Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

“Kasha Kekwaikelepo Unena Pamo bwa Uno Muntu!”

“Kasha Kekwaikelepo Unena Pamo bwa Uno Muntu!”

“Kasha Kekwaikelepo Unena Pamo bwa Uno Muntu!”

“Bonso badi bamunenena biyampe, ne kutendela batendela myanda miya ya buntu yadi imutamba mu kyakanwa mwandi.”—LUKA 4:22.

1, 2. (a) Mwanda waka bamudyavita bātuminwe kukakwata Yesu bājokele’ko makasa? (b) I kika kilombola amba ke enkapo bamudyavita bātengelwe na bufundiji bwa Yesu?

 BAMUDYAVITA bātuninye kulonga byobēbanene. Bātuminwe kukakwata Yesu Kidishitu, ino abo bājoka’ko makasa. Babitobo bakulu ne Bafadiseo bāsaka kuyuka kine kyobalekela kwiya nandi, amba: “I kika kyo kemumuletelepo?” I amo, le i kika kyātuninye bamudyavita kukwata muntu kādipo nansha ne mwa kwikañenya mwine? Bamudyavita bāshintulula’mba: “Kasha kekwaikelepo unena pamo bwa uno muntu!” Bine, bātengelwe mpata na bufundiji bwa Yesu bābulwa’nka ne mulangwe mwine wa kukuta uno muntu wa kuswa ndoe. *Yoano 7:32, 45, 46MB.

2 Ke’nkapo bano bamudyavita bātengelwe na bufundiji bwa Yesu. Bible witulombola amba kwādi milwi ne milwi ya bantu bādi bakamwivwana panena. Ne bantu ba mu kyabo kibundi nabo bādi batendela “myanda miya ya buntu yadi imutamba mu kyakanwa mwandi.” (Luka 4:22) Divule wādi wikila mu bwato kaēsambe ku meso a bibumbo bikatampe bya bantu bongwidile ku mbadi ya dijiba dya Ngadilea. (Mako 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) Kyaba kimo, “kibumbo kikatampe kīne” kyāshikete nandi mafuku, ne kudya’po kwine mpika.—Mako 8:1, 2.

3. I kintu’ka kine kikatampe kyālengeje Yesu ekale mufundiji wanwa?

3 I bika byālengeje Yesu ekale mufundiji wanwa? Kintu kikatampe kine i buswe. Yesu wādi uswele bubinebine bwaādi ufundija, uswele ne bantu baādi ufundija, monka motwekimwenine mu bishinte bishele kunyuma. Ino Yesu wādi kadi mupotolole biyampe manwa mavule a mwa kufundijija. Bino bishinte bisatu byotwashilula bisa kwisambila pa manwa mafike’po ādi engidija Yesu ne muswelo otukokeja netu kumwiula’o.

Kunena Bipēla Kwivwana ne Kunena Patōkelela

4, 5. (a) Mwanda waka Yesu wādi unena muneneno unenwanga nyeke mu bufundiji bwandi, ne i kika kitendelwa mu kwingidija uno muneneno? (b) Busapudi bwa pa Lūlu bulombola namani amba binenwa byānene Yesu mu bufundiji bwandi byādi bipēla kwivwana?

4 Divule bantu bafunde kebo kunena muneneno mudyambakane, ukomena bemvwaniki babo kwivwana. Ino shi tunena bintu bikomenwa bakwetu kwivwana, le babwanya namani kumwena mu buyuki bwetu? Yesu aye kādipo mufundiji unena bintu bikomenwa kwivwana bakwabo, mhm. Langa’po bidi buvule bwa bishima byaādi ubwanya kunena! Inoko, nansha byaādi na buyuki bwa ntanda ne miseke, kādipo wilangila, ino wādi ulangila bemvwaniki bandi. Wādi uyukile amba bavule umbukata mwabo bādi “bantu bitupu bampikwa ne kufunda bikatampe kwine.” (Bilongwa 4:13MB) Pa kusaka kutenga mityima yabo, wādi unena muneneno ubwanya kwivwanwa na bano bantu. Binenwa byandi byādi bipēla kwivwana, abyo’ko bifundija bubinebine bwa mushike.

