Lama Mutyima Obe
Lama Mutyima Obe
“Lama obe mutyima [kupita bintu by]onsololo, mwanda mo mutamba nsulo ya būmi.”—NKINDI 4:23.
1, 2. Mwanda waka tufwaninwe kulama mutyima wetu?
MUKELENGE umo mununu wa pa kisanga kya Karaibe walupukile mu kobo kandi kupwa kwa kimpumpu. Pa kumona bintu mobyonekele koku ne koku, wayuka kala amba mutyi mupuñame wa myaka na myaka wadi kumeso kwa kibelo kya lupango lwandi ubatetulwa. Katulumuka’mba: ‘Uno mutyi ubatetulwa namani mityi mityemitye’ko mishale kasha ishimata koku ne koku?’ Pa kutala mu kitako kya mutyi uponene, malondololo amweka. Uno mutyi wadi umweka bu mushimatyije nshinkidingi wadi nanshi ke muviye munda, kivula pa kwiya, kyasokwela patōka buviye bwadi bufyeme.
2 Bine i kyamalwa kikatampe pa kumona mutōtyi wabine wadi umweka bu mwale miji mu būmi bwa bwine Kidishitu upona pa kufikilwa na matompo mu lwitabijo! Bible udi na bubinga bwa kunenena amba “mifwatakanyo ya mutyima wa muntu i mibi’tu ne ku bwanuke bwandi kwine.” (Ngalwilo 8:21) Kino kishintulula amba tufwaninwe kutadija kitatyi kyonso, mwanda nansha ke mutyima muyampe ubwanya kukokelwa ku kulonga bibi. Bine, i kutupu mutyima wa muntu wakubulwa kubwaninina nansha umo ushīkilwe ku bubole, o mwanda tufwaninwe kulonda na kusumininwa ano madingi: “Lama obe mutyima [kupita bintu by]onsololo.” (Nkindi 4:23) Penepo i muswelo’ka otukokeja kulama mutyima wetu wa kyelekejo?
Tufwaninwe Kwibandaula Kitatyi ne Kitatyi
3, 4. (a) I bipangujo’ka byotukokeja kwiipangula pa mwanda utala mutyima utuma mashi mu ngitu? (b) I bika bibwanya kwitukwasha twibandaule mutyima wetu wa kyelekejo?
3 Shi ubaenda kukepimija kwa muñanga, mobimwekela kintu kibajinji kyakabandaula i mutyima, utelwanga ne bu mukunka. Lelo ngitu yobe ne mutyima obe bilombola amba udyanga bintu bīta ngitu bibwane? Le mashi obe ananga biyampe? Mutyima obe utwanga biyampe na bukomo? Lelo ukayanga ne makayo a kwitamuna ngitu biyampe? Le mutyima obe uselele’o kūlu mwanda ke mwanda?
4 Shi mutyima utuma mashi mu ngitu ulomba kubandaulwa kitatyi ne kitatyi, lelo mutyima wa kyelekejo ke pepi? Yehova wiubandaulanga. (1 Bilongwa 29:17) Netu tufwaninwe kwiubandaula. Namani? Na kwiipangula bipangujo bya uno muswelo: Lelo mutyima wami udyanga bidibwa bibwane bya ku mushipiditu kupityila ku kifundwa kya kasuku ne ku kupwila? (Mitōto 1:1, 2; Bahebelu 10:24, 25) Lelo musapu wa Yehova unkabijanga ku mutyima pamo bwa “mudilo utēma, ushityilwa mu bikupa byami,” untonwena ku kwingila mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana-babwanga? (Yelemia 20:9; Mateo 28:19, 20; Loma 1:15, 16) Le nami neelelanga’ko byabinebine, mwa kwingidila mwingilo kampanda wa kitatyi kyonso shi bibwanika? (Luka 13:24) Le i bintu bya muswelo’ka byomfwenyanga’ko mutyima wami wa kyelekejo? Lelo nsakanga kwenda kisense na bantu balamete ku butōtyi bwabine na mutyima umo? (Nkindi 13:20; 1 Kodinda 15:33) Bine tufwaninwe kwalwila’ko kwibandaula mu bintu motukidi na makambakano, ne kukwata’po bunwa bwa kwilemununa.
