Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

“Shi Leza I Wetu, Nankyo Uketulonga Bubi I Ani?”

“Shi Leza I Wetu, Nankyo Uketulonga Bubi I Ani?”

“Shi Leza I Wetu, Nankyo Uketulonga Bubi I Ani?”

“Le penepo, mo tusaka kunenena i mwepi pa bino bintu? Shi Leza i wetu, nankyo uketulonga bubi i ani?”​—LOMA 8:31.

1. Le i bāni bālondele bene Isalela pa kulupuka mu Edipito, ne i bika byēbalengeje bebalonde?

 BENE ISALELA pobānyongolwelwe mu Edipito, pa kupwa kulāla’mo myaka 215, mivule mine umbupika, bālupukile’mo, “kibumbo kikata kine kisobakanemo kyakanda nabo pamo.” (Divilu 12:38) Bano bantu bakubulwa kwikala bene Isalela bēmwenine mpupo dikumi ilengeja moyo yāsadile Edipito musala mukatampe ne kufutulwija bilezaleza byandi bya bubela. Kadi bēmwenine​—nakampata kushilwila pa kipupo kya buná ne kuya kumeso​—bukomo bwa Yehova bwa kukinga bantu bandi. (Divilu 8:23, 24) Nansha byobādi na buyuki butyetye bwa mpango ya Yehova, inoko bādi bakulupile kintu kimo: Bilezaleza bya Edipito byākankelwe kukinga bene Edipito, ino Yehova aye wēlombola bu mukomokomo ku mutamba wa bene Isalela.

2. Mwanda waka Lehaba wākwatakenye tubedibedi twa bene Isalela, ne mwanda waka kukulupila kwandi mudi Leza kekwādipo kwitupa?

2 Myaka makumi aná pa kupita’po, kumeso kwa bene Isalela kutwela mu ntanda ya Mulao, Yoshua, mpingakani wa Mosesa, wātuma bana-balume babidi kukabela ntanda’ya. Mwine’mo bātana’mo Lehaba, wādi ushikata mu Yediko. Byaāivwene bantu banena pangala pa bilongwa bya bukomo bya Yehova wālamine bene Isalela myaka 40 tamba kulupulwa kwabo mu Edipito, wāyukile amba shi nandi usaka eselwe na Leza ufwaninwe kukwatakanya bantu bandi. Pa buno butyibi bwandi bwa tunangu, aye ne kipango kyabo bāpanda ku bonakani pākwetwe kibundi na bene Isalela. Kupanda kwa mu kingelengele kobāpandile nako i kilomboji kikwabo kilombola patōka amba Leza wādi nabo. Nanshi kukulupila kwa Lehaba mudi Leza wa bene Isalela kekwādipo kwitupa.​—Yoshua 2:1, 9-13; 6:15-17, 25.

3. (a) I kingelengele’ka kyālongele Yesu kubwipi na kibundi kya Yediko kyāubakulwilwe, ne bendeji ba Bayuda bālongele’po bika? (b) Bayuda bamo, ne bavule bakubulwa kwikala Bayuda, bāfikile ku kuyuka bika?

3 Myaka tutwa dikumi ne tutano pa kupita’po, Yesu Kidishitu wāundapa mpofu wa lulombo kubwipi na kibundi kya Yediko kyāubakulwilwe. (Mako 10:46-52; Luka 18:35-43) Uno mwana-mulume wāzenzele Yesu amufwile’ko lusa, ko kunena’mba wādi uyukile amba Leza udi na Yesu. Bendeji ba mutōtelo wa Bayuda ne balondi babo, abo kebādipo basakile kwitabija amba bingelengele bilonga Yesu i bukamoni bulombola amba wingilanga mwingilo wa Leza. Ino abo bene bakimba’ko pa kumuponejeja. (Mako 2:15, 16; 3:1-6; Luka 7:31-35) Nansha ke pobāyukile amba Yesu obāipaile wasanguka binebine, kebādipo basaka kwitabija amba i Leza ulongele kino kintu. Ino bāshilwile kupangapanga balondi ba Yesu ne kutompa kukalakanya mwingilo wabo wa kusapula “Myanda Miyampe ya Mfumwetu Yesu.” Inoko Bayuda bamo, ne, mwenda mafuku, bantu bavule bakubulwa kwikala Bayuda bānañwine bino binkumenkume, bēbikwata na mutyika. Kobadi, kyādi kimweke patōka amba Leza wāelele bendeji ba Bayuda ba kwisakila, inoko wākwatakanya balondi betyepeje ba Yesu Kidishitu.​—Bilongwa 11:19-21MB.

