Mwanda Waka Tubatyijibwanga?

“Endai . . . mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, [ne] kwibabatyija.”—MATEO 28:19.

1, 2. (a) Bantu bamo bādi babatyijibwa mbatyijo ya muswelo’ka? (b) I bipangujo’ka bipangulwa pa mwanda utala lubatyijo?

 CHARLEMAGNE, Mulopwe mwine Frank wānekenye bene Saxe, kupwa wēbaningila babatyijibwe kipukwi mu 775-777 K.K. “Wēbaningila betabije bwine Kidishitu bwa dijina bitupu,” mo mwāsonekele John Lord, mulembi wa mānga. Mbikavu Vladimir I mwine Rusi nandi, pa kupwa kusonga mwanā mulopwe wa mu kipwilo kya Orthodoxe kya Bangidiki mu 987 K.K., wānena amba babikalwa bandi bafwaninwe’nka kwikala “bene Kidishitu.” Wāela lubila mwanda wa bantu bandi bonso babatyijibwe kipukwi—amba wa kupela upityila ku kipete!

² Lelo ino mbatyijo yādi myendele’mo? Le yādi na buluji bwabine? Lelo i muntu ye-yense ufwaninwe kubatyijibwa?

Kubatyijibwa—Muswelo’ka?

3, 4. Mwanda waka kusangila ne kutūta mema pa mutwe ke lubatyijopo lwa bwine Kidishitu lwendele’mo?

³ Bano bambikavu, ba Charlemagne ne Vladimir I, bāningile bantu babatyijibwe ku bukomo, inoko kino kekikwatañenepo na Kinenwa kya Leza. Ne kadi kubatyija bantu na kwibasangila mema, na kwibatūta’o mu mutwe, nansha na kwibatokenya abo pakubulwa kufundijibwa bubinebine bwa mu Bisonekwa kekudipo na mvubu.

⁴ Ivwana mwāpityile myanda pāile Yesu wa Nazala kudi Yoano Umbatyiji mu 29 K.K. Yoano wādi ubatyija bantu mu Munonga wa Yodano. Bantu bādi beila abo bene kwadi mwanda wa kubatyijibwa. Lelo bādi bāya’tu kwimana mu mema a Yodano penepa nandi wātapula mema wēbatūta’o mu mitwe nansha kwibasangila’o? Lelo Yoano wābatyije Yesu namani? Mateo witulombola amba Yesu pa kupwa kubatyijibwa, “waabuka tu mu mema.” (Mateo 3:16, MB) Ko kunena amba Yesu wādi mwibijibwe mu mema, mwanda wādi mutokenibwe mu Munonga wa Yodano. Ne ntungu mwine Efiopya, muntu mwipāne, nandi mo monka, pa kubatyijibwa’ye Bible witulombola amba: “Abo bonso bubidi baikila pa mema ne Fidipa, ne ntungu mwine.” Ebiya ubweja’ko amba:  “Pa kwabuka mu mema . . .” Nanshi lubatyijo lwa Yesu ne lwa bandi bana-babwanga i lwa kutokenibwa umbidi onso mu mema.—Bilongwa 8:38, 39.

5. Bene Kidishitu babajinji bādi babatyija bantu namani?

⁵ Bishima bya Kingidiki byalamwinwe bu “kubatyija,” “lubatyijo,” ne bikwabo, bifunkila pa kutokenya, kutubika, kwibija mu mema. Dibuku dimo (Smith’s Bible Dictionary) dinena’mba: “Lubatyijo mungya molwendele ne pa bute pa bute i kutokenibwa.” O mwanda malamuni amoamo a Bible atela Yoano Umbatyiji bu “Yoano Mutokenyi” ne bu “Yoano Mutubiki.” (Mateo 3:1, Rotherham; Diaglott interlinear) Dibuku dya August Neander (History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries) dinena’mba: “Lubatyijo lwādi dibajinjibajinji lubatyijibwa na kutokenya bantu mu mema.” Dibuku dya Falanse diyukane (Larousse du XX^e siècle [Paris, 1928]) dishintulula’mba: “Bene Kidishitu babajinji bādi babatyijibwa na kutokenibwa kokwa konso kwādi kutanwa mema.” Kadi dibuku dikwabo (New Catholic Encyclopedia) dinena’mba: “I kimweke patōka amba Lubatyijo mu Kipwilo kibajinji lwādi lwa kutokenya bantu mu mema.” (1967, Volime II, paje 56) O mwanda dyalelo lubatyijo lwa kwikala Kamoni wa Yehova i ditabula ditabulwa na muntu ku kusaka kwandi aye mwine, dilomba kutokenibwa aye yense mu mema.

