Wifunde ne Kufundija Mwikadilo wa Bwine Kidishitu
Wifunde ne Kufundija Mwikadilo wa Bwine Kidishitu
“Le penepo kadi, abe ufundijanga mukwenu, ne kwifundija abe mwine mpika?”—LOMA 2:21.
1, 2. I buluji’ka bodi nabo bosakila kwifunda Bible?
KUDI buluji buvule bowifundila Kinenwa kya Leza. Padi ukimbanga kuyuka myanda idi’mo—itala pa bantu, binkumenkume, bifuko ne bikwabo. Pakwabo ukimbanga kuyuka bubinebine bwa nkulupilo idi’mo, moishidile na bubela bwa mitōtelo, kifwa Busatu Busantu ne kalunganyembo ka mudilo. (Yoano 8:32) Nansha padi ukimba kuyukidija Yehova senene, mwa kumwiwila biyampe ne kunangila mu boloke ku meso andi.—1 Balopwe 15:4, 5.
2 Ino buluji bukwabo ne bwa mvubu bowifundila Kinenwa kya Leza i kusaka kosaka kwikumbanya biyampe mwa kufundijija bakwenu—baswe bobe, bantu boyukile, ne boba bokuyukile bene kumo. Kino i kiselwa kya bene Kidishitu bonso babine. Yesu wāsapwidile bandi bana-babwanga amba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, . . . ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.”—Mateo 28:19, 20.
3, 4. I kika kinenenwa amba kufundija mwāsoñaninye’kyo Yesu i kintu kya bulēme kodi?
3 Kwifunda Bible na mutyima wa kusaka kufundija bakwetu i kuyampe mpata kadi yo nsulo ya kuloelelwa kwa endaenda. Tamba kalā, kufundija i mwingilo upelwe bulēme. Dibuku dimo (Encarta Encyclopedia) dinena’mba: “Mu Bayuda, batame bavule bādi bamona bafundiji bu bendeji batwala ku lupandilo, kadi bādi basoñanya bana kulēmeka bafundiji kutabuka enka ne bambutwile babo bene.” Ku bene Kidishitu ko kwine, kwifundija abo bene Bible, ebiya ke kufundija’ye bakwabo, i kintu kya bulēme mpata.
4 “Bantu bavule bengilanga kaji ka kufundija kutabuka twaji to-tonso. Kubwipi kwa bantu midiyo 48 bana-balume ne bana-bakaji kujokoloka ntanda yonso i badimu.” (The World Book Encyclopedia) Mwadimu udi na kiselwa kya kwalamuna ñeni ya bankasampe, kadi walamunanga būmi bwabo mu bula bwa myaka mivule ya kumeso. Shi ubakōkela ku lubila lwa Yesu lwa kufundija bakwenu po pene; mwanda ukālamuna būmi bwabo nyeke ne nyekeke. O mwanda mutumibwa Polo wānene ukoma Temote amba: “Wite kyaba kyonso mutyima abe mwine, ute’o ne ku bufundiji bobe. Uminina monka mu bino bintu bino’bi, ke-pantu wivwane ulonge namino, ukepandija abe mwine, ne boba bakwivwananga bene kumo.” (1 Temote 4:16, NW) I amo, kufundija kobe i mwanda uleta lupandilo.
5. Mwanda waka kufundija kwa bwine Kidishitu kudi na mvubu mikatampe mpata?
5 Kwifundija abe mwine, kupwa ke kufundija bakwenu i lubila luletelwe ne kuludikwa na Nsulo ya peulu pa peulu, ke Mfumu Mulopwe wa diulu ne ntanda kadi. Buno’tu bidi i buluji buzunzula uno mwingilo wa kufundija kupita twaji tonsololo twa ku ngitu, twikale twa kufundija myanda ya kyalwilo, bwino bwa mwa kwingidila twaji, nansha ke bushayuka mu myanda ya bundapi kampanda. Kufundija kufundijanga bene Kidishitu kulomba mwifundi aye mwine ayuke kwiula Kidishitu Yesu, Mwanā Leza, ne kufundija bakwabo amba nabo balongele monka.—Yoano 15:10.