5. Le matompo a lwitabijo akokeja kwikala na kitungo’ka?
5 Tutanwanga divule na matompo mu lwitabijo. Ano matompo etupanga mikenga ya kuyuka mwikadile mutyima wetu. Mosesa wāsapwidile bene Isalela bādi kebadi kubwipi na kutwela mu Ntanda ya Mulao amba: “Yehova Leza obe, [wakukunkuja] ino myaka ino’i ke makumi aná muntanda mutuputupu amba akūbije ne kukutompa ne kuyuka kyadi umutyima obe, shi padi ukalama bijila byandi, shi kukalama’byopo.” (Kupituluka 8:2) Mwene netu pavule tutulumukanga pa kumona milangwe, bilokoloko, ne milongelo imoimo yotwikalanga nayo potufikilwanga na bikoleja nansha na bitompibwa byoketwadipo tulangila? Matompo alekanga Yehova amba etufikile nao etukwashanga tuyuke bukōkekōke bwetu, etupa muswelo wa kwilemununa. (Yakoba 1:2-4) Bine, ketwakilekai nansha dimo kulanguluka mu milombelo pa muswelo otufwaninwe kulwa na matompo!
Binenwa Byetu Bilombola Bika?
6. Lelo bintu byotunena bilombola amba wetu mutyima udi namani?
6 Le tusa kuyuka namani amba bintu kampanda byo byotumwene na bulēme mu mutyima wetu? Yesu wānene amba: “Muntu muyampe, kadi ulupulanga kyonka kiyampe ku bibīkwa byabuleme biyampe bya ku wandi mutyima, muntu mubi aye kadi ulupulanga kyonka kibi ku bibīkwa bya buleme bibi bya wandi mutyima, mwanda i ku bingi bya mutyima kyakanwa kyandi kinenenapo.” (Luka 6:45) Bintu byotunena kitatyi kyonso i kilomboji kikatampe kilombola bintu byotukalakala nabyo mu mutyima wetu. Le tusenswe kunena myanda ya bituntwa ne ya bintu bikatakata bya ku ngitu byotusaka kulonga’ni? Nansha mīsambo yetu imaninanga divule pa bintu bya ku mushipiditu ne pa bitungo bya kiteokratike? Lelo tudi na mutyima wa buswe wa kupūta bilubo bya bakwetu, kupita’ko kwenda kutembaula’byo ku bantu’ni? (Nkindi 10:11, 12) Nansha tudi na lunsamfwa-kanwa lwa kwenda kubāba bantu ne kutotobola myanda yabo ibatala, ino kulupula misoñanya ne milangwe ya ku mushipiditu na butulu? Mwene kino i kiyukeno kilombola amba tutele byakubulwa kwendela’mo mutyima ku myanda ya bantu, yabo ibatala?—1 Petelo 4:15.
