Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Nobe Ubwanya Kushala Utōka mu Mwikadilo

Nobe Ubwanya Kushala Utōka mu Mwikadilo

Nobe Ubwanya Kushala Utōka mu Mwikadilo

“Buno namino bo buswe bwa Leza, amba tulame mbila yandi.”​—1 YOANO 5:3NW.

1. Bantu ba dyalelo i beshile namani mu mwiendelejo wabo?

 TAMBA kala, mupolofeto Malaki wālaile ku bukomo bwa mushipiditu amba kukekala kitatyi kikamweka patōka kwishila kwishidile mwiendelejo wa bantu ba Leza na wa boba kebengidilapo Leza. Amba: “Muketola ne kusansanya mubukata mwa boloke ne bapupakane, mubukata mwa yewa wingidila Leza ne yewa wampikwa kumwingidila.” (Malaki 3:18) Buno bupolofeto bufikidilanga mu ano mafuku. Kulama mbila ya Leza, kifwa yoya itala pa kwikala batōka mu mwikadilo, dyo dishinda dya tunangu ne diyampe kulonda. Inoko ke ponsopo podikalanga dipēla kulonda. O mwanda Yesu wādi na bubinga pa kunena amba bene Kidishitu bafwaninwe kwielela’ko byabinebine pa kusaka kukamona lupandilo.​—Luka 13:23, 24.

2. I bintu’ka bitujokolokele bilengeja bamo bamone amba kushala belame mu mwikadilo i kukomo?

2 Mwanda waka i kikomo kushala belame mu mwikadilo? Buluji bubajinji i buno: kudi bintu bitujokolokele bingidija lupusa potudi. Matyapu apuñanga makayo a kwipwija mukose alombola buenda bu kintu kitobala, kya nsangaji, ne kya butame, ino kulombola bibi bilupuka’ko mpika. (Efisesa 4:17-19) Bantu bavule basambakena pamo bobalombolanga i bantu bakubulwa kwisonga. Pavule pene mavideo ne matelevijo alombolanga bifwatulo bya bantu basambakena pamo bwa mazua, bwa makayo obakaya. Kadi kebalombolangapo nyeke bantu badi na kyanga ne bulēme bwa kwilēmeka umo ne mukwabo. Bavule bamonanga bino bintu tamba ku bwanuke bwabo. Ketwakilwai kadi amba bantu batononanga bakwabo beele mu lukutukutu lwa byabulongelonge bya dyalelo, ino boba bapela kwikuja’mo bekalanga dimodimo basepwa, pakwabo babengwa.​—1 Petelo 4:4.

3. I bubinga’ka bumobumo bufikijanga bavule ku kulonga busekese?

3 Kintu kikwabo kilengejanga kushala belame mu mwikadilo kwikale kukomo i mutyima wetu. Yehova wāpangile bantu na bilokoloko bya kusambakena pamo, kadi bino bilokoloko bikalanga na bukomo. Kilokoloko kibutukanga nakampata ku byotulanga, ne busekese nabo mo monka, bulupukanga ku mulangilo wakubulwa kukwatañana na milangwe ya Yehova. (Yakoba 1:14, 15) Kifwa, bwipangudi bwalupwilwe panopano mu julunale umo (British Medical Journal) bwalombwele amba mu bantu balongele busekese musunsa wabo umbajinji baipangwilwe, bavule badi basaka’tu kuyuka mwikadilanga buladi. Bakwabo bamwene amba balunda nabo ba kisense badi ke bayuke kala bantu, o mwanda nabo kebasakilepo kulama bujike bwabo. Bangi nabo banena amba balongele’byo mwanda’tu wa bilokoloko byebakandile bininge mu ngitu, baikala pamo bwa “bakolwe mu kine kyaba’kya.” Ino shi tusaka kusangaja Leza, tufwaninwe kwikala na mulangilo mwishile na uno. I mulangilo’ka uketupa muswelo wa kulama butōki mu mwikadilo wetu?

