Kokakōka mu Kulonga Bilumbuluke
Kokakōka mu Kulonga Bilumbuluke
“Ketukikōkai mu kulonga bilumbuluke; ke-twi-bantu tukāngulanga mwaka pa kufikila ponka, wivwane ne kupungila mpika.”—NGALATEA 6:9.
1, 2. (a) Mwanda waka tusakilwa kūminina pa kwingidila Leza? (b) I muswelo’ka wāūminine Abalahama, ne i bika byāmukweshe ekale kūminina?
BATWE Batumoni ba Yehova tuloelelwe kulonga kiswa-mutyima kya Leza. Kadi mityima yetu i mitūke potuselele “lupungu” lwa bu bana-babwanga. (Mateo 11:29) Inoko, kwingidila Yehova ne Kidishitu ke kintupo kipēla nyeke. Mutumibwa Polo wālombwele’kyo patōka paāsoñenye balunda nandi bene Kidishitu amba: “[Kūminina] e kwimwendelemo, amba pa kupwa kulonga muswidile mutyima wa Leza, nabya mumone mwanda-wamulao.” (Bahebelu 10:36) Kūminina kudi na mvubu mpata, mwanda kwingidila Leza kubwanya kwikala na makambakano.
2 Būmi bwa Abalahama i bukamoni bulombola kino patōkelela. Wākwete divule dine butyibi bukomo, wātanwa ne na ngikadilo mikomo. Kunenwa kushiya būmi bwa bupeta bwādi mu kibundi kya Ulu yādi’tu ngalwilo ya misongo. Kepāijijepo, kipupo kya nzala kyāmutana, kupwa ke lwana na balondakani, wāswa ne kujimija mukaji, aku lo lupotopoto na ba musuku, ne bimbidikita bya divita pa mulongo. Matompo makatampe mene papo akimutengele. Ino Abalahama kālekelepo kulonga bilumbuluke. Kino i kya kutendelwa, mwanda tufwaninwe kuvuluka amba penepa kādipo na Kinenwa kya Leza kyonso kituntulu pamo na motwikadile nakyo dyalelo. Inoko, kābudilwepo kuyuka bupolofeto bubajinji bwānene Leza amba: “Nkatūla mushikwa pa bukata bwa abe ne mwana-mukaji ne pa bukata bwa lukunwa lobe ne lukunwa lwandi.” (Ngalwilo 3:15, NW) Kyādi kyendele’mo Abalahama kupwilwa mpumpu na Satana, mwanda ye wādi wa kukalupukila’ko Lukunwa. Kuyuka kino ko kwākweshe Abalahama ekale kūminina matompo andi na nsangaji.
3. (a) Mwanda waka bantu ba Yehova dyalelo bafwaninwe kuyuka amba i ba kutompibwa? (b) I kukankamikwa’ka kwitukankamika Ngalatea 6:9?
3 Dyalelo, bantu ba Yehova bafwaninwe kuyuka amba nabo i ba kumweshibwa malwa. (1 Petelo 1:6, 7) Mu bino byonso, Kusokwelwa 12:17 witudyumuna amba Satana ‘utambanga divita’ bashele’ko bashingwe-māni. “Mikōko mikwabo” nayo byoilungile pamo na bashingwe-māni, Satana wibamwene bu bandi batuvukwa-mpuya bapwila mpumpu. (Yoano 10:16) Bene Kidishitu kebatanwangapo’nka na matompo a mu mwingilo wabo wa busapudi, ehe, batanwanga kadi ne na bikambija bivule mu būmi bwabo. O mwanda Polo witwisāshila’mba: “Ketukikōkai mu kulonga bilumbuluke; ke-twi-bantu tukāngulanga mwaka pa kufikila ponka, wivwane ne kupungila mpika.” (Ngalatea 6:9) I amo, tufwaninwe kukomena Satana, ne kwikala bakankamane mu lwitabijo, nansha byasaka kwitonakenya’lo. (1 Petelo 5:8, 9) Lelo kikōkeji kyetu kiketulupwila bika? Yakoba 1:2, 3 (NW) witushintulwila’mba: “Banwe banabetu, shi mubatanwa na byakutompibwa bya miswelo ne miswelo, monai’byo bu nsangaji yonka, momuyukile kala amba buno bukomo butompibwe bwa lwitabijo lwenu bo buleta kūminina.”
