“Muboīle Manwa Kudi Ami”

“Twela[i] mu lupungu lwami . . . , muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe.”—MATEO 11:29.

1. Mwanda waka kuboila ñeni kudi Yesu kusangajanga ne kulumbulula būmi?

 YESU KIDISHITU wādi nyeke ulanga, ufundija ne kulonga bintu mobyendele. Wālēle mafuku matyetye pano panshi, ino wādi wingila mwingilo umuletela mpalo ne kuloelelwa, kadi wādi nyeke na nsangaji. Wākongakenye bana-babwanga ne kwibafundija mwa kutōtela Leza, mwa kuswela bantu, ne mwa kunekenenya ntanda. (Yoano 16:33) Wēbapele lukulupilo mu mityima yabo kadi “wasokwela būmi patōka, ne kubulwa kubola nako monka, ponka pa myanda-miyampe.” (2 Temote 1:10) Ekale nobe ubadilwa mu bandi bana-babwanga, ulanga kwikala mwanā-bwanga kishintulula namani? Tubwanya kuyuka mwa kulumbulwila būmi bwetu shi tubandaule byānene Yesu pangala pa bana-babwanga. Kino kilomba ne kwitabija mumweno wandi ne kulonda misoñanya imoimo ya kyalwilo.—Mateo 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Yoano 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Mwanā-bwanga wa Yesu i ani? (b) Mwanda waka i kya mvubu twiipangule amba, ‘Le ndi mwanā-bwanga wa ani?’

² Mu Bisonekwa bya Kingidiki, kishima kyalamwinwe bu “mwanā-bwanga” kishintulula nakampata muntu uta ñeni yandi ku kintu kampanda, nansha yewa ufunda. Kishima kiifwene nakyo kidi mu kisonekwa kiselele mutwe wetu wa mwanda, mu Mateo 11:29, patangwa’mba: “Twela[i] mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe.” Eyo, mwanā-bwanga i mufundi. Maevanjile engidije divule kishima “mwanā-bwanga” ku balondi ba Yesu ba pa mutyima, bādi benda nandi mu busapudi, ne baādi ufundija. Bantu bamo bādi betabija bitupu bufundiji bwa Yesu, pakwabo mu bufyafya. (Luka 6:17; Yoano 19:38) Balembi ba Maevanjile bēsambile ne pa “bāna-babwanga ba Yoano [Mubatyiji]  ne ba baFadiseo.” (Mako 2:18) Ino Yesu wādyumwine balondi bandi amba “dyumukai . . . lufundijo lwa baFadiseo,” o mwanda tufwaninwe kwiipangula’mba, ‘Le ndi mwanā-bwanga wa ani?’—Mateo 16:12.

³ Shi twi bana-babwanga ba Yesu, baboila ñeni kwadi, nabya bantu bafwaninwe kwiivwana amba batūkijibwanga mityima ku mushipiditu ponso potudi nabo. Bafwaninwe kujingulula amba twi bantu ba kukōkela ne ba bumvubumvu pa mutyima. Wivwane tupelwe biselwa ku kaji, shi twi bambutwile, nansha tuselele biselwa bya bukumbi mu kipwilo kya bwine Kidishitu, lelo boba botwendeja bemonanga amba twibalongelanga bintu na mwādi mulongela’byo Yesu ku baādi wendeja?

Mwādi Mwikadile Yesu na Bantu

4, 5. (a) Mwanda waka kekikomenepo kuyuka mwādi mwikadile Yesu na bantu bādi na makambakano? (b) I mwanda’ka wālongekele pādi padya Yesu ku njibo ya Mufadiseo?

⁴ Tufwaninwe kuyuka mwādi mwikadile Yesu na bantu, nakampata boba bādi na makambakano makatampe. Kino ke kikomopo kuyuka mwanda mu Bible mudi myanda mivule ilombola kwitana kwādi kwitana Yesu na bantu, bamobamo bakolelwe. Kupwa tutale ne muswelo wādi wikele bendeji ba mitōtelo, nakampata Bafadiseo, na bantu bādi na makambakano a muswelo umo onka. Nabya tukamona patōkelela kwishila kudi’po.

