Endelelai na Kulombola Buyampe

“Kipa kya mwinya kidi mu buyampe bonso, ne boloke, ne binebine.”—EFISESA 5:9.

1. Bantu bavule dyalelo i belombole namani amba betabije binenwa bya Mitōto 31:19?

 KIYAMPE kipityile byonso bibwanya kulonga muntu i kutumbija Yehova ntumbo. Dyalelo midiyo ne midiyo ya bantu baloñanga kino pa kutendela Yehova pa mwanda wa buyampe bwandi. Batwe Batumoni ba Yehova badikōkeji twitabije na mutyima umo lwimbo lwa mulembi wa mitōto wāimbile amba: “Ē! Ē! Ē! [buyampe] bobe kebo bukatakata bōbīkile boba bakwakaminwe.”—Mitōto 31:19.

2, 3. Byadi bya kwikala namani shi mwingilo wetu wa kulonga bana-babwanga kewadipo ukwatakanibwa na mwiendelejo muyampe?

² Kwakamwa Yehova na kalēmo ko kwitutonona tumutendele pangala pa buyampe bwandi. Kwitukunkanga ‘tumuzunzule, tumwesele, ne kuyukanya ntumbo ya bulopwe bwandi.’ (Mitōto 145:10-13) O mwanda tutambilanga na bupyasakane mu mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana-babwanga. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Eyo, mwingilo wetu wa busapudi ufwaninwe kukwatakanibwa na mwiendelejo muyampe. Shi bitupu, tukafutulwija dijina dikola dya Yehova.

³ Bantu bavule betelanga bu batōtyi ba Leza, ino mwiendelejo wabo keukwatañenepo na misoñanya idi mu Kinenwa kyandi kya ku bukomo bwa mushipiditu. Mutumibwa Polo wāsonekele pangala pa boba bādi befwatakenya amba baloñanga biyampe abo kulonga’byo mpika, amba: “Abe ufundijanga mukwenu, ne kwifundija abe mwine mpika? Lelo byōsapwilanga muntu’mba: Kokība; ino abe wibe’ni? Kadi unena muntu amba: Kokilāla makoji; ino abe ulāle’o makoji’ni? . . . Ke-dintu dijina dya Leza dibatukibwa byamalwa monka umbukata mwa baJentaila pa mwanda wa bānwe, monka mo kisonekelwe.”—Loma 2:21, 22, 24.

4. Mwiendelejo wetu muyampe ulupulanga bika’ka?

⁴ Tuloñanga bukomo bwa kutumbija dijina dya Yehova na mwiendelejo wetu muyampe kupita’ko kwidifutulwija. Uno mwiendelejo o ukoka boba badi panja pa kipwilo kya bwine Kidishitu. Kadi witukwasha tutalaje byakanwa bya balwana netu. (1 Petelo 2:15) Ino kupityidila, mwiendelejo wetu muyampe ukokelanga bantu ku bulongolodi bwa Yehova, nabo bamona mukenga wa kumutumbija ne kukamona būmi bwa nyeke.—Bilongwa 13:48.

5. I bipangujo’ka byotusa kubandaula pano?

⁵ Byotudi bakubulwa kubwaninina, tukepuka namani kwiendeja mu muswelo upunikija Yehova, ukukaja ne boba bakimba bubinebine? Ne i muswelo’ka otubwanya kulombola buyampe?

Kipa kya Mwinya

6. I mingilo’ka imoimo ibadilwa mu “mīngilo ya fukutu yampikwa bipa,” ino i kipa’ka kifwaninwe kumweka mu bene Kidishitu?