Kutambwa Kimpwididi
4. Satana wingidijanga namani kutambañana kwa kimpwididi mwanda wa kutyumuna bululame bwa bantu ba Leza?
4 Būmi bwa Abalahama bulombola na bubine “byakutompibwa bya miswelo ne miswelo” bibwanya kufikila mwine Kidishitu dyalelo. Kifwa, wādi ufwaninwe kulwa na bantambañani bāile ku Shinadi. (Ngalwilo 14:11-16) Ne dyalelo dino, ke kya kutulumukapo, Satana ukitamba kimpwididi bantu ba Leza na kwibapangapanga. Kasha Divita II dya Ntanda dipwa, makumi na makumi a matanda āshele makankaje mwingilo wa bufundiji bwa bwine Kidishitu wingila Batumoni ba Yehova. Dibuku Annuaire des Témoins de Jéhovah 2001 ditulombola bukalabale bwa balwana bwatyumwinine bene Kidishitu ba mu Angola mu manwi. Banabetu ba mu ano matanda badi bakulupile mudi Yehova, bapela na mutyima umo kuleka’byo! Kebasakilepo nabo kwaluja na bukalabale nansha na butomboki, ino baūminine, baendelela na mwingilo wa kusapula.—Mateo 24:14.
5. Bankasampe bene Kidishitu bakokeja kupangwapangwa namani ku masomo?
5 Inoko, kupangwapangwa ke enkapo kwa na bukalabale. Abalahama wāeselwe, wābutula bana babidi—ba Ishemele ne Isake. Ngalwilo 21:8-12 witulombola amba difuku dimo, Ishemele wāikele ‘kubenga’ Isake. Polo pa kutumina bene Ngalatea mukanda, wālombwele amba kekyādipo’tu kibengo kya makayo a bankasampe bitupu, Ishemele wādi upangapanga Isake! (Ngalatea 4:29) Kuzawilwa na balunda ba ku masomo nansha kushimikwa bishima na bakinkwa netu nabyo i konka kupangwapangwa. Nkasampe umo mwine Kidishitu witwa dya bu Ryan uvuluka muswelo obadi bamususula kudi ba mu kabo kalasa amba: “Minite 15 ya kwenda ne kujoka lwa motoka ku masomo yadi pamo bwa nsaa mivule yonadi nsholwa mutonko. Badi bansoka pa ngitu kankwato ka mapapye kobadi bakabija ku lubimbi lwa mudilo wa mabidiké akijibwanga nao mfwanka.” Lelo kyobadi bamususwila i kika? “Bufundiji bwa kiteokratike bomfundile bwadi bunshiyañanya na bankasampe bakwabo ba ku masomo.” Ino Ryan waikele kūminina na kikōkeji na bukwashi bwa bandi bambutwile. Bankasampe, lelo kipuni kya bakwenu kimuzozejanga? Bine, kemukikōkai! Wivwane mūminine na kikōkeji, mukemwena kufikidila kwa byobya byālaile Yesu amba: “Dyese dyenu bānwe nenu shi bantu bakemunene, ne kwimupangapanga, kadi ne kwimubepela bya bubela pa mwanda wa amiwa uno.”—Mateo 5:11.