⁵ Mu mwaka wa 31 K.K., Yesu wādi wenda usapula mu Ngadilea, penepo “umo wa baFadiseo wadi umusaka adyepo nandi.” Yesu nandi wāitabija ponka na ponka. “Pa kutwela mu njibo ya yewa muFadiseo washikata ku byakudya. Kadi talaipo mwana-mukaji wa mu kibundi wadi kipya-mambo byāyūkile’mba ushikete ku byakudya mu njibo ya muFadiseo, e pa kuleta kibīko kya mani. Ebiya kubandamina kunyuma pa maulu andi kudila wālula kubombeja maulu andi ne impolo, ebiya weapampula ne nywene ya mutwe wandi, ne kumwimuna ku maulu lwimu lwa ku kanwa, kadi kushinga’o ne mani’a.”—Luka 7:36-38.

6. Mwanda waka mwana-mukaji “kipya-mambo” wāile ku njibo ya Mufadiseo?

⁶ Lelo ubwanya kulangidija mobyāpityile? Dibuku dimo dinena’mba: “Mwana-mukaji (v.37) wāmwene uno mukenga mwanda bibidiji byabo bya mu mushikatyilo byādi bipe bafudilwe bwanapabo bwa kutwela mu masobo a uno muswelo mwa kuselela bidibwa bimobimo mu byobya bishala.” O mwanda muntu wādi ubwanya kutwela aye wambulwa kwitwa ku masobo. Padi kwādi ne bakwabo bādi batengela kukokolola tushele shi bonso abapu kudya. Ino uno mwana-mukaji wālongele kyeni. Kāimenepo kufula wilaija amba boba badya bapwe bidi, mhm. Mwikadilo wandi wādi mubi byamwiko, wādi “kipya-mambo” kiyukilwe na bonso, o mwanda Yesu wānene amba uyukile “bubi bwandi buvule.”—Luka 7:47, MB.

7, 8. (a) Twādi ba kulonga namani mu myanda idi na yoya isonekelwe mu Luka 7:36-38? (b) Le Shimona wālongele’po namani?

⁷ Langa’po bidi shi wādi’ko mu yoya myaka, ne shi abe ye wādi Yesu. Le wādi wa kulonga’po namani? Lelo wādi wa kwiivwana bibi pa kumona uno mwana-mukaji ukufwena? Uno mwanda wādi wa kukupityila namani? (Luka 7:45) Le wādi wa kwivwana nkenye nansha kumwela mwenji?

⁸ Shi wādi amba nobe wityilwe’ko, lelo wādi padi wa kulanga pamo na mwālangile Shimona Mufadiseo? “MuFadiseo, yewa wamwityile [Yesu], byāmwene kēnena munda’mba: Uno shi wadi mupolofeto, longa nankyo wayūka uno mwana-mukaji bidi muswelo wandi, byāmutenga, ke-muntu i kipya-mambo.” (Luka 7:39) Ino Yesu aye wādi muntu wa lusa lukatampe. Wāyukile ngikadilo yādi’mo uno mwana-mukaji ne kujingulula kujondwa mutyima kwandi. Ketuyukilepo kyāfikije uno lolo ku kuponena mu mwikadilo wa bubi. Shi bine wādi wabwitwa, nankyo bana-balume ba mwabo, Bayuda bepāne, kebādipo padi bamukwasha.

