Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Lupandilo ku Boba Batonga Mwinya

Lupandilo ku Boba Batonga Mwinya

Lupandilo ku Boba Batonga Mwinya

“Yehova i mwinya wami ne lupandilo lwami; o nkatyina i ani le?”​—MITŌTO 27:1.

1. Lelo i mpango’ka ipāna būmi itūdile’ko Yehova?

 YEHOVA ye Nsulo ya mwinya wa dyuba wikadije’ko būmi pano pa ntanda. (Ngalwilo 1:2, 14) Ye aye kadi Umpangi wa mwinya wa ku mushipiditu, ufundula fukutu ileta lufu ya ntanda ya Satana. (Isaya 60:2; 2 Kodinda 4:6; Efisesa 5:8-11; 6:12) Boba batonga mwinya bakokeja kunena mwānenene mulembi wa mitōto amba: “Yehova i mwinya wami ne lupandilo lwami; o nkatyina i ani le?” (Mitōto 27:1a) Inoko, monka mokyāikadile mu kitatyi kya Yesu, ne dyalelo mo monka, boba basenswe fukutu bafwaninwe kuyuka’tu amba bakaponejibwa pobakatyibilwa mambo.​—Yoano 1:9-11; 3:19-21, 36.

2. Mu myaka ya kala, i bika byāfikile boba bāpelele mwinya wa Yehova ne boba bātejeje kinenwa kyandi?

2 Mu mafuku a Isaya, bantu bavule bāsambile kipwano na Yehova bāpelele mwinya. Ku mfulo, Isaya wēmwena konakanibwa kwa bulopwe bwa kungala bwa muzo wa Isalela. Mu 607 K.K.K., Yelusalema ne tempelo yandi byāonakanibwa, bekadi ba Yuda bāselwa bu misungi. Inoko, boba bāivwanije kinenwa kya Yehova bāningishibwe mu bidyoma bākomena bupondo bwādi’ko mu mene mafuku’a. O mwanda Yehova wālaile mu 607 K.K.K. amba boba bamwivwana bakapanda. (Yelemia 21:8, 9) Dyalelo, batwe baswele mwinya tukokeja kuboila ñeni mivule ku byobya byālongekele pa kala.​—Efisesa 5:5.

Nsangaji ya boba badi mu mwinya

3. Dyalelo, i kikulupiji’ka kyotudi nakyo, i ‘muzo’ka moloke’ otuswele, ne uno “muzo” udi na ‘kibundi’ka kikomo’?

3 “Tudi ne kibundi kikomo; [Leza] ukatūla lupandilo ke masakwa ne bitēba kadi. Shitulai bibelo amba muzo moloke ulama [mwiendelejo wa bu]binebine, utwelemo.” (Isaya 26:1, 2) Bino i binenwa bya nsangaji bya bantu bakulupile mudi Yehova. Mu mafuku a Isaya, Bayuda bakikōkeji bādi banyemena kudi Yehova, Nsulo imo kete yabine ya mutyima-nteke, ke ku bilezalezapo byādi bitōta bekadi nabo. Ne batwe netu dyalelo tudi’nka na kino kikulupiji. Kadi tuswele “muzo moloke” wa Yehova​—“Isalela wa Leza.” (Ngalatea 6:16MB; Mateo 21:43) Ne Yehova nandi uswele uno muzo pa mwanda wa mwiendelejo wao wa bubinebine. O mwanda i mwesele uno Isalela wandi, wamupe “kibundi kikomo,” bulongolodi budingakene na kibundi, amba alame’kyo ne kwikikinga.

