Bijila bya Leza Bidi na Kamweno Kotudi

“Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila!”—MITŌTO 119:97.

1. Lelo bantu bavule bamwene namani kukōkela ku bijila bya Leza?

 KUKŌKELA ku bijila bya Leza i kintu kishikilwe bavule dyalelo. Bantu bavule bamona amba kukōkela ku lupusa kampanda lukatampe kelumweka ke kwendele’mopo. Bine, tudi mu myaka ya muntu ne muntu ulonga byasaka, yampikwa kushiyañanya kiyampe ne kibi, yampikwa kujingulula kyoloke i kyepi ne kikondame nakyo i kyepi. (Nkindi 17:15; Isaya 5:20) Bwipangudi bwaipangwilwe panopano bwa kuyuka mulangilo udi na bavule mu matanda a bwine ntanda bulombola amba “bene Amerika bavule bakimba kwityibila abo bene mbila ya kuyuka kyoloke, kiyampe ne kyendele’mo i kyepi.” I batonge mulangwe wa kunena amba “i kutupu Leza mukomo. Kutupu bijila bikomo. Kutupu bakata bakomo bebalelele, kutupu misoñanya ya mu mwikadilo mikomo nansha kintu kyo-kyonso kikomo.” Mubandaudi umo wa mushikatyilo wa bantu unena amba dyalelo “bantu bakimbanga kwiyukila abo bene būmi buyampe ne bulumbuluke i būmi’ka.” Ubweja’ko amba: “Lupusa lo-lonso lwa peulu lufwaninwe kukwatañanya mbila yalo na bisaka bantu abo bene.”

2. Kutelwa kubajinji kwa kishima bijila mu Bible i kukwatañane namani na madyese atamba kudi Leza ne na kwitabijibwa na aye?

² Bantu bavule batatananga mvubu idi na bijila bya Yehova, o mwanda batwe tufwaninwe kukomeja kikulupiji kyetu kya kuyuka amba misoñanya ya Leza idi na kamweno kotudi. Nanshi i kipite buya tubandaule bidi nsekununi itelelwe’mo kishima bijila musunsa umbajinji mu Bible. Tutanga binenwa bya Leza mu Ngalwilo 26:5, amba: “Abalahama . . . walamine milang[we] yami ne misoñanya yami ne bitungo byami ne bijila byami.” Bino binenwa byānenwe myaka tutwa na tutwa kumeso kwa Yehova kupāna mukanda wa bijila bivulevule ku lutundu lwa Abalahama. Lelo Leza wāesele Abalahama namani pangala pa kikōkeji kyaādi ukōkele ku bijila Byandi? Yehova Leza wāmulaile amba: “Mu lukunwa lobe e mo ike[esal]anga dyese mizo yonso ya panopanshi.” (Ngalwilo 22:18) Bine, kikōkeji kya kukōkela ku bijila bya Leza kyo kimulengejanga esele bamukōkela’ba madyese ne kwibetabija.

3. (a) Mulembi umo wa mitōto wādi umwene namani bijila bya Yehova? (b) I bipangujo’ka byotufwaninwe kuta’ko mutyima?

³ Mulembi umo wa mitōto—padi i mwanā mulopwe wa Yuda, wāikele mulopwe mwenda mafuku—wālombwele mumweno umo keudipo na bantu bavule pa mwanda utala bijila. Wāelele kabobo kudi Leza amba: “Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila!” (Mitōto 119:97) Kuno ke kunenakanyapo kwa kusolokwa mutyima bitupu, mhm. Ino i kilomboji kya kuswa kwaādi uswele kiswa-mutyima kya Leza monka mokilombwedilwe mu bijila Byandi. Yesu Kidishitu, Mwanā Leza mubwaninine, nandi wādi na uno mumweno. Mungya bupolofeto, Yesu wānenene amba: “Ndoelelwe monka mu kulonga kiswa-mutyima obe, abe Leza wami; eyo i binebine, mukanda-obe-wabijila udi umutyima wami.” (Mitōto 40:8; Bahebelu 10:9) Le batwe netu le? Lelo tuloelelwe  kulonga kiswa-mutyima kya Leza? Lelo tukulupile na mutyima umo amba bijila bya Yehova bidi na kamweno ne na mvubu kotudi? Kikōkeji ku bijila bya Leza kidi pa kifuko’ka mu butōtyi bwetu, mu būmi bwetu bwa bukile bukya, mu butyibi botutyiba, ne mu kipwano kyetu na bakwetu? Pa kusaka tuswe bijila bya Leza, tufwaninwe bidi kwivwanija mwanda waka Leza ye udi na mbila ya kuleta bijila ne kwitujidika’byo.