9. Lelo Yesu wānene bika, ne mobimwekela myanda yāfudile namani?

⁹ Ino Yesu aye wāsakile kumukwasha. Wāmunena’mba: “Bubi bobe bubakulekelwa.” Kupwa wābweja’ko amba: “Lwitabijo lobe lubakupandija. Enda biyampe!” (Luka 7:48-50, MB) Ne lusango nalo lufudidila. Padi muntu kampanda ukanena amba Yesu kādipo ne kyaāmulongēle kine.  Ino kunena na bubine, wāmutalwile ne kumwesela wāmwesela madyese. Le ulanga wājokēle monka mu būmi bwandi boneke’bwa? Eyo, ketuyukilepo shetu mobyāikadile, ino tala binenwa bibwejeje’ko Luka. Usekununa amba Yesu wādi “wenda upitapita monso mu bibundi bikata ne bityetye, kufundija ne kulombola myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza.” Kadi unena’mba “bāna-bakaji bamo” bādi na Yesu ne bandi bana-babwanga, “badi bamupa byakumupa ku bya bupeta bwabo.” Kekubulwe padi yewa mwana-mukaji wēsashile, wa mutyima wa kufwija’ko, wādi pa bano bana-bakaji papo kemushilule kwikala na būmi bwa bwine Leza, na mutyima wa mundamunda utōka, na kitungo kipya umbūmi, ne na buswe bukatampe bwa kuswa Leza.—Luka 8:1-3.

Kwishila kwa Yesu na Bafadiseo

10. Mwanda waka i kya kamweno kubandaula nsekununi ya Yesu ne mwana-mukaji mu njibo ya Shimona?

¹⁰ Lelo i ñeni’ka yotukokeja kuboila ku ino nsekununi isangaja? Mwene ibetutenga ku mityima mpata? Langa’po bidi shi wādi mu njibo ya Shimona. Le wādi wa kwiivwana namani? Lelo wādi wa kulonga mwālongele Yesu’ni, wādi wa kwiivwana mwēivwanine mufikilwa Mufadiseo? Shako ketwādipo ba kwiivwana ne kulonga bintu potō pamo bwa Yesu, mwanda i Mwanā Leza. Ku mutamba mukwabo, i bikomo kwimona bukidibukidi bu Shimona Mufadiseo. Kadi kunena na bubine, bantu bakokeja kwitemba Bufadiseo i batyetye.

11. Mwanda waka ketusakangapo kutelwa bu Bafadiseo?

¹¹ Mungya bukamoni bwa bwifundi bwa Bible ne bwa myanda ya ntanda, tumona amba Bafadiseo bādi belangila bipitepite amba abo bo balami bādi bakwete tumweno twa bantu ne ndoe ya muzo mu makasa. Kebādipo balanga amba Bijila bya Leza i binene kala myanda patōkelela, bipēla kwivwana. Ponso pobādi bamona amba Bijila kebishilakenepo, bādi batentekela’po mbila ya bujidikejidike ilombola mwa kulondela’byo, pampikwa kushila bantu mukenga wa kulonda bibalombola mutyima wa mundamunda. Bano bendeji ba mutōtelo bādi babunda misoñanya ya kuludika mwiendelejo wa bantu mu myanda yonso, nansha ke mu yoya ya bituputupu mine. *

12. Lelo Bafadiseo bādi bemona namani?

¹² Jozefu, Muyuda mulembi wa mānga wa mu myaka katwa imbajinji ulombola patōka amba Bafadiseo bādi bemona bu bantu ba kanye, bayampe, boloke, bene bafwaninwe kwingila mwingilo wabo. Eyo, bamobamo ye byobādi, mu ludingo kampanda. Padi ubavuluka kala Nikodema. (Yoano 3:1, 2; 7:50, 51) Mwenda myaka, bakwabo bālondele dishinda dya bwine Kidishitu. (Bilongwa 15:5) Polo mutumibwa mwine Kidishitu wāsonekele pa mwanda utala Bayuda bamo, kifwa Bafadiseo amba: “Bakankamene mpata kusaka Leza ino bukankamane bwabo kebwendelepo mu kuyukidija [kwa]binebine.” (Loma 10:2, MB) Inoko Maevanjile ebalombola enka mwādi mwibamwena bantu bitupu—amba i bamitatulo, beanya, bemwene abo bene bu boloke, baboyaboya ba bilubo, ba kutopeka konkakonka, ne bakafutululo.

