Twikalei Bantu Bōbakwe na Buswe

“Ukasanswa Yehova Leza obe, ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne manwa obe onso.”​—MATEO 22:37.

1. (a) Lelo i bintu’ka bimo bitamijanga mwine Kidishitu? (b) I ngikadilo’ka ya bwine Kidishitu idi na mvubu kutabuka, ne mwanda waka?

 MWINE KIDISHITU utamijanga bintu bivule pa kusaka ekale mwingidi mufike’po. Mukanda wa Nkindi ulombola patōka mvubu idi na buyuki, kwivwanija, ne tunangu. (Nkindi 2:1-10) Mutumibwa Polo nandi wēsambīle pa kine kyotufwaninwe kwikadila na lwitabijo lukomo ne lukulupilo lukatampe. (Loma 1:16, 17; Kolose 1:5; Bahebelu 10:39) Kūminina ne kwīfula nabyo bidi na mvubu mikatampe. (Bilongwa 24:25; Bahebelu 10:36) Inoko kudi kintu kimo kekifwaninwepo kubulwa, shi kipatuke’po byonso bibaoneka, pakwabo byabulwa ne mvubu mine. Kino kintu i buswe.​—1 Kodinda 13:1-3, 13.

2. Yesu wālombwele namani mvubu idi na buswe, ne kino i kilupule bipangujo’ka?

² Yesu wālombwele mvubu idi na buswe pa kunena’mba: “Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.” (Yoano 13:35) I amo, buswe kyo kiyukeno kiyukilwa’po bene Kidishitu babine, ino tufwaninwe kwiipangula bipangujo pamo bwa bino, Buswe bwine i bika? Ne i kika kinenenwa amba budi na mvubu mikatampe yāfikije ne Yesu ku kunena amba, pa bintu byonso, abo bo buyukilwa’po bandi bana-babwanga? I muswelo’ka otukokeja kutamija buswe? Lelo i bāni botufwaninwe kuswa? Tubandaulei bino bipangujo.

Buswe i bika?

3. Buswe bukokeja kushintululwa namani, ne bwikalanga mu ñeni ne mu mutyima muswelo’ka?

³ Buswe bushintululwanga bu ‘mutyima wa kyanga, wa kulamata ku muntu mukwabo nansha kisanso kya mushike, kiswelelela, nansha bukena bwa kukena muntu nobe.’ I ngikadilo itonwenanga bantu ku kulongela bakwabo biyampe, kyaba kimo besuminwa ne abo bene bintu bikatampe. Buswe bulombwelwe mu Bible bwikalanga mu ñeni ne mu mutyima. Ñeni, nansha milangwe, idi na mvubu mwanda muntu wikalanga utala pa kuswa bantu bakwabo, kadi uyukanga biyampe amba ne aye, ne bantu bakwabo baswele, abo bonso badi na bukōkekōke ne ngikadilo yanibwa. Bine buswe budi ne mu milangwe, mwanda mwine Kidishitu ukokeja kuswa bantu​—pakwabo bakadipo ne na mutyima wa kwibaswa mwine​—ino watononwa na myanda yatangile mu Bible amba Leza umusakila ebaswe. (Mateo 5:44; 1 Kodinda 16:14) Inoko buswe bwine busulukanga ku mutyima. Buswe bwabinebine, mungya mobulombwedilwe mu Bible, kebudipo mu milangwe kete, mhm. Ino bukwatañene na bubinebine bwa mushike ne kusolokwa kwa mutyima.​—1 Petelo 1:22.

