Bipangujo bya Batangi

Bene Kidishitu babine bafwaninwe kumona namani kisela kya kwipa na bantu bakwabo makopi a busunga a mpangiko ya kukuja mu makompyuta?

Bamo padi bebepelanga pa kubingija kino kisela na binenwa byānene Yesu amba: “Umbatambula’byo bitupu, nenu kebapei byo bitupu.” Kunena na bubine, Yesu kādipo wisambila pa kupāna ku bitupu makopi a bilembwa bya bene nansha mpangiko ya mu kompyuta, bintu bivudijibwa enka shi upelwe lupusa. Ino wādi wisambila pa kupāna mu myanda itala mwingilo wa busapudi. Yesu wānene batumibwa bandi bende mu bibundi pala pala, bikata ne bityetye, benda basapula Bulopwe, bondapa babela, ne kupanga bademona. Bādi bafwaninwe ‘kupāna’byo bitupu,’ pampikwa kufutyija bantu.​—Mateo 10:7, 8.

Kibalwa kya makompyuta engidijibwa na muntu umo umo nansha na matyapu byokyenda kilundila’ko, bantu bakimba mpangiko ya kutweja mu makompyuta nabo bendanga bavula. Divule ino mpangiko ipotwanga. Shako, kudi bantu bamo babundanga mpangiko ya kupāna ku bitupu, kadi bayukija amba muntu ubwanya kutentula’yo nansha kupāna’yo ku bantu bakwabo. Inoko mpangiko mivule ya makompyuta ipotejibwanga na bansunga. Boba bengidija’yo, shi ku njibo, shi ku tyapu, bafwaninwe kupota’yo nansha kufutyila’yo. Shi muntu wayata nansha watentula mpangiko ya kompyuta pambulwa kufuta, wajilula bijila, i pamo’nka bwa muntu upoteja mabuku a bene na kulonga mafotokopi, nansha shi mabuku’a amupelwe ku buntu.

Mpangiko mivule ya kompyuta (kubadila’mo ne makayo) ingidijibwanga enka shi upelwe mbila ikwatañene na bijila (licence), mpotyi nansha yewa wingidija’yo unenwe kulonda kamo ne kamo moikadile ne mikalo ilombwelwe. Mbila mivule inenanga amba muntu umo kete ye ufwaninwe kutweja ne kwingidija mpangiko​—ko kunena’mba kutweja’yo mu yandi kompyuta imo kete, shi ya ku njibo, shi ya ku tyapu nansha ya ku masomo. Mbila mikwabo inenanga amba yewa wingidija mpangiko ukalama kopi yandi, ino kafwaninwepo kutentwila’yo bakwabo. Shi muntu usaka kupāna mpangiko yonso mituntulu (ne mbila, ne myanda yonso ya mwa kwiingidijija), ubwanya kupāna’yo. Inoko aye mwine kakekalapo kadi na lupusa lwa kwingidija’yo. Mbila ne mbila ikokeja kwishila, o mwanda mpotyi wa mpangiko nansha yewa upebwa’yo ufwaninwe kuyuka byobya binena mbila yayo.

Matanda mavule engidilanga pamo mu myanda ya kuleta lupusa lwa kutampa (copyright) mwanda wa kukinga “bupeta bwa ñeni” yabo, kifwa mpangiko ya makompyuta, kadi batompanga kunena bantu balonde bijila bitala pa lupusa lwa kutampa. Kifwa, dipepala dimo (The New York Times) dya mu mafuku 14 Kweji 1, 2000, dyalombwele amba “bampulushi ba mu Alemanye ne ba mu Danemarke bakwete bantu ba mu kisumpi kyobeta bu kitango kya bwivi bwa kuvudija mpangiko ya makompyuta.” Bano bantu badi bavudija mpangiko ne makayo, babanya’byo, pakwabo bapoteja’byo ne pa Entelenete.

Lelo kipwilo kya bwine Kidishitu kidi na mwimanino’ka pa uno mwanda? I owa wānene Yesu amba: “Lubwilai Kesala bintu bya Kesala, kadi bya Leza nabyo i bya Leza.” (Mako 12:17) Kino kilomba bene Kidishitu bekale kukōkela ku bijila bya ntanda shi kebidipo mu lwana na bijila bya Leza. Mutumibwa Polo wānene pa mwanda utala imbikalo amba: ‘Muya onso wikale kukōkela bakatampe balupusa, . . . Yewa yense utūla lupata na walupusa, utūlanga lupata na mpangiko ya Leza; boba batūla nayo lupata bakēletelela kuponejibwa.’​—Loma 13:1, 2.

Eyo, bakulumpe ba pa kipwilo kya bwine Kidishitu kebadipo na kiselwa kya kukontolola makompyuta a bakwabo, pamo bwa abo bapelwe kiselwa kya kushintulula ne kulēmekeja bijila bitala lupusa lwa kutampa. Ino abo bayukile kadi bafundijanga amba bene Kidishitu bafwaninwe kwepuka kusela bintu bya bene, ino bafwaninwe kulonga bukomo bwa kukōkela ku bijila. Kino kikiñanga bene Kidishitu ku kupebwa mfuto bu bajiludi ba bijila, kadi kibekadijanga na mutyima wa mundamunda mulumbuluke ku meso a Leza. Polo wāsonekele amba: “Nanshi po pa mwanda wimufwanine’mba, mukōkele; kadi ke ponka pa mwanda wa bukalabale ponka, ehe; i ne pa mwanda wa mutyima wa mundamunda.” (Loma 13:5) Pakwabo Polo wālombwele mutyima ufwaninwe kwikala nao bene Kidishitu babine, amba: “Tudi ne mutyima wa mundamunda mulumbuluke wakusaka kulumbuluka biyampe, senene, shē, umbintu byonso.”​—Bahebelu 13:18.

[Kapango pa paje 31]

Matyapu ne masomo amoamo apotanga mbila ya bantu bavule bengidija mpangiko imo, inoko na kibalwa kampanda kya kukadikila’po. Mu 1995, bipwilo bya Batumoni ba Yehova byēsambile pa kishinte kimo kyādi’mo ano madingi amba:

“Makompani mavule ateakanya ne kupoteja mpangiko ya kompyuta atūlanga’ko ne lupusa lwabo lwa kutampa, aleta ne mbila ilombola muswelo wa kwingidija’yo mungya bijila. Ino mbila divule inenanga amba mpotyi kafwaninwepo kusambulwila bakwabo makopi a mpangiko; ne kadi kijila kya matanda kya lupusa lwa kutampa i kipeleje’byo. . . . Matyapu amoamo makatampe apotejanga makompyuta makujibwe’mo kala mpangiko pamo ne mbila yao. Ino mangajini amo a makompyuta keapānangapo mbila mwanda mpangiko yobatūla’mo i makopi akubulwa kulonda bijila, ko kunena’mba mpotyi nandi ujilulanga kijila pa kwingidija mpangiko idi’mo’ya. Pa kino, bene Kidishitu bafwaninwe kwepuka kutweja nansha kutentula bilembwa bya mu kompyuta bilembelwe’po lupusa lwa balembi (mwikadile mabuku a Sosiete) ne byobya bitentwilwe pambulwa lupusa lwa mwinē’byo.”