Buluji Bupya bwa Kubatyijibwa

6, 7. (a) I kika kyādi kibatyijija Yoano? (b) I kintu’ka kipya kyādi mu lubatyijo lwa balondi ba Yesu?

⁶ Mbatyijo yādi ibatyija Yoano yādi na kitungo kishile na yoya yādi ibatyija balondi ba Yesu. (Yoano 4:1, 2) Yoano wādi ubatyija bantu lubatyijo lwa kulombola patōkelela kwisāsa kwabo ku bubi bwa kujilula Bijila.  * (Luka 3:3) Ino lubatyijo lwa balondi ba Yesu alo lwādi luselele kintu kipya. Mu Pentekosa 33 K.K., mutumibwa Petelo wāsoñenye bemvwaniki bandi amba: “Alamukai pa mutyima mubatyijibwe bonso mu dijina dya Yesu Kidishitu, nankyo ko kulekelwa kwa [bubi].” (Bilongwa 2:37-41) Eyo, Petelo pano wādi wisamba na Bayuda ne bantu bētūtyile mu bwine Yuda, ino kādipo wisambila pa lubatyijo lwa kilomboji kya kwisāsa bubi bwa kujilula Bijila; nansha kunena amba lubatyijo lwa mu dijina dya Yesu lo lukenda bubi, ehe.—Bilongwa 2:10.

⁷ Pano po pāingidije Petelo lufungulo lubajinji pa “mfungulo ya bulopwe.” Mwanda waka? Mwanda wa kusokwela bemvwaniki bandi buyuki bwa kuyuka amba i bapebwe mukenga wa kutwela mu Bulopwe bwa mūlu. (Mateo 16:19) Bayuda bāpelele Yesu amba ke Meshiasapo, o mwanda kwisāsa ne kwitabija mudi Yesu kyādi kintu kipya, kya kamweno kyādi kibalombwa pa kusaka kukimba ne kumona kulekelwa kwa bubi bwabo na Leza. Bādi bafwaninwe kulombola luno lwitabijo patōka na kutokenibwa mu mema mu dijina dya Yesu Kidishitu. Uno o muswelo obādi ba kulombola kwipāna kwabo kudi Leza kupityila kudi Kidishitu. Bonso bakimba kwitabijibwa na Leza dyalelo bafwaninwe kwikala na luno lwitabijo, kwipāna abo bene kudi Yehova Leza ne kubatyijibwa lubatyijo lwa bwine Kidishitu, kilomboji kya kwipāna na mutyima umo kudi Leza Mwine Mukatakata Mwine.

Buyuki Bwabinebine Budi na Kamweno

8. I kika kinenenwa amba lubatyijo lwa bwine Kidishitu ke lwa muntu ye-yensepo?

⁸ Lubatyijo lwa bwine Kidishitu ke lwa muntu ye-yensepo. Yesu wāsoñenye balondi bandi amba: “Endai . . . mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya [m]ushipiditu sandu. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.” (Mateo 28:19, 20) Bantu bafwaninwe ‘kufundijibwa kulaminina byonso byālaile Yesu kudi bandi bana-babwanga’ penepo kebabatyijibwa. O mwanda kubatyija bantu ku bukomo abo bampikwa lwitabijo lwimanine pa buyuki bwabinebine bwa Kinenwa kya Leza kekudipo na mvubu, kadi kekukwatañenepo na mwingilo wāpēne Yesu ku balondi bandi babine.—Bahebelu 11:6.