4. Buswe i kijimba kikomo mu muswelo’ka?

⁴ Bantu badi na mwino ku mutyima kebekalangapo divule bapwana byabinebine na bakwabo, mwanda yewa uswa bakwabo witabije kubadikija tumweno twabo kumeso kwa twandi. (Fidipai 2:2-4) Binenwa byānene Yesu amba “dyese dya kupana ditabukile dya kupebwa” bifikidilanga nakampata shi muntu upāna na mutyima wa buswe. (Bilongwa 20:35) Buswe i kijimba kikomo. (Kolose  3:14) Bine buswe i ne bulunda, ino bijimba bya buswe i bikomo kutabuka bya bulunda. Kipwano kya bukena kya ba mulume ne mukaji nakyo kitelwanga bu buswe; ino buswe bwitusakila Bible kutamija i bwaendaenda kupita’ko bwa kukokwa na bilokoloko bya ngitu. Ba mulume ne mukaji beswele byabine na bine bashikatanga nyeke pamo nansha shi kebakisambakenapo pamo ku ngitu pa mwanda wa bununu nansha kuzoza kwa bidyoma bya umo.

Buswe​—Ngikadilo ya mvubu

5. I kika kinenenwa amba buswe yo ngikadilo ya mvubu ku mwine Kidishitu?

⁵ I kika kinenenwa amba buswe yo ngikadilo ya mvubu ku mwine Kidishitu? Kibajinji, mwanda Yesu wāsoñenye balondi bandi bekale kwiswa abo bene na bene. Wānena amba: “Banwe mwi balunda nami shi mulonga kino kyo nemunena. Kyo nemunena i kino’ki na’mba: ‘Mwisanswei banwe bene na bene.’ ” (Yoano 15:14, 17, MB) Kya bubidi, mwanda Yehova kyo kifwa kīsokwele kya buswe, kadi netu, batōtyi bandi, tunenwe kumwiula. (Efisesa 5:1; 1 Yoano 4:16) Bible unena’mba kwifunda kuyuka Yehova ne Yesu bo būmi bwa nyeke. Ketukokejapo kunena’mba tuyukile Leza shi ketusakepo kumwiula, mwene i amo? Mutumibwa Yoano wāletele uno mulangwe amba: “Yewa kaswele nankyo kayūkilepo Leza, mhm; mwanda aye Leza i [buswe].”​—1 Yoano 4:8.

6. Buswe bukokeja kujadika namani myanda pala pala ya mu būmi bwetu?

⁶ Buswe budi kadi na mvubu pa buno buluji bwa busatu: Bwitupanga muswelo wa kujadika myanda pala pala mu būmi bwetu ne kukanina kwa mutyima kuyampe pa byonso byotulonga. Kifwa, i biyampe mwine Kidishitu endelele na kutambula nyeke buyuki bwa Kinenwa kya Leza. Ufwaninwe kwibumona bu bidibwa byandi. Mwanda buyuki bo bwa kumutamija mwa kwikadila muntu mupye, ulonga bintu mungya kiswa-mutyima kya Leza. (Mitōto 119:105; Mateo 4:4; 2 Temote 3:15, 16) Inoko Polo wādyumwine amba: “Buyuki nabo bupanga muntu mitatulo. Ino kisanso [“buswe,” NW] akyo kitamija.” (1 Kodinda 8:1, MB) Eyo, ke kunenapo amba buyuki bwabinebine i bubi. Kibi kine kidi kotudi​—mwanda tudi na mifwatakanyo imbi ya mutyima. (Ngalwilo 8:21) Shi bukomo bwa buswe bujadika myanda kebudi’popo, buyuki bukokeja kupa muntu mitatulo ya kwimona amba upityile bakwabo. Ino shi buyuki bwandi bwimanine pa buswe, nankyo kaketatulapo. Mwanda “buswe . . . kebwianyangapo, kebwitatulangapo.” (1 Kodinda 13:4, NW) Mwine Kidishitu utononwa na buswe kekalangapo na mitatulo nansha shi udi na buyuki buvulevule. Buswe bumupanga kwityepeja, bumukankaja kwipa ntumbo.​—Mitōto 138:6; Yakoba 4:6.

7, 8. Buswe bwitukwashanga namani tujingulule bintu bya mvubu mikatampe?

