Kupwija Njia—Bundapi Bufike’po

“Iyai kwami bānwe bonso bakuputuma na mīngilo, ne bakulemenwa, nabya nami nkemutukija [mityima] biyampe.”—MATEO 11:28.

1, 2. (a) I bintu’ka bitanwa mu Bible bibwanya kutyepeja’ko njia? (b) I kika kinenenwa amba bufundiji bwa Yesu bwādi bufwaninwe mpata?

 PADI nobe uyukile amba njia ke miyampepo; ke-mintu iletanga bulanda ku mutyima. Bible ulombola amba bantu bonso i balēmenenwe na biselwa, kadi bavule batengele na kipyupyu kunyongololwa ku buno būmi bwa njia yonkayonka. (Loma 8:20-22) Inoko Bisonekwa bilombolanga muswelo otukokeja kunyongololwa byabinebine ku njia tamba’nka pano. Buno bunyongolodi butambanga ku kulonda madingi ne kifwa kya mwana-mulume wāikele’ko pano kepadi myaka tutwa 20. Aye wādi sendwe wa mbao, ino muswe bantu bininge. Wādi utenga mityima yabo, uvuija bisakibwa byabo, ukwasha bakōkekōke ne kusenga ba mityima ipepa. Kutabukidila wākweshe bavule bene bāikala na būmi buyampe ku mushipiditu. Bānyongololwa ku njia, monka mokokeja nobe kunyongolwelwa’ko.—Luka 4:16-21; 19:47, 48; Yoano 7:46.

² Uno mwana-mulume, Yesu wa Nazala, kādipo ulonda bifundwa bya masomo a peulu ādi afundwa mu Loma wa kala, mu Atene nansha mu Alekesandala. Ino bufundiji bwandi i bwende ntumbo pi na pi. Kadi bwādi na uno mutwe mwanda: umbikalo ukengidija Leza mwanda wa kuludika ntanda yetu biyampe shē. Kadi Yesu wāshintulwile ne misoñanya ya kyalwilo ya mwa kushikatyila—ikidi na mvubu yabinebine ne dyalelo dino. Boba befunda ne kulonda bufundiji bwa Yesu bamwenanga’mo byabuyabuya tamba pano, kifwa kupwija njia. Mwene nobe ye kyosaka?

3. Yesu wāityile bantu lwito’ka lukatampe?

³ Padi ukokeja kutūla’po lupata’mba: ‘Lelo muntu wādi’ko pano ke papite myaka kapwila namino ubwanya namani kwikala na lupusa mu būmi bwami?’ Eyo, teja nanshi binenwa bisenga byānene Yesu amba: “Iyai kwami bānwe bonso bakuputuma na mīngilo, ne bakulememwa, nabya nami nkemutukija [mityima] biyampe. Twela[i] mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe. Mwanda lupungu lwami lwa bu-umpika ludipo biyampe ne kiselwa kyami nakyo kyonka kipela.” (Mateo 11:28-30) Lelo wādi usaka kunena bika? Tubandaulei bino binenwa kamo ne kamo, kupwa tumone muswelo obitukwasha tupwije njia itususula.

4. Lelo Yesu wēsambile na bāni, ne mwanda waka boba bādi bamwivwana bādi bakokeja kumona amba i bikomo kulonga byādi bibalombwa?

⁴ Yesu wēsambile na bantu bavule bādi bekankila’ko kulonda bijila, inoko abo “bakulemenwa” pa mwanda wa bendeji ba Bayuda bāalamwine mutōtelo wabo ke kiselwa kilēma bulēmi tetele. (Mateo 23:4) Bādi baningila bantu balonde bijila mulwi, kisengele mu myanda yonso ya umbūmi. Mwene nobe wadi wa kusela mutyima kūlu pa kwivwana bakunena kitatyi ne kitatyi amba “kufwaninwepo” kulonga kyoki nansha kyokya? Ino lwito lwa Yesu alo lwādi lutwala boba balonda byanena ku bubinebine, ku boloke ne ku būmi bulumbuluke. Bine, muswelo umo obādi ba kuyuka Leza wabine i kuta mutyima kudi Yesu Kidishitu, mwanda mudi aye, bantu bādi babwanya penepa—ne pano pene—kuyuka mwikadile Yehova. O mwanda Yesu wānene amba: “Wakumona ami nankyo wamone ne Tata mwine.”—Yoano 14:9.