Yehova—Mujidiki wa Bijila Mwinemwine

4. I kika kinenenwa amba Yehova ye Mujidiki wa Bijila mwinemwine upityile bonso?

⁴ Yehova ye Mujidiki wa Bijila mwinemwine mu diulu ne pano pa ntanda ponso, mwanda aye ye Umpangi. (Kusokwelwa 4:11) Mupolofeto Isaya wānene amba: “Yehova i mujidi[ki] wa bijila wetu.” (Isaya 33:22) Utūdile’ko bijila bya kipangila biludika bipangwa byūmi ne byampikwa būmi. (Yoba 38:4-38; 39:1-12; Mitōto 104:5-19) Muntu nandi i kipangwa kya Leza, o mwanda ukōkelanga ku bijila bya kipangila bya Yehova. Eyo, muntu upelwe shandi bwanapabo bwa kwitongela, ne kulanga mwasakila, ino ukekala na nsangaji shi enka ukōkela ku bijila bya Leza bya mu mwikadilo ne bya ku mushipiditu.—Loma 12:1; 1 Kodinda 2:14-16.

5. Musoñanya udi mu Ngalatea 6:7 ufikidilanga namani pa mwanda utala bijila bya Leza?

⁵ Monka motuyukile kala, bijila bya kipangila bitūdile’ko Yehova i bikomo kujilula. (Yelemia 33:20, 21) Shi muntu wapele kulonda bijila bya kipangila, kifwa kijila kya bukomo bukokela bintu byonso panshi, ukangula bipa bilula. Ne bijila bya Leza bya mu mwikadilo nabyo monka na monka, kebikokejapo kutalulwa’ko, kwepukwa nansha kujilulwa pampikwa mfuto. I bikomejibwe pamo’nka bwa bijila bya kipangila, nansha abyo byokebilupulangapo bipa ponka na ponka. “Leza kabengwepo kibengo, mhm, [ke-pantu] kyonka kikunine muntu, shi kika, shi kika, kyo kyonka kyākangula.”—Ngalatea 6:7; 1 Temote 5:24.

Mubaile Bijila kya Yehova

6. Bijila bya Leza bituludikanga mu myanda’ka ne myanda’ka?

⁶ Kilomboji kya kutendelwa kya bijila bya Leza i Bijila bya Mosesa. (Loma 7:12) Mwenda myaka, Yehova Leza wāpingakenye Bijila bya Mosesa na ‘bijila bya Kidishitu.’ * (Ngalatea 6:2; 1 Kodinda 9:21) Batwe bene Kidishitu byotuludikwa na “kijila kibwane kya bu-mwana-pabo,” tuyukile amba Leza ketuludikangapo’nka mu myanda imo kete ya umbūmi bwetu, kifwa mu myanda ya nkulupilo yetu nansha ya milongelo kampanda ya mu butōtyi bwetu. Ino misoñanya yandi itala pa myanda yonso ya umbūmi, kifwa myanda ya kisaka, busunga, mwiendelejo ku meso a bantu ba ngitu ingi, mwa kwikadila na banabetu bene Kidishitu, ne mwa kwingidila mingilo mu mutōtelo wabine.—Yakoba 1:25, 27.