Tutamijei Kikulupiji Kikatampe

4. I bika byotufwaninwe kulonga pa kushala belame mu mwikadilo wetu?

4 Pa kushala belame, tufwaninwe bidi kuyuka’mba uno mwikadilo wa umbūmi kyo kintu kya kamweno. Kino i kikwatañane na byānene mutumibwa Polo mu mukanda waātumīne bene Kidishitu ba mu Loma amba: “Mutompe kiswa-mutyima wa Leza, ne mwikadile bulumbuluke, kuloelelwa, ne bu-bwaninine monka.” (Loma 12:2) Kuyuka’mba kwilama mu mwikadilo kyo kintu kya kamweno kulomba bivule, ke kuyukapo’tu amba Kinenwa kya Leza kipelejanga busekese. Kilomba ne kwivwanija buluji bwine bupelelwe’bo ne kamweno kadi mu kwijiba’ko. Buluji bumobumo ketudi kala bebutele mu kishinte kishele kunyuma.

5. Mwanda waka bene Kidishitu basakanga nakampata kushala belame mu mwikadilo?

5 Bine, buluji bukatampe bupelela bene Kidishitu busekese i kipwano kyobapwene na Leza. Twafundile amba aye uyukile bintu bilumbuluke kotudi. Nanshi buswe botumuswele bo bwa kwitutonona tushikwe bibi. (Mitōto 97:10) Leza upānanga “byakupanwa bilumbuluke, ne byabuntu bibwane.” (Yakoba 1:17) Aye wituswele. Netu shi tumukōkele, nabya tubalombola’mba tumuswele ne kutendela bintu byonso byaetulongela. (1 Yoano 5:3) Ketufwaninwepo kufityija nansha kutapa Yehova ku mutyima na kujilula mbila yandi myoloke. (Mitōto 78:41) Tulekei kwabila kulonga bintu bikokeja kutukija mutōtelo wandi ujila ne moloke. (Tetusa 2:5; 2 Petelo 2:2) Shi tushale belame mu mwikadilo wetu, nabya tubasangaja mutyima wa Mwine Mukatakata Mwine.​—Nkindi 27:11.

6. Kuyukija bakwenu misoñanya ya mu mwikadilo obe kukakukwasha namani?

6 Shi tubapu kusumininwa kushala belame mu mwikadilo wetu, kintu kikwabo kya kwitukinga i kuyukija bakwetu kikulupiji kyetu. Yukija bantu amba wi mwingidi wa Yehova Leza, kadi amba usumininwe kulama misoñanya yandi milumbuluke mpata. Mwanda bo būmi bobe, ngitu yobe, kadi bo butongi botongele. Le i kintu’ka kidi mu kyaka pano? I kipwano kilēme kyopwene na Shobe wa mūlu. Nanshi yukija bantu patōkelela amba bululame bwa mu mwikadilo obe ke kintupo kyokwete ku nzeinzei. Ufwaninwe kwitemba dijina dya Leza dyoselele na kulama misoñanya yandi. (Mitōto 64:10) Kokakwatwa bumvu bwa kulombola bakwenu kikulupiji kyobe kyolamīne mwikadilo utōka. Kwisambila pa ino myanda pakubulwa kafinda kukakukomeja, kukakukinga, kadi kukakankamika bakwenu nabo balonde kifwa kyobe.​—1 Temote 4:12.

7. I muswelo’ka otukokeja kulamata ku milangwe ya kusumininwa kotusuminwe kushala belame mu mwikadilo?

7 Ebiya, shi tubapu kusumininwa kulama misoñanya ya peulu ne kulombola patōkelela mwimanino wetu, tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulamata ku milangwe ya kusumininwa kwetu. Muswelo umo wa kulamata ku milangwe ya kusumininwa kobe i kutadija balunda botonga. “Nanga ne bantu bañeni, nobe ukekala wañeni,” ye munenena Bible. Wilunge na boba balamine mwikadilo muyampe pamo bwa obe; bakakukankamika. Kisonekwa kibweja’ko amba: “Ino umpwani wa bivila ukamona malwa.” (Nkindi 13:20) Epuka na kininga kyonso bantu bakokeja kuzozeja kusumininwa kobe.​—1 Kodinda 15:33.