 Lelo Būmi Bobe Bukuletelanga Njia?

5, 6. Lelo ngikadilo ne mfutwa ya mu myaka ya Yesu bidingakene namani na bya mu ano etu mafuku?

⁵ Padi nobe udi na njia mwanda wa kaji nansha myanda ya kisaka ikulēmenene bininge. Padi udi na biselwa bikwabo bimweka bu bikutyintyidile. Shi kidi namino, nankyo udi pamo bwa bantu bētene na Yesu, wēbakwasha ne kwibakwasha. Kifwa, tutale bidi myanda ya mwa kumwena twa kwikwasha nato. Bavule bekondanga nayo ne dyalelo dino, monka mwādi mwikondela nayo bantu bavule mu myaka ya Yesu.

⁶ Mu mine myaka’ya, mwingidi wādi uputuma na kaji nsaa 12 pa difuku, mafuku 6 ku yenga, divule dine utambula’nka ndenadi imo pa difuku. (Mateo 20:2-10) Lelo ino mfutwa idingakene namani na yofutwa abe nansha ifutwa balunda nobe dyalelo? Eyo, kudingakanya mfutwa ya pa kala na ya ano mafuku i kukomo. Ino muswelo umo wa kudingakanya’yo i kutala byoibwanya kupota, bulēme bwayo. Mufundi umo unena’mba mu myaka ya Yesu, mukate wa makopo aná a bukula bwa ñano wādi na ntungo ya mfutwa ya nsaa umo. Mufundi mukwabo nandi unena’mba lubaya lumo lwa vinyu miyampe lwādi lupotwa na mfutwa ya nsaa ibidi ya mingilo. Abe mwine ubemwena amba nanshi bantu bādi baputuma na kaji ne kukamba pa kumona twa kwikwasha nato. Bādi nabo babila kunyongololwa ne kutūkijibwa mityima pamo’nka bwa batwe. Shi udi pa kaji, padi bakuningilanga kwingila kaji kalupula bintu bivule. Divule tukomenwanga’nka ne kumona kitatyi kya kutyiba mbila mishikate. Bine nobe kubudilwepo kwabila kunyongololwa.

7. Lelo bantu bāitabile namani ku musapu wa Yesu?

⁷ I kimweke patōka amba lwito lwāityile Yesu boba bonso “bakuputuma na mīngilo, ne bakulememwa” lwādi lusangaja bemvwaniki bavule mu mine myaka’ya. (Mateo 4:25; Mako 3:7, 8) Vuluka kadi amba Yesu wābwejeje’ko uno mulao amba, “nkemutukija [mityima] biyampe.” Uno mulao ukidi na mvubu ne dyalelo. Witutala ne batwe shi netu ‘tuputumanga na mingilo ne kulēmenwa.’ Kadi utala ne baswe betu badi mu ngikadilo ya uno muswelo.

8. I kika kinenenwa amba kulela bana ne bununu nabyo bibwejejanga’ko njia?

⁸ Kudi bintu bikwabo bilēmena bantu. Kulela bana i bulwi bukatampe. Nansha ke kwikala mwana nako kukokeja kuleta bikoleja. Kibalwa kikatampe kya bantu ba nkongo yonso kibelanga misongo ya mu ñeni ne ku ngitu. Eyo, bantu pano kebalālanga myaka mingi umbūmi, ino banunu nabo bekondanga na myanda ya pa bula ibatala nansha kiñanga byokyaendelela kumeso.—Musapudi 12:1.