7. Leta’ko bifwa bimo bya bijila bya Leza bya mvubu mpata.

⁷ Kifwa Bible unena’mba: “Babusekese nansha bakutōta bakishi, nansha bamakoji, nansha badi bwa bāna-bakaji, nansha bakwionakanya abo bene, nansha bangivi, nansha bakilokoloko, nansha bakukolwakolwa, nansha babutukani, nansha bakōngola, kebakapyanapo bulopwe bwa Leza, mhm.” (1 Kodinda 6:9, 10) I amo, kulonga makoji ne busekese ke kwa kukwatyilapo ku mitembwe amba i “kwilombola’tu bukena” bitupu. Boba basambakena na bantu ba ngitu imo nabo kebadipo na “mwikadilo wa umbūmi wa pa bula.” Kulonga bino byonso i kujilula bijila bya Yehova. Ne kwiba, kubepa bubela, ne buvubavuba nabyo monka na monka, i kujilula konka. (Mitōto 101:5; Kolose 3:9; 1 Petelo 4:15) Yakoba wākankeje kwitumbija, ebiya Polo nandi witusoñanya kwepuka mīsambo ya kubotakanya ne mazua a busekese. (Efisesa 5:4; Yakoba 4:16) Ku bene Kidishitu, ino mbila yonso ya mu mwiendelejo  ibadilwa mu kijila kibwaninine kya Leza.—Mitōto 19:7.

8. (a) Bijila bya Yehova bidi namani? (b) Buluji bwinebwine bwa kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “bijila” i buluji’ka?

⁸ Ino misoñanya ya kyalwilo idi mu Kinenwa kya Yehova ilombola amba bijila byandi ke lunkunkwa-mulongopo lwa mbila miyayate, ya kaninga-mpo, mhm. Ino ayo kyo kyalwilo kya būmi bujalale, bulupula bipa biyampe, budi na kamweno mu mwiendelejo wetu onso. Bijila bya Leza byūbakanga, i biyampe kadi biboilwa’ko ñeni. (Mitōto 119:72) Kishima “bijila” kingidijibwe na mulembi wa mitōto i kyalamunwe ku kishima kya Kihebelu toh·rahʹ. Mufundi umo wa Bible unena’mba: “Kino kishima kitambile ku kyubwa kishintulula amba kuludika, kwendeja, kutunga kitungo, kutakikila kumeso. Nanshi buluji . . . bwakyo wādi mwiendelejo mutuntulu wa kulonda.” Mulembi wa mitōto wādi umwene bijila bu kyabuntu kya Leza. Tubulwe’po netu kwibikwata na mutyika uno muswelo, ne kwibileka biludike būmi bwetu?

9, 10. (a) I kika kinenenwa amba tusakilwa buludiki bushikate? (b) I muswelo’ka umo kete otukokeja kwikala na būmi bwa maloa, buyampe?

⁹ Bipangwa byonso bisakilwa buludiki bushikate ne bwendeji bukulupilwa. Nansha ke Yesu ne bamwikeulu bakwabo, badi peulu pa muntu, nabo basakilwa’bo. (Mitōto 8:5; Yoano 5:30; 6:38; Bahebelu 2:7; Kusokwelwa 22:8, 9) Shi bino bipangwa bibwaninine bimwena biyampe mu bwendeji bwa Leza, lelo bantu bakubulwa kubwaninina ke pepi? Mānga ya bantu ne myanda yotwimwena mu būmi bibingijanga bubinebine bwa byānene mupolofeto Yelemia amba: “A Yehova ngyukile’mba dishinda dya muntu kedidipo kwadi aye mwine, ehe; kekidipo mu muntu unañanga kolola matabula andi.”—Yelemia 10:23.

¹⁰ Shi tusaka kwikala na būmi bwa maloa, buyampe, tufwaninwe kulomba Leza wa kwitupa bwendeji bwandi. Mulopwe Solomone wāyukile kyaka kidi mu kulonda misoñanya itūdila’ko muntu aye mwine pa kyaba kya kulonda bwendeji bwa Leza, wānena’mba: “Kudi dishinda, muntu amba i dyoloke; ino mfulo yadyo o mashinda a lufu.”—Nkindi 14:12.