8. (a) Mwanda waka i kiyampe kutweja bintu bilumbuluke mu ñeni yetu? (b) I bintu’ka byotufwaninwe kwepuka?

8 Pakwabo kadi tufwaninwe kutweja mu ñeni yetu bintu byabinebine, bilēmekwa bulēme, byoloke, bitōka, byabuyabuya, bilumbuluke, ne bitendelwa. (Fidipai 4:8) Tukatweja bino bintu mu ñeni yetu shi tusañuna byobya byotutala, byotutanga ne minjiki yotwivwana. Kunena’mba mabuku alombola bintu bya munyanji keadipo na lupusa lubi kudi pamo na kunena’mba mabuku a bintu byūbaka nao keadipo na lupusa lulumbuluke. Vuluka’mba, ku bantu bakubulwa kubwaninina i bipēla kuponena’bo mu busekese. Nanshi mabuku, mapepala, mafilime ne minjiki itonwena bantu ku busekese bilangulanga bilokoloko bibi, ku mfulo muntu waponena mu bubi. Ino shi tusaka kwikala nyeke batōka mu mwikadilo wetu, tufwaninwe kuyuja tunangu twa kwa Leza mu ñeni yetu.​—Yakoba 3:17.

Matabula Atwala ku Busekese

9-11. Mungya nsekununi ya Solomone, i matabula’ka ātwele bityebitye nsongwalume umo ku busekese?

9 Divule, kwikalanga matabula mayukane afikijanga muntu ku busekese. Ditabula ne ditabula dizozejanga muntu wakomenwa kujokela kunyuma. Tala mobalombwela ano matabula mu Nkindi 7:6-23. Solomone wadi ubandila “nsongwalume umo wampikwa ñeni,” ubudilwe kukanina kwa mutyima kuyampe. Uno nsongwalume wadi “upita mu mukenza pabwipi ne difinko dya mwana-mukaji [wabwitwa], ino waenda mu dishinda dya ku njibo yandi, mu ke-kapita’ka-ikani, kyolwa kya bufuku.” Kino kyo kilubo kibajinji. Mu kapita i kāni, ‘mutyima’ wandi ubamulombola kupityila’nka mu kipito kyayukile amba mwikalanga nyeke wabwitwa, ke mu kipito kingipo, mhm.

10 Kupwa tutanga’mba: “Talapo bidi, mwana-mukaji wamusambakana, uvwele kivwalwa kya bwitwa, ne mutyima mudyumuke.” Pano nsongwalume nandi wamumone! Wadi ubwanya kujokela kwandi dibajinji’dya, ino pano ke kikomo, ne byadi kala muzoze mu mwikadilo po pene. Mwana-mukaji wamufumbakanya, wamufifye ne kumufifya. Byaapwa kwitabija imfifyo yandi kubapu, kateje binenwa byandi byamunena na lushiñanya’mba: “Bitapwa bya byakwela bya kufwija kwami ndi nabyo, dyalelo dino’di navuya mpiko yami.” Bitapwa bya byakwela i mwita, bukula, māni ne vinyu. (Levi 19:5, 6; 22:21; Umbadilo 15:8-10) Kutela kwatela mwana-mukaji bino bintu i kusaka kumulombola amba nandi i mukomo ku mushipiditu, pakwabo i kusaka kumutyityija amba i muteakanye bidibwa bilumbuluke ne bitomibwa bivule mu yandi njibo. O mwanda wamuzenze amba: “Iya tuvudije matyona poso’nka ne ku lubanga, twisangaje senene mu kwisanswa.”