Mu Lupungu

9, 10. Mu myaka ya kala, lupungu lwādi lwelekeja bika, ne mwanda waka Yesu wāityile bantu batwele mu lupungu lwandi?

⁹ Wadi kala ubamone amba mu Mateo 11:28, 29 Yesu i munene’mo amba: “Twela mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami.” Mu myaka’ya kekyādipo kyeni ku muntu kwimona amba wingilanga mu lupungu. Pa kala, lupungu lwādi lwelekeja bupika nansha kumunwa. (Ngalwilo 27:40; Levi 26:13; Kupituluka 28:48) Bengidi bavule bengila ku difuku bādi betana na Yesu, bādi bengila kaji ka kutembeka pa mapuji biselwa bilēma ku lupungu lwa mitembo. Lupungu lwādi lukokeja, mungya bupunga bwalo, kwikala lunekena mu nshingo ne pa mapuji, ino pakwabo lwādi lupelula ngitu. Yesu wādi sendwe wa mbao, padi wādi upunga ne mpungu, ino wādi mupotolole mwa kusenejeja’yo ikale “biyampe.” Kekubulwe padi wādi upomba kiseba kya moya nansha mbwija pene paselelwa’pa, mwanda wa lupungu lwikale lunekena biyampe shē.

¹⁰ Pādi panena Yesu amba, “Twela mu lupungu lwami,” wādi widingakanya aye mwine bu mpunga wa mpungu ‘miyampe,’ keitapepo basedi mu nshingo nansha pa mapuji. O mwanda wābwejeje’ko amba: “Ne kiselwa kyami nakyo kyonka kipela.” Ko kunena amba mutembo wa lupungu lwandi kewādipo usansa pa kusela, kadi mingilo  yandi nayo keyādipo ya bupika. Eyo, kwita kwāityile Yesu bemvwaniki bandi batwele mu lwandi lupungu, kekunenapo amba wādi wa kwibanyongolola ponka na ponka ku masusu onsololo obādi bakamba nao. Inoko kushinta mumweno wa bintu kwāebalombwele kwādi kutūkija bantu mityima byabinebine. Kusendulula mwikadilo wabo wa umbūmi ne mulongelo wa bintu nako kwādi kwa kwibatūkija mityima. Kutabukidila, kikulupiji kyumi, kikomo, kyo kine kyādi kya kwibakwasha kebakityibidilwapo na njia mu būmi.

Nobe Ubwanya Kutūkija Mutyima

11. Mwanda waka Yesu kādipo unena bantu kushinta mpungu yabo kete?

¹¹ Tadija biyampe, Yesu kānenepo amba bantu bashinte lupungu lobadi’mo batwele mu lukwabo, ehe. Loma wādi wa kwendelela na kuludika ntanda’ya monka muludikila imbikalo ya dyalelo konso kushikete bene Kidishitu. Musonko wādi ulomba Loma mu myaka katwa imbajinji wādi wa kwendelela. Makambakano a misongo ne a lupeto ādi a kwikala’ko nyeke. Koku kubulwa kubwaninina ne bubi nabyo byendelela na kubikala bantu. Inoko bādi ba kutūkija mityima pa kwitabija bufundiji bwa Yesu, monka motukokeja kutūkijija’yo ne dyalelo.

12, 13. I mwanda’ka wāimanine’po Yesu wādi ukokeja kutūkija bantu mityima, ne i muswelo’ka wāitabile bamo ku lwito lwandi?

