leza kekukakukwashapo enka ku kupwa myanda ikufikila, mhm, ino kukakupa ne ‘ludimi lwa boba balombojibwe’ lwa kukwasha bakwenu.”
10. Bamo basokolanga namani kyaba kya kutanga ne kwifunda Bible, ne i byabuyabuya’ka byobamwena’mo?
10 Bene Kidishitu bavule balondanga ano madingi na kutanga kisonekwa kya difuku ne nshintulwilo yakyo, na kutanga Bible nansha kwifunda lubanga ne lubanga. Mu Franse, pania umo wingila na kikōkeji ubukanga na bwē lubanga ne lubanga katange Bible mu minite 30. Lelo i bika bimupanga muswelo wa kulonga namino mu bula bwa myaka? Unena’mba: “Nemukunkwe ku mutyima mpata, kadi ndamine nyeke mpangiko yami ya butangi nansha shi bibakole namani!” Eyo, kutonga kitatyi, shi kitatyi’ka shi kitatyi’ka, mu difuku ke mwandapo, mwanda mwine i kulama mpangiko yotukwete. René Mica, waingile bu pania mu bula bwa myaka 40 mu Bulaya ne mu Afrika wa Kungala, unena’mba: “Tamba mu 1950 netungile kitungo kya kutanga Bible yense mutuntulu ku mwaka ne mwaka, pano kendi mupwe kutange’ye misunsa 49. Ndyukile amba kino kyo kintu kya mvubu pa kulama kipwano kya mpwaninine kyompwene na Umpangi wami. Kulanguluka pa Kinenwa kya Leza kungivwanijanga senene boloke bwa Yehova ne ngikadilo yandi mikwabo, kadi yo nsulo impa bukomo bukatampe.” *
‘Byakudya pa Kitatyi Kitungwe’
11, 12. (a) Lelo “’byakudya” bya ku mushipiditu bipānwa na “mwingidi” i bidibwa’ka? (b) Lelo bino “byakudya” bifikanga pa kitatyi kitungwe muswelo’ka?
11 Mpangiko ya kwifunda ne kutanga Bible kyaba ne kyaba iletanga bukomo bwa ku mushipiditu monka mwityilanga byakudya bya kitatyi ne kitatyi ngitu. Tutanga binenwa bya Yesu mu Evanjile ya Luka amba: “Le i mwingidi ka wabinebine udi ne tunangu? I yewa ukapebwa na mfumwandi kulama njibo yandi yonso ne kwabila bengidi bakwabo byakudya byabo pa kitatyi kitungwe.” (Luka 12:42, MB) Pano ke myaka 120, ‘byakudya bya ku mushipiditu bya pa kitatyi kitungwe’ bipanwa’nka kupanwa mu Kiteba kya Mulami ne mu mabuku makwabo emanine pa Bible.
12 Ubaivwana kino kishima, “pa kitatyi kitungwe.” I bine, pa kitatyi kifwaninwe, Yehova, ‘Mufundiji Mukatakata,’ uludikanga bantu bandi mu myanda ya mfundijo ne mwiendelejo kupityila kudi Mwanandi ne ku kabumbo ka umpika. Bidi pamo bwa batwe bevwanina kya pamo diwi dinena’mba: “Dine dino’di dyo dishinda, nangaimo; po mwalamuka ku lundyo, ne po mwalamuka ku lunkuso.” (Isaya 30:20, 21) I amo, kitatyi kitañanga bantu Bible ne mabuku onso esambila pa Bible na katentekeji, bamonanga divule amba milangwe isambilwe’mo ibatalanga nakampata abo bene. Bine, madingi a Leza ne buludiki bwandi bīyanga nyeke pa kitatyi kifwaninwe, mwanda wa tumone kunekenya matompo ne kutyiba mbila ya tunangu.