I Bāni Dyalelo Bobakwatakanyanga Kudi Leza?

4, 5. (a) I muswelo’ka umwene bantu bamo mwanda utala kutonga mutōtelo? (b) Shi usaka amba uyuke mutōtelo wabine, i mwanda’ka mwinemwine ofwaninwe kuyuka?

4 Pa mwanda utala mutōtelo wabine, mwendeji umo wa mutōtelo wanene panopano pobamwipangwile ku televijo, amba: “Nsakile kukoma monka pa uno mwanda amba mutōtelo i wabine enka shi ulumbulula muntu wiulonda mu būmi bwandi.” Eyo, mutōtelo wabine ulumbululanga bantu mu mwikadilo wabo. Ino lelo kulumbulula bantu mu mwikadilo konkakonka kyo kintu kiuyukanyanga amba ukwatakanibwanga na Leza? Le kano ko kayukeno kamo kete kayukanya mutōtelo wabine?

5 Batwe bonso tusangelanga kwitongela batwe bene kyotusaka, kubadila’mo ne mutōtelo otusaka kwilunga’ko. Ino kwikala na bwanapabo bwa kutonga ke akopo kete kukwashanga muntu atonge butongi buyampe. Kifwa, bantu bamo batoñanga mutōtelo amba mwanda’po o udi na bantu bavule, o wa bampeta, o udi na bisela bya ntumbo, nansha amba o udi’mo kisaka kyetu. Bino byonso ke bintupo bilengeja mutōtelo otutonga wikale wabine nansha wa bubela. Mwanda mwinemwine i uno: Lelo i mutōtelo’ka usoñanyanga balondi bao kulonga kiswa-mutyima kya Leza ne kuleta bukamoni bulombola amba Leza wiukwatakanyanga, ko kunena’mba boba beulonda babwanya kunena na kusumininwa amba, “Leza i wetu”?

6. I bika byānene Yesu bitutōkejeja mwanda utala mutōtelo wabine ne wa bubela?

6 Yesu wānene kintu kya kuyukila’po butōtyi bwabine ne bwa bubela, amba: “Dyumukai ne ba[polofeto] ba mabela bakwimwīla bavwele bivwalwa bya mikōko nanshi munda mwabo i bampumpi ba kuzonzelela. Ebiya mukebayūkila ku bipa byabo.” (Mateo 7:15, 16; Malaki 3:18) Tupitulukei bidi mu “bipa” bimobimo, bifunkila pa biyukeno bya kuyukila’po mutōtelo wabine, tuyuke binebine i bāni dyalelo bobakwatakanyanga kudi Leza.

Biyukeno Biyukanya Boba Bobakwatakanyanga Kudi Leza

7. Kufundija’nka myanda imanine pa Bible kushintulula bika?

7 Mfundijo yabo imanine pa Bible. Yesu wānene amba: “Kufundija ko ndi nako kuno kekwamipo, nanshi i kwa mwine wāntumine. Shi kudi muntu usakile kulonga muswidile mutyima wandi, nankyo aye ukayūkanga mwendele kufundija kuno, shi kwa Leza, shi nēsambilanga ami mwine.” Ne amba: “Wa kwa Leza kadi abulwe kwivwana binenwa bya Leza?” (Yoano 7:16, 17; 8:47) Kunena na bubine, boba bobakwatakanyanga kudi Leza bafundijanga’nka myanda yaebasokwedile mu Kinenwa kyandi ne kupela mfundijo yonso imanine pa tunangu ne pa bisela bya bantu.​—Isaya 29:13; Mateo 15:3-9; Kolose 2:8.

