Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Bene Kidishitu Batōtanga na Mushipiditu ne Bubinebine

Bene Kidishitu Batōtanga na Mushipiditu ne Bubinebine

Bene Kidishitu Batōtanga na Mushipiditu ne Bubinebine

“Leza i Mushipiditu, ne boba bamutōta nabo banenwe kutōta na mushipiditu ne bubinebine.”—YOANO 4:24NW.

1. I mutōtelo wa muswelo’ka usangaja Leza?

 YESU KIDISHITU, Mwana wa bunka wa Yehova, wālombwele patōkelela i mutōtelo’ka usangaja Shandi wa mūlu. Wānene kitatyi kyaādi upāna bukamoni bwa kyanga kudi mwana-mukaji mwine Samadia kubwipi na kibundi kya Saika amba: ‘Bānwe mutōtanga kyo kemuyukile; nanshi batwe tuyukile kyotutōta, ke-kuntu kwa kupandila i konka ku Bayuda. Ino mwaka wiya’ko, ne pano ubapu kufika, bakutōta balumbuluke bakatōtanga Tata mu mushipiditu ne bubinebine ponka, ke-muntu Tata usakanga bonka ba kumutōta. Leza i Mushipiditu, ne boba bamutōta nabo banenwe kutōta na mushipiditu ne bubinebine.’ (Yoano 4:22-24) Le tufwaninwe kwivwana bino binenwa namani?

2. Lelo mutōtelo wa bene Samadia wādi wimanine pa bika?

2 Bene Samadia bādi na mimweno mifwe pa mutōtelo. Bādi betabija enka mikanda itano imbajinji kete ya mu Bisonekwa Bikola amba yo ya ku bukomo bwa mushipiditu—kadi i enka yoya yādi myalamunwe mobasakila, yobādi beta bu Mikanda Itano ya Bene Samadia. I amo, bene Samadia kebādipo bine bayukile Leza, ino Bayuda abo bāpelwe buyuki bwa Bisonekwa. (Loma 3:1, 2) Bayuda bakikōkeji ne bakwabo bo bādi babwanya kwitabijibwa na Leza. Ino i kika kyādi kibalombwa pa kwitabijibwa’bo?

3. Pa kusaka kutōta Leza “na mushipiditu ne bubinebine,” kilomba kulonga bika ne bika?

3 Pa kusangaja Yehova, Bayuda, bene Samadia, ne bantu bakwabo ba pa kala bādi banenwe kulonga bika? Bādi banenwe kumutōta “na mushipiditu ne bubinebine.” Ne batwe netu mo monka. Eyo, mwingilo wa Leza ufwaninwe shao kwingilwa na kyanga ne bupyasakane, pa kutononwa na mutyima wa buswe ne lwitabijo, inoko kutōta Leza na mushipiditu kulomba nakampata kwikala na mushipiditu sandu wandi ne kwiuleka wituludike. Potwifunda Kinenwa kyandi, twingidija’kyo ne kwingidija, mushipiditu wetu nansha ngikadilo ya mu ñeni yetu, ifwaninwe kukwatañana na mushipiditu wandi. (1 Kodinda 2:8-12) Pa kusaka amba mutōtelo wetu witabijibwe na Yehova, tufwaninwe ne kumutōta na bubinebine. Ko kunena amba mutōtelo wetu ufwaninwe kukwatañana na myanda ya mu Bible, Kinenwa kya Leza, itusokwela mwaikadile ne mpango yandi yakwete.

Bubinebine Bukokeja Kutanwa

4. Bamo badi na mumweno’ka pa bubinebine?

4 Befundi bamo ba filozofi batamijanga mumweno wa kunena amba bantu kebabwanyapo kusokola bubinebine bwinebwine. Pa kino, Alf Ahlberg, mulembi mwine Suede, wāsonekele amba: “Bipangujo bivule bya filozofi i bidyambakane bikoma kuleta’ko malondololo mapotoloke.” Eyo, bamo banenanga amba kudi enka bubinebine bwa kipindi kete, lelo bine i amo? Mungya Yesu Kidishitu ke amopo.