⁶ Batwe bene Kidishitu bepāne tudi na kintu kimo kitukwasha twepuke “mīngilo ya fukutu yampikwa bipa.” Mu ino mingilo ipunikija Leza mudi bubela, bwivi, binenwa bibole, mibotakanya  ya bya busekese, mwiendelejo wa bumvu, kwikaija kwa mutonko, ne bunkolwankolwa. (Efisesa 4:25, 28, 31; 5:3, 4, 11, 12, 18) Ketwakikujai mu mingilo ya uno muswelo, ino ‘tunangei bu bana ba mu mwinya.’ Mutumibwa Polo unena amba “kipa kya mwinya kidi mu buyampe bonso, ne boloke, ne binebine.” (Efisesa 5:8, 9) Nanshi kunangila mu mwinya ko kwitupa muswelo wa kulombola nyeke buyampe. Ino uno mwinya mwine i mwinya wa muswelo’ka?

7. I bika byotufwaninwe kulonga shi tusaka kulombola nyeke kipa kya buyampe?

⁷ Eyo, twi bakubulwa kubwaninina shetu, inoko shi tunangila mu mwinya wa ku mushipiditu, tukokeja kulombola buyampe. Mulembi wa mitōto wāimbile amba: “Mwanda obe i kinanu kya ku maulu ami, kadi i kitōkeji kya mu dishinda dyami.” (Mitōto 119:105) Nanshi shi tusaka kulombola nyeke “kipa kya mwinya” mu miswelo ya “buyampe bonso,” tufwaninwe kyaba kyonso kumwena biyampe mu mwinya wa ku mushipiditu utanwa mu Kinenwa kya Leza, ubandaulwa na katentekeji mu mabuku a bwine Kidishitu, ne wisambilwa’po kitatyi ne kitatyi ku kupwila. (Luka 12:42; Loma 15:4; Bahebelu 10:24, 25) Tufwaninwe kadi kuta mutyima nakampata ku kifwa ne ku bufundiji bwa Yesu Kidishitu, ‘mwinya wa ntanda,’ “kukelema kwa ntumbo ya Leza.”—Yoano 8:12; Bahebelu 1:1-3, MB.

Kipa kya Mushipiditu

8. I kika kinenenwa amba tukokeja kulombola buyampe?

⁸ Bine, mwinya wa ku mushipiditu witukwashanga tulombole buyampe. Kadi tubwanyanga kulombola ino ngikadilo mwanda mushipiditu sandu wa Leza, bukomo bwandi bwingila, wituludikanga. Buyampe bubadilwa mu “kipa kya mushipiditu.” (Ngalatea 5:22, 23, NW) Shi tukōkele ku bwendeji bwa mushipiditu sandu wa Yehova, nabya nao ukalupula motudi kipa kya kutendelwa kya buyampe.

9. I muswelo’ka otukokeja kulonda binenwa bya Yesu bisonekelwe mu Luka 11:9-13?

⁹ Kwabila kotwabila kusangaja Yehova na kulombola kipa kya mushipiditu kya buyampe kufwaninwe kwitutonona tulonde byānene Yesu amba: “Mwikale kulomba nankyo kikemupebwapo; kadi mwikale kusaka, nankyo mukekimonapo; kadi mwikale kututula, nankyo kikemushitwilwapo. Ke-bantu bonso bakulomba bapebwanga kadi wakusaka umonangapo, kadi wakututulapo aye ushitwilwanga. Ebiya shi kudi bānwe mwana alombe mukate kudi shandi, amupe dibwe’ni, a? Kadi shi mwita ino amupe nyoka’mba ke mwita’ni? Ebiya pakwabo, shi alombe dī, kadi amupe kaminye? Lelo ino bānweko babi, muyūkile kupa bāna benu byakwibapa biyampe, lelo Shenu wa mūlu ke pepi, keye mwine ukakija kupana [m]ushipiditu [s]andu ku bakumulomba?” (Luka 11:9-13) Tulondei madingi a Yesu na kulomba mushipiditu wa Yehova amba tumone kulombola nyeke kipa kyao kya buyampe.