4. Lelo i ngikadilo’ka ya mutyima yotufwaninwe kutamija?

4 Muntu yense udi mu kino “kibundi kikomo” uyukile amba Yehova “ukamulama mu ndoe, senene she-e, yewa utanga mutyima wandi [padi Aye]; ke-muntu u[mu]kulupilanga.” I bine, Yehova ulamanga boba basakile na mutyima wabo kumukulupila, balonda misoñanya yandi myoloke. O mwanda bakikōkeji ba mu Yuda bātele kutwi ku byēbanene Isaya amba: “Kulupilai nyeke mudi Yehova; mwanda mudi Ya Yehova mo mudi dibwe dya nyeke.” (Isaya 26:3, 4; Mitōto 9:10; 37:3; Nkindi 3:5) Boba badi na ino ngikadilo ya mutyima banyemenanga kudi “Ya Yehova,” Dibwe dimo kete dya kinyemeno mudi mutyima-ntenke. Badi nandi ‘mu ndoe ya endaenda.’​—Fidipai 1:2; 4:6, 7.

Kufwijibwa bumvu kwa balwana na Leza

5, 6. (a) Babiloni wa kala wāfwijibwe bumvu muswelo’ka? (b) I muswelo’ka wafwijibwe bumvu “Babiloni Mukatakata”?

5 Lelo bikekala namani shi boba bakulupile mudi Yehova abatanwa na byamalwa? Kebafwaninwepo kutyina. Yehova ulekele bino bintu kakitatyi katyetye koku wibololokeja’ko; ino boba bebamwesha malwa bakaponejibwa. (2 Tesalonika 1:4-7; 2 Temote 1:8-10) Tala bidi kifwa kya “kibundi kilakila.” Isaya unena’mba: “[Yehova] watūkija boba bekalanga kūlu, kibundi kilakila; waladika’kyo panshi, ubaladikija’kyo ne panshi, uleta’kyo ke ku luvumbi kadi. Kulu kukekinyanta panshi, ke maulu a balanda kadi, ne matabula a babufudile.” (Isaya 26:5, 6) Kibundi kilakila kitelelwe pano i Babiloni. Mwanda kino kibundi kyāsuswile bantu ba Leza. Ino i bika byāfikile Babiloni? Wāponene mu makasa a bene Mede ne bene Peleshia mu 539 K.K.K. Bine, wāfwijibwe bumvu bukatampe!

6 Binenwa bya Isaya bya bupolofeto i bilombole senene bifikilanga “Babiloni Mukatakata” mu ino yetu myaka tamba mu 1919. Kino kibundi kilakila kyāponene bya bumvu mu mwine mwaka’u pokyāningilwe kulekelela bantu ba Yehova bokyādi kikwete bumisungi bwa ku mushipiditu. (Kusokwelwa 14:8) Ino kintu kyālongekele mwenda myaka kyo kine kyāikele kya bumvu kutabuka. Kano kakisumpi katyetye ka bene Kidishitu kāsombolokele ‘kekanyanta’ yewa wādi wikakwete bu musungi. Mu 1922, bāshilula kusapula mfulo ya Bipwilo bya Kine Kidishitu, bela lubila lwa kuvuma kwa bimpungidi byombwa na bamwikeulu baná banenenwa’po mu Kusokwelwa 8:7-12, kadi bapungulula byamalwa bisatu byālailwe mu Kusokwelwa 9:1–11:15.

“Dishinda dya moloke i buluji”

7. Boba bavundamukilanga ku mwinya wa Yehova i buludiki’ka bobamwenanga’mo, ne i ani obakulupile, ne i kika kyobaswile mpata?

7 Yehova upānanga lupandilo ku boba bavundamukila ku mwinya wandi, wibaludika mu dishinda dyabo monka mwikilombwela Isaya amba: “Dishinda dya moloke i buluji; abe wabuluji ulongolola kadishinda ka moloke. Eyo, mu dishinda dya bīmu byobe, a Yehova, e mo tukukungila; ku dyobe dijina ne ku kivulukilo kyobe e kudi kiswa-mutyima kyetu.” (Isaya 26:7, 8) Yehova i Leza moloke, boba bamutōta nabo bafwaninwe kulama misoñanya yandi myoloke. Pobalamanga’yo, Yehova wibaludikanga ne kwibalongolwela lwendo lwabo. Batūkanye pobalondanga buludiki bwa Yehova, balombolanga amba bakulupile mwadi, baswele mpata dijina dyandi​—“kivulukilo” kyandi.​—Divilu 3:15.