Tamija Mudīlo Muyampe
13. Lelo i mudīlo’ka umoumo wa kudya bidibwa bya ku mushipiditu na nsengwa?
13 Tufwaninwe kwikala na mudīlo muyampe shi tusaka kumwena kamweno mu “bidibwa” bitupebwa pa kitatyi kifwaninwe. Tufwaninwe kwikala na mpangiko ya kyaba ne kyaba ya kutanga Bible ne kwifunda kwa kasuku, ne kulama’yo senene. Lelo mudīlo obe wa bidibwa bya ku mushipiditu ne byaba bya kwifunda kobe kwa kasuku kwa mushike bidi biyampe’ni, nansha udyanga’tu twa kūlukūlu kwa myanda yobetuteakaninye senene shē, ukanya’po māla bitupu ne kutolwela bidibwa bikwabo kufula? Mudīlo wa kudya bidibwa bya ku mushipiditu na nsengwa ufikijanga bavule ku kuzoza mu lwitabijo—bakwabo bafika’nka ne ku kupona.—1 Temote 1:19; 4:15, 16.
14. Mwanda waka i kya kamweno kubandaula na katentekeji myanda yotumona amba twiiyukile kala?
14 Bamo bakokeja kunena’mba ketudi kala bayuke biyampe mfundijo ya kyalwilo, ne i kutupu kishinte kīyanga na myanda mipya yoketuyukile. Bantu ba uno muswelo bafulanga ku kusūla kwifunda na kusumininwa ne kutanwa ku kupwila amba kebidipo na mvubu. Ino Bible witulombola amba tusakilwanga kuvulujibwa bintu byotupwile kala kwifunda. (Mitōto 119:95, 99; 2 Petelo 3:1; Yude 5) Kabumbo ka umpika katekanga bidibwa bya musonso bya ku mushipiditu mu miswelo mishileshile pamo’nka bwa mutēki uteka byakudya bimo byonka ino mu makango a miswelo pala pala. Nansha ke mu bishinte bisambila pa myanda yoketudi banenene’po kala namo mwikalanga myanda milumbuluke yoketufwaninwepo kubulwa. Kintu kya kuyuka i kino, tukokeja kuboya kintu kampanda mu butangi bwetu enka shi twija kitatyi kampanda ne kulonga bukomo bwa kwifunda.
Byabuyabuya bya ku Mushipiditu Bimwenwa mu Kutanga ne Kwifunda
15. Kutanga ne kwifunda Bible kwitukwashanga namani twikale bengidi bayampe ba Kinenwa kya Leza?
15 Byabuyabuya byotumwenanga mu kutanga ne mu kwifunda Bible i bivule bine. Bitupanga muswelo wa kuvuija senene kimo kya mu biselwa byetu bibajinji bya bwine Kidishitu, kya kusaka umo ne umo ekale “sendwe wampikwa kyafwijibwa bumvu, muyuke kwingidija kinenwa kya bubinebine monka mokyolokele.” (2 Temote 2:15, NW) I amo, ñeni yetu ikayula milangwe ya Leza shi enka tutanga ne kwifunda Bible. Namino, tukekala pamo bwa Polo, mwanda ‘tukalanguluka na bantu mu Bisonekwa, na kushintulula ne kuleta bubinga’ bwa bubinebine bwa kutendelwa bwa mpango ya Yehova. (Bilongwa 17:2, 3) Bwino bwetu bwa kufundija nabo bukatama, ne mīsambo yetu, bishinte ne madingi etu nabyo bikōbaka bantu ku mushipiditu.—Nkindi 1:5.
16. I byabuyabuya’ka pala pala byotumwenanga mu kutanga ne kwifunda Kinenwa kya Leza?
16 Kutentekela pa bino, kitatyi kyotupityija mu kubandaula Kinenwa kya Leza kiketupa muswelo wa kukwatañanya būmi bwetu na mashinda a Yehova. (Mitōto 25:4; 119:9, 10; Nkindi 6:20-23) Kikaningisha ngikadilo yetu ya ku mushipiditu, kifwa kwityepeja, dikōkeji ne nsangaji. (Kupituluka 17:19, 20; Kusokwelwa 1:3) Pakwabo kadi, shi twingidija buyuki botutambula mu kutanga ne kwifunda Bible, tukapungulwilwa mushipiditu wa Leza mu būmi bwetu, kino kiketupeja bipa bivulevule bya mushipiditu mu bintu byonso byotulonga.—Ngalatea 5:22, 23.