5 Kifwa, tala Busapudi bwa pa Lūlu busonekelwe mu Mateo 5:3–7:27. Padi kyāmulombele’tu minite 20 kete pa kusapula buno busapudi. Ino bufundiji budi’mo i bwa mushike, bufika’nka ne pa nkote, kifwa mu myanda ya makoji, ya dilubu, ne ya kusanswa bya bupeta. (Mateo 5:27-32; 6:19-34) Ino ayo ke myandapo mikutakane, nansha mikomokomo. Bine, i mutupu nansha kishima kimo’ki kitunya kwivwanwa na mwana mutyetye! O mwanda paāpwile kunena, bibumbo—mwādi padi ne babidimye, bakumbi, ne babiluwe bavule—byādi “ke bitendela kufundija kwandi”!—Mateo 7:28.

6. Leta kifwa kilombola amba binenwa bya Yesu byādi bipēla, abyo’ko na buluji bwabinebine.

6 Divule dine Yesu wādi wingidija misemwa keikole kwivwana, mīpimīpi, ya binenwa bipēla, abyo’ko na buluji bwabinebine. Mu yoya myaka keyādipo itampwa mabuku, aye wādi ukoma lonso musapu wandi mu ñeni ne mu mityima ya bemvwaniki bandi. Tala bifwa bimobimo: “Kekudipo muntu nansha umo ukokeja kwingidila bamfumwandi babidi. . . . Kemukokejapo kwingidila kyaba kimo kyonka Leza ne lupeto, enhe.” “Kemukafwatakenya bakwenu bingi, nenu nankyo mukafwatakanibwa bingi.” “Po mukebayūkila i pa bipa byabo.” “Bakomo kebadipo ne kyo basakila ñanga poso bakubela.” “Bonso bakusomona kipete bakafwila konka ku kipete.” “Lubwilai Kesala bintu bya Kesala, kadi bya Leza nabyo i bya Leza.” “Dyese dyakupana ditabukile dyakupebwa.” * (Mateo 6:24MB; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Mako 12:17; Bilongwa 20:35) Ne dyalelo dino, pano kepadi kintu kya myaka 2 000 kasha Yesu unena ino myanda itenga ku mityima, ino ikivulukwa lubilo lonka na buvule.

Kwipangula Bipangujo

7. Mwanda waka Yesu wādi wipangula bipangujo?

7 Yesu wādi wipangula biyampe shē bipangujo byandi. Divule wādi wipangula bipangujo nansha ke pantu pamweka amba kulombwedidila bemvwaniki mwanda kekukaselapo kitatyi kilampe. Shi byādi namino, mwanda waka wādi wipangula bipangujo? Dimodimo wādi wipangula bipangujo bitenga ku mityima mwa kusokwela patōka kukanina kwa mityima kwa balwana nandi, mwanda wa kwibafuma byakanwa. (Mateo 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Ino pavule pene, Yesu wādi utūla’ko kitatyi kya kwipangula bipangujo mwanda wa kulombola bubinebine, kuleka bemvwaniki bandi balupule bidi mu mityima yabo, ne mwanda wa kulangula ne kolola mulangilo wa bandi bana-babwanga. Tubandaulei bifwa bibidi, byonso bitala mutumibwa Petelo.

8, 9. Yesu wāingidije namani bipangujo pa kukwasha Petelo afule ku milangwe myoloke itala pa kusonka musonko wa tempelo?