7. I ñeni’ka itala pa kulama mutyima wetu yotwaboila ku nsekununi ya banababo na Yosefa dikumi?
7 Ivwana bidi byālongekele mu kisaka kimo kikatampe. Bana dikumi ba Yakoba bāshikilwe nkasabo Yosefa, “ne kwisamba nandi biyampe mpikila.” Mwanda waka? Mwanda wa mukao’tu, amba ye obaswele byamwiko kudi shabo. Mwenda mafuku, Yosefa pa kweselwa dyese dya kulota bilotwa bitamba kudi Leza, bilombola amba Yehova umutōkelwe mutyima, “po pene baningija kumushikwa.” (Ngalwilo 37:4, 5, 11) Na nshikani yonso, bāpoteja mwanabo ke umpika. Kupwa, pa kusaka kufya bubi bwabo, bābepela shabo amba Yosefa wakwatwa na nyema wa budyani. Enka namino, banababo na Yosefa dikumi dituntulu bātunya kulama mutyima wabo pa kyokya kyaba. Shi tudi na kampeja-bukidi ka kufutulwila bakwetu, lelo ke kiyukenopo kilombola amba tudi na makomwa-meso ne mukao bibila mu mutyima wetu? Tufwaninwe kutadija ne kubandaula byobya bilupuka mu kyakanwa kyetu, ne kupēlakana kufundula kukanina kubi kwa mutyima.
8. I bika bibwanya kwitukwasha tubandaule mutyima wetu shi tubaponena mu kubepa bubela?
8 Eyo, ‘Leza kabepangapo,’ ino bantu byobadi bakubulwa kubwaninina, kebadipo mwa kubudilwa kubepa. (Bahebelu 6:18) “Bantu bonso i ba bubela,” mo mwātompwedile mulembi wa mitōto. (Mitōto 116:11) Nansha ke mutumibwa Petelo mwine nandi wātunine Yesu bya bubela misunsa isatu mituntulu. (Mateo 26:69-75) Nanshi tufwaninwe kwepuka kubepa bubela, mwanda Yehova ushikilwe “ludimi lwa bubela.” (Nkindi 6:16-19) Shi kyaba kimo tubaponena mu kubepa bubela, i biyampe kubandaula kine kyalengeja byonso’bya. Le i moyo wa kutyina muntu’ni, nansha i moyo wa kutyina kupebwa mfuto? I mwanda wa kusaka kwilamina bulēme’ni nansha i kwisakila kumwekelele kwakolomona bubela? Bikale bino nansha bikwabo byalengeja tubepe, i biyampe kulanguluka’po, kwitabija kilubo kyetu na kwityepeja, ne kulomba Yehova etufwile lusa, koku tumulomba etukwashe tunekenye buno bukōkekōke! Nakampata “bakulumpe ba kipwilo” bakokeja kukukwasha pa kino.—Yakoba 5:14.
9. Le milombelo ikokeja kusokola bika bitala pa mutyima wetu?
9 Yehova, pa kulondolola Mulopwe Solomone wālombele tunangu ne buyuki, wānene amba: “Mwanda kine kino’ki kyo kyadi ku mutyima obe, kabidi kulombelepo bupeta bwa buyampe, nansha bulēme . . . [tunangu ne buyuki] i bipebwe kodi; ino kadi nkakupa bupeta, ne bintu biyampe ne bulēme.” (2 Bilongwa 1:11, 12) Yehova wāyukile byādi mu mutyima wa Solomone kupityila ku bintu byaāmulombele ne byakāmulombelepo bine. Lelo mīsambo yotwisambanga na Leza ilombolanga bika bidi mu mutyima wetu? Le milombelo yetu isokolanga amba tudi na kyaka kya kusaka kwikala na buyuki, tunangu, ne kusansanya? (Nkindi 2:1-6; Mateo 5:3) Lelo tumweno twa Bulopwe to tudi pabwipi mu mutyima wetu? (Mateo 6:9, 10) Wivwane milombelo yetu ikale ya kupituluka’nka mu bintu bimo, miyayate, yuka amba kino i kilomboji kilombola amba tufwaninwe kwitūdila’ko kitatyi kya kulanguluka pa bilongwa bya Yehova. (Mitōto 103:2) Bene Kidishitu bonso bafwaninwe kutadija bintu bisokola milombelo yabo.
Lelo Bilongwa Byetu Binena Bika?
10, 11. (a) Lelo makoji ne busekese bisulukanga kwepi? (b) I bika bibwanya kwitukwasha tuleke ‘kulonga makoji mu mutyima’?