Kuzumbijazumbija Mutyima kwa Bukile Bukya
6. Le i bintu’ka bibwanya kona kipwano mu bukata bwa bene Kidishitu dyalelo?
6 Divule matompo otwikoka nao dyalelo i kuzumbijazumbija mutyima kwa bukile bukya kufikilanga bantu bonso. Ne Abalahama nandi wāūminine kwipotomeja kwādi pa bukata bwa bakumbi bandi ne ba Lota mwanā mwanabo. (Ngalwilo 13:5-7) Ne dyalelo nadyo muswelo umo onka, kwishila kotwishidile muntu ne muntu ne kwikwatyilwa mukao bibwanya kona kipwano, kutadije byavutakanya’nka ne ndoe ya kipwilo. “Kudi ne mukao ne kwitolola e kudi kadi ne byalūmalūma ne bilongwa byonso bibibibi.” (Yakoba 3:16) Bine ke biyampepo kukōka, ino twepukei mitatulo, tutangidije ndoe kumeso, tukimbe nyeke tumweno twa bakwetu pamo na mwālongele Abalahama!—1 Kodinda 13:5; Yakoba 3:17.
7. (a) Lelo muntu ufwaninwe kulonga bika shi mwanabo mwine Kidishitu wamulonga kibi? (b) Lelo Abalahama wāshile namani kifwa kilumbuluke mu kulama kipwano kiyampe na bakwabo?
7 Kwikala mu ndoe na mwanetu mwitabije kwikalanga kukomo shi tumona amba i mwitulongele kibi ku nshikani. Nkindi 12:18 unena’mba: “Kudi wa kampeja-bukidi ka kunenena pamo’nka bwa kusaba bwa kipete.” Binenwa bya bunenenene, nansha shi binenwe pambulwa milangwe mibi, bisansanga mpata. Kusansa kwabyo kwikalanga kukatampe nakampata shi i betuvubakenye nansha i betubabe mwanda ke mwanda. (Mitōto 6:6, 7) Ino mwine Kidishitu kafwaninwepo kuleka kuno kutenekwa kumukokeje! Ekale udi mu ino ngikadilo, alwila’ko kupwa myanda na kwisamba na kanye na muntu ukulubile. (Mateo 5:23, 24; Efisesa 4:26) Ikala na mutyima wa kumulekela. (Kolose 3:13) Shi uleke kwikala na kiji, ubaundapa mutyima obe ne kuloeja kipwano kyobe na mwanenu. Abalahama kālamīnepo Lota kiji nansha dimo. I bine, Abalahama wāendele lubilo kukakūkila Lota ne kisaka kyandi!—Ngalwilo 14:12-16.
Matompo a Kwiobolwela
8. (a) Lelo bene Kidishitu bakokeja namani ‘kwitapa abo bene ku misongo ya ntanda ne ntanda’? (b) Le Abalahama wābwenye namani kwikala na bujalale mu bintu bya ku ngitu?
8 Na bubine, matompo amo twiobolwelanga’o batwe bene. Kifwa, Yesu wāsoñenye balondi bandi amba: “Kemukīkala kwibīkila lupeto luleme panopantanda, mhm, padi ne mpemvu ne ndyabilonda byakudya’lo.” (Mateo 6:19) Ino banabetu bamo “abapu kwitapatapa ku misongo ya ntanda ne ntanda,” mobatūla tumweno twa ku ngitu kumeso, twa Bulopwe’ko kunyuma. (1 Temote 6:9, 10) Abalahama wādi mwitabije kujimija bintu bya ku ngitu pa mwanda wa kusangaja Leza. “I ponka pa kwitabija ponka pānangilenangile mu yoya ntanda ya mulao, pamo ponka ne ntanda keyadipo yandi, wikele monka mu mapema, ne Isake ne Yakoba, bampyana pamo bwa aye ba pa mu mulao umo onka; ke-muntu aye wadi utengele kibundi kya byalwilo, kya mushimiki ne mulongi wakyo, ke Leza kadi.” (Bahebelu 11:9, 10) Lwitabijo lwa Abalahama mu “kibundi” kīya kumeso, ko kunena amba umbikalo wa Leza, lo lwāmukweshe aleke kwikulupija bupeta. Lelo netu twabulwa’po kumwiula?
9, 10. (a) Kwisakila ntumbo kubwanya namani kubutula matompo? (b) I muswelo’ka ubwanya mwanetu kwiendeja dyalelo bu muntu “mutyetyetyetye”?