Buluji bwa Kuswila Bijila bya Yehova

11. Mwanda waka tufwaninwe kwabila kwivwanija bijila bya Leza?

¹¹ Tufwaninwe kutamija kyaka kikatampe kya kusaka kwivwanija bijila bya Yehova. Mulembi wa mitōto wādi na ano mēlu paānene amba: “Mpūtule meso ami, ntale bintu bya kutendelwa bidi umukanda-obe-wa-bijila.” (Mitōto 119:18) Mu kwenda kuyuka Leza ne mashinda andi, mo mu kwivwanija na mushike bubinebine bwa binenwa bidi mu Isaya binena’mba: “Ami ne Yehova Leza obe ukulombola kakumwenamo wakukukunkuja pa dishinda dyokōkeja kwenda. E-e, shi watejeje ku bijila byami!” (Isaya 48:17, 18) Yehova usakanga bantu bandi bepuke binzengele ne kusepelela  būmi buyampe na kuteja bijila byandi. Shi ke pano, tubandaulei buluji bukatampe bumobumo botufwaninwe kuswila bijila bya Leza.

12. I kika kinenenwa amba kuyuka kwituyukile Yehova senene i kumwikadije bu Mujidiki wa Bijila mulumbuluke mpata?

¹² Bijila bya Leza bitambile ku Muntu wituyukile biyampe. Yehova ye Umpangi wetu, kadipo mwabudilwa kuyuka bantu ne pa mfulo. (Mitōto 139:1, 2; Bilongwa 17:24-28) I kutupu balunda ba pa mutyima, balongo nansha bambutwile betuyukile biyampe mwituyukile Yehova. Bine, Leza wituyukile biyampe shē kupita ne motwiyukile batwe bene! Mulongi wetu ujingulwile biyampe bisakibwa byetu bya ku mushipiditu, bya mu malango, bya mu ñeni ne bya ku ngitu kupita muntu ye-yense. Ponso patanga mutyima kotudi, ulombolanga amba wivwanije biyampe shē motwikadile, masakila etu, ne kwabila kwetu kwine. Yehova uyukile mikalo yetu, ne mutyima wetu wa kusaka kulonga biyampe. Mulembi wa mitōto unena’mba: “Ke-muntu uyūkile ngitu yetu; witunena’mba, i luvumbi.” (Mitōto 103:14) O mwanda twimonanga amba tudi na mutyima-ntenke wa ku mushipiditu ponso potunangila mu bijila byandi, ne kukōkela na mutyima tō ku buludiki bwandi.—Nkindi 3:19-26.

13. Mwanda waka tufwaninwe kukulupila amba Yehova witusakilanga’nka biyampe?

¹³ Bijila bya Leza bitambile ku Muntu wituswele. Leza witutele mutyima mpata, witusakila biyampe bya endaenda. Mwene i mufute mfutwa mivule mpata pa kwitupa wandi Mwana ke “kikūlwa kya bavule bene”? (Mateo 20:28) Mwene i Yehova yenka witulaile amba ‘kaketulekapo tutompibwe na bitabukile pa bukomo bwetu’? (1 Kodinda 10:13) Ne kadi mwene Bible witukulupija amba ‘witutele mutyima’? (1 Petelo 5:7) I kutupu muntu witutele mutyima na buswe, upa bantu misoñanya ya kamweno pamo bwa Yehova. Aye uyukile kyokya kilumbuluke kotudi, ne kyokya kibwanya kwitupa nsangaji nansha bulanda. Eyo, twi bantu bakubulwa kubwaninina, kadi tulubanga, ino shi tulondelonde boloke, uketulombola buswe bwandi amba tumwene’mo būmi ne byabuyabuya bivule.—Ezekyele 33:11.