⁷ Polo wātumīne bene Fidipai mukanda’mba: “Kyo nombanga i kino, na’mba kisanso [“buswe,” NW] kyenu kibaye mu kuyukidija ne mu kujingulula senene, amba muyuke kutonga kyokya kitabukile kunengela.” (Fidipai 1:9, 10, MB) Buswe bwa bwine Kidishitu bwitukwashanga tulonde ano madingi a kusaka kujingulula bintu bya mvubu mikatampe. Kifwa, tala byānene Polo kudi Temote, amba: “Wivwane muntu usaka bukulumpe bwa kilelo, nankyo nabya i mwingilo muyampe wāsaka.” (1 Temote 3:1) Mu mwaka wa mingilo wa 2000, kwelundile bipwilo 1 502 kujokoloka ntanda yonso, pa kino twafikile pa kibalwa kipya bya bipwilo 91 487. O mwanda kusakilwa bikatampe bakulumpe bavule. Bine, banabetu bafikila pa kupebwa ano madyese bafwaninwe kufwijibwa’ko.

⁸ Inoko banabetu batambula ano madyese a butadi bakokeja kwikala na bujalale shi enka balamine kitungo kine kibapelwa’o. Kwikala na lupusa nansha na ntumbo ya kuyukwa na bavule ke abyopo bidi na mvubu. Bakulumpe basangaja Yehova i boba batononwa na buswe bobamuswele ne bobaswele banababo. Kebakimbangapo ntumbo nansha kutādilañana. Mutumibwa Petelo wāpele  bidi bakulumpe pa kipwilo madingi a mwa kwikadila nyeke na mumweno muyampe, kupwa wākokela milangwe pa mvubu ya kwikadila na ‘mutyima wa bumvubumvu.’ Wāpa kipwilo kyonso madingi amba: “Mwityepejejei munshi mwa dikasa dikomo dya Leza.” (1 Petelo 5:1-6, MB) Yense upebwa kino kiselwa ufwaninwe kulonda kifwa kya bakulumpe bavule kujokoloka ntanda yonso, baputuma na mingilo, betyepeje, dyese dyabinebine ku bipwilo byabo.​—Bahebelu 13:7.

Kukanina kwa mutyima kuyampe kwitukwashanga tūminine

9. Mwanda waka bene Kidishitu balamanga mu ñeni madyese ebalaile Leza?

⁹ Mvubu ya kulonga bintu na buswe imwekanga ne mu muswelo mukwabo. Boba bonso balonda bwine Leza na buswe, Bible wibalaile madyese mavule dyalelo ne madyese a ntanda ne miseke mu mafuku āya kumeso. (1 Temote 4:8) Mwine Kidishitu ukashala nyeke mwimanije mu lwitabijo i yewa ukulupile mu ino milao na kusumininwa, witabije na mutyima umo amba Yehova i Leza “upala mpalo boba bamukimba ne mikeketo.” (Bahebelu 11:6) Bavule umbukata mwetu babilanga kumona kufikidila kwa milao ya Leza, banena mwānenene mutumibwa Yoano amba: “Amena; iya Mfumwetu Yesu.” (Kusokwelwa 22:20) I bine, kulanguluka pa madyese etubikilwe kumeso shi twikele nyeke bakōkele kwitupanga bukomo bwa kūminina, mwāūminine Yesu pangala pa “nsangaji yadi imutudilwe kumeso.”​—Bahebelu 12:1, 2, MB.

10, 11. Kutononwa na buswe kwitukwashanga namani tūminine?

¹⁰ Ino bikekala namani shi kyaka kyetu kya kusaka kukekala mu ntanda impya kyo kintu kimo kete kitutonona twingidile Yehova? Bine nankyo ketukejepo kuzoza ne kupungila shi tubatanwa na bikoleja nansha shi bintu kebifikidilepo na motwadi tulangila nansha pa kitatyi kyotwadi tukulupile kwibimona. Tuketūla mu kyaka kikatampe kya kweja na mulungu. (Bahebelu 2:1; 3:12) Polo wēsambile pa Demasa amba wādi mwendi nandi ino wāmubomboka. Mwanda waka? Mwanda ‘wāswile ino ngikadilo ya bintu.’ (2 Temote 4:10) Bonso bengidila tumweno twabo twa kwisakila badi mu kyaka kya kuponena mu dino dikinga. Babwanya kukokwa na bintu bya bukidibukidi bibabeleñenya ino ntanda, bapela kwisuminwa pano mwa kukamwena madyese etutengele kumeso.