9 Ivwana kintu kikwabo. Bible witupa madingi a kwitukoma’mba: “Shi muntu afwatakanye’mba: Ami ne muntu byamalwa; aye muntu bitupu, nabya wisepa aye mwine.” (Ngalatea 6:3) Kadi witukoma amba kemukolwa kulonga kintu nansha kimo na “mutyima wa kulwila buleme nansha kusaka kwimwekeja kwa bitupu, ino nanshi mwityepejei.” (Fidipai 2:3, MB) Bamo bekokelanga matompo abo bene pa kuleka kwingidija ano madingi. Bavule, mwanda wa kusakasaka ntumbo, pa kyaba kya kwabila “mwingilo muyampe,” bafulanga ku kukōka nansha ku kwiumbila shi kebapelwepo madyese mu kipwilo.—1 Temote 3:1.
10 Abalahama wāshile kifwa kilumbuluke ‘pa kuleka kwitendela aye mwine kukila ne pafwaninwe.’ (Loma 12:3) Abalahama paētene na Melekisedeka, wāpelele kwimona bu mumutabuke pa mwanda wa kyepelo kyandi kumeso a Leza. Wāzunzula’ko Melekisedeka wādi kitobo umutabukile, wāmupa bya kujikija bu dikumi. (Bahebelu 7:4-7) Bene Kidishitu ba dyalelo nabo bafwaninwe kwiendeja pamo bwa ‘bantu batyetyetyetye,’ kupita’ko kwimwekeja. (Luka 9:48) Ekale boba batangidile mu kipwilo bamweka bu bekaka kukupa madyese, nankyo wibandaule na mutyima umo, umone mu bintu mofwaninwe kwisendulula bumuntu bobe ne mulongelo obe wa bintu. Pa kyaba kya kujingwa mutyima pa mwanda wa madyese okudi nao, abe mwena kamweno mu madyese odi nao—a kukwasha bakwenu bayuke Yehova. Bine, “mwikōkejei . . . pa kuboko kwa bukomo kwa Leza, amba ēmuzunzule pa mwaka mufwaninwepo.”—1 Petelo 5:6.
Lwitabijo mu Bintu Byampikwa Kumweka
11, 12. (a) Mwanda waka bamo mu kipwilo bajimijanga mumweno obādi bamona difuku dya Yehova bu dīyanga bukidibukidi? (b) I muswelo’ka wāshile Abalahama kifwa kilumbuluke mu kwikala na lwitabijo mu milao ya Leza mu būmi bwandi?
11 Matompo makwabo abwanya kutamba ku muswelo umonwa mfulo ya ngikadilo imbi ya bintu imweka bu ibaije kufika. Mungya munenena 2 Petelo 3:12 (MB), bene Kidishitu “batengele, bafweneja Difuku dya Leza amba difike bukidi.” Ino bavule ke batengele dino “difuku” tamba myaka mivule, bakwabo makumi a myaka. O mwanda bamo bakokeja kujimija mumweno obādi bedimona bu dīyanga bukidibukidi.
12 Ne pano napo, ivwana kifwa kyāshile Abalahama. Būmi bwandi bonso bwādi bwimanine pa lwitabijo lwandi mu milao ya Leza, nansha byakādipo na dyese dya kwimwena mu myaka ya būmi bwandi kufikidila kwa milao yonso. I bine, wālēle myaka mivule, wāmona ne mwātamine Isake mwanandi. Ino kyādi kilomba papite tutwa twa myaka penepa lutundu lwa Abalahama kelwikala pamo bwa “ñenyenye ya mūlu” nansha bwa “musenga udi ku mulomo wa kalunga-kamema.” (Ngalwilo 22:17) Inoko Abalahama kākwetwepo nsungu nansha kuzoza, mhm. Mutumibwa Polo utela Abalahama ne bakulutuba bakwabo amba: “Mu lwitabijo mo monka mwāfwidile bano bonso, nansha byokebēmweninepo kufikidila kwa milao, ino bātadile’yo kulampe, bēisangela ne kunena patōkelela amba i bēni kadi bekadi ba lupito mu ntanda’ya.”—Bahebelu 11:13, NW.