“Longa Biyampe” Nyeke

10. I bintu’ka pala pala bilombola buyampe bwa Yehova bitelelwe mu Divilu 34:6, 7?

¹⁰ Tukokeja ‘kulonga biyampe’ nyeke shi tudi na mwinya wa ku mushipiditu utamba mu Kinenwa kya Leza ne shi tukwashibwa na mushipiditu sandu wa Leza. (Loma 13:3) Tukefunda bivule mwa kwiwila buyampe bwa Yehova shi twifunda kitatyi ne kitatyi kifundwa kya Bible. Kishinte kibadikile i kibandaule bintu pala pala bilombola buyampe bwa Leza bitelelwe mu binenwa byālombwelwe Mosesa mu Divilu 34:6, 7, mutangwa amba: “Yehova! Yehova Leza! muyule lusa ne buntu, wija pakufuna bulobo, kadi i wa kanye ka ntanda ne ntanda, ne [bubinebine]; ulamine kanye ka tununu ne tununu, ulekela bukondame  ne kujilula, ne bupola-mambo bwine; kadi kakatombolapo bapone.” Kujingulula senene bino bintu bilombola buyampe bwa Yehova kuketukwasha ‘tulonge biyampe’ nyeke.

11. Kuyuka kotuyukile amba Yehova i wa lusa ne buntu kufwaninwe kwitutenga namani?

¹¹ Bino binenwa bya Leza bitudyumuna amba tufwaninwe kwiula Yehova na kwikala ba lusa ne buntu. “Dyese dyo dyabo boba balusa,” mo mwānenene Yesu, “ke-bantu abo bakafwilwa lusa.” (Mateo 5:7; Luka 6:36) Kuyuka kotuyukile amba Yehova i wa buntu kwitutononanga netu twikale ba buntu ne bayampe ku bakwetu, ne ku boba botusapwila bene. Kino i kikwatañane na madingi a Polo anena’mba: “Mīsambo yenu īkale nyeke ne buntu bwa mwepo wa kwelwamo, amba muyūke mo kimufwaninwe kulondolola bonso, ku muntu, ku muntu.”—Kolose 4:6.

12. (a) Leza byadi muntu wija pa kufuna bulobo, netu tufwaninwe kwikala na bakwetu namani? (b) Kanye ka Yehova ketutononanga tulonge bika?

¹² Leza i muntu wija pa kufuna bulobo, nanshi mutyima wetu wa ‘kulonga biyampe’ nyeke ufwaninwe kwitutonona tulekele banabetu mu lwitabijo tubilubo twabo ne kuta mutyima ku ngikadilo yabo miyampe. (Mateo 7:5; Yakoba 1:19) Kanye ka Yehova ketutononanga tulombole buswe bwa dikōkeji, nansha ke mu bitatyi bya matompo mwine. Kino kyo kintu kiyampe mpata.—Nkindi 19:22.

13. I bika byotufwaninwe kulonga shi tusaka kulombola amba Yehova udi na ‘bubinebine bwa ntanda ne ntanda’?

¹³ Tata wetu wa mūlu udi na ‘bubinebine bwa ntanda ne ntanda,’ o mwanda tusaka ‘kwiyukanya batwe bene bu bengidi bandi mu binenwa byabinebine.’ (2 Kodinda 6:3-7) “Ludimi lwa bubela,” ne “kamoni ka bubela kanena byamabela” i bintu bibadilwa mu bintu bisamba-bibidi bya munyanji kudi Yehova. (Nkindi 6:16-19) Bine mutyima wetu wa kusaka kusangaja Leza o witutonona ‘tuleke bubela, ino twisambe bubinebine.’ (Efisesa 4:25) Nanshi ketwakilekai kulombola buyampe mu uno muswelo wa kamweno mpata.