¹² Muswelo mukatampe wa kwingidija kyelekejo kya Yesu kya lupungu i mumweke patōkelela mu mwingilo wa kulonga bana-babwanga. Kunena na bubine, mwingilo mukatampe wādi wingila Yesu i kufundija bakwabo, nakampata kwibafundija Bulopwe bwa Leza. (Mateo 4:23) O mwanda paānene amba, “Twela[i] mu lupungu lwami,” wādi na bubine usaka bantu bengile mwingilo waādi wingila. Nsekununi ya Evanjile ilombola amba Yesu wāfikije bantu bampikwa budimbidimbi ku kushinta mingilo yabo, ayo mingilo nayo yoikimbanga bantu bavule mu būmi bwabo. Vuluka kwita kwaāityile ba Petelo, Andele, Yakoba, ne Yoano, amba: “Nondeipo, ebiya nami nkemwalamuna bu-biluwe bya bantu.” (Mako 1:16-20) Wālombwele bano babiluwe ba mwita wa lui kuloelelwa kobādi ba kwikala nako pa kwingila mwingilo waādi utangidije kumeso mu būmi bwandi, kwiwingila mungya buludiki bwandi ne na bukwashi bwandi.

¹³ Bayuda bamo bādi bamuteja bāivwanije buno bufundiji ne kwibulonda bēbulonda. Langa’po mwāpityile myanda ku mbadi ya dijiba, yotutanga mu Luka 5:1-11. Babiluwe baná bākambile bufuku bonso ne bukata, ino kutupu kobakwete. Ino na mu kukopa kwa diso, makonde āpya mwita muvule mpata! Dino kedyādipo dyese bitupu; i Yesu wātengele’po kuboko. Abo pa kwela meso  mu nkula, bāmona kibumbo kya bantu, kasha kiteja bufundiji bwa Yesu na katentekeji. Kino kyākweshe bano bana-balume baná bayuke kyādi kisaka kwibalombola Yesu, amba: “Kushilwila pano [m]ukēkalanga kuloba bantu.” Nabo bālonga’po namani? “Pa kushika māto kuntanda kadi, balekele tonso ke bamulonda.”

14. (a) I muswelo’ka otukokeja kutūkija mityima dyalelo? (b) I myanda miyampe’ka itūkija mityima yāsapwile Yesu?

¹⁴ Kunena na bubine nobe ukokeja kwitaba uno muswelo. Mwingilo wa kufundija bantu bubinebine bwa mu Bible ukyendelela. Batumoni ba Yehova midiyo isamba ne bya pangala kujokoloka ntanda yonso ke betabe kala ku lwito lwa Yesu lwa ‘kutwela mu lupungu lwandi’ ne lwa kwikala “biluwe bya bantu.” (Mateo 4:19) Bamo i balonge uno mwingilo ke wabo wa kitatyi kyonso; bakwabo nabo bewingila kitatyi kampanda mungya bukomo bwabo. Abo bonso batūkijibwanga mityima, ne būmi bwabo kebukidipo na njia mivule. Uno mwingilo i ne kulonga kyokya kyobasangela kulonga, kusapwila bakwabo myanda miyampe—ke ‘myanda miyampe ya bulopwe’ kadi. (Mateo 4:23) Bine, kwisambila pa myanda miyampe, nakampata ino yotwisambila’po, i kintu kileta’po nsangaji kashā. Mu Bible mudi myanda ya kyalwilo yotukokeja kunekenya nayo bakwetu bavule amba nabo batyepeje’ko njia mu būmi bwabo.—2 Temote 3:16, 17.

15. I muswelo’ka obwanya kumwena mu bufundiji bwa Yesu butala pa būmi?

¹⁵ Nansha ke bantu bakishilulashilula kwifunda myanda itala Bulopwe bwa Leza nabo bamwenanga mu ludingo kampanda mu bufundiji bwa Yesu bulombola mwa kwikadila. Bavule babwanya kunena pakubulwa kafinda amba bufundiji bwa Yesu i bwibatūkije mityima ne kushinta būmi bwabo byabinebine. Ukokeja kwimwena kino na kubandaula misoñanya imoimo ya mwa kwikadila itanwa mu nsekununi ya būmi ne mwingilo wa Yesu, nakampata mu Maevanjile asonekelwe na ba Mateo, Mako ne Luka.