10 Bantu banenanga amba bilongwa binenanga bivule kupita’ko binenwa. I bine, bilongwa byetu bisokolanga bintu bivule byotwimite munda. Kifwa, mu myanda ya mwikadilo, kulama mutyima kulomba kulonga bintu bivule, ke enkapo’tu kwepuka kilongwa kya busekese nansha makoji. Yesu, mu Busapudi bwandi bwa pa Lūlu, wānene amba: “Yewa wakutala mwanamukaji meso a mutyima wakumusaka, nankyo wapu ku[longa nandi makoji] umutyima wandi.” (Mateo 5:28) Lelo tukokeja namani kwepuka kulonga makoji ne mu mutyima wetu mwine?
11 Yoba, mukulutuba wabinebine, wāshile kifwa kiyampe kifwaninwe kulonda bana-balume ne bana-bakaji bene Kidishitu besongele. Kunena na bubine, Yoba wādi upwene na bansongwakaji mupwaninanga nabo bantu bonso, wibakwasha’ko ne kwibakwasha. Inoko uno mwana-mulume wa bululame kādipo na mutyima wa kwibalangila bu bandi bakaji. Mwanda waka tunena namino? Mwanda wādi musumininwe kuleka kutala bana-bakaji na meso a kwibabila. Aye mwine wānene amba: “Nasamba kipwano ne meso ami; lelo penepo nkatala nkungakaji namani?” (Yoba 31:1) Nanshi netu tusambei kipwano kya uno muswelo na meso etu, tulame mutyima wetu.
12. Shi usaka kulama mutyima obe, i muswelo’ka obwanya kulonda madingi adi mu Luka 16:10?
12 Yewa “utūkenye umbityetyetyetye nansha umbingi utūkenye,” ye Mwanā Leza wānene namino, ino yewa “wampikwa kutūkanya umbityetye nansha umbingi katūkanyapo, mhm.” (Luka 16:10) I amo, tufwaninwe kubandaula mwiendelejo wetu mu tubintu tumweka ku meso bu tutyetye totulonga mu būmi bwetu bwa difuku ne difuku, nansha ke totwa totulongela mu njibo mwa bunka. (Mitōto 101:2) Potushikete mu njibo, tutala televijo, nansha kukimba bya kukimba mu Entelenete, le tutanga mutyima ku kulonda kidyumu kyobetudyumwine mu Bisonekwa amba: “Busekese, ne kujilula konso kwa bijila, ne kwabila kwine, kebikatelwa nansha dimo dine umbukata mwenu, mhm, e mufwaninwe bapandulwemo. Nansha bibibibi bya bumvu, nansha mīsambo ya kubotakanya, nansha mazua mabi byampikwa kufwaninwa”? (Efisesa 5:3, 4) Lelo bukalabale bumonwanga mu makayo a ku televijo ne ku video nabo? Mulembi wa mitōto wānenene’po amba: “Yehova aye mwine ubandaulanga moloke ne mubi mwine kumo, ino yewa yense uswele bya bukalabale i bine muya Wandi ushikilwe’ye.”—Mitōto 11:5, NW.
13. I kintu’ka kyotufwaninwe kuta’ko mutyima kyaba kyonso kyotubandaula bintu bitamba mu mutyima wetu?
13 “Mutyima utabukile bintu byonsololo budimbañani, ubela byamwikomwiko’tu,” ye Yelemia wāletele kino kidyumu. (Yelemia 17:9) Buno budimbañani bwa mutyima bukokeja kwimwekeja mu kushilula kubingija bilubo byetu, kutyepeka kutupatupa kwetu, kunenena maya bilongwa bibibibi, nansha kwanya bipite kipimo bintu bilongelwe. Kadi mutyima mukunguke ukokeja kwikala na muneneno wa ndimi ibidi—koku milomo inena bingi, ino bilongwa nabyo bilombola bingi. (Mitōto 12:2; Nkindi 23:7) Bine, i kipite buya kwitala na mutyima umo kyaba kyonso kyotubandaula bintu bitamba mu mutyima wetu!