5. I kika kyāidile Yesu pano pa ntanda?

5 Twimonei bidi bwa batwe babandila mupityila uno mwanda ulonda’ko: Tudi ku ngalwilo kwa mwaka wa 33 K.K., Yesu wimene ku meso a Pontyusa Pilato, Mbikavu wa Loma. Yesu walombola Pilato amba: “Kyo naidile pano pantanda i kwisamba . . . bubinebine.” Pilato wamwipangula’mba: “Le bubinebine nabo i kika le?” Ino kwilaija bidi amba Yesu apwe bidi mu kanwa mpika.—Yoano 18:36-38, MB.

6. (a) “Bubinebine” bushintululwanga namani? (b) Yesu wāpele balondi bandi mwingilo’ka?

6 “Bubinebine” bushintululwanga amba i “mulongo wa bintu, binkumenkume, ne myanda mimweke binebine.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Ino le Yesu wāile kusapula bubinebine bufunkila pa myanda yo-yonso? Mhm. Kudi bubinebine bupotoloke bwaādi nabo mu ñeni. Wāpele balondi bandi mwingilo wa kusapula buno bubinebine, wēbasapwila’mba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya [m]ushipiditu [s]andu. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.” (Mateo 28:19, 20) Kumeso kwa “kuvuika kwa ngikadilo ya bintu,” balondi ba Yesu banenwe kusapula ‘bubinebine bwa myanda miyampe’ ntanda yonsololo. (Mateo 24:3NW; Ngalatea 2:14) Kino kyo kifikidija binenwa byānene Yesu amba: “Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepa mfulo keifika shayo.” (Mateo 24:14MB) Nanshi i kya mvubu tujingulule i bāni bafundijanga mizo yonso bubinebine na kusapula myanda miyampe ya Bulopwe.

Motukokeja Kufundila Bubinebine

7. I muswelo’ka obwanya kulombola amba Yehova ye Nsulo ya bubinebine?

7 Yehova i Nsulo ya bubinebine bwa myanda ya ku mushipiditu. O mwanda Davida mulembi wa Mitōto wātelele Yehova amba i “Leza wa [bu]binebine.” (Mitōto 31:5; 43:3) Yesu wāitabije amba mwanda wa Shandi bo bubinebine, wānena ne kunena’mba: ‘Kyāsonekelwe mu bapolofeto amba: bonso bakafundijibwa na Leza. Ino penepo nanshi, bonso badi bevwana Tata ne kufunda bāyanga kwami.’ (Yoano 6:45; 17:17; Isaya 54:13) Nanshi i kimweke patōka amba boba bakimba bubinebine bafwaninwe kufundijibwa na Yehova, Mufundiji Mukatakata. (Isaya 30:20, 21) I bine, boba bakimba bubinebine bafwaninwe kutambula ‘buyuki bwinebwine bwa Leza.’ (Nkindi 2:5) Ne kadi Yehova ufundijanga nansha kulombola bubinebine na buswe mu miswelo mivulevule.

8. I mashinda’ka āingidije Leza pa kufundija ne kulombola bantu bubinebine?

8 Kifwa, Leza wāpele bene Isalela Bijila kupityila kudi bamwikeulu. (Ngalatea 3:19) Wālaya, kupityila ku bilotwa, kwesela bakulutuba, ba Abalahama ne Yakoba. (Ngalwilo 15:12-16; 28:10-19) Kadi Leza wēsambile aye mūlu, kifwa pa kitatyi kyobābatyije Yesu, bino binenwa bisangaja byāivwanwa pano panshi, amba: “Uno . . . i wami Mwana wakuswedibwa o ntokelwe pa mutyima.” (Mateo 3:17) Ne kadi tufwijanga’ko Leza pa kulombola bantu bubinebine na kupa balembi ba Bible bukomo bwa mushipiditu. (2 Temote 3:16, 17) O mwanda shi twifunda Kinenwa kya Leza, tubwanya kwikala na ‘lwitabijo mu bubinebine.’—2 Tesalonika 2:13.