13. (a) Bene Kidishitu ba dyalelo badi pamo bwa “bekadi ba lupito” muswelo’ka? (b) Mwanda waka Yehova ukafudija ino ngikadilo ya bintu?
13 Shi būmi bwa Abalahama bwādi bwimanine pa lwitabijo lwandi mu milao ya Leza yādi ikidi “kulampe” na kufikidila, lelo batwe bafwena kubwipi bininge na kufikidila kwa bino bintu ke pepi! Tufwaninwe kwimona bu “bekadi ba lupito” mu ino ngikadilo ya Satana, pamo na mwādi mwimwena Abalahama, wāpela kukashikata mu kibundi mwādi mutumbile būmi bwa kulondalonda bya bilokoloko. Mokyendele, tusakanga “mfulo ya bintu byonso” bino ifikidīle’tu, ketusakangapo’nka ifwene pabwipi. (1 Petelo 4:7) Padi tususukanga na misongo, pakwabo tulēmenenwe bininge na bufudile bwa lupeto. Eyo, ino tuvulukei amba kikatampe kisakila Yehova kuleta mfulo ke enkapo mwanda wa kwitunyongolola mu bikambija kete, ehe, i mwanda wa kulombola buujila bwa dijina dyandi. (Ezekyele 36:23; Mateo 6:9, 10) Mfulo ikafika shayo, inoko ke pa kitatyipo kyotusaka, i pa kitatyi kikafikidija biyampe mpango ya Yehova.
14. I muswelo’ka umwena bene Kidishitu dyalelo mu kitūkijetyima kya Leza?
14 Vuluka kadi amba, Yehova “kējengapo pa mwanda-wamulao wandi, monka mufwatakenya bamobamo pa mwanda wa kwija, mhm; ino utūkijije mutyima pa bānwe, kasakilepo’mba, nansha umo ōneke, mhm, poso’mba, bonsololo bafikile pa kwalamuka pa mutyima.” (2 Petelo 3:9) Ubaivwana, Leza “utūkijije mutyima pa bānwe”—ba mu kipwilo kya bwine Kidishitu. I byabine, bamo umbukata mwetu kukibasakila kyaba kilampe kya kushinta ne kwilemununa mwa kwiya kutaninwa’bo na ndoe biyampe shē, “bakubulwa kiko, nansha kakoba kēne kakutopeka mu meso andi.” (2 Petelo 3:14) Mwene nanshi tufwaninwe kufwija’ko Leza udi na kino kitūkijetyima?
Mwa Kutanina Nsangaji Nansha shi Kudi Bijika
15. Yesu wābwenye namani kulama nsangaji yandi mu matompo, ne kumwiula kuletelanga bene Kidishitu ba dyalelo kamweno muswelo’ka?
15 Būmi bwa Abalahama buselele bufundiji buvule bubwanya kuboila’ko bene Kidishitu ñeni dyalelo. Kālombwelepo’nka lwitabijo kete, mhm, ino i ne kitūkijetyima, bunwa, bukankamane ne buswe bwakubulwa kwisakila. Wātūdile butōtyi bwa Yehova pa kifuko kibajinji mu būmi bwandi. Inoko tufwaninwe kuvuluka amba kifwa kitabukile bifwa byonsololo kyotufwaninwe kwiula i kino kyāshile Yesu Kidishitu. Nandi wātenwe na matompo mavule, ino mu byonso’bya kājimijepo nsangaji yandi. Mwanda waka? Mwanda wādi ulanga nyeke lukulupilo lwa bintu byādi bimutūdilwe kumeso. (Bahebelu 12:2, 3) O mwanda Polo wālombele amba: ‘Pano nanshi Leza upāna kūminina ne busengi emupe kwikala umbukata mwenu na mutyima umo onka wādi na Kidishitu Yesu.’ (Loma 15:5) Wivwane tulame mutyima muyampe, tukamona nsangaji nansha Satana byaetutūdila bijika mu lwendo lwetu.
