Akamwa Yehova ne Kulama Bijila Byandi

“Akamwa Leza ne kulama bijila byandi, mwanda yo mingilo mituntulu ya muntu.”—MUSAPUDI 12:13.

1, 2. (a) Kwakamwa kukokeja namani kwitukinga ku ngitu? (b) Mwanda waka bambutwile ba tunangu baloñanga buninge bwa kukuna kwakamwa kuyampe mu mityima ya babo bana?

 “BUKANKAMANE butūlanga būmi mu kyaka, ino kwakamwa kwibulama,” mo mwānenene Léonard de Vinci. Kulongela meso a bantu, nansha kukankamana na mwididi kusabanga muntu meso kakimonepo kyaka, ino kwakamwa ako kumuvuluja amba ufwaninwe kudyumuka. Tulete kifwa, shi tubafwena ku nenekelo ya lupongo lulalula, ketutale amba shi tuponene monwa i bikole, mwene bavule motudi muno bakeshisa’ko pakubulwa ne kudyumunwa kwine? Ne kwakamwa kuyampe nako mo monka, ako kumo kuloejanga kipwano kilumbuluke na Leza, pamo na motwefundile’kyo mu kishinte kibadikile, ako kadi kwitukinga ne ku bibi.

² Inoko kwakamwa bintu bivule bitufikila ino myaka i kwa kwifunda. Bana batyetye kebayukangapo amba mudilo wa nshinga nansha myotoka inangakana mu kibundi iletanga kyaka, o mwanda kebejangapo kutanwa na bīka bikatampe. * Ino bambutwile ba tunangu bakunanga kwakamwa kuyampe mu mityima ya lutundu lwabo, bebadyumuna misunsa ne misunsa ku byaka bibajokolokele. Mwanda bayukile amba kuno kwakamwa kukokeja kupandija babo bana.

3. Mwanda waka Yehova witudyumunanga ku byaka bya ku mushipiditu, ne i muswelo’ka waitudyumunanga’ko?

³ Ne Yehova nandi mo monka, witusakilanga biyampe. I Tata wa buswe, witufundija kupityila ku Kinenwa kyandi ne bulongolodi bwandi mwanda wa kamweno ketu. (Isaya 48:17) Mu ino mpangiko ya bufundiji bwandi mudi ne bidyumu byaitudyumuna “misunsa mivule” ku byaka bifyame bya ku mushipiditu mwanda wa tutamije kwakamwa kuyampe kwa byaka. (2 Bilongwa 36:15, BB; 2 Petelo 3:1) Mu bula bonso bwa mānga, bantu badi bakokeja kwepuka bimpengele bivule bya ku mushipiditu ne kutyepeja’ko masusu amo ‘shi badi amba batamijanga mutyima wabo wa kwakamwa Leza ne kulama bijila byandi.’ (Kupituluka 5:29) Mu ino “myaka ya malwa,” tukokeja namani kutamija mutyima wetu wa kwakamwa Leza ne kwepuka byaka bya ku mushipiditu?—2 Temote 3:1.

Sasuka ku Bibi

4. (a) I mushikwa’ka ufwaninwe kutamija bene Kidishitu? (b) Yehova wiivwananga namani pamona bibi bilonga bantu? (Tala kunshi kwa dyani.)

⁴ Bible witulombola amba “kwakamwa Yehova i kushikwa bubi.” (Nkindi 8:13) Dibuku dimo dishintulula bishima bya mu Bible dinena amba kuno kushikwa i “nkenye ikalanga ku mutyima pa kumona bantu nansha bintu bipelwa, bishikibwe, bya munyanji, kebyabilwa kumonwa, nansha kutengwa.” Nanshi kwakamwa Leza i ne kwikala na nyengu nansha mwenji wa bintu byonso bibi ku meso a Yehova. * (Mitōto 97:10) Kwitukunkanga mutyima wa kusasuka ku bibi, pamo’nka na motukokeja kusonsoloka lubilo ku nenekelo ya lupongo pakubulwa ne kudyumunwa kwine. Bible  unena’mba: “Pa kwakamwa Yehova bantu bafunduka ku bibi.”—Nkindi 16:6.

5. (a) I muswelo’ka otukokeja kutamija kwakamwa Leza ne mushikwa otushikilwe bibi? (b) Lelo mānga ya muzo wa Isalela itufundija bika pa uno mwanda?