Bubinebine ne Mwanā Leza

9. Leza wāingidije namani wandi Mwana mu kusokola bubinebine?

9 Kutabukidila, Leza wāingidije Yesu Kidishitu, wandi Mwana, pa kusokwela bantu bubinebine. (Bahebelu 1:1-3) I bine, Yesu wānene bubinebine kutabuka bantu bonso. (Yoano 7:46) Nansha ke paādi ke mukande mūlu, wādi usokola’nka kusokola bubinebine bwa Shandi. Kifwa, mutumibwa Yoano wātambwile “kusokwelwa kwa Yesu Kidishitu, kwāmupele Leza kulaīja ku bapika bandi, ke byobya bintu bisakwiyako kadi.”—Kusokwelwa 1:1-3.

10, 11. (a) Le bubinebine bwāsapwile Yesu i bukwatañane na bika? (b) I muswelo’ka wāmwekeje Yesu bubinebine patōka?

10 Yesu wāsapwidile Pontyusa Pilato amba kine kyaāidile pano panshi i kusapula bubinebine. O mwanda mu mwingilo wandi, wānene patōka amba buno bubinebine bukwatañene na kubingijibwa kwa bubikadi bwa Yehova kupityila ku Bulopwe bwa Leza bukaludikwa na Kidishitu bu Mulopwe. Ino kusapula bubinebine kwālombele Yesu bintu bivule kupita’ko’tu kusapula ne kufundija kete. Yesu wāmwekeje patōka bubinebine pa kufikidija’bo. Kyo kyāsonekele mutumibwa Polo amba: “Kekukēkala muntu, nansha umo wakwimutyibila mambo, shi pa bidibwa, shi pa byakutoma, shi pa difuku dya masobo, shi pa kweji katenta, shi pa difuku dya Sabado; byobya bidi mujiñininya wa bintu bīya; ino [bubinebine bwine i bwa] Kidishitu.”—Kolose 2:16, 17.

11 Muswelo umo wāmwekele bubinebine patōka i kubutulwa kwa Yesu mu Betelema monka mokyālailwe. (Mika 5:2; Luka 2:4-11) Bubinebine bwāmwekele kadi patōka pa kufikidila kwa binenwa bya bupolofeto bya Danyele bitala pa kumweka kwa Meshiasa ku mfulo kwa ‘mayenga 69 a myaka.’ Kino kyālongekele pēlombwele Yesu kudi Leza na kubatyijibwa ne kushingwa māni na mushipiditu sandu mu 29 K.K., pa kitatyi kinekine kyālailwe. (Danyele 9:25; Luka 3:1, 21, 22) Ne kadi bubinebine bwāmweka patōka na mwingilo wa Yesu wa kumunika mwinya bu musapudi wa Bulopwe. (Isaya 9:1, 2, 6, 7; 61:1, 2; Mateo 4:13-17; Luka 4:18-21) Pakwabo kadi bwāmweka patōka na lufu ne na lusangukilo lwandi.—Mitōto 16:8-11; Isaya 53:5, 8, 11, 12; Mateo 20:28; Yoano 1:29; Bilongwa 2:25-31.

12. I kika kyānenene Yesu amba, ‘Ami ne bubinebine’?

12 Bubinebine bwādi bwimanine padi Yesu Kidishitu, o mwanda wānene amba: “Ami enka ne dishinda, ne [bubinebine], ne būmi, kekudi nansha umo wakukafikila kudi Tata poso ponka pa ami.” (Yoano 14:6) Bantu bakūlwanga ku mushipiditu shi abetongela abo bene kulamata ku ‘mutamba wa bubinebine’ na kwitabija mwingilo upelwe Yesu mu mpango ya Leza. (Yoano 8:32-36; 18:37) Bantu badingakene na mikōko, betabija bubinebine ne kulonda Kidishitu na lwitabijo, kebakabulwepo kutambula būmi bwa nyeke.—Yoano 10:24-28.