8. Mwanda waka i kya kamweno kwingidija dijina dya Leza mu butōtyi?

8 Bengidijanga ne kuyukanya dijina dya Leza, Yehova. Isaya wālaile amba: “Mu dyodya difuku’dya mukanena’mba: Tendelai Yehova, itai pa dijina dyandi; sapulai bilongwa byandi umbukata mwa bantu’ba, telai’dyo amba dijina dyandi i dizunzulwe. Imbai kudi Yehova, mwanda walonga bintu bitabukile kunengela; kine kino’ki kiyukibwe panopanshi ponsololo.” (Isaya 12:4, 5) Yesu wāfundije balondi bandi kulombela’mba: “Tata wetu wa mulu, Buujila bwa dijina dyobe buyukwe.” (Mateo 6:9MB) Nanshi, bene Kidishitu Bayuda ne bakubulwa kwikala Bayuda bādi banenwe kulonga bintu bibayukanya bu ‘bantu ba dijina dya Leza.’ (Bilongwa 15:14) Na bubine, Leza usangelanga kukwatakanya boba betembanga kwikala bantu “ba dijina dyandi.”

9. (a) I kika kinenenwa amba nsangaji i kayukeno ka bantu ba mu mutōtelo wabine? (b) Isaya i mushiyañanye namani mutōtelo wabine na wa bubela?

9 Balombolanga nsangaji ya Leza. Yehova i “Leza wa nsangaji” mwanda ye Mushiludi wa “myanda miyampe.” (1 Temote 1:11NW) Penepo batōtyi bandi badi mwa kubudilwa nsangaji namani ne kwikala na mumweno mubi wa bintu? Nansha ntanda byoiyudile byamalwa ne makambakano, bene Kidishitu babine balamine mushipiditu wa nsangaji, mwanda badyanga masobo a bidibwa bya ku mushipiditu kitatyi ne kitatyi. Isaya wibashiyañanya na boba balonda mutōtelo wa bubela amba: “Po pa mwanda wanenene Mfumwetu Leza namino amba: Talapo bidi, bengidi bami bakadya, ino banwe mukekala na nzala; talapo bidi, bengidi bami bakatoma, ino banwe mukekala na kyumwa; talapo bidi, bengidi bami bakasepelela, ino banwe mukafwijibwa bumvu; talapo bidi, bengidi bami bakemba ne tusepo ku mutyima, ino banwe mukadila misongo ya mutyima, ne kubuluka mwanda wa kuvutakanya mushipiditu.”​—Isaya 65:13, 14.

10. Boba badi mu mutōtelo wabine bepukanga namani bya butompetompe bya kusaka kuboila ñeni ku bilubo?

10 Mwiendelejo ne butyibi bwabo i bimanine pa misoñanya ya mu Bible. Mulembi wa Nkindi witusoñanya’mba: “Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalemēnenapo pa kwivwanija kwa abe mwine; mu mashinda obe onso muyuke, kadi aye ukōlolanga tushinda tobe.” (Nkindi 3:5, 6) Leza ukwatakanyanga boba bakimba bwendeji kwadi, kupita’ko kukulupila mu mfumo īpatanya ayo mine ya bantu bapela kulonda tunangu twa Leza. Muntu musanswe bininge kulonda Kinenwa kya Leza mu būmi bwandi wepukanga kutompa bya butompetompe, bya kusaka kuboila ñeni ku bilubo.—Mitōto 119:33; 1 Kodinda 1:19-21.