8 Dibajinji, vuluka kitatyi kyobāipangwile Petelo kudi basonkeji mwanda wa kuyuka shi Yesu usonkanga musonko wa tempelo. * Petelo, na mwididi waādi nao divule, wālondolola’mba: “Usonkanga.” Ino, kakitatyi katyetye kupita’po, Yesu wālanguluka nandi, amba: “Le unenanga namani abe Shimona? Le balopwe ba pano panshi balambulwanga mulambu, nansha musonko, kudi bāni? Le i kudi bāna’ni i ku bēni? Ino kwādi Petelo amba: I konka ku bēni. Kwivwana Yesu amba: Nanshi bāna i bāna-pabo bēndela’tu, shabo, kusonka mpika.” (Mateo 17:24-27) Petelo kābudilwepo kuyuka kine kyāmwipangwidile Yesu namino. Mwanda waka tunena namino?

9 Mu myaka ya Yesu, bene-bulopwe kebādipo basonka musonko. O mwanda Yesu, Mwana wa bunka wa Mulopwe wa momwa mūlu, mwine wādi utōtwa mu tempelo, kādipo unenwe kusonka musonko. Tala, Yesu kālombwelepo’tu Petelo kilondololwa kyoloke, ino wāingidije biyampe, na kanye, bipangujo bya kukwasha Petelo afule ku milangwe myoloke—pakwabo ayuke ne mvubu ya kulanga byabinebine kumeso kwa kunena.

10, 11. Lelo Yesu wālongele namani pāikele Petelo kuketa kutwi kwa mwana-mulume mu bufuku bwa dya Pashika wa mu 33 K.K., ne kino kilombola muswelo’ka amba Yesu wādi uyukile mvubu ya bipangujo?

10 Kifwa kya bubidi kitala pa mwanda wālongekele mu bufuku bwa dya Pashika wa mu 33 K.K., pāile kibumbo kukwata Yesu. Bana-babwanga bāipangwile Yesu shi bafwaninwe kulwa mwanda wa kumukinga. (Luka 22:49) Petelo kāilaijepo ne malondololo mene, aye wāketa kala wa kutwi na kipete (mobimwekela wādi ukimba kumutapa’tu bisumininwe). Ino Petelo wālongele kintu kekikwatañene na kiswa-mutyima kya mfumwandi Yesu, mwanda aye wādi mwiteakanye byabinebine kwitwala bamukute. Penepa Yesu wālonga’po namani? Byaādi na kitūkijetyima nyeke, wāipangwile Petelo bipangujo bisatu amba: “Lelo kitomeno kimpele Tata kino nkitome’kyopo’ni?” “Lelo abe’mba ami mwine nkiyūkilepo kwela lubila kudi Tata pano ponka, nandi waumpa pano po ñimene bamwikeulu bakukila kuvula mavita ne mavita dikumi ne abidi? Ino kīkale nankyo nanshi le byobya bisonekwe bifikepo namani?”—Yoano 18:11; Mateo 26:52-54.

11 Languluka bidi pa ino nsekununi. Yesu, pa kujokolokwa na kibumbo kikalabale, wāyukile amba pano lufu lwandi lubabwana, ne amba kusubulwa kwa dijina dya Shandi ne lupandilo lwa muzo wa muntu bidi pa mapuji andi. Ino ponka’pa wētūdila’ko bidi kitatyi kya kukoma bubinebine bwa mvubu mu ñeni ya Petelo na kumwipangula bipangujo. Mwene ubamone amba Yesu wādi uyukile mvubu ya bipangujo?

Kubulwa Kunenena Patye

12, 13. (a) Kubulwa kunenena patye i bika? (b) Yesu kānenenepo patye namani paādi usaka kukoma mulangwe wa amba kunenena banabetu bibi pa tubilubo tutyetutye i bulembakane?

12 Yesu wādi divule wingidija mu mwingilo wandi manwa makwabo mafike’po a kufundija—ke kubulwa kunenena patye kadi. Kubulwa kunenena patye i kuloeja mwanda ku kusaka mwanda wa kutyityija’o. Yesu kādipo unenena patye ponso paādi usaka kukoma mu ñeni ya bantu bifwatulo kampanda byokebakelwapo. Tubandaulei’ko’tu bidi bifwa bityetye.