9. Kubatyijibwa “mu dijina dya Tata” kushintulula namani?

⁹ Kubatyijibwa “mu dijina dya Tata” kushintulula namani? Kushintulula amba yewa ubatyijibwa waitabija kitenta ne lupusa bidi na Tata wetu  wa mūlu. Yehova Leza ye umo kete otwitabije amba i Umpangi wetu, “Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo,” Mfumu Mulopwe wa diulu ne ntanda.—Mitōto 83:18; Isaya 40:28; Bilongwa 4:24.

10. Kubatyijibwa mu ‘dijina dya Mwana’ kushintulula namani?

¹⁰ Kubatyijibwa ‘mu dijina dya Mwana’ i kwitabija kitenta ne lupusa lwa Yesu lwa bu Mwanā wa bunka wa Leza. (1 Yoano 4:9) Boba babwanya bisakibwa bya kubatyijibwa betabije amba Leza wapēne “kikūlwa kya bavule bene” kupityila mudi Yesu kete. (Mateo 20:28; 1 Temote 2:5, 6) Ba kubatyijibwa bafwaninwe kwitabija ne “kifuko kitabukile kutunduka” kizunzwilwe’po Mwana kudi Leza.—Fidipai 2:8-11, MB; Kusokwelwa 19:16.

11. Kubatyijibwa ‘mu dijina dya mushipiditu sandu’ kushintulula namani?

¹¹ Lelo kubatyijibwa ‘mu dijina dya mushipiditu sandu’ nako kushintulula namani? Kino kilombola amba bene ba kubatyijibwa i betabije amba mushipiditu sandu i bukomo bwingila bwa Yehova, bwaingidija mu miswelo pala pala mungya mpango yandi. (Ngalwilo 1:2; 2 Samwele 23:1, 2; 2 Petelo 1:21) Boba babwanya bisakibwa bya kubatyijibwa i betabije amba mushipiditu sandu o wibakwashanga bemvwanije ‘bintu bya mu nkulwe bya Leza,’ bengile mwingilo wa kusapula Bulopwe, ne kulombola kipa kya mushipiditu, “buswe, nsangaji, ndoe, kitūkijetyima, kanye, buyampe, lwitabijo, kutalala, kwīfula.”—1 Kodinda 2:10; Ngalatea 5:22, 23, NW; Yoela 2:28, 29.

Mvubu ya Kwisāsa ne Kwalamuka pa Mutyima

12. Kubatyijibwa kwa bwine Kidishitu i kukwatañane namani na kwisāsa?

¹² Lubatyijo, kutalula’mo enka lwa Yesu muntu wampikwa bubi kete, i kilomboji kitabijibwe na Leza kyendela pamo na kwisāsa. Potwisāsa, twitopekanga bininge, twialakanya pa kintu kyotwalonga nansha kyotwatunya kulonga. Bayuda ba mu myaka katwa imbajinji bādi basaka kusangaja Leza bādi banenwe kwisāsa bubi bobālubīle Kidishitu. (Bilongwa 3:11-19) Bajentaila bamo bāitabije mu Kodinda nabo bēsāshile bubi bwabo bwa busekese, kutōta bilezaleza, kwiba ne bubi bukwabo bukatampe. Kuno kwisāsa kwabo ko ‘kwēboije tō’ mu mashi a Yesu; bāikala “kupandulwa,” kutūlwa pa bula mwa kwingidila mwingilo wa Leza; kadi ‘bātelwa bu boloke’ mu dijina dya Kidishitu, na mushipiditu wa Leza. (1 Kodinda 6:9-11) Kwisāsa i ditabula dya kamweno pa kusaka kwikala na mutyima wa mundamunda muyampe ne kulekelwa mambo a bubi na Leza.—1 Petelo 3:21.