11. (a) Mwanda waka boba badi mu mutōtelo wabine kebadipo mwa kwikalañenya, bamo mu kisumpi kya bendeji, bakwabo mu kya bantu bitupu? (b) Mu bantu ba Leza, i kifwa’ka kifwaninwe kuleta boba batangidile luombe?

11 Badi mu bulongolodi buludikwa monka mwādi muludikilwa kipwilo kya bwine Kidishitu mu myaka katwa imbajinji. Yesu wāshile uno musoñanya: “Bānwe nenu kemukasaka kukatelwa dya bu-mufundiji, mhm, mwanda Mfumwenu i umo enka, aye Kidishitu, nanshi bānwe bonso mudi bāna na bāna. Kadi kemukatela muntu wa panopantanda dya bu-tata, ke-muntu Shenu i umo enka wa momwa mūlu, kete; nansha kutelwa dya bu-mfumwenu i umo enka Kidishitu. Ino kadi yewa ukēkala mukatampe wenu nandi ukēkalanga wakwimwingidila mīngilo.” (Mateo 23:8-11) Kipwilo kya bana na bana kekidipo mwa kwikadila na katango ka bendeji ba kwitatula bepa abo bene bulēme ne bitenta bikatakata bya kwizunzula peulu pa bantu ba mu kipwilo. (Yoba 32:21, 22) Boba bakumba luombe lwa Leza i banenwe kwilukumba ‘pakubulwa kuningilwa, poso ku mityima tō, ke pa mwandapo wa bupeta bwa mu bya bumvubumvu, poso ne mutyima batele monka, tō, kadi kutupu kwibasomanya bumfumwabo boba bebapelwe buledi, mhm, poso kwikala bifwa ku luombe.’ (1 Petelo 5:2, 3) Bakumbi bene Kidishitu babinebine kebetabijangapo kwitūla bu bamfumwandya lwitabijo lwa bakwabo. Abo i bengidi nabo mu mwingilo wa Leza, beelelanga’ko enka nabya kwibapa kifwa kilumbuluke.​—2 Kodinda 1:24.

12. Lelo i mumweno’ka mujalale utala pa malopwe a bantu ufwaninwe kwikala nao boba basaka kukwatakanibwa na Leza?

12 Bakōkele ku baludiki ba ntanda, ino pampikwa kwikuja’bo mu bimyanda bya ntanda. Yewa uleka ‘kukōkela bakatampe balupusa’ kakokejapo kukwatakanibwa na Leza. Mwanda waka tunena namino? Mwanda ‘balupusa badi’ko badi pa bitenta byabo bishile bimo na bikwabo pa mwanda wa Leza. Penepo, bonso batūla lupata na wa lupusa, batūlanga lupata na mpangiko ya Leza.’ (Loma 13:1, 2) Inoko, Yesu wādi uyukile amba kavutakanya kakokeja kwikala’po, o mwanda wānene amba: “Lubwilai Kesala bintu bya Kesala, kadi bya Leza nabyo i bya Leza.” (Mako 12:17) Boba bakimba kukwatakanibwa na Leza bafwaninwe kubadikila “bidi kusaka bulopwe bwa Leza, ne boloke bwandi kumo,” koku kadi bakōkele ku bijila bya ntanda bikwatañene na biselwa byabo bikatampe byobebapele kudi Leza. (Mateo 6:33; Bilongwa 5:29) Yesu wānene ukoma bandi bana-babwanga kuleka kwikuja mu bimyanda bya ntanda’mba: “Kebadipo ba ntanda, ehe, monka mo nkikadile ami’wa bu wa ntanda.” Mwenda mafuku, wābweja’ko amba: “Bwami bulopwe ke bwa ino ntandapo.”​—Yoano 17:16; 18:36NW.