8. I ngikadilo’ka ifwaninwe kwiulwa yādi na Isaya?

8 Isaya aye mwine wādi uswele mpata dijina dya Yehova. Kino i kimweke patōka mu binenwa bikwabo byaānene’mba: “Nakusake ne mūya wami bufuku; eyo, nkakusaka ne bupyasakane ne mushipiditu udi mwami; mwanda madingi obe po adi panopanshi bekadi ba panopantanda balombolwa boloke.” (Isaya 26:9) Isaya wādi usaka Yehova na ‘muya wandi,’​—aye yense mutuntulu. Twelei milafwe, tumone uno mupolofeto ulombela kudi Yehova bufuku, kitatyi kya talala nyā, umulombola milangwe yandi ya mushike, ukimba na mikeketo bwendeji bwandi. Bine, kino i kifwa kilumbuluke mpata! Ne kadi, Isaya wāikele kuyukila boloke bwa Yehova ku bilongwa bya butyibi bwandi. Pa kino, wituvuluja mvubu ya kuyuka kutadija kyaba kyonso, mwa kunañwina kiswa-mutyima kya Yehova.

Bamo i batonge fukutu

9, 10. I bilongwa’ka bya kanye byālongele Yehova ku muzo wandi wambulwa kikōkeji, ino nabo bāmwitabile muswelo’ka?

9 Yehova wālombwele Yuda kanye ka buswe bukatampe, ino yō, ke bonsopo bāmwitabile. Divule, bantu bavule bo bādi batonga butomboki ne bupondo pa kyaba kya mwinya wa bubinebine bwa Yehova. Isaya wānene’mba: “Si bafwila nkuma bibi lusa, aye kafunde po boloke. Mu ntanda ya boloke aye ulonga bubi ne [ka]kamone po ntumbo” ya Yehova.​—Isaya 26:10BB.

10 Mu mafuku a Isaya, bavule bo bāpelele kwitabija amba dikasa dya Yehova dyo dyādi dikingile Yuda ku balwana nandi. Nansha shi webesela dyese na kwibapa ndoe, abo kebādipo bafwija’ko nansha dimo. O mwanda Yehova wāelele Bayuda, wēbaleka bakengidile bidi “bamfumu bakwabo,” ko kuselwa bāselwa bu misungi mu Babiloni mu 607 K.K.K. (Isaya 26:11-13) Ino mwenda mafuku, bamo bāshele ku muzo bājokele mu ntanda yabo, bātōkejibwe.

11, 12. (a) Lelo i bika byādi bitengele boba bākutyile Yuda? (b) Mu 1919 i bika byadi bitengele boba badi bakutyile bengidi ba Yehova bashingwe-māni?

11 Lelo boba bākwete bene Yuda bu misungi nabo? Isaya ulondolola mu bupolofeto amba: “Bafwe kebakekal[a]ngapo bōmi; bafwididila kebakalangukangapo; po pa mwanda o webendela ne kwibonakanya, ne kukubija kivulukilo kyabo.” (Isaya 26:14) I amo, Babiloni pa kupwa’tu kupona’ye mu 539 K.K.K., kākidipo kadi wa kulāla myaka mivule. Mwenda mafuku, kibundi kyādi kya kutukila. Babiloni wādi wa ‘kufwididila,’ mānga ya umbikalo wandi mukatakata yādi ya kushala mu mabuku a nsekununi kupwididile. Bine, kino i kidyumu kikatampe ku boba bakulupile mu bankomonkomo ba ino ntanda!

12 Bintu bimo bya mu buno bupolofeto byāfikidile kitatyi kyālekele Leza bengidi bandi bashingwe-māni bakutwe kukutwa kwa ku mushipiditu mu 1918, kupwa wēbanyongolola’mo mu 1919. Tamba’nka penepa, būmi bwa kumeso bwa boba bādi bebakutyile, nakampata Bipwilo bya Kine Kidishitu, kebwākidipo kadi bwa kululama. Ino bantu ba Yehova bādi babikilwe madyese a ntanda ne miseke.

“Ubabweja ku muzo”

13, 14. I madyese’ka a ntanda ne miseke eselwanga bengidi ba Yehova bashingwe-māni tamba mu 1919?