⁵ Tukokeja kutamija kuno kwakamwa kuyampe ne mushikwa otushikilwe bibi na kubandaula byamalwa kebibulwanga kulupuka ku bubi. Bible witulombola na bubine amba tukangula byotukunine—ku ngitu nansha ku mushipiditu. (Ngalatea 6:7, 8) O mwanda Yehova utela kipa kimo ne kimo kekibulwanga kulupuka ku kujilula bijila byandi ne ku kuleka kulonda mutōtelo wabine. Shi byādi amba muzo mutyetye, wakubulwa bukomo, wa Isalela kewādipo ukingwa na Leza, longa balondakani nao ba nshikani, bankomonkomo, bādi beumwesha malwa. (Kupituluka 28:15, 45-48) Byamalwa byāangwile Isalela pangala pa kubulwa kukōkela i bisonekwe kamo ne kamo mu Bible mwanda wa “kwitudyumuna” tuboile’ko ñeni ne kutamija kwakamwa Leza.—1 Kodinda 10:11.

6. I bifwa’ka bimobimo bya mu Bisonekwa byotukokeja kubandaula potwifunda kuyuka kwakamwa Leza? (Tala kunshi kwa dyandi.)

⁶ Bible kesambilapo enka pa bintu byāfikile muzo wa Isalela mu kikonge, ino usekununa ne myanda ya bantu bādi batādilwa na mukao, busekese, lwiso, ne kibengo. * Bamo mu bano bantu bāingidile Yehova myaka mivule, ino mu kitatyi kampanda kya būmi bwabo, kwakamwa Leza kwabo kwātyepa, ko kwangula bāangula bipa bilula. Kulanguluka pa bino bifwa bya mu Bisonekwa kukokeja kukankamika kusumininwa kwetu tuleke kupita mu bilubo bimo byonka. Bine, i kya bulanda mpata pa kwilaija enka kyamalwa kikufikile penepa ke kwiela mūlu amba nanshi i biyampe kulama misoñanya ya Leza! I amo, kulonda milangwe ya bantu kebaso kudingilwa basaka kwimwena—nakampata mu myanda ya kusaka kusangaja bilokoloko bya ngitu—ke kuyampepo.—Mitōto 19:7.

7. Lelo i ani obeta kudi Yehova mu kipema kyandi kya kyelekejo?

⁷ Buluji bukwabo bukatampe botutamijija kwakamwa Leza i kusaka kotusaka kulama kipwano kyotupwene nandi. Twakamwanga kufityija Yehova mutyima mwanda tukwete na mutyika bulunda botusambile nandi. Lelo i ani umonwanga na Leza bu mulunda nandi, wakokeja ne kwita mu kipema kyandi kya kyelekejo? I enka yewa “wa mwikadilo wampikwa dikeme, ulonda boloke.” (Mitōto 15:1, 2, BB) Shi tukwate na bulēme kipwano kyotupwene na Umpangi wetu, ketukabulwepo kuta mutyima ne ku kwikala na mwikadilo wampikwa dikeme ku meso andi.

8. Bene Isalela bamo mu mafuku a Malaki bākwatyile bulunda bwabo na Leza ku nzeinzei namani?

⁸ Ino i kya bulanda, bene Isalela bamobamo ba mu mafuku a Malaki bākwatyile bulunda bwabo na Leza ku nzeinzei. Bādi bela banyema babela ne balemane pa madabahu pa kyaba kya kwakamwa ne kulēmeka Yehova. Kubulwa kobābudilwe kwakamwa Leza kwādi kumweka ne mu muswelo obādi kebamone busongi. Bādi balubula bakaji ba mu busongwalume bwabo mwanda ke mwanda, kobādi bafwila kusonga bansongwakaji. Malaki wēbalombola amba Yehova ushikilwe “kupinga mukaji” ne amba bupupakane bwabo bubebasonsolola kudi Leza. Lelo Leza wādi wa kwitabija bitapwa byabo namani ao madabahu mene mayule, mu muneneno wa kyelekejo, impolo bā—impolo ya bulanda yādi isumija bakaji balumbe? Kano kapuni ka kupumpunya bijila byandi kāfikije Yehova ku kwipangula’mba: “Kwakamibwa kwami kudi kwepi le, a?”—Malaki 1:6-8; 2:13-16.

9, 10. I muswelo’ka otukokeja kulombola amba tukwete na bulēme bulunda bwetu na Yehova?