16. Lelo tukalonga bika shi tubamone amba makambakano abetulēmenena?
16 Ekale makambakano abakulēmenena, vuluka amba Yehova ukuswele monka mwaādi uswelele Abalahama. Ukusakila nobe unekenye. (Fidipai 1:6) Kulupila na mutyima umo mudi Yehova, amba i “wampikwa kwimulekelela’mba: Batompibwe na bitabuke bukomo bwabo; ino nanshi, ponka pa kyakutompa, nandi ukasaula dishinda dya kupandilamo, amba mumone mwakutūkijija mutyima monka.” (1 Kodinda 10:13) Ikala na kibidiji kya kutanga Kinenwa kya Leza difuku ne difuku. (Mitōto 1:2) Wipāne mu milombelo, ya kulomba Yehova akukwashe wikale kūminina. (Fidipai 4:6) Bine, kakabulwepo “kupana [m]ushipiditu [s]andu ku bakumulomba.” (Luka 11:13) Mwena kamweno mu mpangiko itūdilwe’ko na Yehova ya kwitukwatakanya ku mushipiditu, kifwa mabuku emanine pa Bible. Kadi kimba bukwashi mu kisaka kya bu bana na bana. (1 Petelo 2:17) Tanwa nyeke ku kupwila kwa bwine Kidishitu, mwanda ye kokamwena bukankamane bwa kubwanya kūminina. (Bahebelu 10:24, 25) Sangela kusumininwa kosumininwe amba kūminina kobe kutwala ku būmi i kwitabijibwe ku meso a Leza, kadi kikōkeji kyobe kisangajanga mutyima wandi!—Nkindi 27:11; Loma 5:3-5.
17. Mwanda waka bene Kidishitu kebafwaninwepo kukōka?
17 Leza wādi uswele Abalahama, witemba’ye bu “mulunda” nandi. (Yakoba 2:23) Ino abo būmi bwa Abalahama buyule matompo ne byamalwa bipwe bunwa. Ne bene Kidishitu nabo kebadipo mwa kwikadila na būmi bunekene mu ano ‘mafuku a mfulo’ mabimabi. Mwanda Bible witudyumuna amba “babi, ne banzazangi, basa kwenda bavula ne kuvula ku kubipa.” (2 Temote 3:1, 13) Pa kyaba kya kukunguka, tuyukei amba ino mitabakano yotwikoka nayo i bukamoni bulombola amba mfulo ya ngikadilo imbi ya Satana ibafwena pabwipi. Ino Yesu wituvuluja amba yewa “ukōminina pototo, ne pamfulo pene, nabya aye ukapandako.” (Mateo 24:13) Nanshi ‘ketukikōkai mu kulonga bilumbuluke!’ Twiulei Abalahama, nabya tukabadilwa mu boba “bakupyana myanda-yamilao ponka pa kwitabija kwa kutūkija ne mutyima.”—Bahebelu 6:12.
Lelo Wadi Ukwatyile?
• Mwanda waka bantu ba Yehova ba dyalelo bafwaninwe kutengela matompo ne byamalwa?
• Satana utambañananga bya kimpwididi mu miswelo’ka?
• I muswelo’ka ukokeja kupwijibwa myanda ipibwa umbukata mwa bene Kidishitu?
• Mitatulo ne kwisakila biletanga matompo namani?
• Mu mwanda utala kukungila kufikidila kwa milao ya Leza, i kifwa’ka kiyampe kyāshile Abalahama?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 18]
Bankasampe bene Kidishitu bavule basusuka na kupangwapangwa, bapunikwa na bakwabo
[Kifwatulo pa paje 21]
Mu mafuku a Abalahama, kufikidila kwa milao ya Leza kwādi kukidi “kulampe,” ino aye wēikulupila mu būmi bwandi