¹¹ Eyo, kwabila madyese akāya mu mafuku a kumeso ne kusaka kunyongololwa mu ano malwa otumona ke bibipo, ino buswe bo būbaka mutyima wetu wa kujingulula kyokya kyotufwaninwe kutangidija kumeso mu būmi bwetu. Kiswa-mutyima kya Yehova kyo kintu kya mvubu, ke kiswa-mutyima kyetupo, mhm. (Luka 22:41,  42) Bine, buswe būbakanga. Bwitupanga nsangaji ya kwilaija Leza wetu na kitūkijetyima, ne ya kuloelelwa mu madyese o-onso aetupa, koku tukulupile amba mu kitatyi kyandi kitungwe tukamona bintu byonso byaetulaile​—ne bikwabo byaketutentekela’po. (Mitōto 145:16; 2 Kodinda 12:8, 9) Shi pano’ko bidi, buswe bwetu bwitukwashanga twingile pambulwa kwisakila, mwanda “buswe . . . kebukimbangapo tumweno twa abo bwine.”​—1 Kodinda 13:4, 5, NW.

 Bene Kidishitu bafwaninwe kuswa bāni?

12. Kukwatañana na Yesu, i ani otufwaninwe kuswa?

¹² Yesu, pa kutela binenwa bya mu Bijila bya Mosesa, wāletele mbila ingidijibwa mu myanda mivule, ilombola bantu botufwaninwe kuswa. Wānena’mba: “Ukasanswa Yehova Leza obe, ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne manwa obe onso,” kupwa’mba, “Ukasanswa mukwenu na abe mwine.”​—Mateo 22:37-39.

13. I muswelo’ka otukokeja kuyuka kuswa Yehova nansha byoketubwanyapo kumumona?

¹³ Tubamone patōkelela amba, mungya binenwa bya Yesu, kintu kibajinji kipityile byonso i kuswa Yehova. Ino ketubutulwangapo na buswe bukunkane bwa kuswa Yehova. I kintu kyotufwaninwe kutamija. Potwaivwene dibajinji myanda imutala, twakokēlwe kwadi na byotwaivwene. Twashilula kuyuka bityebitye mwaādi ulongolwela bantu ntanda. (Ngalwilo 2:5-23) Kupwa twayuka mwaāikadile na bantu, ne mwākaikelepo kwitwelela pātwelele bubi bubajinji, ino wākwata’ko mpango ya kwitukūla. (Ngalwilo 3:1-5, 15) Wāikala biyampe na boba balamine kikōkeji, ne kutuma wātuma wandi Mwana wa bunka mwanda wa kwitulekela bubi bwetu. (Yoano 3:16,  36) Buno buyuki bwadi bwenda buvula bwatamije motudi mutyima wa kufwija’ko Yehova. (Isaya 25:1) Mulopwe Davida wānene amba uswele Yehova mwanda wa kuta kwaādi umuta mutyima na buswe. (Mitōto 116:1-9) Ne dyalelo nadyo mo monka, Yehova witutele mutyima, wituludika, witukomeja ne kwitukankamika. Bine, mu kwifunda myanda mivule imutala, mo mukupa buswe bwetu mushike mulampe.​—Mitōto 31:23; Zefenia 3:17; Loma 8:28.

Tukokeja kulombola buswe bwetu namani?