Kyowifundijija Abe Mwine I Kika?
6, 7. (a) Mwanda waka tufwaninwe bidi kwifundija batwe bene? (b) I muswelo’ka wākomenwe Bayuda ba mu myaka katwa kabajinji kwikala bafundiji?
6 I kika kinenenwa amba tufwaninwe bidi kwifundija batwe bene? I kino: ketubwanyapo kufundija bakwetu biyampe shi ketwifundijepo bidi batwe bene. Polo wānene ukoma uno mwanda pa kwipangula bipangujo bilanguluja Bayuda ba mu yabo myaka’ya. Bino bipangujo bikidi na musapu wa mvubu mpata ku bene Kidishitu ba dyalelo. Wāipangwile amba: “Le penepo kadi, abe ufundijanga mukwenu, ne kwifundija abe mwine mpika? Lelo byōsapwilanga muntu’mba: Kokība; ino abe wibe’ni? Kadi unena muntu amba: Kokilāla makoji; ino abe ulāle’o makoji’ni? Abe ushikilwe bankishi byamwiko, ino abe wibe bya munjibo mwa Leza’ni? Le abe wakwitumbika mu mukanda-wabijila, ino upeleke Leza pa kujilula mukanda-wabijila’ni?”—Loma 2:21-23.
7 Polo wādi uloba tudi mu kanwa na kutela myanda mibi ibidi īkandilwe patōkelela mu Mbila Dikumi amba: Kokeba, kokalāla makoji, mhm. (Divilu 20:14, 15) Bayuda bamo mu myaka ya ba Polo bādi beanya amba badi na Mukanda wa Bijila bya Leza. Bādi ‘bafundijibwa Bijila ku kanwa, betabija ne kwitabija amba abo bo babilongoji ba bampofu, mwinya wa boba badi mu fukutu, bafundiji ba bana ba lukeke.’ (Loma 2:17-20) Ino bamo bādi banzazangi mwanda bādi beba ne kwenda makoji umbufyafya. Kuno kwādi kupēleka Bijila ne Mwinē’byo mwine udi mūlu. Ubamone nobe amba kebādipo nansha dimo babwanye bisakibwa bya kufundija bakwabo; mwanda na bubine kebādipo befundija bidi abo bene.
8. Bayuda ba mu myaka ya ba Polo bādi ‘beba bya mu tempelo’ muswelo’ka?
8 Polo wātelele bwivi bwa bya mu tempelo. Lelo Bayuda bamo bādi beba bino bintu pa bute pa bute? Le Polo wādi usaka kunena bika? Na bubine, mu kino kisonekwa kemudipo myanda mivule īsambilwe’po, o mwanda i bikomo kunenenena’tu amba kudi Bayuda bamo bādi ‘beba bya mu tempelo’ mu muswelo kampanda. Inoko mafuku kunyuma, musonekeji wa mu kibundi kya Efisesa wānene amba bapwani na Polo kebādipo ‘beba bya mu tempelo,’ ko kunena amba bantu bamo bādi balanga amba Bayuda bādi padi beba. (Bilongwa 19:29-37) Lelo bādi bengidija nansha kusunga bintu bya bulēme bitūtyilwe mu matempelo a Bajentaila na bashindañani nansha na bantu balwila mitōtelo? Mungya Bijila bya Leza, nsahabu ne ndalama ya bankishi yādi ifwaninwe konakanibwa, keyādipo ifwaninwe kwingidijibwa na muntu kampanda. (Kupituluka 7:25) * Padi Polo wādi wisambila pa Bayuda bāfutulwile lubila lwa Leza, kebengidija nansha kumwena mu bintu bitambile mu matempelo a Bajentaila.