13. Le buswe budi na kifuko’ka mu kuyukanya bantu ba Leza?

13 Kebayukilepo kusañuna amba yeu ye yeu pobalonga “biyampe ku bakw[abo] bonso.” (Ngalatea 6:10) Buswe bwa bwine Kidishitu kebuyukilepo kusañuna, bwitabijanga bantu bonso pampikwa kubanga musombelo wa lukoba lwabo, lupeto lobadi nalo nansha masomo obafundile, muzo wabo nansha ludimi lwabo. Kulonga biyampe ku bantu bonso, nakampata ku boba bobadi nabo mu lwitabijo lumo, i kilomboji kilombola amba Leza wibakwatakanyanga. Yesu wānene amba: “Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.”​—Yoano 13:35; Bilongwa 10:34, 35.

14. Lelo bantu betabijibwe na Leza bafwaninwe’nka kwitabijibwa na bonso? Shintulula.

14 Betabijanga kususuka na kupangwapangwa pa mwanda wa kiswa-mutyima kya Leza kyobalonga. Yesu wābadikile kudyumuna balondi bandi amba: “Monka mo bampangilapangila ami ne bānwe nenu mo monka; wivwane shi balamine mwanda wami longa ne wenu nao mo monka.” (Yoano 15:20; Mateo 5:11, 12; 2 Temote 3:12) Boba bobakwatakanyanga kudi Leza kebekalangapo bantu betabijibwe na bonso, badi pamo’nka bwa Noa wāponeje ntanda yonso na lwitabijo lwandi. (Bahebelu 11:7) Dyalelo, boba bonso basenswe kukwatakanibwa na Leza kebazubululangapo kinenwa kyandi nansha kujilula misoñanya ya bwine Leza mwanda wa kwepuka kupangwapangwa. Ponso pobengidila Leza na kikōkeji, bayukile amba bantu ‘bakatulumuka ne kwibanenena bibibibi.’​—1 Petelo 2:12; 3:16; 4:4.

Pano Po pa Kubandaula Bintu Mobikadile

15, 16. (a) I bipangujo’ka bibwanya kwitukwasha tuyuke kisumpi kya batōtyi bobakwatakanyanga kudi Leza? (b) Bantu bavule i bafike pa kuyuka bika, ne mwanda waka?

15 Wiipangule abe mwine amba, ‘I kisumpi’ka kya batōtyi kilamete pototo ku Kinenwa kya Leza, nansha shi bufundiji bwabo i bwishile na nkulupilo ya bantu bonso? I bāni bakokelanga milangwe bininge pa dijina dya bunka dya Leza, ne kwiyukanya na kwiditela? I bāni banenanga amba Bulopwe bwa Leza kyo kintu kimo kete kikāya kupwija makambakano a bantu bonso? Lelo i bāni balamine misoñanya ya mu Bible itala pa mwiendelejo, nansha byobakokeja kumonwa bu bantu bakishele balonda bisela byapityile kalā? I kisumpi’ka kiyukene amba kekidipo na bendeji bapebwa mfutwa, ino bonso ba mu kisumpi’kyo i basapudi? I bāni batendelwanga bu bana ba kibundi balēmekele bijila bya Leta, nansha byobapelanga kwikuja mu bimyanda bya kipolitike? I bāni bajimijanga kitatyi ne lupeto mu kwenda kukwasha bakwabo nabo bayuke Leza ne mpango yandi? Lelo i bāni, nansha byobalonga bino bintu biyampe bya kutendelwa, ino abo’ko bafutululwa, babengwa kibengo ne kupangwapangwa?’

16 Bantu midiyo ne midiyo kujokoloka ntanda babandaulanga bintu mobikadile, bafula ku kwitabija amba i Batumoni ba Yehova, bo abo kete balonda mutōtelo wabine. Abayuka kino mwanda i bamone muswelo ufundija Batumoni ba Yehova, mwiendelejo wabo, ne byabuyabuya bimwenwa mu mutōtelo wabo. (Isaya 48:17) O mwanda bantu midiyo ne midiyo banenanga monka mokyālailwe mu Zekadia 8:23 amba: “Batwe tukenda nenu, mwanda tubaivwana’mba Leza udi nenu.”