13. Tusa kubandaula bubinebine bwa mu Bisonekwa mu myanda’ka isatu?

13 Bubinebine bonso bwāsapwile Yesu ne bandi bana-babwanga bāpelwe bukomo bwa mushipiditu lo lwitabijo lwabine lwa bwine Kidishitu. Boba ‘bakōkele ku lonka luno lwitabijo’ bo “banangila mu b[u]binebine.” (Bilongwa 6:7; 3 Yoano 3, 4) Shi ke pano, le i bāni banangila mu bubinebine dyalelo? I bāni bene bafundija mizo yonso bubinebine? Pa kulondolola bino bipangujo, tusa kwimanina pa bene Kidishitu babajinji ne kubandaula bubinebine bwa mu Bisonekwa butala (1) pa nkulupilo, (2) pa mutōtelo, ne (3) pa mwiendelejo wa umo ne umo.

Bubinebine ne Nkulupilo

14, 15. Le ubwanya kunena bika pa mumweno wa bene Kidishitu babajinji ne Batumoni ba Yehova pangala pa Bisonekwa?

14 Bene Kidishitu babajinji bādi bakwete Kinenwa kisonekwe kya Yehova na bulēme bukatampe. (Yoano 17:17) Po pādi pa kulondela nkulupilo ne milongelo ya bintu yabo. Clément wa Alekesandala, wāikele’ko mu myaka ya katwa ka bubidi ne ka busatu, wānene amba: “Boba balonga buninge bwa kulumbulula mwikadilo wabo kebakalekapo kukimba bubinebine, kufika’nka ne pobasokola buluji bobetabijije bintu binena Bisonekwa bine.”

15 Batumoni ba Yehova bakwete Bible na bulēme bukatampe pamo bwa bene Kidishitu babajinji. Bakulupile amba “kisonekwa kyonso i kya ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza ne kya kamweno mwanda wa kufundija.” (2 Temote 3:16NW) Tubandaulei’ko nanshi nkulupilo imoimo yādi ikulupile bene Kidishitu babajinji, kupwa tutompe ne kudingakanya’yo na myanda ifunda bengidi ba Yehova dyalelo, mwanda nabo Bible dyo dibuku dikatampe dyobemanine’po.

Bubinebine Butala pa Muya

16. I bubinebine’ka butala pa muya?

16 Bene Kidishitu babajinji bādi bakulupile binena Bisonekwa, o mwanda bādi bafundija bubinebine butala pa muya. Bādi bayukile amba ‘muntu wāalamukile ke muya mumi’ pāmupangile Leza. (Ngalwilo 2:7) Kadi bādi bayukile amba muya wa muntu ufwanga. (Ezekyele 18:4; Yakoba 5:20) Ne amba “bafwe kebayukilepo nansha kimo kine.”—Musapudi 9:5, 10.

17. I muswelo’ka obwanya kushintulula lukulupilo lutala pa boba bafwile?

17 Inoko bana-babwanga babajinji ba Yesu bādi bakulupile amba bafwe bavulukwa na Leza bakasangulwa, bakapebwa monka būmi. Luno lukulupilo lwālombwelwe biyampe na Polo pa kunena’mba: “Nkulupile kudi Leza na’mba; kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.” (Bilongwa 24:15) Nansha ke mwenda myaka, Minucius Felix, mwine Kidishitu muyukane, wālembele amba: “Lelo mwine yao kivila, kilembakane, i ani ulanga amba muntu, wāpangilwe na Leza tamba ku ngalwilo ngalwilō, kakokejapo kulongwa dipya na aye?” Batumoni ba Yehova nabo balamine buno bubinebine bwa mu Bisonekwa butala pa muya wa muntu, pa lufu, ne pa lusangukilo, mwādi mulamine’bo bene Kidishitu babajinji. Pano tujingululei Leza i ani ne Kidishitu nandi i ani.