9. I bilongwa’ka bibi byādi bilongwa mu tempelo ya mu Yelusalema bibwanya kwikala pamo’nka na kwiba mu tempelo?
9 Kadi Yozefu wāsekunwine kya bumvu kyālongele Bayuda baná mu Loma, bādi na kapita wabo mufundiji wa Bijila. Bano baná bānekenye mwana-mukaji mwine Loma, wētūtyile mu mutōtelo wa Bayuda, amba ebape nsahabu ne bintu bikwabo bya bulēme bu kyabuntu kya kutūla ku tempelo ya mu Yelusalema. Pa kupwa kutambula kino kyabuntu kyandi, abo bēlamija bupeta ke bwabo—bāikala pamo’nka na bangivi baiba bintu bya mu tempelo. * Bakwabo bādi beba bya mu tempelo ya Leza na kwela bitapwa bilemane ne na kusunga busunga bwa lwiso mu bipango byayo, bālamuna tempelo ke “kikalo kya bangivi.”—Mateo 21:12, 13, MB; Malaki 1:12-14; 3:8, 9.
Fundija Mwikadilo wa Bwine Kidishitu
10. I mwanda’ka mwine oketufwaninwepo kuvulaminwa wīsambile’po Polo mu Loma 2:21-23?
10 Bilongwa byo-byonso bitelele Polo byādi bilongwa mu myaka katwa kabajinji, shi bwivi, shi busekese, shi kwiba bya mu tempelo, kebifwaninwepo kwitujimija tuvulaminwe mwanda mwine waādi unena. Wāipangwile amba: “Le penepo kadi, abe ufundijanga mukwenu, ne kwifundija abe mwine mpika?” I kimweke patōka amba bifwa byāletele Polo byādi bitala mu myanda ya mwikadilo. Pano mutumibwa kāimanine’po pa mfundijo nansha pa nsekununi kampanda ya mu Bible, ehe. Kwifundija ne kufundija bantu bakwabo kwānenwe na Polo kwādi kutala pa mwikadilo wa bwine Kidishitu.
11. Mwanda waka ufwaninwe kuta mutyima ku mwikadilo wa bwine Kidishitu ponso powifunda Kinenwa kya Leza?
11 Pa kusaka amba twingidije bufundiji budi mu Loma 2:21-23 kitulomba kwifunda mwikadilo wa bwine Kidishitu utanwa mu Kinenwa kya Leza, kulonga bintu bikwatañene na byotwifunda, ne kufundija bakwetu nabo balongele monka. Shi ke pano, ponso powifunda kifundwa kya Bible, ta mutyima ku bintu bilombola misoñanya ya Yehova, mwanda ko kulupuka mwikadilo wabine wa bwine Kidishitu. Languluka pa madingi ne ñeni yoboila mu Bible. Kupwa, ingidija na kininga byowifunda. Kino kikakulomba bukankamane ne kusumininwa ponka. Mwanda i bipēla ku bantu bakubulwa kubwaninina kukimba kwikañanya ne kwibingija amba ngikadilo yobadi’mo yadi ilomba enka kuleka kulama mwikadilo wa bwine Kidishitu mu mwanda kampanda. Padi Bayuda bātelelwe na Polo bādi ke bendelele mu kuleta ino milangwe ya bunwanwa ya kusaka kwibingija nayo ne kulubija bakwabo. Ino binenwa bya Polo bilombola amba mwikadilo wa bwine Kidishitu ke kintupo kya kupēleka nansha kusūla ku kusaka.