17. I kika kinenenwa amba kunena kunenanga Batumoni ba Yehova amba badi na mutōtelo wabine ke mitatulopo?

17 Lelo kuno kunena kunenanga Batumoni ba Yehova amba bo abo kete bobakwatakanyanga kudi Leza i mitatulo? Bine, ke mitatulopo, mwanda banenanga monka mwādi munenena bene Isalela bādi mu Edipito amba Leza wādi wibakwatakanya nansha byobādi baningilwa kulonda nkulupilo ya bene Edipito, kadi monka mwādi munenena ne bene Kidishitu ba mu myaka katwa imbajinji amba i abo bobādi bakwatakanya kudi Leza, ke Bayudapo bādi batōta butōtyi bwa kwianya. Bintu byotumona byo bibabingija. Mu matanda 235, Batumoni ba Yehova bengilanga mwingilo wālaile Yesu amba balondi bandi babine bakewingila mu kitatyi kya ku mfulo: “Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepa mfulo keifika shayo.”​—Mateo 24:14MB.

18, 19. (a) Mwanda waka kekudipo buluji bwa kutaleja Batumoni ba Yehova kwingila mwingilo wa busapudi, nansha byobalondwalondwanga? (b) Lelo Mitōto 41:11 ubingijanga namani mulangwe wa amba Batumoni bakwatakanibwanga na Leza?

18 Batumoni ba Yehova bakendelela na kwingila uno mwingilo, pambulwa kuleka kupangwapangwa nansha kulondwalondwa kukalakanye mwingilo wabo. Mwingilo wa Yehova unenwe kwingilwa, kadi ukendelela na kwingilwa. Bukomo bo-bonso bwalongelwe mu myaka katwa ishele kunyuma’i bwa kusaka kukalakanya Batumoni kwingila mwingilo wa Leza i bufule ku kukomenwa komenwē, mwanda Yehova wālaile amba: “Kipungwa, shi kyepi, shi kyepi, kyabundwa kibundilwa abe padi abe kekikafikapo biyampe; kadi ndimi yonso ikatalukila padi abe mu kidye, shi ludimi ka, shi ludimi ka, ukeluponeja; kine kino’ki bo bupyani bwa bengidi ba Yehova, ne boloke bwabo budi ko ndi.”​—Isaya 54:17.

19 Banwe bene mwimwenanga kala, Batumoni ba Yehova pano po pene abaninge, kadi bengila kupita myaka yonso ya kunyuma​—nansha byobalondwalondwa pi na pi​—buno i bubinga bulombola amba Yehova usangelanga byobalonga. Mulopwe Davida wānene amba: “Pa kīne kino’ki ngyūkile na’mba uloelelwe mudi ami, ke-muntu unshikilwe kantombokelepo.” (Mitōto 41:11; 56:9, 11) Bine, balwana na Leza kebakabwanyapo nansha dimo kwela kabobo amba abanekenya bantu ba Yehova, mwanda Yesu Kidishitu, Mfumwabo wendanga nyeke kumeso wenda unekenya, kufika’nka ne ku bushindañani bwa mfulo!

Le Ubwanya Kulondolola?

• Lelo i bifwa’ka bimobimo bya pa kala bya bantu bādi bakwatakanibwa na Leza?

• Le i biyukeno’ka bimobimo biyukanya mutōtelo wabine?

• Mwanda waka kasuku kobe usumininwe amba Batumoni ba Yehova bakwatakanibwanga na Leza?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 24]

Boba basaka kukwatakanibwa na Leza, bufundiji bwabo bufwaninwe kwimanina’nka pa Kinenwa kyandi

[Kifwatulo pa paje 26]

Bakulumpe bene Kidishitu i bifwa ku luombe