Mwa Kutūkijija Mutyima

16, 17. (a) I kwepi kobwanya kutana bufundiji bukatampe bumobumo bwa Yesu? (b) I bika bifwaninwe kulonga mwa kutanina kutūkija mutyima kupityila ku kulonda bufundiji bwa Yesu?

¹⁶ Ku muketeko wa 31 K.K., Yesu wānene mwisambo ukishele usekununwa ntanda yonso ne dyalelo dino. Divule dine utelwanga bu Busapudi bwa pa Lūlu. I busonekwe mu Mateo shapita 5 kutūla ku 7 ne mu Luka shapita 6, kadi bo bulombola mu kīpi bufundiji buvule bwaāfundije. Inoko ubwanya kutana bufundiji bukwabo bwa Yesu pa byaba bikwabo mu Maevanjile. Myanda mivule yaānene i mishintuluke kala, ino kwiilonda ko kukomo. Mwene i biyampe witangile abe mwine ano mashapita na katentekeji ne kulanguluka’po? Leka lupusa lwa ino milangwe lutādile mulangilo ne ngikadilo yobe.

¹⁷ Kunena na bubine, bufundiji bwa Yesu bukokeja kukongelwa pamo mu miswelo pala pala. Tutūlei bidi bufundiji bukatampe bonso pamo, difuku ne difuku dya kweji na bufundiji bumo, koku twitungile kitungo kya kwibwingidija mu būmi bwetu. Namani? Eyo, kokela’po’tu diso ne kupita’po bukidi. Vuluka yewa muludiki mpeta wāipangwile Yesu Kidishitu amba: “Abe Mufundiji muyampe, le ngube namani mpyanepo būmi bwa nyeke?” Yesu wāpitulukile mu bisakibwa bya kamweno bilombelwe mu Bijila bya Leza, ino uno mukelenge kishima tentu amba byabyo mbwenye’byo kala. Inoko Yesu wādi uyukile amba kukidi bimusakila’ko. Wāmuvuluja amba ufwaninwe kulonga buninge bwa kulonda misoñanya ya Leza mu muswelo mumweke, kwikala mwanā-bwanga mukankamane. Mobimwekela, mwana-mulume’wa kādipo witeakenye kulongela’ko bipite pano. (Luka 18:18-23) Ne yewa yense usakile kufunda bufundiji bwa Yesu dyalelo nandi mo monka, ufwaninwe kuvuluka amba kwitabija’bo i kwishile na kwibulonda mu mingilo, kwine kufikija ku kutyepeja njia.

18. Lombola muswelo okokeja kwingidija myanda idi mu kapango ne kumwena’mo kamweno.

¹⁸ Pa kushilula kubandaula ne kulonda bufundiji bwa Yesu, tala pa mwanda 1 mu kapango. Wisambila pa Mateo 5:3-9. Na bubine, umo ne umo wa motudi ufwaninwe kukunkamana bidi kalanguluka pa madingi a kutendelwa aletelwe mu ano mavese. Tala onso kya pamo, ubamone ngikadilo  yobe namani? Shi bine usaka kutyepeja myanda ya njia mu būmi bobe, i bika bibwanya kukukwasha? I muswelo’ka obwanya kulumbulula būmi bobe shi ute mutyima nakampata ku bintu bya ku mushipiditu, ne kulanguluka’po kitatyi kyonso? Lelo kudi myanda imo ya umbūmi yobwanya kumona na mvubu mityetye mwa kutela mutyima mpata ku myanda ya ku mushipiditu? Shi ulonge namino, kukabulwepo kutuntwila nsangaji ku yodi kala nayo.