Mumweno wa Yesu

13. Le bika byānene Yesu pa mwanda utala Bafadiseo?

¹³ Yesu wātopekele basonekeji ne Bafadiseo amba i banzazangi. “Abo bakutanga biselwa byamalwa kulema, bikola ne pa kusela, ke bebitwika pa bipuji bya bantu. Ino abo beneko ne kwibēlako, nansha munwe umo mpika.” I bine, biselwa byādi bilēma mpata, lupungu lobādi bakutyile’mo bantu nalo lusansa. O mwanda Yesu wāfudile’nka ne pa kutela basonekeji ne Bafadiseo bu “balembakane.” Muntu mulembakane uletanga  kyaka mu bantu. Kadi Yesu wātelele basonekeji ne Bafadiseo bu “bakalombwe bampofu,” wēbatopeka amba bavulaminwe ‘byobya byakukila’ko bulēme bya mu mukanda wa bijila, bya koloka mu kidye, ne bya kufwila’ko bantu lusa, ne bya lwitabijo.’ Lelo i ani ukokeja kusaka kumonwa na Yesu bu Mufadiseo?—Mateo 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Bilongwa byālongele Yesu kudi Mateo Levi bisokola bika pa mwanda utala mashinda a Bafadiseo? (b) I ñeni’ka mikatampe yotukokeja kuboila ku ino nsekununi?

¹⁴ Kisengele batangi bonso ba nsekununi ya Maevanjile kebabulwangapo kumona kalondalonda kādi na Bafadiseo. Mateo Levi, musonkeji wa musonko, pa kupwa kwitwa na Yesu ekale mwana wandi wa bwanga, wāmutekele masobo makatampe. Nsekununi itulombola’mba: “Basonekeji ne baFadiseo nabo badi bēuningila bāna-bandi-babwanga’mba: Lelo bika kadi byo mudila ne kutomena pamo na basonkeja-musonko ne babipya-mambo? Ebiya Yesu kwibalondolola kēbanena’mba: . . . Ami nkyaīle’mba: Ngite boloke, poso babipya-mambo bālamuke pa mutyima.”—Luka 5:27-32.

¹⁵ Ino Levi mwine wāivwanije kintu kikwabo kyānene Yesu pa kine kitatyi’kya, amba: “Endai bidi mukafundijibwe ñeni mwendele kinenwa kino’mba: Nsaka walusa, ke wakuleta kyonka kitapwa, mhm.” (Mateo 9:13) Bafadiseo bādi betela amba bakulupile bilembwa bya bapolofeto Bahebelu, ino kebādipo balonda binenwe mu Hosea 6:6. Kilubo kyabo i kulēmenena kobādi balēmenene mpata ku kulonda bisela. Pa kino, umo ne umo ufwaninwe nanshi kwiipangula’mba, ‘Lelo ndyukilwe bu muntu  uswele kulonda mbila kampanda mu kamo ne kamo, kifwa yoya ikokeja muntu ne muntu kuleta’po mulangwe wandi nansha ilombola mumweno wa bantu bavule mu myanda kampanda’ni? Nansha bakwetu bamonanga bidi bu muntu udi na lusa, muyampe?’

16. I mwikadila’ka wādi na Bafadiseo, ne tukaleka kwibeula namani?

¹⁶ Walonga, wauba, wasanda. Uno o wādi mwikadila wa Bafadiseo. Bādi baboya bakwabo tuto—twabine ne twa kufwatakanya. Bādi batuyula bantu mityima ne kwibavuluja bilubo byabo. Bafadiseo bādi beanya pangala pa kutūla kobādi batūla bya kujikija dikumi bya tubiyombo ketudi ne ntyontyo twine, kifwa nana, bizadi ne kamuni. Bādi belombola patōka bu bene Leza na muvwadilo wabo, ne kukimba kuludika muzo. Bine, shi tusaka bilongwa byetu bikwatañane na kifwa kya Yesu, tufwaninwe kwepuka milangwe ya kusaka nyeke kuboya bakwetu tuto ne kusaka kwitutyityija.