12. Mwiendelejo muyampe nansha mubi umwekejanga Yehova Leza namani, ne mwanda waka i kya kamweno kulama kino mu ñeni?
12 Mutumibwa i mulete buluji bubajinji bwa kwifundila ne bwa kulondela mwikadilo muyampe utanwa mu Bible. Mwiendelejo umbi wa Bayuda wādi upunikija Yehova, o mwanda Polo unena’mba: “Le abe wakwitumbika mu mukanda-wabijila, ino upeleke Leza pa kujilula mukanda-wabijila’ni? Ke-dintu dijina dya Leza dibatukibwa byamalwa monka umbukata mwa baJentaila pa mwanda wa bānwe.” (Loma 2:23, 24) Ne dyalelo nadyo mo monka, shi tusūla kulama mwikadilo wa bwine Kidishitu, nabya tubafutulwija Nsulo yao. Ino shi tulama ndaminine misoñanya ya Leza, nabya tubamumwekeja biyampe, ne kumupeja bulēme. (Isaya 52:5; Ezekyele 36:20) Wivwane uyuke kino, kubapu, ukaningija kusumininwa kobe shi ubatanwa mu matompo nansha mu bitatyi byonso byobwanya kulanga amba kusūla mwikadilo wa bwine Kidishitu kyo kintu kipēla nansha kiyampe kulonga. Kadi binenwa bya Polo bitufundija kintu kikwabo. Kutentekela pa kuyuka koyukile amba mwiendelejo obe ukokeja kupeja Leza bulēme, yuka kadi amba kitatyi kyofundija bakwenu, i biyampe wibakwashe nabo bayuke amba shi bengidija misoñanya ya mu mwikadilo yobafunda bakapeja Yehova bulēme. Nanshi mwikadilo wa bwine Kidishitu keuletangapo enka kuloelelwa ne kwitulamina būmi buyampe kete. Ino kadi upejanga bulēme Yewa mwine uletele’o ne witukankamika twikale na uno mwikadilo.—Mitōto 74:10; Yakoba 3:17.
13. (a) I muswelo’ka witukwasha Bible mu mwikadilo? (b) Lombola kine kimanine’po madingi adi mu 1 Tesalonika 4:3-7.
13 Mwikadilo udi na lupusa ne pa bantu bakwabo. Ukamona kino mu bifwa bya mu Kinenwa kya Leza bilombola mvubu ya kulonda misoñanya ya Leza itala pa mwikadilo ne bipa bilula bilupuka ku kwiisūla. (Ngalwilo 39:1-9, 21; Yoshua 7:1-25) Ukokeja kutana’mo ne madingi mafike’po atala pa mwikadilo, kifwa ano anena’mba: “Kino kyo kiswelwe ku mutyima wa Leza ke bupandulwemo bwenu kadi; mujile busekese; kadi bānwe bonso, ku muntu, ku muntu, muyūke mwakumwena bakaji, wa wandi, wa wandi, umbupandulwemo, ne umbuleme, kemukilokoloko kya makomwamesopo, pamo na baJentaila bakubulwa kuyūka Leza; ke kukakolwa, nansha umo, kutabukila kudi mwanabo kumupya mambo, pa uno mwanda uno’u, ke-muntu . . . Leza ketwityilepo ku byakujilula bijila, mhm, i ku bupandulwemo.”—1 Tesalonika 4:3-7.
14. I bipangujo’ka byobwanya kwiipangula pangala pa madingi adi mu 1 Tesalonika 4:3-7?
14 Kubwipi kwa muntu yense ubwanya kumona mu kino kisonekwa amba busekese i kujilula kijila kya mu mwikadilo wa bwine Kidishitu. Ino ubwanya’nka ne kwivwanija bivule kupita pano. Bisonekwa bikwabo bishilanga muntu mukenga wa kwifunda ne kulanguluka, amba amone bujinguludi. Kifwa, ukokeja kulanguluka pa bisaka kunena Polo pa kulombola amba yewa ulonga busekese watabukila “kudi mwanabo kumupya mambo, pa uno mwanda uno’u.” Lelo mambo mene i mambo’ka, ne kwivwanija’o senene kubwanya namani kukupa mutyima wa kulama mwikadilo wa bwine Kidishitu? Myanda yokasokola mu bukimbi bobe ikakukumbanya namani mwa kufundijija bakwenu ne kwibakwasha bapeje Leza bulēme?
Wifunde Mwanda wa Kufundija
15. I bingidilwa’ka byobwanya kwingidija powifunda kifundwa kya kasuku?
15 Batumoni ba Yehova badi na bingidilwa bibakwasha mu kukimba myanda ne bipangujo byobasokola mu kwifunda ne mu kufundija bakwabo. Kingidilwa kimo bidi kidi mu ndimi mivule i dibuku Index des publications de la société Watch Tower. Shi udi nadyo, ubwanya kwingidija’dyo mwa kusokwela myanda idi mu mabuku a Batumoni ba Yehova emanine pa Bible. Ukokeja kukimba myanda mungya tubishinte nansha mungya mulongo wa mavese a mu Bible. Kingidilwa kikwabo kidi na Batumoni ba Yehova mu ndimi mikatampe i Watchtower Library. Ino mpangiko ya pa dishike dya kompyuta (CD-ROM) idi na mabuku mavule atangilwa mu mashini. Ikwashanga muntu akimbe myanda ne milangwe īsambila pa bisonekwa. Shi udi na kingidilwa kimo pa bino nansha byonso bibidi, nabya ingidija’byo nyeke ponso powifunda Kinenwa kya Leza mwa kufundijija bakwenu.