14. Mwanda waka tufwaninwe kwikala na lulekelo?

¹⁴ Binenwa bya Leza kudi Mosesa nabyo bifwaninwe kwitutonona twikale na lulekelo, mwanda Yehova udi na kampeja-bukidi ka kulekela. (Mateo 6:14, 15) Inoko Yehova upānanga mfuto ku babipya-mambo bapela kwisāsa. Tufwaninwe nanshi kulamata ku misoñanya yandi ya buyampe itala pa kulama butōki bwa ku mushipiditu bwa kipwilo.—Levi 5:1; 1 Kodinda 5:11, 12; 1 Temote 5:22.

“Tūkanyai Biyampe”

15, 16. Madingi a Polo asonekelwe mu Efisesa 5:15-19 akokeja kwitukwasha namani tulonge biyampe?

¹⁵ Pa kusaka amba tulonde dishinda dya buyampe nansha byotujokolokelwe na bibi, tufwaninwe kuyulwa mushipiditu wa Leza ne kutūkanya pa kunanga. Pa kino, Polo wāsoñenye bene Kidishitu ba mu Efisesa amba: “Tūkanyai biyampe pa kunanga, kepamopo bwa bampikwa [tunangu], mhm, poso bwa ba[tunangu]; ne kumwenamo byakumwenamo mu myaka, ke-mantu mafuku i  mabimabi. Penepo nanshi, kemukalembakanai, yūkai monka mwikadile kiswa-mutyima wa Mfumwetu. Kadi kemukakolwai vinyu, e mudi lūma, poso mwikute enka [m]ushipiditu; ne kwisamba bānwe bene mu mitōto, ne mu ñimbo, ne mu ñimbo mikwabo ya [ku m]ushipiditu, kwimba ne komba lunsense lwa ku mutyima munda mwenu kudi Mfumwetu.” (Efisesa 5:15-19) Ano madingi i metufwaninwe batwe badi mu ano mafuku a mfulo a malwa.—2 Temote 3:1.

¹⁶ Shi tusaka kulombola nyeke buyampe, tufwaninwe kutūkanya biyampe mwa kunangila pamo bwa bantu badi na tunangu twa bwine Leza. (Yakoba 3:17) Tufwaninwe kwepuka bubi bukatampe, ino tuyulwe mushipiditu sandu ne kwiuleka witwendeje. (Ngalatea 5:19-25) Wivwane twingidije bufundiji bwa ku mushipiditu botutambula ku kupwila kwa bwine Kidishitu, ku kubungakana ne ku bitango, ketukabulwepo kulonga nyeke biyampe. Kadi Binenwa bya Polo kudi bene Efisesa bituvuluja amba ku kukongakana kuvule kwa butōtyi bwetu, tumwenanga biyampe ne mu kwimba kotwimbanga na mutyima umo ‘ñimbo ya ku mushipiditu’—mivule mine īsambila pa ngikadilo ya ku mushipiditu, kifwa buyampe.

17. Shi ngikadilo ya bene Kidishitu babela misongo mikatampe ibebakankaja kutanwa kitatyi ne kitatyi ku kupwila, lelo bafwaninwe kukulupila bika?

¹⁷ Le balunda netu betabije bakomenwa kutanwa kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwa bwine Kidishitu pa mwanda wa misongo yakubulwa mpwilo nabo le? Pamo bakokeja kuzozeja mutyima mwanda wa kutōta kokebakitōtapo nyeke Yehova pamo na batutu ne bakaka ba ku mushipiditu. Ino bafwaninwe kukulupila amba Yehova uyukile senene ngikadilo yabo, ukebalama mu mwinya ne kwibapa mushipiditu sandu wandi, kadi ukebakwasha bendelele na kulonga biyampe.—Isaya 57:15.

18. I bika biketukwasha tulonde dishinda dya buyampe?

¹⁸ Kulonda nyeke dishinda dya buyampe i ne kutadija bantu botunanga nabo, ne kwepa boba “bashikilwe biyampe byonso.” (2 Temote 3:2-5, MB; 1 Kodinda 15:33) Kulonda ano madingi kuketukwasha twepuke ‘kufityija mushipiditu sandu wa Leza mutyima’ na kulonga bintu bishile na byobya byowitulombola. (Efisesa 4:30) Kadi kuketukwasha tulonge biyampe shi tutamija kipwano kya mpwaninine na boba badi na būmi bulombola amba baswele biyampe, baludikwa na mushipiditu sandu wa Yehova.—Amose 5:15; Loma 8:14; Ngalatea 5:18.