13 Leza wāesele bengidi bandi bashingwe-māni mwanda wa mutyima wa kwisāsa obālombwele tamba mu 1919, wēbapa kwilundila’ko. Dibajinji, mutyima wātelwe ku kukongakanibwa kwa bantu ba mfulomfulō ba mu Isalela wa Leza, kupwa, “kibumbo kikatampe” kya “mikōko mikwabo” nakyo kyāshilula kukongakanibwa. (Kusokwelwa 7:9; Yoano 10:16) Ano madyese ālailwe kala mu bupolofeto bwa Isaya amba: “Ubabweja ku muzo; A Yehova, ubabweja ku muzo; ubetumbija abe mwine. Ubalungulwila kulampe mikalo yonso ya ntanda. A Yehova, mu tusua bakukimbile; bapungulula lulombelo na diwi dya munshimunshi powibadingila.”​—Isaya 26:15, 16NW.

14 Dyalelo, “mikalo” ya Isalela wa Leza yendanga ilungulukila’ko kujokoloka ntanda yonso, mwanda kibumbo kikatampe kyenda kibwejibwa’ko pano kekidi na bantu midiyo isamba ne musubu, kingila nandi mwingilo wa kusapula myanda miyampe na kininga. (Mateo 24:14) Bine, ano i madyese makatampe atambile kudi Yehova! Kadi ino yo ntumbo ya dijina dyandi! Dino dijina dimvwanwanga pano mu matanda 235​—i kyabine, kuno i kufikidila kwabinebine kwa mulao wandi.

15. I lusangukilo’ka lwa kyelekejo lwāmwekele mu 1919?

15 Yuda wādi usakilwa bukwashi bwa Yehova pa kusaka kulupuka mu bupika bwa Babiloni. Kekwādipo muswelo wa kwipandija abo bene. (Isaya 26:17, 18) Ne kunyongololwa kwa Isalela wa Leza mu 1919 nako monka na monka, i kilomboji kya bukwashi bwa Yehova. Pampikwa Yehova, kekwadipo muswelo. Kadi kwalamuka kwāalamukile ngikadilo yobādi’mo kwādi kutulumukwa mpata, o mwanda Isaya udingakenye’ko na lusangukilo, amba: “Bafwe bobe bakekala bōmi, ngitu mifwe yami ikasanguka. Langukai mwimbei banwe bekalanga mu luvumbi; mwanda lumé lobe i pamo’nka bwa lumé lwa biyombo, [ne nshi mine nayo ikaleka’nka ne boba bampikwa bukomo mu lufu nabo babutule bana].” (Isaya 26:19; Kusokwelwa 11:7-11) Bine, bano badi bampikwa bukomo mu lufu, bakekala pamo bwa babutulwa dipya mwanda wa kwingila mwingilo!

Kukingwa mu bitatyi bya kyaka

16, 17. (a) Mu 539 K.K.K., i bika byādi bifwaninwe kulonga Bayuda pa kusaka kupanda pa kupona kwa Babiloni? (b) ‘Tundimbwa’ twa dyalelo i bika, ne i muswelo’ka otumwenanga’mo kamweno?

16 Bengidi ba Yehova basakilwanga nyeke kukingwa nandi. Panopano ponka Yehova ukolwela ntanda ya Satana kuboko dya mfulo, kadi batōtyi bandi po pene pobakasakilwa bukwashi bwandi. (1 Yoano 5:19) Yehova witudyumuna pangala pa kyokya kitatyi kya kyaka’mba: “Iyai bami bantu, twela mu [tundimbwa] tobe, ne kushita binjilo byobe modi; wifye abe mwine kakyaba katyetye’tu poso’nka bukalabale bupite. Mwanda talapo bidi, Yehova ulupuka mu kifuko kyandi kudingila byamwiko bekadi ba panopanshi mwanda wa bukondame bwabo; panshi napo pakasokola mashi apo, ne kupūtapo monka bepaibwe bandi mpikila.” (Isaya 26:20, 21; Zefenia 1:14) Kino kidyumu kyālombwele Bayuda muswelo wa kupanda pa kupona kwa Babiloni mu 539 K.K.K. Boba bālamine’kyo, bāshala mu mobo abo, bāpandile ku bashidika bashindañani bādi bapita mu bipito.