19. I bika byokokeja kulonga mwa kulundila’ko bujinguludi ne kwivwanija?

¹⁹ Pano tabwila’ko ditabula dikwabo. Ubulwe’po kwisambila pa ano mavese na mwingidi mukwabo wa Leza, padi na mwine pobe, mulongo nansha mulunda nobe? (Nkindi 18:24; 20:5) Vuluka amba muludiki mpeta wāipangwile muntu mukwabo—Yesu—mwanda kampanda. Kilondololwa kyaāmulondolwele kyādi kya kumupela’ko mukenga wa kumona nsangaji ne būmi bwa nyeke. Eyo, mutōtyi nobe okesamba nandi ano mavese kakekala’po mu ludingo lumo na Yesu; inoko mīsambo yenu itala pa bufundiji bwa Yesu ikemukwasha banwe bonso. Tompa kulonga namino pambulwa kwija.

20, 21. I mpangiko’ka yobwanya kulonda pa kwifunda bufundiji bwa Yesu, ne i muswelo’ka okokeja kwitompa kwendelela kobe?

²⁰ Tala monka mu kapango “Bufundiji bwa Kukukwasha.” Buno bufundiji i butūlwe pamo mwanda wa umone muswelo wa kubandaula kubwipi kwa bufundiji bumo ku difuku. Dibajinji tanga byānene Yesu mungya mavese aletelwe. Kupwa languluka’po. Langa muswelo okokeja kwingidija’byo umbūmi. Shi ubamone amba uloñanga’byo kala, nabya tala muswelo obwanya kulonga bipite  ne papo pene mwa kulondela bufundiji bwa Leza. Ingidijija’bo mu dine difuku’dya. Shi ubakomenwa kwivwana nansha kuyuka mwa kwingidijija’bo, nabya wikwate’ko monka difuku dilonda’po. Ino yuka amba kekilombepo enka unekenye’bo ebiya kotundulukila ku bukwabo, mhm. Ubwanya kubandaula bufundiji bukwabo mu difuku dilonda’po. Ku mfulo kwa yenga, ukokeja kutala muswelo owabwenye kulonda bufundiji buná nansha butano bwa Yesu. Yenga wa bubidi bweja’ko bufundiji bukwabo, ku difuku bufundiji bumo. Shi ubamone amba kudi bufundiji bowailwa kulonda, kokazoza. I kutupu mwine Kidishitu kelwangapo. (2 Bilongwa 6:36; Mitōto 130:3; Musapudi 7:20; Yakoba 3:8) Ino abe endelela’nka nabya mu yenga wa busatu ne wa buná mwine.

²¹ Kupwa kubwipi kwa kweji umo, ukokeja kupwa kubandaula myanda yonso 31. Ino nansha upwe, nansha kupwile, le ku mfulo ukeivwana namani? Ubulwe kukevwana nsangaji ku mutyima, pakwabo ne kupitwa luvula senene? Wivwane wilemunune’tu nansha mu tubintu tutyetye, njia ikatyepa’ko, pakwabo ubwanya kutalaja’yo, kadi ukekala na bwino bwa kwendelela nyeke kumeso. Ino kokelwa amba kudi myanda  mikwabo mivule mu bufundiji bwa Yesu keidipo mu uno mulongo wa myanda. Ubulwe’po kukimba’ko imoimo ne kutompa kwiingidija?—Fidipai 3:16, NW.

22. Kulonda bufundiji bwa Yesu kulupulanga bipa’ka, ino i mwanda’ka mukwabo otufwaninwe kwifunda?

²² Bine, ubemwena amba lupungu lwa Yesu i luyampe nansha byokelubudilwepo kabulēmi nansha kamo. Kiselwa kya kufunda bufundiji bwandi ne kwikala bu mwanā-bwanga i kipēla. Mutumibwa Yoano, mulunda muswedibwe wa Yesu, wēmwenine myanda mu myaka 60 ne kupita, ku mfulo wāitabija’mba: “Buno namino bo buswe bwa Leza, amba tulame mbila yandi; kadi mbila yandi ke ilēmapo.” (1 Yoano 5:3, NW) Nobe ubwanya kwikala na kino kikulupiji. Poendelela na kulonda bufundiji bwa Yesu, ukemwena amba byobya biletela bantu bavule njia umbūmi dyalelo ke bintupo bibwanya kukuletela bulanda ku mutyima. Bine, ukanyongololwa byabinebine. (Mitōto 34:8) Ino kudi mwanda mukwabo utala pa buyampe bwa lupungu lwa Yesu ofwaninwe kubandaula. Yesu wētelele bu muntu ‘wakukōkela, wa bumvu pa mutyima.’ Lelo kino i kikwatañane namani na kuboila ñeni kudi aye ne kumwiula?Tukabandaula uno mwanda mu kishinte kilonda’ko.—Mateo 11:29.