13. Pa mwanda utala lubatyijo, kwalamuka pa mutyima i kulonga bika ne bika?

¹³ Kwalamuka pa mutyima kufwaninwe kwikala’ko kumeso kwa kubatyijibwa bu Kamoni wa Yehova. Kwalamuka pa mutyima i kilongwa kitamba ku mutyima wa muntu mwine, kilonga muntu na bwanapabo pa kutyiba na mutyima onso mbila ya kulonda Kidishitu Yesu. Bantu bālamuka pa mutyima uno muswelo bapelanga mwiendelejo wabo wa pa kala, basumininwa kulonga bintu byoloke ku meso a Leza. Mu Bisonekwa, byubwa bya Kihebelu ne Kingidiki bifunkila pa kwalamuka pa mutyima bidi na buluji bwa kuvundamina, kwela nyuma. Kino kilongwa kilombola amba muntu’wa wavundamukila kudi Leza ne kuleka dishinda dibi. (1 Balopwe 8:33, 34) Kwalamuka pa mutyima kulombanga ne “mīngilo ya kufwaninwa [kwisāsa].” (Bilongwa 26:20) Kadi i ne kuleka mutōtelo wa bubela, kulonda mbila ya Leza, ne kulamata’nka Yehova bunka bwandi. (Kupituluka 30:2, 8-10; 1 Samwele 7:3) Kwalamuka pa mutyima ko kwitufikijanga ku kushinta mulangilo wetu, bitungo byetu ne bumuntu bwetu. (Ezekyele 18:31) ‘Tuvundamukilanga kwadi’ ponso potufundula bilongwa bya bwine ntanda twapingakenya’po bumuntu bupya.—Bilongwa 3:19; Efisesa 4:20-24; Kolose 3:5-14.

Kwipāna na Mutyima Onso Kudi na Mvubu

14. Kwipāna kwa balondi ba Yesu kushintulula namani?

¹⁴ Lubatyijo lwa balondi ba Yesu lufwaninwe kubadikidilwa na kwipāna na mutyima onso kudi Leza. Kwipāna i kwitūla pa bula mwanda wa kulonda mpango kampanda ikola. Dino ditabula didi na mvubu mpata mwanda ditulomba kulombola Yehova mu milombelo butyibi bwetu bwa kumulamata kasuku kandi kete nyeke ne nyeke. (Kupituluka 5:9) Inoko tuyukei amba ketwipānangapo ku mingilo kampanda nansha ku muntu kabidye, ehe, i kudi Leza mwine.

15. Mwanda waka ba kubatyijibwa batokenibwanga mu mema?

 ¹⁵ Potwipānanga batwe bene kudi Leza kupityila kudi Kidishitu, tulombolanga kusumininwa kotusuminwe kulonga kiswa-mutyima Kyandi mu būmi bwetu monka mokilombwedilwe mu Bisonekwa. Kino kilomboji kya kwipāna kyo kifikijanga ba kubatyijibwa ku kutokenibwa mu mema, pamo na mwābatyijibwe Yesu mu Munonga wa Yodano pa kulombola kwipāna kwaēpēne kudi Leza. (Mateo 3:13) Ne bonso bayukile amba Yesu wālombele pa kino kitatyi kya mvubu mpata.—Luka 3:21, 22.

16. I muswelo’ka otukalombola biyampe nsangaji yetu ponso potumona bantu babatyijibwa?

¹⁶ Lubatyijo lwa Yesu wādi mwanda musumininwe ao’ko uleta nsangaji. Ne lubatyijo lwa bwine Kidishitu mu ino myaka nalo monka na monka. Potumonanga bantu balombola patōka kwipāna kobepēne kudi Leza, tulombolanga nsangaji yetu na kukupila makasa bya bulēme ne na kwibafwija’ko na kyanga. Ino kwela tubobo, kwila mikunda ne bilongwa bikwabo bidi na bino bifwaninwe kwepukwa, mwanda kino kilomboji kya lwitabijo lwabo i kijila. Tufwaninwe kulombola nsangaji yetu bya bulēme.

17, 18. I bika biyukilwanga’po bantu shi i babwanye bisakibwa bya kubatyijibwa?

¹⁷ Batumoni ba Yehova kebaningilangapo muntu nansha umo kubatyijibwa; i beshile kulampe na boba basangilanga twana twa lukeke mema nansha boba babatyija ku bukomo bibumbo byampikwa kuyuka Bisonekwa. Abo kebabatyijangapo bantu bakubulwa kubwanya bisakibwa bya ku mushipiditu. Kumeso kwa muntu kwikala’ye musapudi wakubulwa kubatyijibwa wa myanda miyampe, bakulumpe bene Kidishitu bamubandaulanga senene, batala shi i mwivwanije bufundiji bwa kyalwilo bwa mu Bible, shi wibulondanga mu būmi bwandi, ne shi ubwanya kulondolola amba eyo ku kipangujo pamo bwa kino, “Lelo binebine usakile kwikala Kamoni wa Yehova?”