16, 17. (a) I kwepi kobwanya kutana myanda ilombola patōka mambo atelelwe mu 1 Tesalonika 4:6? (b) Muntu ulonga busekese upyanga bakwabo mambo namani?
16 Tukwate’tu bidi kifwa kitelelwe kūlu’ku, 1 Tesalonika 4:3-7. Mwanda udi pano wisambila pa kupya mambo. Kupya’o kudi ani? Ne i muswelo’ka ubwanya kupibwa ano mambo? Ingidija bingidilwa bya kwifunda nabyo byotwatela kungala’ku, bine ukasokola nshintulwilo mivule itōkeja myanda pa ano mavese, pakwabo ilombola ne mambo mene ātelele Polo. Ukokeja kutanga ino nshintulwilo mu dibuku Étude perspicace des Écritures, Volime 1, paje 920-921; Ndoe ne mutyima-ntenke byabinebine—lelo bikatamba kwepi?, paje 147; Kiteba kya Mulami, kya mafuku 15 Kweji 11, 1989, paje 31, Falanse.
17 Mu kwendelela na kwifunda, ukamona amba ano mabuku alombola bubinebine bwa binenwa bya Polo. Muntu ulonga busekese uloñanga bubi ku meso a Leza ne kwitūla mu kyaka kya kupya mba. (1 Kodinda 6:18, 19; Bahebelu 13:4) Mwana-mulume ulonga busekese upyanga mambo meshileshile ku mwana-mukaji walonga nandi bubi. Ujilulanga mwikadilo wandi utōka ne konakanya mutyima wandi wa mundamunda. Shi i nkungakaji, nabya wamupi mambo a kumukankaja kutwela pa bulubo na bujike bwandi, kadi wapi’o ne kudi mulume ukamusonga, usaka wandi mukaji ekale mujike. Pakwabo kadi wasanshija bambutwile ba mwana-mukaji’wa, ne mulumyandi mwine, shi i musongwe. Kadi mwana-mulume kisekese upyanga mambo a kufutulwija kisaka kyabo kyabulwa bulēme bwa kwikala batōka. Ne kadi shi i muntu wa mu kipwilo kya bwine Kidishitu, nankyo wafutulwija’kyo ne kōna ntumbo yakyo.—1 Kodinda 5:1.
18. I muswelo’ka okamwena mu kifundwa kya Bible pa mwanda utala mwikadilo wa bwine Kidishitu?
18 Mwene ino myanda itala pa kupya mambo ikakukwasha umone patōka mutyika udi na uno vese? Bine, kifundwa kya uno muswelo kidi na mvubu mikatampe. Yuka amba ponso poendelela nakyo, i kwifundija kowifundija abe mwine. Kadi mwivwanino obe wa bubinebine, ne lupusa ludi na musapu wa Leza bikatama. Ukaningija mutyima wa kusumininwa kosumininwe kulama mwikadilo wa bwine Kidishitu mu matompo o-onso abwanya kukutana. Bine, langa’po bidi mokekadila mufundiji mufike’po! Kifwa, shi kofundija bakwenu bubinebine bwa mu Bible, ukebapa bujinguludi buyampe butanwa mu 1 Tesalonika 4:3-7, ukavudija kwivwanija kwabo ne mutyika obakwete nao mwikadilo wa bwine Kidishitu. Namino kifundwa kyobe kikakukwasha abe ne bakwenu muyuke kupeja Leza bulēme. Pano tubaleta kifwa kimo kete kyotwasela mu mukanda wa Polo kudi bene Tesalonika. Ino kudi myanda mivule itala pa mwikadilo wa bwine Kidishitu, kadi kudi bifwa ne madingi makwabo mavulevule obwanya kwifunda, kulonda, ne kufundija.