Yesu Wādi Upwija Myanda Muswelo’ka?

17-19. (a) Shintulula muswelo wāpwijije Yesu mwanda wādi ubwanya kufula kubi. (b) I bika byābipije uno mwanda? (c) Shi byadi amba wādi pāfwenene mwana-mukaji kudi Yesu, longa wālongele’po namani?

¹⁷ Muswelo wādi upwija Yesu myanda wādi mwishile kulampe na wa Bafadiseo. Tala muswelo wāpwijije Yesu mwanda wādi ubwanya kubaya. I mwanda wa mwana-mukaji wādi na muyeye wa mashi myaka 12 mituntulu. Ukokeja kutanga ino mānga mu Luka 8:42-48.

¹⁸ Nsekununi ya Mako inena amba mwana-mukaji’wa “moyo wamukw[ete], katetema.” (Mako 5:33) Mwanda waka? Mwanda wāyukile amba wajilula Bijila bya Leza. Mungya Levi 15:25-28, mwana-mukaji wa muyeye wa mashi wādi wa disubi mafuku onso oamutamba, kwelela’po ne yenga umo. Kintu kyonso nansha muntu yense waādi witenga nandi wādi wikala wa disubi. Pa kufwena Yesu, uno mwana-mukaji wādi unenwe’nka kutyinda bantu mwa kupityila mu kibumbo. Shi tutale ino mānga na kujoka myaka 2 000 kunyuma, ketukabulwepo kumwivwanina bulanda shi twitūle pa kyandi kyaba.

¹⁹ Shi wadi amba wādi’po mu dine difuku’dya, le wādi wa kumona uno mwanda namani? Wādi wa kunena’po bika? Yuka amba Yesu wālombwele uno mwana-mukaji kanye ne buswe, wāmulangila ne kumulangila, pampikwa nansha kukumuna ku makambakano awāikele padi kuleta.—Mako 5:34.

20. Shi kwadi amba kijila kidi mu Levi 15:25-28 kyadi kikilondwa ne dyalelo, i myanda’ka yotwadi ba kwikonda nayo?

 ²⁰ Tubulwe’po kuboila ñeni pa uno mwanda? Langa’po shi wi mukulumpe mu kipwilo kya bwine Kidishitu dyalelo. Kupwa langa shi kijila kidi mu Levi 15:25-28 kyadi amba kikilondwa ne na bene Kidishitu dyalelo, ebiya mwana-mukaji mwine Kidishitu wajilula’kyo, wetyepelwa ne wa kumunenena’ko mwine ukola. Lelo wadi wa kulonga’po namani? Lelo wadi wa kumufwija bumvu pa kibumbo kya bantu na kumutopeka? Padi ye uno ubanena’mba: “Kutupu, nkyadipo wa kumufwija bumvu! Nadi wa kulonda kifwa kya Yesu, ne kulonga bukomo bwa kumulombola kanye, buswe, kumulangila ne kwitūla pa kyaba kyandi.” I biyampe mpata! Ino kikatampe kisakwa i kwiula kifwa kya Yesu.