⁹ Ne dyalelo nadyo mo monka, Yehova umonanga njia ya balume, bakaji ne bana batapwa ku mityima na balume ne bashabana nansha na bakaji ne bainabana badi na kwisakila kubikubi ne kisekese. Bino bimufityijanga mutyima. Mulunda na  Leza umonanga bintu mwibimwena Leza, ulonga ne buninge bonso bwa kuningija busongi bwandi, upela mulangilo wa ino ntanda upēlula kijimba kya busongi, ne ‘kunyema busekese.’—1 Kodinda 6:18.

¹⁰ Mu busongi ne mu myanda mikwabo ya mu būmi bwetu, kushikwa bintu byonso bibi ku meso a Yehova, ne kukwata na mutyika mukatampe kipwano kyotupwene nandi byo bilengeja Yehova etutōkelwe ne kwitwitabija. Mutumibwa Petelo wānene usumininwe amba: “I binebine nanshi, namone Leza kalemekangapo bantu’mba: Yeu ye yeu, mhm. Nanshi mu mizo yonso enka umutyina, ulonga bilumbuluke nabya ye waitabijibwa kudi aye.” (Bilongwa 10:34, 35) I amo, tudi na bifwa bivule bya mu Bisonekwa bilombola kwakamwa Leza mokwātonwenine bantu balonge biyampe mu bitatyi bya matompo.

Bantu Basatu Bādi Bakaminwe Leza

11. I mu ngikadilo’ka mwātelelwe Abalahama amba “wakaminwe Leza”?

¹¹ Kudi muntu umo mu Bible wāityilwe na Yehova aye mwine bu mulunda nandi: i mukulutuba Abalahama. (Isaya 41:8) Kwakamwa Leza kwa Abalahama kwātūdilwe pa ditompo pāmulombele Leza kwela wandi mwana umo kete Isake bu kitapwa, aye Isake nandi ye wādi wa kufikidija’mo Leza mulao wa amba lutundu lwa Abalahama lukekala ke muzo mukatampe. (Ngalwilo 12:2, 3; 17:19) Lelo “mulunda na Leza” wādi wa kunekenya dino ditompo? (Yakoba 2:23) Aye Abalahama utekuna’tu lupete mūlu amba atape’lo Isake, ponka’po mwikeulu wa Yehova wāmunena’mba: “Kokatula kuboko kobe pa mwanuke nansha kumulonga kintu, mwanda pano ndyukile abewa wakaminwe Leza byo kumpelejepo mwana obe, mwana obe wa kasuku.”—Ngalwilo 22:10-12.

12. I bika byātonwene Abalahama akamwe Leza, ne batwe netu tukokeja namani kulombola mushipiditu umo onka?

¹² Eyo, Abalahama wādi shandi wakaminwe Yehova, ino pa kine kyaba’ki wālombwele kwakamwa kwandi mu muswelo mutabuke. Kwitabija kwāaitabije kupāna Isake i kupite kulampe kwine kikōkeji kyonkakyonka kya kulēmeka muntu. Kikulupiji kyo kyāmulengeje akulupile byabinebine amba Shandi wa mūlu kakabulwepo kufikidija mulao Wandi na kusangula Isake shi i kyendele’mo. I kyabine, mo monka mwēkisonekele ne Polo, Abalahama wādi “usuminyinwe tu’mba: ‘kyandaile Leza kino ukokeja kulonga’kyo!’” (Loma 4:16-21, MB) Lelo tudi na mutyima wa kulonga kiswa-mutyima kya Leza nansha shi bitulomba kwisuminwa bintu bivule? Lelo tukulupile  byabinebine amba kino kikōkeji kiketuletela byabuyabuya mu myaka īya kumeso, ne kuyuka amba Yehova i Leza “upala mpalo boba bamukimba ne mikeketo”? (Bahebelu 11:6) Kuno ko kwakamwa Leza kwabine.—Mitōto 115:11.

13. I kika kyotunenena amba Yosefa wādi na bubinga bwa kwitelela bu muntu ‘wakaminwe Leza wabine’?

¹³ Tubandaulei kifwa kikwabo kilombola kwakamwa Leza na bilongwa—kifwa kya Yosefa. Yosefa wādi umpika mu njibo ya Potifela, bamuningila difuku ne difuku kulonga makoji. Kekwādipo muswelo wa aye kwepuka mukaja mfumwandi wādi umusaka’nka kumusaka. Ku mfulo, uno lolo “wamukwata,” ino aye ‘wānyema, wātambila panja.’ Lelo i kika kyāmutonwene epuke ponka na ponka kulonga kibi? Kunena na bubine, kintu kikatampe kyāmukweshe i kwakamwa Leza, mutyima wa kutyina kulonga ‘bubi bukatampe byamwiko ne kupya mambo kudi Leza.’ (Ngalwilo 39:7-12) Bine Yosefa wādi na bubinga bwa kwitelela bu muntu ‘wakaminwe Leza wabine.’—Ngalwilo 42:18.