14. Tukokeja kulombola namani amba buswe botuswele Leza i bwabinebine?

¹⁴ Bine, bantu bavule kujokoloka ntanda banenanga’mba baswele Leza, ino bilongwa byabo bibabepulula. Penepo tukayuka namani amba bine tuswele Yehova? Tukokeja kwisamba nandi mu milombelo ne kumulombola motumuswelele. Kadi tukokeja kulonga bintu mu muswelo ulombola’mba tudi na buswe. Mutumibwa Yoano wānene amba: “Yewa ulama kinenwa [kya Leza], bine buswe bwa Leza mudi aye i bubwaninine. I ku binobi ko tuyukila amba tudi [umbumo na] aye.” (1 Yoano 2:5, BB; 1 Yoano5:3) Bine, Kinenwa kya Leza kitulombola bintu bivule, kifwa kwikongela pamo ne kwikala batōka umbūmi, na mwikadilo mulumbuluke. Twepukanga buzazangi, ino tunena bubinebine, ne kulama milangwe yetu tō. (2 Kodinda 7:1; Efisesa 4:15; 1 Temote 1:5; Bahebelu 10:23-25) Tulombolanga buswe na kukwasha bafudilwe na bintu bya ku ngitu. (1 Yoano 3:17, 18) Kadi ketwikakangapo kuyukija bakwetu myanda itala padi Yehova. Twibayukija’yo na kusapula myanda miyampe ya Bulopwe pano pa ntanda ponso. (Mateo 24:14; Loma 10:10) Kukōkela kotukōkele ku Kinenwa kya Leza mu bino bintu i bubinga bulombola’mba buswe botuswele Yehova i bwabinebine.

15, 16. Mu mwaka wadi’mo, bantu bavule batengelwe namani na buswe bwa kuswa Yehova?

¹⁵ Buswe bwa kuswa Yehova bo bukwasha bantu batyibe mbila miyampe. Mwaka wapityile’u, buswe bwatonwenine bantu 288 907 ku kupāna būmi bwabo kwadi ne kulombola patōka mutyipo wabo na kubatyijibwa mu mema. (Mateo 28:19, 20) Kwipāna kobepene kudi na mvubu mikatampe. Mwanda kwalombwele amba būmi bwabo bubaalamuka. Kifwa, Gazmend wadi ntei wa bulundu bwa makasa mutumbe mu Albani monso. Aye ne mukajandi befundile Bible mu bula bwa myaka kampanda, mwenda mafuku  bafikila pa kwikala basapudi ba Bulopwe nansha byobadi batanwa na bikoleja. Mwaka wadi’mo’u, Gazmend wabatyijibwe, nandi wadi mu bantu 366 babatyijibwe mu Albani mu mwaka wa mingilo wa 2000. Julunale umo walupwile kishinte kisambila padi, wanena’mba: “Būmi bwandi kebudi pano na kitungo, kadi pa mwanda wa kino kitungo, aye ne kisaka kyandi badi mu mafuku a nsangaji a būmi bwabo. Pano kakidipo kadi na mvubu ya kukimba bya kumwena’mo mu buno būmi, mhm, ino kakimbanga muswelo wa kukwasha bantu bakwabo.”

¹⁶ Ne kaka mukwabo wabatyijibwe panopano nandi monka na monka, wadi wingila mu kompani ya pitolo mu Guame, bamutandila kumupa’mo kitenta. I bine, wakandile bitenta pala pala mu bula bwa myaka, kupwa bamunena ekale mwimaniji mukwashi, mwana-mukaji umbajinji kwikala’bo kasha kompani ishilula. Ino wādi ke mupāne kala būmi bwandi kudi Yehova. Pa kino, uno kaka wakatūdīle mulumyandi uno mwanda, besamba’o, ne kupela wapela kino kitenta, wakimba’ko kaji ka nsaa mityetye mwa kumwena muswelo wa kwendelela kumeso bu pania, mwingidi wa kitatyi kyonso. Buswe bwaswele Yehova bo bwamutonwene asake kumwingidila bu pania pa kyaba kya kulondalonda tumweno twa bupeta bwa ino ntanda. Buno buswe bo bwatonwene banabetu 805 205 kujokoloka ntanda yonso bengile mu miswelo pala pala ya mwingilo wa bupania mu mwaka wa mingilo wa 2000. Bine, bano bapania balombwele buswe ne lwitabijo byabinebine!