17. Misunsa yotwifunda ne bulumbuluke bwa butangi ne bwifundi bwetu bwa Bible bidi na lupusa’ka pa kipwano kyotupwene na Yehova?
17 Kintu kya mvubu kutabuka i kino, kitatyi kyotukūla ku bintu bikwabo mwanda wa kutanga ne kwifunda Kinenwa kya Leza kiketuletela madyese mavule mu kipwano kyotupwene na Leza. Polo wālombelele’ko bakwabo bene Kidishitu amba “[bayulwe] kuyūkidila konso kwa muswidile mutyima wandi [Leza] mu ñeni yonso ya mushipiditu, ne mu manwa a kuyukidila, ne kunanga mwakufwaninwa Mfumwetu, mwakumutōkejeja ku mutyima tō.” (Kolose 1:9, 10) Ne batwe netu mo monka, pa kusaka kunanga “mwakufwaninwa Mfumwetu” Yehova, tufwaninwe kuyulwa “kuyūkidila konso kwa muswidile mutyima wandi mu ñeni yonso ya mushipiditu, ne mu manwa a kuyukidila.” I kimweke patōka amba Yehova witweselanga madyese ne kwitwitabija mungya misunsa ne bulumbuluke bwa butangi ne bwifundi bwetu bwa Bible.
18. I byabuyabuya’ka byotukamona shi tulonde byānene Yesu mu Yoano 17:3?
18 “Bakuyūke, [abe Leza umo kete wabine], ne Yesu Kidishitu o watumine nankyo bo būmi ne būmi bwine bwa kulādila nyeke na nyeke.” (Yoano 17:3) Kino i kimo kya mu bisonekwa bingidijibwanga divule na Batumoni ba Yehova mwanda wa kukwasha bakwabo bamone mvubu idi mu kwifunda Kinenwa kya Leza. Ino ke kunenapo amba kwifunda kasuku ketu kekukidipo na mvubu mikatampe kotudi. Lukulupilo lwetu lwa kukekala na būmi bwa nyeke lwimanine pa kutamija kotutamija buyuki bwa kuyuka Yehova ne Yesu Kidishitu wandi Mwana. Langa’po bidi! Kekukekalapo mfulo ya kunena’mba pano tubayuka bintu byonso bitala padi Yehova. Ino tukendelela na kwifunda nyeke ne nyeke bintu bitala padi aye!—Musapudi 3:11; Loma 11:33.
[Kunshi kwa dyani]
^ Kalupwilwe na Batumoni ba Yehova.
^ Tala kishinte “À quel moment lisent-ils la Bible ? Quel profit en retirent-ils ?,” kilupwilwe mu nimelo ya Falanse ya Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 5, 1995, paje 20-21.
Kupituluka’mo na Bipangujo
• Mwingidijo wetu wa kitatyi ulombolanga bika?
• I ku bintu’ka bimo kotukokeja kukūla kitatyi kya kutanga ne kwifunda Bible?
• Mwanda waka tufwaninwe kutadija mudīlo wetu wa ku mushipiditu?
• I byabuyabuya’ka bimwenwanga mu kutanga ne kwifunda Bisonekwa?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Bifwatulo pa paje 30, 31]
Kutanga ne kwifunda Bible kitatyi ne kitatyi biketukwasha ‘twingidije kinenwa kya bubinebine monka mokyolokele’
[Bifwatulo pa paje 32]
Kwenzankanya senene mingilo ya mu būmi bwetu na tumweno twa ku mushipiditu kuketuletela madyese mavulevule