11 Kya mfulo i kiyukane patōka. “Wamukoka bininge ne lushiñanya lwa milomo yandi.” Nandi kamulonda “pamo’nka bwa ñombe-mulume wenda kukatapwa” ne “bwa kyoni kipēja kupya mu dikinga.” Solomone uvuya mwanda na binenwa bilanguluja mpata, amba: “Ne kuyukapo būmi bwandi mpikila.” I bine būmi bwa uno shetu budi mu kyaka, mwanda “babusekese ne bampongoloki Leza ukebatyibilanga mambo abo.” (Bahebelu 13:4) Bine, bana-balume ne bana-bakaji bafwaninwe kuboila’po ñeni mikatampe! Tufwaninwe kwepuka’tu kutabula nansha matabula mabajinji atwala mu kashinda ka kwitufikija ku kupelwa na Leza.

12. (a) Kishima “wampikwa ñeni” kidi na buluji’ka? (b) I muswelo’ka otukokeja kwikala bakomo mu mwikadilo?

12 Yuka’mba nsongwalume wa mu nsekununi’wa wādi “wampikwa ñeni.” Kino kishima kitulombola amba milangwe yandi, masakila, kisanso, miivwanino ne bitungo byandi byonso kebyādipo bikwatañene na bintu biswele Leza. Buzoze bwandi bwa mu mwikadilo bwāmufikije kubi. Mu ano “mafuku a kumfulo” a malwa nao mo monka, kitulomba kwikankila’ko pa kwikala bakomo mu mwikadilo. (2 Temote 3:1) Inoko Leza witupele bintu bya kwitukwasha. Witutūdile’ko kupwila kwa bwine Kidishitu kwitukankamika mu dishinda dyoloke ne kwitupa mukenga wa kwitana na banabetu botulonda nabo kitungo kimo kyonka. (Bahebelu 10:24,  25) Kudi ne bakulumpe pa kipwilo betukumba ne kwitufundija mashinda a boloke. (Efisesa 4:11, 12) Tudi kadi na Bible, Kinenwa kya Leza kituludika ne kwitwendeja. (2 Temote 3:16) Kadi kitatyi kyonso tudi na mukenga wa kulomba mushipiditu sandu wa Leza wa kwitukwasha.​—Mateo 26:41.

Tuboilei Ñeni ku Bubi bwa Davida

13, 14. Mulopwe Davida wāfikile namani ku kulonga bubi bukatampe?

13 I kya bulanda, mwanda ne bengidi ba Leza batendelwa nabo baponenanga mu busekese. Umo bidi wa mu bano i Mulopwe Davida, wāingidile Yehova na kikōkeji mu makumi a myaka. Kunena na bubine, wādi uswele Leza byabinebine. Ino kyaba kimo wāponena mu bubi bukatampe. Pamo’nka na mokyāfikīle nkasampe usekunwinwe na Solomone, kwādi matabula āfikije Davida ku bubi ne ku kuvudija bubi bwandi.

14 Davida wādi ke muntu mutame, pakwabo wa myaka 50 ne kupita. Kyaba kimo wādi pa musaka wa njibo, wāmona Bafesheba mupopoke wa bene oya mema. Wāipangula ayuke mwana-mukaji’wa i ani. Kupwa wājingulula’mba wandi mulume i Udia wendele na bendele ku katekela Laba, kibundi kya bene Amona, kasāla. Davida wāmuseleja ku njibo yandi ne kusambakana wāsambakena nandi pamo. Ku mfulo byākola​—Davida wāmupa dimi. Penepo wāityija Udia ku divita na mulangwe wa amba āye alāle kudi mukajandi bufuku, mwa kumwekeja’mba Udiya ye shandya mwanā Bafesheba. Ino Udia wāpela kukalāla ku njibo yandi. Penepo Davida wākimba kufya bubi bwandi muswelo mukwabo, wājokeleja Udiya ku Laba, wāmutambika ne mukanda wa kulombola mudyavita amba amutūle ku mukuku kobakokeja kumwipaya. Kwine’ko Udiya wāfwa, Davida wāsonga mukaji wa kishala’wa kumeso kwa myanda kuyukana amba udi na dimi.​—2 Samwele 11:1-27.