14. I kwishila’ka kukatampe kwishidile bijila bya Leza na milangwe ya bantu?

¹⁴ Bijila bya Leza bifwaninwe kukulupilwa, mwanda kebishintangapo. Mu ino myaka ya tuvutakanya yotudi’mo, Yehova i dibwe dya mwala kedijina, didi’ko nyeke ne nyekeke. (Mitōto 90:2) Aye mwine unena’mba: “Amiwa Yehova nkyalamukangapo.” (Malaki 3:6) Misoñanya ya Leza isonekelwe mu Bible i ikulupilwa byabinebine—keidipo bwa milangwe ya bantu yālamuka lubilo lonka bwa biloba bibondekela. (Yakoba 1:17) Kifwa, pano kepadi myaka mivule, bafundi ba ngikadilo ya bantu badi banena amba i biyampe kulelemuna bana, ino mwenda mafuku bamo bashinta milangwe yabo, amba madingi abo ke molokepo. Misoñanya ne mbila ya ntanda isambila pa uno mwanda yalamukaalamukanga, yadi nenki ke nenki, pamo’nka bwa ayo itetulwa na luvula. Ino Kinenwa kya Yehova akyo kekijinangapo. Pano ke tutwa na tutwa twa myaka, kasha Bible uleta madingi a mwa kulelela bana na buswe. Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Bānwe bashabo nenu, kemukibasomba bāna benu ku bukalabale; mwibatamijei biyampe monka mu madingi, ne mu lufundijo lwa Mfumwetu.” (Efisesa 6:4) Bine, i kintu kitukankamika mpata pa kuyuka amba tukokeja kukulupila mu misoñanya ya Yehova, mwanda ayo keikashintapo nansha dimo!

Byabuyabuya ku Boba Bakōkela Bijila bya Yehova

15, 16. (a) I bika byotukamwena mu kulonda misoñanya ya Yehova? (b) Bijila bya Leza i bilete madingi’ka mayampe mu myanda ya busongi?

¹⁵ Leza wānene kupityila kudi mupolofeto wandi Isaya amba: “E monka mukekadila ne kinenwa kyami kyalupuka mu kyakanwa kyami . . . kikafikijija biyampe’tu” bintu byonso. (Isaya 55:11) I byabine, shi tulonge bukomo bwa kulonda misoñanya idi mu Kinenwa kyandi, tukafikidija bintu byonso, ne kulonga bilumbuluke, kadi tukekala na nsangaji.

 ¹⁶ Tala bidi bijila bya Leza mobiletela buludiki buyampe butwala ku busongi bulumbuluke. “Kusonga nako kulemekibwe ku bonsololo,” mo mwāsonekele Polo, “ne butanda nabo bwikale senene, biyampe, tō; ino babusekese ne bampongoloki Leza ukebatyibilanga mambo abo.” (Bahebelu 13:4) Besongele bafwaninwe kwilēmeka ne kwiswa abo bene na bene: “Bonso bēkale kusanswa bakaji babo pamo bwa abo bene, muntu na mukajandi, muntu na mukajandi; mukaji nandi alemeke mulumyandi.” (Efisesa 5:33) Buswe busakibwa i bobwa bulombwelwe mu 1 Kodinda 13:4-8 (NW) amba: “Buswe budi na kutūkija mutyima ne kanye. Buswe kebudipo na mukao, kebwianyangapo, kebwitatulangapo, kebuloñangapo byampikwa kwendela’mo, kebukimbangapo tumweno twa abo bwine, kebukwatwangapo nsungu. Kebuvulukangapo kisansa. Kebusepelelangapo pangala pa bukondame, ino abo busepelelanga pangala pa bubinebine. Butyumwinanga byonso mu manwi, bwitabijanga byonso, bukulupilanga byonso, būmininanga byonso. Buswe kebukankalwangapo.” Ne busongi budi’mo buswe bwa uno muswelo nabo kebukakankalwapo.