Buyampe Buletanga Bipa Bilumbuluke

19-21. Sekununa myanda mimweke ilombola bipa bilupukanga ku kulombola buyampe.

¹⁹ Kunangila mu mwinya wa ku mushipiditu, kwitabija buludiki bwa mushipiditu wa Leza, ne kutadija motunangila biketukwasha twepuke bibi, ino ‘tulonge nyeke biyampe.’ Kulonga biyampe nako kukalupula bipa bilumbuluke. Ivwana mwanda watene Zongezile, Kamoni wa Yehova wa mu Afrika wa Kunshi. Lubanga lumo pa kwenda ku masomo, watadile buvule bwa tulupeto twandi twaadi ubikije mu banki. Mashini alombola buvule etupa, avudija lupeto lwandi palampe bininge, lwafika pa rand 42 000 (madolala a Amerika 6 000). Nzamu wa banki ne bakwabo bengilanga’ko bamusoñanya amba talula luno lupeto ukabikije’lo mu banki mikwabo. Ino ba mulume ne mukaji Batumoni baadi ushikata nabo bo bonka kete bamufwijije’ko pangala pa kuleka kwaalekele kutalula lupeto’lwa mu banki.

²⁰ Mu difuku dikwabo dya kaji, Zongezile wayukija banki kino kilubo. Ku mfulo bajingulula amba luno lupeto lwaadi kadi nalo ludingakene na lwa nsunga mpeta wetupile, watūla lupeto lwandi mu banki ingi. Uno nsunga watulumuka pa kuyuka amba Zongezile kaselele’mopo nansha shikishi umo, wamwipangula’mba: “Lelo udi mu kipwilo’ka?” Zongezile wamulombola amba ndi Kamoni wa Yehova. Bakulumpe ba ku banki bamutendela kashā, amba: “Tukimba bantu bonso bekale bampikwa budimbidimbi pamo bwa Batumoni ba Yehova.” Bine, bilongwa biyampe, byampikwa budimbidimbi bifikijanga bakwetu ku kutumbija Yehova.—Bahebelu 13:18.

²¹ Bilongwa biyampe kebilombepo enka bikale bikatakata penepa kebilupula bipa biyampe. Tulete kifwa: Kamoni nkasampe musapudi wa kitatyi kyonso mu kimo kya mu bisanga bya Samoa  waendele ku lupitalo lwa mwabo. Bantu badi belaija kwimona na dokitele, ino Kamoni wajingulula amba lolo umo mununu udi munyuma mwandi ku mulongo ubela bininge. Watweja uno lolo pa kyandi kyaba amba ondapwe bukidibukidi. Difuku dikwabo uno Kamoni wetana na uno lolo mununu mu nsoko. Wavuluka uno nkasampe ne biyampe byaamulongele ku lupitalo. Wanena’mba: “Bine pano nayuka amba Batumoni ba Yehova baswele bakwabo.” Nansha byadi bipela uno lolo kusapwilwa musapu wa Bulopwe dibajinji, buyampe bwamulombwele uno Kamoni bwalupwile bipa bilumbuluke. Waitabija kwifunda Bible ku njibo yandi ne kushilula kutambula buyuki bwa Kinenwa kya Leza.