13 Mu Busapudi bwandi bwa pa Lūlu, Yesu wānene ukoma mvubu ya kuleka ‘kuponeja bakwabo,’ amba: “Mwanda ka otadila kaseke ka bukula bwa mutyi kadi mu diso dya mwanenu, ino abe ne kwitala mpika mulamba udi mu diso dyobe?” (Mateo 7:1-3MB) Le ubamone uno mwanda mowikadile? Muntu wa mutyima wa kunenena bakwabo bibi usakanga kutalula kaseke ka bukula bwa mutyi mu “diso” dya mwanabo. Padi ufwatakanya’nka kufwatakanya amba mwanabo kayukilepo kumona biyampe myanda moyendele, o mwanda utunya kutyiba butyibi boloke. Ino manwa a kujingulula myanda a mwine unenena mwanabo bibi nao onka monwe na “mulamba” umutungile—na mutyi nansha dikomba dyadi difwaninwe kukwatyija nadyo ntengelo ya njibo. Bine, uno i mutyityijijo wa myanda mukomo ne mwa kwidilwa, ulombola amba kunenena banabetu bibi pa tubilubo tutyetutye, batwe bene papo na bilubo bikatampe, i bulembakane bitupu!

14. Mwanda waka binenwa bya Yesu bitala pa kusāsa kamwe ne kumina ngamedia i kubulwa kunenena patye kwabinebine?

14 Kyaba kikwabo, Yesu wātulwije Bafadiseo amba “banwe batangidiji bampofu! Musasa kamwe mu bitomwa, ino ke ngamedia mutuntulu mwamina kubyu!” (Mateo 23:24MB) Kuno nako i kubulwa kunenena patye kwabinebine. Mwanda waka tunena namino? Mwanda kwishila kwishidile kamwe, keshi katyetye, na ngamedia, nyema upityile bukata banyema bonso bādi bayukilwe na bemvwaniki ba Yesu, kwādi kumweke patōka. Mungya kudingakanya kwa bantu, kilomba tumwe midiyo 70 pa kubwanya bulēmi bwa ngamedia mubwanine! Kadi Yesu wādi uyukile amba Bafadiseo bādi basāsa malwa mu lusāso lwa mbwija. Bano balami ba bijila bādi basāsa vinyu kutyina amba bakamina kamwe ne kwikala badisubi mungya bisela byabo. Ino, mu muneneno wa kyelekejo, bādi bamina ngamedia mutuntulu kubyu, aye nandi nyema wa disubi yenka. (Levi 11:4, 21-24) Mulangwe wa Yesu udi patōka. Bafadiseo bādi balonda tubintu tutyetyetyetye twa mu Bijila, ino bavulaminwa’ko bintu bine bikatampe—kifwa “byakoloka mu kidye, ne byakufwilako bantu lusa, ne byalwitabijo.” (Mateo 23:23) Bine, Yesu wāsokwele patōka mobekadile binebine!

15. I bufundiji’ka bwāfundije Yesu na manwa a kubulwa kunenena patye?

15 Divule Yesu wādi wingidija manwa a kubulwa kunenena patye mu mwingilo wandi onso. Ivwana bidi bifwa bimobimo. “Lwitabijo lwa kwikala pamo na kamuseke ka kadadi” katyetyetyetye lubwanya kutundulula lūlu—bine, kekudipo muswelo mukwabo mufike’po wādi ukokeja Yesu kutyityija amba lwitabijo lutyetye nalo lubwanya kulonga bintu bikatakata. (Mateo 17:20) Ngamedia mukatakata ufwila kutwela mu diso dya lushinge—kino kyelekeja biyampe makambakano a mpeta ukimba kwingidila Leza, aye koku ulamete ku būmi bwa kusanswa bya bupeta! (Mateo 19:24) Mwene nobe ubatendela mineneno itobala yāingidije Yesu ne bwino bwandi bwa kunena bivule mu bishima bityetye?