21. Yesu wāfundije bantu bika pa mwanda utala Bijila?

²¹ Bine, Yesu wādi utūkija bantu mityima, ulumbulula būmi bwabo ne kwibakankamika. Ponso pādi panena Bijila bya Leza patōkelela, wādi wibaleka balonda mobinenena. Ino popa pakubulwa kupotoloka, wādi uleka balonde mityima yabo ya mundamunda amba butyibi bwabo bulombole buswe bobaswele Leza. Bijila byādi bishile’ko bantu mukenga wa kwesa ne kupitwa luvula. (Mako 2:27, 28) Kadi Leza wādi uswele bantu bandi, wibalongela nyeke biyampe, wibafwila lusa ponso pobatupatupa. Yesu nandi wādi muntu wa uno muswelo.—Yoano 14:9.

Bipa Bilupukile ku Bufundiji bwa Yesu

22. I ngikadilo’ka yēfundile bana-babwanga kudi Yesu?

²² Boba bādi bevwana Yesu ne kwikala bandi bana-babwanga bātendele bubinebine bwa binenwa byaānene’mba: “Lupungu lwami lwa bu-umpika ludipo biyampe ne kiselwa kyami nakyo kyonka kipela.” (Mateo 11:30) Kekudipo pobādi beivwana amba webatwika kitundu, webakambakanya nansha amba webafunina. Bādi na bwanapabo, nsangaji, ne kikulupiji kikatampe mu kipwano kyobādi bapwene na Leza ne abo bene na bene. (Mateo 7:1-5; Luka 9:49, 50) Kudi Yesu ko kobāboile ñeni amba kwikala mwendeji wa ku mushipiditu i kwikala muntu utūkija mityima ya bakwabo, wa bumvubumvu mu ñeni ne mu mutyima.—1 Kodinda 16:17, 18; Fidipai 2:3.

23. Kwikala pamo na Yesu kwāfundije bana-babwanga kintu’ka kikatampe ne kwēbafikije ku kuyuka bika?

²³ Pakwabo kadi, bavule bātengelwe bāmona amba i kya kamweno kwikala nyeke umbumo na Kidishitu ne kwiula ngikadilo yaādi nayo. Wānene bandi bana-babwanga’mba: “Tata byāusenswe nami nemusanswa, ikalai monka mu lusa lwami. Shi kadi mulame bijila byami nabya mukēkalanga mu lusa lwami monka mo nalamina ami bijila bya Tata, ne pano ngikele mu lusa lwandi.” (Yoano 15:9, 10) Pa kusaka kubwanya mu būmi bwabo bwa bu bengidi ba Leza, bādi bafwaninwe kwingidija na kininga ñeni yobāboile kudi Yesu, mu busapudi ne mu kufundija bantu bonso myanda miyampe ya Leza ya kutendelwa ne mu mwikadilo wabo na bisaka ne na balunda nabo. Bu bana na bana pa kutama’bo ke bipwilo, kebābudilwepo kwivuluja kitatyi ne kitatyi amba bine dishinda dyaāsebele dyo dishinda dyoloke. Myanda yaāfundije bo bubinebine, kadi būmi bobāmwene mudi aye bo būmi bwinebwine bwabilwa.—Yoano 14:6; Efisesa 4:20, 21.

24. I bintu’ka byētushidile’mo Yesu kifwa byotufwaninwe kulama ku mutyima?

²⁴ Lelo i mu bintu’ka mobwanya nobe kwisendulula pano polanguluka pa myanda imoimo yotwapwa kwisambila’po? Le ubaitabija amba Yesu wādi nyeke ulanga, ufundija ne kulonga bintu byendele’mo? Nanshi kankamana. Aye witukankamika na bino binenwa’mba: “Wivwane muyūke byabyo ne kwibilonga monka, nabya mwi badyese ne dyesepo.”—Yoano 13:17.

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Muswelo’ka?

• Kwikala mwanā-bwanga wa Yesu kishintulula bika kodi?

• Yesu wāikele na bantu muswelo’ka?

• I ñeni’ka yotwaboila ku mufundijijo wa Yesu?

• Bafadiseo ne Yesu bādi beshile namani?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 16]

Bine, mwikadilo wādi wikele Yesu na bantu wādi mwishile kulampe na wa Bafadiseo!