22. I muswelo’ka umo mukatampe mpata wa ‘kulonga biyampe’ nyeke?

²² Nobe kubudilwepo myanda mimweke ya kusekununa ilombola mvubu ya kulombola buyampe. Ino muswelo mukatampe mpata wa ‘kulonga biyampe’ nyeke i kusapula kitatyi ne kitatyi myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza. (Mateo 24:14) Byotwayuka amba kusapula ko kulonga biyampe, nakampata ku boba betaba biyampe ku musapu, tutambilei nanshi na bupyasakane mu uno mwingilo mulēme. Kutabukidila, mwingilo wetu ne mwiendelejo wetu muyampe bitumbijanga Yehova, nsulo minemine ya buyampe.—Mateo 19:16, 17.

Endelela na “Kulonga Biyampe”

23. Mwanda waka mwingilo wa bwine Kidishitu i mwingilo muyampe?

²³ Na bubine mwingilo wetu i mwingilo muyampe. Ubwanya kwitupandija batwe ne boba bevwana musapu wa mu Bible, betabija kulonda dishinda ditwala ku būmi bwa nyeke. (Mateo 7:13, 14; 1 Temote 4:16) Nanshi shi tubatanwa na mwanda ulomba kutyiba’po butyibi kampanda, mutyima wetu wa kusaka kulonga biyampe uketutonona twiipangule amba: ‘Butyibi bwami bubwanya kushinta namani mwingilo wami wa kusapula Bulopwe? Lelo byonsaka kulonga i biyampe binebine? Le bikampa muswelo wa kukwasha bakwetu betabije “myanda-miyampe ya nyeke” ne kupwana kipwano kiloe na Yehova Leza?’ (Kusokwelwa 14:6) Bine ukekala na nsangaji mikatampe shi utyibe butyibi butubulula tumweno twa Bulopwe.—Mateo 6:33; Bilongwa 20:35.

24, 25. I miswelo’ka imoimo yotukokeja kulonga biyampe mu kipwilo, ne i bika byoketukabulwepo kutambula shi twendelele na kulombola buyampe?

²⁴ Ketwakipelulai nansha dimo byabuyabuya bilupuka ku buyampe. Tulombolei nyeke ino ngikadilo na kukwatakanya kipwilo kya bwine Kidishitu ne kulonga byobya byotubwanya mwanda wa kulama tumweno twa kipwilo. Bine, tuloñanga biyampe ponso potutanwa kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwa bwine Kidishitu ne kulondolola’ko. Kutanwa kotutanwa’ko kukankamikanga batōtyi netu, ne malondololo etu mateakanibwe senene nao ebobakanga ku mushipiditu. Kadi tuloñanga biyampe ponso potwingidija misokwe yetu mwanda wa kulongolola Njibo ya Bulopwe ne kukwasha ku mingilo ya kulama bukundwe bwayo. (2 Balopwe 22:3-7; 2 Kodinda 9:6, 7) Bine, “monka mo twakamwena mwakulongela, tulonge biyampe ku bakwetu bonso, ino ku boba badi mu kipango kya kwitabija bo bene.”—Ngalatea 6:10.

²⁵ Eyo, ketukokejapo shetu kubadikila kuyuka mikenga yonso ilomba kulombola’mo buyampe. Ino ponso potumona mukenga mupya, tubandaulei munenena Bisonekwa, tulombe mushipiditu sandu wa Yehova, ne kulonga bukomo bwetu bonso bwa kuvuija kiswa-mutyima kyandi kiyampe, kibwaninine. (Loma 2:9, 10; 12:2) Tukulupilei’tu amba Yehova uketwesela madyese a ntanda ne miseke ponso potwendelela na kulombola buyampe.

Usa Kulondolola Namani?

• I muswelo’ka otukokeja kulonga biyampe bitabukile byonso?

• Mwanda waka buyampe butelwa bu “kipa kya mwinya”?

• Mwanda waka buyampe butelwa bu “kipa kya mushipiditu”?

• Mwiendelejo wetu muyampe ulupulanga bipa’ka?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 15]

Kinenwa kya Leza ne mushipiditu sandu wandi bitukwashanga tulombole buyampe

[Bifwatulo pa paje 16]

Kulombola buyampe kulupulanga bipa bilumbuluke