14. Lelo lusa lwa Yosefa lwālombwele namani amba wādi wakaminwe Leza byabinebine?

¹⁴ Myaka pa kupita’po, Yosefa wēmona mpala na mpala na banababo bāmupoteje mu bupika, ne lusa’bo mpika. Wādi ukokeja kwingidija kupepeketa kwabo kwa kukimba bidibwa bu mukenga wa kulubula kinongo kya bibi byobāmulongele. Ino kususula bantu ke kwakamwapo Leza. (Levi 25:43) O mwanda Yosefa, pa kumona bintu bivule bilombola amba mutyima wa banababo ubaalamuka, wēbafwila lusa. Ne batwe netu mo monka, kwakamwa kotwakaminwe Leza kuketutonona tunekenye bibi na biyampe, ne kwepuka kuponena mu matompo.—Ngalwilo 45:1-11; Mitōto 130:3, 4; Loma 12:17-21.

15. Mwanda waka mwiendelejo wa Yoba wādi usangaja mutyima wa Yehova?

¹⁵ Kifwa kikwabo kya kutendelwa kya muntu wādi wakaminwe Leza i Yoba. Yehova wāipangwile Dyabola amba: “Lelo umutalanga mwingidi wami Yoba, a? mwanda kemudipo kadi munshi umwifwene aye, nansha umo mwine, mubwaninine muntu moloke, wakwakamwa Leza ne kutyina bibibibi.” (Yoba 1:8) Mu bula bwa myaka mivule, mwiendelejo wakubulwa kakoba wa Yoba wādi usangaja mutyima wa Shandi wa mūlu. Yoba wādi wakaminwe Leza, mwanda wādi uyukile amba kyo kintu kiyampe kulonga kadi o mwikadilo mulumbuluke umbūmi. O mwanda wāelele kabobo amba: “Talapo bidi, kwakamwa Mfumwetu yo ñeni; ne kufunduka ku bibibibi ko kwivwanija.” (Yoba 28:28) Yoba wādi musonge, kādipo utala bansongwakaji na lwiso, nansha kukalakala na milangwe ya kulonga makoji mu mutyima wandi. Nansha byaādi mpeta, wādi upela kutūla kikulupiji mu byabupeta, kadi wādi mwijibe ku kutōta ko-konso kwa bilezaleza.—Yoba 31:1, 9-11, 24-28.

16. (a) Yoba wālombwele kanye ka buntu mu bintu’ka? (b) Yoba wālombwele namani amba kādipo upela kufwila bakwabo lusa?

¹⁶ I bine kwakamwa Leza i kulonga biyampe ne kwepuka bibi. O mwanda Yoba wādi uta mutyima na lusa bampofu, ba bulema, ne balanda. (Levi 19:14; Yoba 29:15, 16) Yoba wādi uyukile amba ‘yewa yense upela kulombola mukwabo kanye ka buswe, ukafundula ne kwakamwa Mwinē Bukomo Bonso kwine.’ (Yoba 6:14) Kupela kulombola muntu kanye ka buswe i ne kupela kumufwila lusa, ne kumūmijija mutyima. Ino Yoba aye wālondele bwendeji bwa Leza, wālombela pangala pa bapwani nandi basatu bādi bamusanshija byamwiko. (Yoba 42:7-10) Netu tubulwe’po kulombola mutyima umo onka wa kufwila lusa batōtyi netu betutapa ku mutyima mu muswelo kampanda? Kulombela na mutyima umo pangala pa mwine witulubile kukokeja kwitukwasha mpata tuleke kumulamina kiji ku mutyima. Bine, madyese āeselwe Yoba pangala pa kwakamwa kwaādi wakaminwe Leza i nsolweji ya ‘biyampe bya  ntanda ne miseke bya Yehova byabikīle boba bonso bamwakaminwe.’—Mitōto 31:19; Yakoba 5:11.