¹⁸ Divule dine, boba batambila mpata mu mwingilo wa kusapula Bulopwe, balombola ne mutyima wa kusaka kubatyijibwa, bo besambanga na bakulumpe bene Kidishitu mwa kuyukila shi i bantu betabije, bepēne kudi Yehova ne kubwanya bisakibwa byandi bya kubatyijibwa. (Bilongwa 4:4; 18:8) Malondololo a muntu ne muntu ku bipangujo 100 ne kupita bitala pa bufundiji bwa Bible akwashanga bakulumpe bayuke shi boba balondolola i babwanye bisakibwa bya mu Bisonekwa bya kubatyijibwa. Bamo batunyanga kubwanya bisakibwa, o mwanda kebetabijibwangapo amba babatyijibwe lubatyijo lwa bwine Kidishitu.

Lelo Kudi Kintu Kikukankaja?

19. Mungya Yoano 6:44, i bāni bakekala bampyana pamo na Yesu?

¹⁹ Bavule babatyijibwanga ku bukomo mu mbatyijo ya kipukwi balombolwanga amba shi abafu bakenda mūlu. Ino Yesu wēsambile pa balondi ba kulonda mu mayo andi amba: “Nansha umo wakwīla kwami aye mwine, poso’nka Tata wakuntuma amukokele ko ndi.” (Yoano 6:44) Yehova i mukokele kudi Kidishitu bantu 144 000 bakekala bampyana pamo na Yesu mu Bulopwe bwa mūlu. Bine, lubatyijo lwa kuningilwa kelubwanyapo kupandula muntu nansha umo wafikila pa kino kyepelo kya ntumbo mu mpangiko ya Leza.—Loma 8:14-17; 2 Tesalonika 2:13; Kusokwelwa 14:1.

20. I bika bibwanya kukwasha boba kebaikele kubatyijibwa?

²⁰ Bantu milwi ne milwi bakulupile kukapanda pa “malwa makatakata” ne kukamona būmi bwa nyeke pano panshi nabo i belunge ku “mikōko mikwabo” ya Yesu, nakampata tamba pa bukata bwa myaka ya 1930. (Kusokwelwa 7:9, 14; Yoano 10:16) Babwanyanga bisakibwa bya kubatyijibwa mwanda balondanga binena Kinenwa kya Leza mu būmi bwabo, kadi baswele Leza ‘ne mutyima, muya, bukomo, ne ñeni yabo yonso.’ (Luka  10:25-28) Eyo, kudi bamo bajingulwile amba Batumoni ba Yehova ‘batōtanga Leza na mushipiditu ne bubinebine,’ ino ne pano kebalondele kifwa kya Yesu ne kulombola patōka buswe bwabo bwabinebine ne lulamato lwa kulamata kudi Yehova bunka bwandi kete na kubatyijibwa. (Yoano 4:23, 24; Kupituluka 4:24; Mako 1:9-11) Milombelo misumininwe, mipotoloke itala pa dino ditabula dya mvubu mpata ikokeja kwibasolokeja mutyima ne kwibapa kininga kya kulonda byabinebine Kinenwa kya Leza, amba bepāne pampikwa kwishisa kudi Yehova Leza ne kubatyijibwa.

21, 22. I buluji’ka bumo bwikakilanga bamo kwipāna ne kubatyijibwa?

²¹ Bakwabo nabo bekakanga kwipāna ne kubatyijibwa mwanda bakidi bekuje mu myanda ya ino ntanda nansha mu kulondalonda bya bupeta bibapwila kitatyi kya kuta mutyima ku bintu bya ku mushipiditu. (Mateo 13:22; 1 Yoano 2:15-17) Bine, bakekala na nsangaji enka shi abashinta mumweno ne bitungo byabo! Kadi kufwena kubwipi na Yehova kukebapeteja ku mushipiditu, kukatalaja kuzumbijazumbija mutyima kobadi nako, kadi kukebaletela ndoe ne maloa bitamba ku kulonga kiswa-mutyima kya Leza.—Mitōto 16:11; 40:8; Nkindi 10:22; Fidipai 4:6, 7.