15. (a) Bubi bwa Davida bwāsokokele namani? (b) Davida wālongele namani pāmutopekele Natana na bunwa?

15 Nkuku ya Davida ya kusaka kufya bubi bwandi yāmwekele amba ibabwanika. Myeji yapita’po. Mwana​—mwana-mulume​—wābutulwa. Wivwane Davida wāvulukile uno mwanda pa kwimba lwimbo lwa Mitōto 32, nankyo bine ne bine ponka mutyima wandi wa mundamunda wāmuvutakene. (Mitōto 32:3-5) Bine, bubi bwandi kebwāfyemepo ku meso a Leza. Bible unena’mba: “Kino’ki kyalongele Davida kyadi kibi kibi mu meso a Yehova.” (2 Samwele 11:27) Yehova wātuma mupolofeto Natana kukasabila Davida mwanda na bunwa. Davida wesāsa ponka na ponka, wālomba Yehova amufwile lusa. Kwisāsa kwandi kwabinebine kwāmupwanya monka na Leza. (2 Samwele 12:1-13) Davida kāpelelepo matope. Ino wāikele na mwikadilo ulombwelwe mu Mitōto 141:5 amba: “Moloke ankupile e lusa; kadi andingile madingi e māni a pa mutwe wami; kokandeka mutwe wami kupela’o.”

16. I kidyumu’ka ne madingi’ka apēne Solomone pa mwanda utala kujilula?

16 Kekubulwe padi Solomone, mwana wa bubidi wa Davida ne Bafesheba, wādi ulanguluka pa kino kilongwa kibi kya umbūmi bwa shandi. Wāsonekele mwenda mafuku amba: “Yewa upūtanga kujilula kwandi kakamonepo dyese, ehe; ino yewa usaba ne kwijiba’ko ukafwilwa lusa.” (Nkindi 28:13) Shi tubaponena mu bubi bukatampe, tufwaninwe kulonda ano madingi a ku bukomo bwa mushipiditu, mwanda ao i kidyumu kadi i madingi mayampe. Tufwaninwe kwisāsa kudi Yehova ne kufwena bakulumpe pa kipwilo amba betukwashe. Kiselwa kikatampe kya bakulumpe i kusendulula boba baponena mu bilongwa bibi.​—Yakoba 5:14, 15.

Kūminina Makambakano Alupuka ku Bubi

17. Nansha Yehova byāetulekelanga bubi, ino i ku bika kwaketukiñangapo?

17 Yehova wāfwidile Davida lusa. Mwanda waka? Mwanda Davida wādi muntu mululame, ufwila bakwabo lusa, ne kadi wēsāshile byabinebine. Inoko Davida kālaminwepo ku makambakano ālupukile ku bubi bwandi. (2 Samwele 12:9-14) Ne dyalelo nadyo mo monka. Eyo, Yehova kaletelangapo muntu wisāsa bubi makambakano, inoko kamukiñangapo ku bikalupuka ku bilongwa byandi bibi. (Ngalatea 6:7) Kifwa ku busekese kukokeja kulupuka dilubu, dimi dya kubulwa kusaka, luba kampanda, kuleka kukulupilwa ne kujimija bulēme.

18. (a) Polo wālombwele kipwilo kya mu Kodinda bika bitala pa muntu wālongele bubi bukatampe bwa busekese? (b) I muswelo’ka ulombolanga Yehova buswe ne lusa ku babipya-mambo?