Kilondololwa Kyobe I Kyepi?

• Mwanda waka tufwaninwe kunyemena kudi Yesu shi tusaka kubelulwa njia yetu?

• Lupungu lwādi lwelekeja bika, ne mwanda waka?

• Mwanda waka Yesu wāityile bantu batwele mu lupungu lwandi?

• I muswelo’ka okokeja nobe kutūkija mutyima ku mushipiditu?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bushintuludi pa paje 9]

Kisonekwa kya mwaka kya Batumoni ba Yehova mu 2002 kinena’mba: ‘Iyai kwami . . . nami nkemutūkija mityima biyampe.’—Mateo 11:28.

 

[Kapango/​Kifwatulo pa paje 10, 11]

Bufundiji bwa Kukukwasha

Le i bintu’ka bilumbuluke byokokeja kutana mu Mateo shapita 5 kutūla ku 7? Mu ano mashapita mudi bufundiji bwa Yesu, Mufundiji Mupotolole’byo, bwaāfundije ku mpulumuko ya lūlu lwa Ngadilea. Tubakwisashila, tanga mavese atelelwe kunshi’ku mu obe Bible, kupwa wiipangule bipangujo bikwatañene nao.

1. 5:3-9 Lelo ano mavese abaumfundija bika bitala pa ngikadilo yami yonso? I bika byonkokeja kulonga ngikale na nsangaji mikatampe? I muswelo’ka onkokeja kuta mutyima bininge ku bisakibwa byami bya ku mushipiditu?

2. 5:25, 26 I kintu’ka kiyampe kulonga kipityile’ko kwiula mushipiditu wa kwipotomeja udi na bavule?—Luka 12:58, 59.

3. 5:27-30 Lelo binenwa bya Yesu binena bika pa mwanda utala kufwatakanya myanda ya busekese? Kwepuka konkepuka kuno kufwatakanya kukavudija namani nsangaji ne ndoe yami ya mutyima?

4. 5:38-42 Mwanda waka mfwaninwe kulonga bukomo bwa kwepuka kalobolobo kadi na bantu bavule dyalelo?

5. 5:43-48 I muswelo’ka onkamwena mu kwiyuka senene na bantu bonadi mona bu balwana nami? Mobimwekela kino kikatyepeja namani lupotopoto nansha kupwija’lo?

6. 6:14, 15 Shi mbulwanga kyaba kimokimo kulekela bakwetu, le i pa mwanda wa makomwa-meso ne kiji kyondamanga ku mutyima? Nkokeja kushinta ino mikadila namani?

7. 6:16-18 Le ntele mutyima mpata ku mumwekelo wami wa panja kupita’ko ku mwikadilo wami wa munda? I bintu’ka byomfwaninwe kwikengelela’ko?

8. 6:19-32 Shi nakuja mutwe mu kukimba lupeto ne bituntwa, i bipa’ka bikalupuka’ko? I pa bintu’ka ponkalanguluka pa kusaka amba ngikale na mumweno mujalale pa uno mwanda?

9. 7:1-5 Le neivwananga namani shi ndi pamo na bantu bakalondalonda ne lubabo, bakimba’nka kuboya bakwabo tuto? Mwanda waka kuleka kwibeula kudi na kamweno kondi?