17 Dyalelo, ‘tundimbwa’ twa mu bupolofeto tuno twelekejanga makumi ne makumi a tununu twa bipwilo bya bantu ba Yehova kujokoloka ntanda yonso. Bino bipwilo bitukiñanga ne dyalelo dino, mwanda i bifuko bitana’mo bene Kidishitu mutyima-ntenke mu banababo, mu bukumbi bwa buswe bwa bakulumpe. (Isaya 32:1, 2; Bahebelu 10:24, 25) Nakampata pano penda pafwena mfulo ya ino ngikadilo ya bintu po pene, mwanda kupanda kwetu kukemanina pa kikōkeji.—Zefenia 2:3.

18. Panopano ponka, Yehova “ukepaya kinyema kyamalwa” muswelo’ka?

18 Isaya wānene bupolofeto butala pa kine kitatyi’kya amba: “Mu dyodya difuku’dya Yehova ukadingila byamwiko’tu ne kipete kyandi kikomo kikatakata kya bukomo mpumina nyoka wa lubilo’wa, ke mpumina nyoka wa kukondakana’wa; ino ukepaya kinyema kyamalwa kidi mu kalunga-kamema’kya.” (Isaya 27:1) Lelo “mpumina” wa dyalelo i ani? Mobimwekela i “yewa nyoka wa kala na kalā,” ke Satana kadi, pamo ne yandi ngikadilo imbi ya bintu yalwa nayo Isalela wa Leza. (Kusokwelwa 12:9, 10, 17; 13:14, 16, 17) Mu 1919, mpumina wākomenwe kukwata bantu ba Leza. Panopano usa kutukila aye yenselele. (Kusokwelwa 19:19-21; 20:1-3, 10) Uno o muswelo Yehova ‘wakepaya kinyema kyamalwa.’ Panenwa pano, i kutupu kadi kintu kibwanya kulonga mpumina pa bantu ba Yehova kikokeja kutwila bya endaenda. (Isaya 54:17) Bine, bino byo bintu bitusenga pa mutyima!

“Budimi bwa mañanza a vinyu”

19. Bashele’ko badi mu ngikadilo’ka dyalelo?

19 Byotwapebwa kitōkeji na uno mwinya onso utamba kudi Yehova, mwene tudi na bubinga bwa kusangela? Bine, tudi nabo! Isaya ulombola na muneñenya nsangaji ya bantu ba Yehova, usoneka’mba: “Mu dyodya difuku’dya mukembilai’bo lwimbo: Budimi bwa mañanza a vinyu. Ami Yehova ndamanga’bo, nkakusa’bo mema nyeke’tu; nkalama’bo bufuku ne dyuba kutyina’mba bakōna’bo.” (Isaya 27:2, 3) Yehova ulamine “budimi bwa mañanza” bwandi, ke bashele’ko ba Isalela wa Leza ne bapwani nabo bapyasakenine mu mingilo kadi. (Yoano 15:1-8) Bipa bilupuka’ko biletelanga dijina dya Leza ntumbo ne kupa bengidi bandi ba pano panshi nsangaji mikatampe.