Lelo Diso Dyetu I Ditūkanye?
14, 15. (a) Diso ‘ditūkanye’ i diso didi namani? (b) Kulama diso ditūkanye kwitukwashanga namani tulame mutyima wetu?
14 Yesu wānene amba: “Kinanu kya mubidi i dīso.” Kupwa wābweja’ko amba: “Shi kadi dīso dyobe [i ditūkanye], nankyo ne mubidi obe onso udi bwelwa to-ō.” (Mateo 6:22) Diso ditūkanye i dyodya dibambile pa kitungo kimo, pa kintu kimo kete, kedilabikwapo nansha kukupwilwa kungi. I kyabine, diso dyetu difwaninwe kubambila pa mwingilo wa kukimba “bulopwe bwa Leza, ne boloke bwandi.” (Mateo 6:33) I bika bikokeja kufikila mutyima wetu wa kyelekejo shi diso dyetu ke ditūkanyepo?
15 Tutale bidi myanda ya kukimba twa kwikwasha nato. Kusāsaketa kyetu kisaka i kintu kilombelwe ku mwine Kidishitu ye-yense. (1 Temote 5:8) Ino bikekala namani shi twivwana mutyima witutuma ku kukimba’nka bidibwa, bivwalwa, njibo, nansha bintu bikwabo bya myondele itumbile panopano, miyampe kupita yonso, mine ifwilwa? Mwene kunena na bubine kino kikokeja kumuna mutyima ne ñeni bupika, ne kwitwikadija na mityima ibidi mu butōtyi bwetu? (Mitōto 119:113; Loma 16:18) Le kyotutwejeja mutwe mutokitoki mu kukimbakimba bisakibwa bya ku ngitu, būmi bwetu bwikale ke bonka bwa kukalakala na kisaka, na busunga, ne na bituntwa, i kika? Tuvulukei kino kidyumu kya ku bukomo bwa mushipiditu: “Mwikale kudyumuka bānwe bene, mwanda wa kunena’mba mityima yenu yakaīle kulemenenwa, ne mu dyopolo, ne bunkolwankolwa, ne byakūmininwa bya buno būmi ino dyodya difuku dikemupulumukila bitupu, enka na lufimbo lwa kwimuponena. Ke-pantu i yenka nabya dikaponena bonso bakwikala panopanshi ponso.”—Luka 21:34, 35.
16. I kidyumu’ka kyāletele Yesu pa mwanda utala diso, ne mwanda waka wāletele’kyo?
16 Diso i kibelo kikatampe kitwelelanga’po myanda mu ñeni ne mu mutyima. Bintu byodibambila’po bikokeja kwalamuna bininge milangwe yetu, malango etu, ne bilongwa byetu. Yesu, mu muneneno wa kyelekejo, wēsambīle pa bukomo budi na matompo atambanga ku kumona, amba: “Shi, wivwane dīso dyobe dya ku lundyo dikukalakanye, ebiya bongotola’dyo ukedyele, ke-pantu i biyampeko abe ōnekwe kamo ka mubidi obe, [kupita’ko] mubidi onso kwelwa mu Ngehena.” (Mateo 5:29) I amo, diso i dya kukandwa kubambila pa bintu kebifwaninwepo kutala. Kifwa, kedifwaninwepo kubambila sō pa bintu bilonga bantu mwanda wa kukolomona nansha kulangula bilokoloko bibibibi.