18 Wivwane netu ketudi balube kilubo kikatampe, nankyo tuyukile amba ke kipēlapo kukomeja mutyima pa kūminina bipa bilupuka ku bilubo byetu. Nansha nankyo, ketufwaninwepo kuleka kwisāsa ne kupwana dikwabo na Leza. Mu myaka katwa imbajinji, Polo wātumīne bene Kodinda mukanda amba bafwaninwe kupanga pa kipwilo muntu wādi ulonga busula-malwa. (1 Kodinda 5:1, 13) Ino muntu’wa pa kwisāsa byabinebine, Polo wālombola kipwilo amba: “I biyampe pano kumulekela, mumukankamike [kadi] mumwekeje kisanso kyenu kwadi.” (2 Kodinda 2:5-8MB) Ano madingi a ku bukomo bwa mushipiditu etulombola’mba Yehova udi na buswe kadi ufwilanga banonga-bibi besāsa lusa. Bamwikeulu ba mūlu nabo basangalanga shi kipya-mambo wesāsa.​—Luka 15:10.

19. Kufitwa mokyendele pa bilongwa bibi kukokeja kufikija muntu ku bintu’ka bya kamweno

19 Nansha shi tubafitwa pangala pa kilongwa kyetu kibi, mitompwe’ya iketupa muswelo wa ‘kudyumuka ne kuleka kujokela monka ku bukondame.’ (Yoba 36:21) Bine, bipa bilula bilupuka ku bubi bifwaninwe kwitupa mutyima wa kuleka kujokela monka ku bibi. O mwanda Davida wāboile ñeni ku byāmufikile mu mwiendelejo wandi umbi, nandi wāshilula kudingila bakwabo. Unena’mba: “Nkafundijanga bakujilula bijila mashinda obe; kadi babipya-mambo nabo bakālukila kōdi.”​—Mitōto 51:13.

Nsangaji Itamba mu Kwingidila Yehova

20. I byabuyabuya’ka bimonanga boba bakōkela ku misoñanya ya Leza myoloke?

20 “Badyese ne dyese, i bakwivwana uno mwanda wa Leza, ne kulama balame’o,” mo mwānenene Yesu. (Luka 11:28) Kukōkela ku misoñanya ya Leza myoloke kuletanga nsangaji pano ne mu mafuku āya kumeso. Shi tukishele nyeke batōka mu mwikadilo wetu, twendelelei na kumwena kamweno mu mpangiko yonso ya kwitukwasha itutūdile’ko Yehova. Ekale tubaponena mu busekese, tulamei mu ñeni amba Yehova udi na kampeja-bukidi ka kulekela boba bonso besāsa byabinebine, ne kadi tusumininwei kuleka kujokela monka mu bubi.​—Isaya 55:7.

21. I madingi’ka ādingile mutumibwa Petelo akokeja kwitukwasha tushale batōka mu mwikadilo shi tubeengidija?

21 Ntanda mikondame isa kupita panopano ponka, pamo ne ngikadilo ne bilongwa byayo byonso bya busekese. Ino kwilama kotwilama batōka mu mwikadilo wetu kuketuletela byabuyabuya tamba’nka pano ne nyeke ne nyekeke. Mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “Bānwe baswedibwe, byo mutengele bine bino’bi, taimo mityima’mba mukatānwe mu talala, nyā, bakubulwa kiko, nansha kakoba kēne kakutopeka mu meso andi. . . . Byo umbapu kuyūka kala bīne bino’bi, dyumukai mwanda wa kutyina’mba, pa kuselwa kwa kutūpatūpa kwa babi, mwakapona ku bukankamane bwenu.”​—2 Petelo 3:14, 17.

Le Ukokeja Kushintulula

• Mwanda waka kushala batōka mu mwikadilo kukokeja kwikala kukomo?

• I miswelo’ka imoimo yotukokeja kukwatakanya kusumininwa kotusumininwe kulonda misoñanya milumbuluke mu mwikadilo wetu?

• I ñeni’ka yotukokeja kuboila ku bubi bwa nsongwalume usekunwinwe na Solomone?

• Kifwa kya Davida kitufundijanga bika mu myanda itala kwisāsa?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 25]

Kuyukija bakwenu mwimanino obe mu myanda itala mwikadilo kukakukinga

[Bifwatulo pa paje 28, 29]

Yehova wāfwidile Davida lusa mwanda wēsāshile byabinebine