19. I kika kinenenwa amba kulama mwikadilo wa bwine Kidishitu kudi na mvubu?
19 Kekudipo kya kwalakena tunangu tudi mu kulama uno mwikadilo. Yakoba 3:17 (MB) unena amba “tunangu twa momwa mulu,” tutamba kudi Yehova Leza, “pabajinji tudi too.” Kino kilomba ne kulonda misoñanya ya Leza ya mu mwikadilo. Mwanda Yehova usaka boba bonso bamwimanina mu bufundiji bwa Bible bekale bifwa biyampe mu “kwibeja ku byakubipa.” (1 Temote 4:12) Bine būmi bwa bana-babwanga babajinji, kifwa Polo ne Temote, bulombola’kyo patōka; bādi bebeje ku busekese, o mwanda Polo wāsonekele amba: “Busekese, ne kujilula konso kwa bijila, ne kwabila kwine, kebikatelwa nansha dimo dine umbukata mwenu, mhm, e mufwaninwe bapandulwemo. Nansha bibibibi bya bumvu, nansha mīsambo ya kubotakanya, nansha mazua mabi byampikwa kufwaninwa.”—Efisesa 5:3, 4.
20, 21. Mwanda waka twitabije byāsonekele mutumibwa Yoano mu 1 Yoano 5:3?
20 Misoñanya ya mu mwikadilo itanwa mu Kinenwa kya Leza i mimweke patōka kadi i mipotoloke, ke kiselwapo kilēma, mhm. Mo mwāmwenine’kyo ne Yoano, mutumibwa wālēle myaka mivule kupita. Pa kujingulula myanda yaāmwene mu makumi a myaka ya būmi bwandi, wāyukile amba mwikadilo wa bwine Kidishitu ke mubipo. Ino i mulumbuluke, wa kamweno, uleta mpalo. Yoano wānene ukoma kino pa kusoneka’mba: “Buno namino bo buswe bwa Leza, amba tulame mbila yandi; kadi mbila yandi ke ilēmapo.”—1 Yoano 5:3, NW.
21 Inoko yuka amba Yoano kālombwelepo amba kukōkela Leza na kulonda mwikadilo wa bwine Kidishitu ko kuyampe mwanda’po’tu dyo dishinda ditwepeja ku makambakano, nansha ku bipa bilula. Ino wānene bintu monka mobikadile, na kulombola dibajinji amba kulonda uno mwikadilo kyo kilomboji kilombola buswe botuswele Yehova Leza, o mukenga mulumbuluke wa kumwekeja patōka buswe botumuswele. Bine, kwifundija ne kufundija bakwetu kuswa Leza kwitulomba twitabije ne kulonda misoñanya yandi ya peulu. Bine, kuno ko kwifundija ne kufundija bakwetu mwikadilo wa bwine Kidishitu.
[Kunshi kwa dyani]
^ Yozefu wānene amba Bayuda kebādipo basebula bintu bijila, o mwanda wātelele kijila kya Leza mu bishima bikwabo amba: “Kekwakikala utuka baleza batōtwa na ba mu bibundi bikwabo, nansha kwiba mu matempelo a bene, nansha kusela kyabulēme kipēnwe mu dijina dya leza kampanda.” (I batwe basendekele bishima.)—Jewish Antiquities, Mukanda 4, shapita 8, musāngo 10.
^ Jewish Antiquities, Dibuku dya 18, shapita 3, musāngo 5.
Lelo Ukivulukile?
• Kyotufwaninwe kwifundijija batwe bene kumeso kwa kukafundija bakwetu i kika?
• Mwiendelejo wetu ukokeja namani kumwekeja Yehova biyampe nansha bibi?
• Wa busekese ubwanya kupya mambo kudi bāni?
• Pa mwanda utala mwikadilo wa bwine Kidishitu, i kusumininwa’ka kofwaninwe kusumininwa?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 18]
“Mbila yandi keitulēmenangapo”