²² Bakwabo nabo banenanga amba baswele Yehova ino kwipāna ne kubatyijibwa’bo mpika, balanga amba kushikata bitupu kekukebatwikapo kiselwa kya kwishintulwila ku meso a Leza. Ino tuyukei amba muntu ne muntu unenwe’nka kukeshintulwila ku meso a Leza. Tudi na kiselwa kya kwishintulwila tamba’tu potwaivwene mwanda wa Yehova. (Ezekyele 33:7-9; Loma 14:12) Bene Isalela ba pa kala bādi ‘bantu batongwe,’ o mwanda bādi babutwilwa mu muzo mwipāne kala kudi Yehova, pa kino bādi na kiselwa kya kumwingidila na kikōkeji mungya bitungo byandi. (Kupituluka 7:6, 11) Dyalelo i kutupu muntu ubutwilwanga mu muzo wa uno muswelo, ino shi tubatambula bufundiji bwabinebine bwa Bisonekwa, tufwaninwe, na lwitabijo lonso, kulongela mobunenena.

23, 24. I moyo’ka keufwaninwepo kukankaja bantu kubatyijibwa?

²³ Bangi nabo bekalanga na moyo wa kubatyijibwa amba kebadipo na buyuki bubwane. Ino batwe bonso tusakilwa kufunda bintu bivule mwanda “muntu kakōkejapo kusokola mwingilo walongele Leza kushilwila kungalwilo kutūla ne kumfulo kwine.” (Musapudi 3:11) Tala kifwa kya ntungu mwine Efiopya. Wādi na buyuki kampanda  bwa Bisonekwa mwanda wādi muntu wētūtyile mu bwine Yuda, ino kābwenyepo kulondolola kipangujo ne kipangujo kitala pa mpango ya Leza. Pa kupwa kuyuka mpangiko ya Yehova ya kupandija bantu kupityila ku kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu, lubilo lonka wābatyijibwa mu mema.—Bilongwa 8:26-38.

²⁴ Bakwabo nabo beshisanga kwipāna kudi Leza mwanda batyina kutunya kufikila pa kwipāna kwabo. Monika wa myaka 17 unena’mba: “Nadi nekaka kubatyijibwa kutyina amba nakakomenwa kwikala na būmi bukwatañene na kwipāna kwami.” Ino shi tukulupile mudi Yehova na mutyima wetu onso, aye “ukōlolanga tushinda” twetu. Uketukwasha ‘tunangile nyeke mu bubinebine’ bu bengidi bandi bakikōkeji bepāne.—Nkindi 3:5, 6; 3 Yoano 4.

25. I kipangujo’ka kyotufwaninwe kubandaula?

²⁵ Bantu tununu ne tununu bakunkwanga mwaka ne mwaka ku mityima, bepāna ne kubatyijibwa mwanda wa kikulupiji kikatampe kyobakulupile mudi Yehova ne buswe bobamuswele na mutyima onso. Na bubine, bengidi ba Leza bonso bepāne basakanga kumukōkela. Ino tudi mu myaka ya malwa, kadi tutanwanga na matompo meshileshile a lwitabijo. (2 Temote 3:1-5) Penepa i bika byotukokeja kulonga mwa kwikadila na būmi bukwatañene na kwipāna kotwipēne kudi Yehova? Kishinte kilonda’ko kikesambila pa uno mwanda.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukivulukile?

• Lubatyijo lwa bwine Kidishitu lubatyijibwanga muswelo’ka?

• I buyuki’ka bufwaninwe kwikala na yewa usaka kubatyijibwa?

• Le i matabula’ka atwala ku lubatyijo lwa bene Kidishitu babine?

• Mwanda waka bamo bekakanga kubatyijibwa, ino i muswelo’ka wa kwibakwasha?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 24]

Lelo uyukile buluji bwa kubatyijibwa ‘mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya mushipiditu sandu’?