Bubinebine ne Busatu Busantu

18, 19. I kika kinenenwa amba Busatu Busantu ke lufundijopo lwa mu Bisonekwa?

18 Bene Kidishitu babajinji kebādipo bamwene Leza, Kidishitu, ne mushipiditu sandu bu Busatu Busantu. Dibuku dimo (The Encyclopædia Britannica) dinena’mba: “Kishima Busatu Busantu, ne mulangwe mwine wa luno lufundijo kebidipo mu Kipwanino Kipya, kadi Yesu ne balondi bandi kekudipo nansha pamo pobātompele kupatanya Shema [lulombelo lwa Bayuda] ludi mu Kipwanino Kikulu lunena’mba: ‘Ivwana, Abe Isalela: Mfumwetu Leza i Mfumwetu umo kete’ (Kupituluka 6:4).” Bene Kidishitu kebādipo batōta leza pasatu wa bene Loma nansha baleza bakwabo. Bādi betabije byānene Yesu amba Yehova bunka bwandi ye ufwaninwe kutōtwa. (Mateo 4:10) Ne kadi bādi betabije byānene Kidishitu amba: “Tata untabukile bukata.” (Yoano 14:28) Ne Batumoni ba Yehova dyalelo nabo monka na monka.

19 Balondi ba Yesu babajinji bādi bashiyañanya patōka Leza ne Kidishitu ne mushipiditu sandu. Eyo, bādi babatyija bana-babwanga (1) mu dijina dya Tata, (2) ne dya Mwana, ne (3) dya mushipiditu sandu, ino ke mu dijina dya Busatu Busantupo. Ne Batumoni ba Yehova nabo monka na monka, bafundijanga bubinebine bwa mu Bisonekwa, o mwanda bashiyañanyanga Leza, wandi Mwana, ne mushipiditu sandu.—Mateo 28:19.

Bubinebine ne Lubatyijo

20. I buyuki’ka bufwaninwe kwikala na boba basaka kubatyijibwa?

20 Yesu wāsoñenye balondi bandi kulonga bana-babwanga na kufundija bantu bubinebine. Pa kusaka amba babwanye bisakibwa bya kubatyijibwa, banenwe kwikala na buyuki bwa kyalwilo bwa Bisonekwa. Kifwa, bafwaninwe kuyuka kitenta ne lupusa lwa Tata ne lwa Mwanā, Yesu Kidishitu. (Yoano 3:16) Ba kubatyijibwa bafwaninwe kadi kwivwanija amba mushipiditu sandu ke muntupo, ino i bukomo bwa Leza bwingila.—Ngalwilo 1:2.

21, 22. I kika kyokokeja kunenena amba lubatyijo i lwa betabije?

21 Bene Kidishitu babajinji bādi babatyija enka bantu bafundijibwe, besāse kadi bepāne na mutyima umo kudi Leza mwa kulongela kiswa-mutyima kyandi. Bayuda ne boba baketūtyile’ko bēbungīle pamo mu Yelusalema mu dya Pentekosa 33 K.K. bādi kala na buyuki bwa Bisonekwa bya Kihebelu. Pa kuteja mutumibwa Petelo wisambila padi Yesu amba i Meshiasa, kintu kya bantu 3 000 “basepelele mwanda wandi babatyijibwa.”—Bilongwa 2:41; 3:19–4:4; 10:34-38.