17. Kulonda binene Kolose 3:5 kwitukwashanga namani tulame mutyima wetu?
17 Eyo, kumona ke kyumvwaninopo kimo kete kituyukija bintu bitujokolokele. Kudi byumvwanino bikwabo, kifwa byobya bitenga ne byumvwana, nabyo bidi na kaji kobingila, i bine tufwaninwe kwalwila’ko kukwatyila bunwa bipindi byabyo byotudi nabyo ku umbidi. Mutumibwa Polo wētudyumwine amba: “Ipayai byakungitu byo mudi nabyo pano panshi; busekese, ne kujilula kwa bijila, ne kilokoloko kibikibi, ne mutyima wa kusaka byabubi, ne kwabila nako i konka kutōta bakishi konka.”—Kolose 3:5.
18. I bintu’ka bya kwitukinga byotufwaninwe kulonga kitatyi kitwiya milangwe mibi?
18 Kilokoloko kibi kikokeja kutamba ne mu nkulwe ya ñeni yetu. Kujadika’po milangwe divule kutamijanga kilokoloko kibi’kya, ku mfulo kyasambukila ne mu mutyima. “Ebiya kilokoloko pa kwimita kibutula bubi, ino bubi nabo pa kutama bwabutula lufu.” (Yakoba 1:14, 15) Bavule banenanga amba kino kyo kifikijanga bavule ku kwikaila pa lubedi [kwiposa]. O mwanda i kipite buya kudinga mu ñeni yetu milangwe ya kulonga bintu bya ku mushipiditu. (Fidipai 4:8) Shi mulangwe mubi ubetwiya mu ñeni, tulwei nao, kufika ne byoukajimankana.
‘Ingidilai Yehova na Mutyima Mubwaninine’
19, 20. I muswelo’ka otukokeja kubwanya kwingidila Yehova na mutyima mubwaninine?
19 Mulopwe Davida, paādi kadi mununu, wānene wandi mwana’mba: “Solomone wami mwana, yuka Leza wa shobe ne kumwingidila ne mutyima mubwaninine ne wa mūya uswele; mwanda Yehova usaatanga mityima yonso, wivwanija milangwe yonsololo ya mifwatakanyo.” (1 Bilongwa 28:9) Solomone mwine nandi wālombele bamupe ‘mutyima wa kikōkeji.’ (1 Balopwe 3:9) Ino wākankalwa kulama’o mu būmi bwandi bonso.
20 Shi tusaka kubwanya mu uno mwanda, ketufwaninwepo kukadikila’nka pa kwikala na mutyima obaloelelwa kudi Yehova, ino tufwaninwe ne kwiulama. Pa kubwanya kino, tufwaninwe kulama ndaminine bivulujo bya mu Kinenwa kya Leza mu mutyima wetu—‘umbukata mwao.’ (Nkindi 4:20-22) Ne kwikala na kibidiji kya kubandaula mutyima wetu, kulanguluka mu milombelo mwa kuyukila bishima ne bilongwa byetu bilombolanga bika. Mwene kuno kulanguluka kukekala na mvubu enka shi tukimba na kininga bukwashi bwa Yehova wa kutenga’po kuboko twilemunune bukōkekōke bo-bonso botutana? Bine tufwaninwe kutadija mpata bintu byotutweja mu ñeni na byumvwanino byetu! Shi tulonge namino, tubakulupila amba “ndoe ya Leza, ya kutabuka ñeni yonso, īkalama mityima ye[t]u, ne kufwatakanya kwe[t]u kwine kumo mudi Kidishitu Yesu.” (Fidipai 4:6, 7) I amo, tusumininwei kulama mutyima wetu kupita bintu byonso bifwaninwe kulama, kadi twingidilei Yehova na mutyima mubwaninine.
Lelo Ukivulukile?
• Mwanda waka i kipite buya kulama mutyima?
• Kubandaula byotunena kubwanya kwitukwasha namani tulame mutyima wetu?
• Mwanda waka tufwaninwe kulama diso dyetu ‘ditūkanye’?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Bifwatulo pa paje 18]
I bika byotuvudile kwisambila’po mu mwingilo wa budimi, ku kupwila, ne ku njibo?
[Bifwatulo pa paje 20]
Diso ditūkanye kedilabikwangapo