20. Yehova ukiñanga kipwilo kya bwine Kidishitu muswelo’ka?

20 Tudi na nsangaji mpata mwanda nsungu yādi na Yehova dibajinji pa bengidi bandi bashingwe-māni​—yāmulengeje ebaleke bebasele mu bupika bwa ku mushipiditu mu 1918​—ibapu. Yehova mwine unena’mba: “Bulobo bupitepite mwami i mutupu’bo; nswele shi na’mba pimbye ne miba bilwa na ami mu bulwi! longa nkanyanta’byo ne kusōka’byo pamo. Nansha bidi akwate ku bukomo bwami, amba apwane nami; eyo, apwane nami.” (Isaya 27:4, 5) Yehova, pa kusaka amba muñanza wandi wendelele na kulupula “vinyu,” i munyante ne kusoka biyombo byonso, lupusa lubi lukimba kwibōna. O mwanda kekukikalai muntu nansha umo wa kutūla kipwilo kya bwine Kidishitu mu kyaka! Batwe bonso, ‘tukwatei ku bukomo bwa Yehova,’ na kukimba kukingwa na aye ne buntu bwandi. Shi tulonge namino, nabya tubapwana nandi mu ndoe—ndoe ya mvubu mine mikatampe ilengeje ne Isaya kwiipituluka’mo misunsa ibidi.​—Mitōto 85:1, 2, 8; Loma 5:1.

21. Ntanda ya bumeni i miyule “bipa” mu muswelo’ka?

21 Madyese akyendelela: “Ebiyampe mafuku akāyako Yakoba ukekija miji; Isalela ukatōya buluba ne [kutota]; ino bakayuja panopantanda ponsololo ne bipa.” (Isaya 27:6) Uno vese i mufikidile tamba mu 1919, kino kilombola bukamoni bwa bukomokomo bwa Yehova. Bene Kidishitu bashingwe-māni abayuja ntanda yonso “bipa,” bidibwa bya ku mushipiditu bīta ngitu. Mu ino ntanda myoneke, abo balamine na nsangaji misoñanya ya peulu ya Leza. Ebiya Yehova nandi wendelelanga na kwibesela madyese a kwilundila’ko. Pa kino, bapwani nabo midiyo ne midiyo ya mikōko mikwabo ‘bengidilanga Leza mingilo ikola dyuba ne bufuku.’ (Kusokwelwa 7:15) Ketwakijimijai ano madyese makatampe a kudya ku bino “bipa” ne a kupāna’byo ku bakwetu!

22. I madyese’ka eselwanga boba betabije mwinya?

22 Mu ino myaka ya malwa, fukutu i mwandabile ntanda yonso, eyo, fukutu bwī upūtyile mizo ne mizo; mwene tufwaninwe kufwija’ko Yehova upa bantu bandi mwinya wa ku mushipiditu? (Isaya 60:2; Loma 2:19; 13:12) Uno mwinya i ndoe ya mutyima ne nsangaji ku yewa yense witabija’o dyalelo, ne mu mafuku āya kumeso i būmi bwa nyeke. Nanshi batwe baswele mwinya tudi na bubinga bwa kusañamwina mityima yetu na kutendela Yehova pamo bwa mulembi wa mitōto wānene amba: “Yehova i bukomo bwa būmi bwami; lelo o nkakwatyilwa moyo i ani? Tengela Yehova; komeja mu bidyoma, ne mutyima obe ukankamane, eyo i binebine, tengela Yehova.”​—Mitōto 27:1b, 14.

Lelo Ukivulukile?

• Lelo i bika bitengele boba basusula bantu ba Yehova?

• I kwilundila’ko’ka kwālailwe mu Isaya?

• Lelo i mu ‘tundimbwa’ka’ motufwaninwe kwikala nyeke, ne mwanda waka?

• Mwanda waka ngikadilo idi’mo bantu ba Yehova imuletelanga mitendelo?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 30]

DIBUKU DIPYA

Myanda mivule yotwesambila’po mu bino bishinte bibidi bya kwifunda iselelwe mu dishikulu dyanenwe ku kitango kya distrike kya mu 2000/2001. Ku mfulo kwa dino dishikulu kwalupwilwe dibuku dipya didi na mutwe wa mwanda unena’mba La prophétie d’Isaïe, lumière pour tous les humains I. Dino dibuku dya mapaje 416 dishintulula vese ne vese wa mashapita 40 mabajinji a mukanda wa Isaya.

[Kifwatulo pa paje 26]

Enka boloke bo betabijibwe mu “kibundi kikomo,” bulongolodi bwa Yehova

[Kifwatulo pa paje 27]

Isaya wākimbile Yehova “bufuku”

[Kifwatulo pa paje 29]

Yehova ukiñanga “budimi bwa mañanza” bwandi ne kwibupeja bipa