22 Lubatyijo lwa bwine Kidishitu i lwa betabije. Bantu ba mu Samadia pobāitabije bubinebine, ne “kwitabija kudi Fidipa, byādi usapula myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza, ne ya dijina dya Yesu Kidishitu, badi babatyijibwa bāna-balume, ne bāna-bakaji bēne.” (Bilongwa 8:12) Ntungu mwine Efiopya wādi waketutyile’mo mwipāne, uyukile Yehova, ino wāitabije bidi byānene Fidipa pangala pa kufikidila kwa bupolofeto butala padi Meshiasa, ye kubatyijibwa wābatyijibwa. (Bilongwa 8:34-36) Mwenda mafuku, Petelo nandi wālombola Konilusa ne Bajentaila bakwabo amba muntu “umutyina [Leza], ulonga bilumbuluke nabya ye waitabijibwa kudi aye,” ne amba yense wa kwitabija Yesu Kidishitu ukalekelwa bubi bwandi. (Bilongwa 10:35, 43; 11:18) Byonso bino bikwatañene na musoñanya wa Yesu wa ‘kulonga bana-babwanga ne kwibafundija balame byonso byaālaile.’ (Mateo 28:19, 20; Bilongwa 1:8) Batumoni ba Yehova balondanga uno musoñanya umo onka, betabijanga kubatyija enka boba badi na buyuki bwa kyalwilo bwa Bisonekwa, bepāna kudi Leza.

23, 24. I muswelo’ka mufwaninwe wa lubatyijo lwa bwine Kidishitu?

23 Kutokenibwa umbidi onso mu mema o muswelo mufwaninwe wa kubatyija betabije. Yesu wābatyijibwe mu Munonga wa Yodano, kupwa ‘wāabuka mu mema.’ (Mako 1:10) Ntungu mwine Efiopya nandi wābatyijibwa “mu mema.” Ne aye ne Fidipa, abo bonso “baikila pa mema” ebiya kupwa ‘bāabuka’mo.’ (Bilongwa 8:36-40) Bisonekwa bidingakanyanga lubatyijo na kujikwa kwa kyelekejo, kino nakyo kilombola amba lubatyijo i kutokenibwa umbidi onso mu mema.—Loma 6:4-6; Kolose 2:12.

24 Dibuku dimo (The Oxford Companion to the Bible) dinena’mba: “Bushintuludi bwa mbatyijo mipotoloke ya mu Kipwanino Kipya bulombola amba muntu ubatyijibwa wādi utokena yense mu mema.” Kukwatañana na dibuku dya Falanse (Larousse du XXe Siècle [Paris, 1928]), “bene Kidishitu babajinji bādi babatyijibwa na kutokenibwa kokwa konso kwādi kutanwa mema.” Ne dibuku Kupwa kwa Yesu—Bushindañani bwa Bwine Kidishitu (Angele) dishintulula amba: “Mungya muswelo walo wa kyalwilo, [lubatyijo] lwādi lulomba mwine usaka kubatyijibwa alombole lwitabijo, kupwa ke kumutokenya aye yense mu mema mu dijina dya Yesu.”

25. I bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

25 Myanda yatengwa itala pa nkulupilo ya kyalwilo ya mu Bible ne milongelo ya bene Kidishitu babajinji i bifwa bitupu byaletwa. Kibwanika kutela nkulupilo yabo mikwabo iifwene poto na ya Batumoni ba Yehova. Mu kishinte kilonda’ko, tukesambila pa miswelo mikwabo ya kuyukila’po boba bafundija bantu bubinebine.

Ukalondolola Muswelo’ka?

• I mutōtelo wa muswelo’ka usaka Leza?

• Bubinebine bwāmwekele patōka namani kupityila kudi Yesu Kidishitu?

• Le i bubinebine’ka butala pa muya ne lufu?

• I muswelo’ka ubatyijibwanga lubatyijo lwa bwine Kidishitu, ne i bika bilombwa ku boba basaka kubatyijibwa?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 14]

Yesu wāsapwidile Pilato amba: ‘Kyonaidile i kusapula bubinebine’

[Kifwatulo pa paje 15]

Le ubwanya kushintulula kyānenene Yesu amba: ‘Ami ne bubinebine’?

[Kifwatulo pa paje 16]

I bubinebine’ka butala pa lubatyijo lwa bwine Kidishitu?