17. I byabuyabuya’ka bimwenwa mu kulonda misoñanya ya Yehova itala pa kutoma malwa?

¹⁷ Bukamoni bukwabo bulombola amba misoñanya ya Yehova idi na kamweno, i kujidika koijidikile bunkolwankolwa. I mifule’nka ne ku kupeleja ‘kutoma vinyu mivule.’ (1 Temote 3:3, 8; Loma 13:13) Bavule bapumpunyanga misoñanya ya Leza mu uno mwanda babelanga misongo nansha kukomeja’yo na wabo mutomeno-mpata. Kupela kulonda madingi a Bible a kutoma pa ntomeno kufikijanga bavule ku kwikala nyeke bantondwe amba ko “kwisañamuna ngitu.” Makambakano alupuka ku bunkolwankolwa i mavule, kifwa kujimija bulēme, lupotopoto mu bisaka  nansha kupomoka kwabyo, kusupakanya lupeto, ne kujimija twaji. (Nkindi 23:19-21, 29-35) Mwene ubamone amba misoñanya ya Yehova itala pa kutoma malwa itukiñanga?

18. Lelo bijila bya Leza bidi na kamweno mu myanda ya lupeto? Shintulula.

¹⁸ Misoñanya ya Leza idi kadi na kamweno mu myanda ya lupeto. Bible usoñanya bene Kidishitu bekale bampikwa budimbidimbi, bengidi ba kininga. (Luka 16:10; Efisesa 4:28; Kolose 3:23) Bene Kidishitu bavule balondanga ano madingi, o mwanda bakandanga pa bitenta, bangi nabo balama twaji twabo abo bakwabo papo bajimija’to. Kadi muntu ukokeja kushikatyija biyampe mu myanda ya lupeto shi wijiba ku bibidiji bibi bipelejibwe mu Bisonekwa, kifwa makayo a kwidya lupeto, kutoma mfwanka, dyamba ne bikwabo. Bine, ubwanya kulanga ne bifwa bikwabo bilombola mwikadile misoñanya ya Leza na kamweno mu myanda ya lupeto.

19, 20. Mwanda waka i kya tunangu kwitabija bijila bya Leza ne kulamata’ko?

¹⁹ Ku bantu bakubulwa kubwaninina, kusonsoloka ku bijila ne misoñanya ya Leza ke kukomopo. Langa’po bidi bene Isalela ku Lūlu lwa Shinai. Leza wēbanene amba: “Shi mukōkele dyami diwi binebine ne kulama kipwano kyami, nankyo mukangikadila kileme kyami amiwa mwine mubukata mwa bantu bonsololo.” Nabo bālondolola’mba: “Kyonso kyanena Yehova tukalonga’kyo.” Ino lwendo lwabo lwādi lwishile kulampe na binenwa byabo! (Divilu 19:5, 8; Mitōto 106:12-43) Ino batwe twitabijei misoñanya ya Leza ne kulamata’ko.

²⁰ Kintu kya tunangu ne kya nsangaji i kulamata ndamatyidile ku bijila bipityile byonso, byobya bitupele Yehova bu bya kwituludika mu būmi bwetu. (Mitōto 19:7-11) Pa kusaka tulamate’ko biyampe, tufwaninwe kwivwanija mvubu ya misoñanya ya Leza. Uno o mwanda ukesambilwa’po mu kishinte kilonda’ko.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukivulukile?

• Mwanda waka tukulupile amba bijila bya Leza bidi na kamweno kotudi?

• I kika kyotufwaninwe kuswila bijila bya Yehova?

• Bijila bya Leza bidi na kamweno mu myanda’ka?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 7]

Abalahama wāeselwe madyese mavule mwanda wādi ukōkele ku bijila bya Yehova

[Bifwatulo pa paje 9]

Kuzumbijazumbija mutyima pangala pa būmi bwa mitabakano bwa dyalelo kufikijanga bavule ku kulengwa bijila bya Leza

[Kifwatulo pa paje 11]

Bijila bya Leza i bijalale, kebyalamukangapo, pamo’nka bwa njibo ya kimuni kya mudilo pa mwala wa dibwe