Kwakamwa Leza Ke Kwakamwapo Bantu

17. Kwakamwa bantu kukokeja kwitufikija ku bika, ino mwanda waka kuno kwakamwa i kubulwa ñeni ya kumona bya kulampe?

¹⁷ Eyo, kwakamwa Leza kwitutonwenanga ku kulonga biyampe, ino kwakamwa bantu kukokeja kona lwitabijo lwetu. O mwanda Yesu, pa kukankamika batumibwa bekale basapudi bapyasakane ba myanda miyampe, wēbanene amba: “Kemukakwatwa moyo boba bakwimwipaya yonka ngitu, kuyūka mwakwipaīla mu[y]a mpika, poso o mukatyina moyo i yewa uyūkile kona mu[y]a ne mubidi byonso mu Ngehena.” (Mateo 10:28) Yesu wāshintulwile amba kwakamwa bantu i kubulwa ñeni ya kumona bya kulampe, mwanda bantu kebakokejapo kona byepelo byetu bya būmi bwa kumeso. Ino tufwaninwe kwakamwa Leza mwanda tuyukile amba ye aye udi na bukomo bulenga nzuba; bukomo bwa mizo yonso kikonge i butyetyetyetye shi twibudingakanye na bwandi. (Isaya 40:15) Tukulupile na mutyima umo amba Yehova udi na bukomo bwa kusangula bengidi bandi bakikōkeji pamo na mwādi mukulupidile Abalahama. (Kusokwelwa 2:10) O mwanda tunena na kikulupiji kyonso amba: “Shi Leza i wetu, nankyo uketulonga bubi i ani?”—Loma 8:31.

18. Lelo Yehova upalanga boba bamwakaminwe mpalo mu namani?

¹⁸ Nansha shi kinkwa netu i kampanda mupupakane wa mu kisaka nansha wa ku masomo, batwe ketukamwakamwapo, mwanda tuyukile amba “mu kwakamwa Yehova e mudi lukulupilo lukomo.” (Nkindi 14:26) Tukokeja kulomba Leza etupe bukomo, mwanda tuyukile amba witwivwananga. (Mitōto 145:19) Yehova kelwangapo boba bamwakaminwe. Witukulupija kupityila kudi mupolofeto wandi Malaki amba: “Boba baakamwa Yehova besambanga bene na bene; ino Yehova nandi wateja, ne kwivwana’kyo, ne mukanda wa kivulukilo i mulembwe ku meso andi, wa pa boba bākaminwe Yehova, ne bafwatakanya pa dijina dyandi.”—Malaki 3:16.

19. I kwakamwa’ka kusa kufula, ino i kwepi kukashala’ko nyeke ne nyeke?

¹⁹ Kitatyi kibafwena kya muntu ne muntu ukekala pano panshi kutōta Yehova, kitatyi kikapwa lonso moyo wa kutyina bantu. (Isaya 11:9) Kwakamwa nzala, misongo, bupolapola, ne mavita nako monka na monka. Ino kwakamwa Leza kukashala’ko nyeke ne nyekeke mwanda bengidi bandi bakikōkeji, momwa mūlu ne pano pa ntanda bakendelela kumupa bulēme bufwaninwe, kumutyina, ne kumutumbija. (Kusokwelwa 15:4) Shi pano’ko bidi, batwe bonso tulamei madingi a ku bukomo bwa mushipiditu ādingile Solomone amba: “Kokaleka mutyima obe kwabila balonga bubi; ino nanshi wikale mu kwakamwa Yehova dyuba dyonso ne bukata: Mwanda mpalo idiko binebine; kadi lukulupilo lobe kelukatyibwepo.”—Nkindi 23:17, 18.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ubavuluka?

• I muswelo’ka otwifundanga kushikwa bibi?

• I kika kinenenwa amba bene Isalela bamo ba mu mafuku a Malaki bādi bakwatyile bulunda bwabo na Leza ku nzeinzei?

• I ñeni’ka yotukokeja kuboila kudi ba Abalahama, Yosefa, ne Yoba pa mwanda utala kwakamwa Leza?

• I kwakamwa’ka kekukapupo, ne mwanda waka tunena namino?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 25]

Bambutwile batunangu bakunanga kwakamwa kuyampe mu mityima ya lutundu lwabo

[Kifwatulo pa paje 26]

Kwakamwa kwitukiñanga ku byaka, ne kwakamwa Leza nako mo monka, kwitukiñanga ku bibi

[Kifwatulo pa paje 28]

Yoba wālamine kwakamwa Leza kwandi nansha ke paādi utopekwa na balunda nandi basatu ba bubela

[Kutambile Kifwatulo]

Kitamba mu bwalamuni bwa Bible butelwa bu Vulgata Latina, 1795