10. 7:7-11 Eyo, kininga i kiyampe shakyo pa kulombela kudi Leza, lelo akyo kino i kiyampe ne mu myanda mikwabo ya umbūmi?—Luka 11:5-13.

11. 7:12 Kuyuka shami ngyukile Kijila Kitabukile Bulēme, ino lelo nondanga divule ano madingi mu bintu byonongela bakwetu?

12. 7:24-27 Ngidi shami na bwanapabo bwa kulonga byonso byonsaka mu būmi, ino i muswelo’ka onkokeja kwiteakanya senene ku makambakano ne ku masusu makomokomo etufikila? Mwanda waka mfwaninwe kwalwila’ko’nka pano kulanguluka pa bino bintu?—Luka 6:46-49.

Bufundiji bukwabo bombwanya kubandaula:

13. 8:2, 3 I muswelo’ka onkokeja kulombola kanye ku basusuka na mwālombwedile’ko Yesu divule dine?

14. 9:9-38 Lelo mfwilanga bakwetu lusa mu būmi bwami, ne i muswelo’ka onkokeja kwibafwila’lo bininge?

15. 12:19 Pa kupwa kuboila ñeni ku bupolofeto butala padi Yesu, lelo noñanga bukomo bwa kuleka kwipotomeja na bakwetu?

16. 12:20, 21 Lelo shi naleka kusanshija bakwetu na binenwa ne na bilongwa byami, i biyampe’ka byonalonga?

17. 12:34-37 I myanda’ka yonesambilanga’po kitatyi kivule? Ndyukile amba shi mfine olandi, busuku bwandi busa kusūma, penepo i kika kyomfwaninwe kutela mutyima ku milangwe ya munda mwami, mu mutyima wami?—Mako 7:20-23.

18. 15:4-6 Mungya kunena kwa Yesu, le ami mwene namani buledi bwa kulela banunu na buswe?

19. 19:13-15 Lelo i bintu’ka byomfwaninwe kwitūdila’ko kitatyi kya kwibilonga?

20. 20:25-28 Mwanda waka kufwila bitenta bitupu kekudipo na kamweno? I muswelo’ka onkokeja kwiula Yesu mu uno mwanda?

Milangwe mikwabo isonekelwe na Mako:

21. 4:24, 25 Le bilongwa byonongela bakwetu bidi na mvubu’ka?

22. 9:50 I bipa’ka biyampe bikalupuka ku binenwa ne bilongwa byami shi i bitendelwa?

Ku mfulo, bufundiji bubala-bunga busonekelwe na Luka:

23. 8:11, 14 Kinenwa kya Leza kikekala namani kondi shi naleka kuzumbija mutyima, bupeta ne mazua bitādila būmi bwami?

24. 9:1-6 Nansha Yesu byaādi na bukomo bwa kundapa babela, ino i bika byaābadikije bidi kumeso?

25. 9:52-56 Lelo nkijangapo kukalala? Le ngepukanga mushipiditu wa kujokeja kinongo?

26. 9:62 I muswelo’ka omfwaninwe kumona kiselwa kyami kya kusapula Bulopwe bwa Leza?

27. 10:29-37 Nkalombola namani amba ndi mukwetu muyampe, nkidipo ñumauma?

28. 11:33-36 I bika byomfwaninwe kushinta mu būmi bwami mwanda wa bwikale bupēla bininge?

29. 12:15 Le i kukwatañana’ka kudi pa bukata bwa būmi bwami ne bituntwa?

30. 14:28-30 Shi netūdila’ko kitatyi kya kubandaula byabinebine butyibi bontyibanga, i bika byomfwaninwe kwepuka ne i byabuyabuya’ka byonkamwena’mo?

31. 16:10-12 I byabuyabuya’ka bidi mu kulama bululame?

[Kifwatulo pa paje 8]

Mwingilo wa kupandija būmi wingilwa mu lupungu lwa Yesu utūkijanga mutyima byabinebine