Batononwe na buswe bwa kuswa Yesu

17. I kifwa’ka kilumbuluke kya buswe kyotwamona mudi Yesu?

¹⁷ Yesu kyo kifwa kya kutendelwa kya muntu wātonwenwe na buswe. Kumeso kwa kubutulwa’ye bu muntu, wādi kala uswele Shandi ne bantu bene kumo. Aye mwine unena bu muntu welekejibwe na tunangu amba: “Nadi nandi [Yehova] pabwipi bwa sendwe mwine mukata; ino nadi mafuku onso nsangaji yandi mo bukila mo bukila, kusepelela nyeke ku meso andi, ne kusepelela mu byaba bikalwa bya ntanda yandi; ino kuloelelwa kwami kwādi ne bāna ba bantu.” (Nkindi 8:30, 31) Buswe bo bwātonwene Yesu wataluka mūlu kāiya kubutulwa bu mwana wa lukeke. Wādi na kitūkijetyima ne kanye na bantu batūkanye ne betyepeje, wāsusulwa ne kususulwa na balwana na Yehova. Ku mfulo wāfwila bantu bonso ku mutyi wa masusu. (Yoano 3:35; 14:30, 31; 15:12, 13; Fidipai 2:5-11) Bine, kino kyo kifwa kilumbuluke kya muntu wādi na kukanina kwa mutyima kuyampe!

18. (a) Tukokeja kutamija namani buswe bwa kuswa Yesu? (b) I muswelo’ka otukokeja kulombola amba tuswele Yesu?

 ¹⁸ Bantu ba mityima myoloke pobatañanga nsekununi ya būmi bwa Yesu mu Maevanjile ne kulanguluka pa madyese mavule obakokeja kweselwa pangala pa lwendo lwandi lwa kikōkeji, buswe bwa kumuswa butamanga bininge mu mityima yabo. Batwe ba dyalelo tudi pamo bwa boba bāsapwidilwe na Petelo amba: “[Yesu ye] aye o muswele kumumona mpika.” (1 Petelo 1:8, MB) Buswe botumuswele bumwekanga patōka kitatyi kyotwitabijanga mwadi ne kwiula būmi bwandi bwa kubulwa kwisakila. (1 Kodinda 11:1; 1 Tesalonika 1:6; 1 Petelo 2:21-25) Mu mafuku 19, Kweji 4, 2000, bantu 14 872 086 batenwe ku Kivulukilo kya lufu lwa Yesu kiloñwanga ku mwaka ne mwaka bavulujibwe buluji botufwaninwe kumuswila. Bine, badi bavule kashā! O mwanda netu tukankamikwa mpata pa kuyuka amba bantu bavule basakanga kupandijibwa kupityila ku kitapwa kya Yesu! I kyabine, tūbakwanga na buswe bwituswele Yehova ne Yesu, ne na buswe botwibaswele.

19. I bipangujo’ka bitala pa buswe byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

¹⁹ Yesu wānene amba tufwaninwe kuswa Yehova na mutyima, na muya, na ñeni, ne na bukomo bwetu bonso. Kadi wābweja’ko amba tufwaninwe kuswa mukwetu pamo bwa batwe bene. (Mako 12:29-31) Le uno mukwetu i ani? Ne kuswa mukwetu kukokeja kwitulamina namani bujalale bwetu ne kukanina kwa mutyima kwetu kuyampe? Bino bipangujo byo byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko.

Lelo Ubavuluka?

• Mwanda waka buswe i ngikadilo ya mvubu mpata?

• I muswelo’ka otukokeja kuyuka kuswa Yehova?

• Mwiendelejo wetu ulombola namani amba tuswele Yehova?

• I muswelo’ka otukokeja kulombola amba tuswele Yesu?

[Bifwatulo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 20]

Buswe bwitukwashanga tukungile bunyongolodi na kitūkijetyima

[Kifwatulo pa paje 22]

Kitapwa kikatampe kya Yesu kitutononanga tumuswe