Mulangilo Muluji Keupatanibwa

16. Yesu wādi wingidija nyeke nangu yandi ya kulanga mu dishinda’ka?

16 Yesu wādi na ñeni mibwaninine, o mwanda wādi sendwe wabinebine mu kulanguluka biluji na bantu. Inoko kāingidijepo buno bwino bibi nansha dimo. Mu bufundiji bwandi, wādi nyeke wingidija nangu yandi ya kulanga mwanda wa kwendeleja bubinebine kumeso. Kyaba kimo wādi wingidija mulangilo muluji na bukomo mwanda wa kutuluja matope a bubela ādi amutopeka balwana nandi ba mitōtelo. Ino mu byaba bivule, wādi wingidija mulangilo muluji mwanda wa kufundija bandi bana-bwanga bifundwa bya mvubu mpata. Tutalei bidi bwino bukatakata bwādi na Yesu bwa kwingidija mulangilo muluji.

17, 18. Le i mulangilo’ka muluji byabinebine wāingidije Yesu pa kutuluja bubela bwādi bumutwika Bafadiseo?

17 Tala mwāpityile myanda kitatyi kyāundapile Yesu muntu mukwatwe na mudemona, mpofu kadi kamama. Bafadiseo pa kumvwana uno mwanda, bānena’mba: “Uno’u nanshi kapañangapo bademona bitupu, mhm, poso ku bukomo bwa Belezebuba [Satana], mulopwe wa bademona.” Yuka bidi amba Bafadiseo bāitabije amba pa kupanga bademona ba Satana, kilomba kwikala na bukomo bupityile bwa bantu. Ino, pa kusaka kutonona bantu bāpele kwitabija mudi Yesu, Bafadiseo bādi batela bukomo bwandi amba butambile kudi Satana. Penepo Yesu, pa kusaka kwibalombola amba kebalangulukilepo biyampe mungya buluji kumeso kwa kunena, wēbatentulula’mba: “Bulopwe bonso bwa kwilala abo bwine, nabya bubēsala, ne bibundi nabyo monka, nansha kimo kikēlalepo akyo kine kadi, kikamone kushimatapo, ehe, ne njibo nayo monka. Shi Satana kadi k[a]ēpanga aye Satana, nabya wēlala aye mwine, ino le bulopwe bwandi akebubikale namani?” (Mateo 12:22-26) Na bubine, Yesu wādi usaka’tu kunena’mba: ‘Shi ne mwingidi wa Satana momulangila’mo, mpomona byobya bilongele Satana, nabya Satana ulwanga tumweno twandi aye mwine, kadi nabya usa kupona panopano ponka.’ Mwene uno i mulangilo muluji byabinebine?

18 Kupwa Yesu wālanguluka nabo monka pa uno mwanda. Wādi uyukile amba bamo ba mu Bafadiseo nabo bāpangile bademona. Penepa wāipangula kipangujo kipēla akyo’ko kivutakanya ñeni, amba: “Ino le ami shi byo mpangila bademona ku bukomo bwa Belezebuba, le bāna [nansha bana-babwanga] benu nabo bebapangilanga ku bukomo bwa ani?” (Mateo 12:27) Mungya buluji, Yesu wādi usaka kunena’mba: ‘Shi bine mpañanga bademona na bukomo bwa Satana, nanshi benu bana-babwanga nabo bebapañanga’nka na bukomo bumo bonka.’ Le Bafadiseo nabo bānena’po bika? Kebādipo mwa kwitabijija amba babo bana-babwanga bengilanga na bukomo bwa Satana. Ino Yesu, na mulangilo muluji keupatanibwa, wāalamuna matope obādi bamutopeka ke kintu kibadimbakanya.

19, 20. (a) Yesu wāingidije mulangilo muluji biyampe namani? (b) Yesu wāingidije namani mulangilo wa ‘lelo ke pepi’ paālondolwele bandi bana-babwanga bāmunene ebafundije mwa kulombelela?

19 Yesu kāingidijepo mulangilo muluji mwanda’tu wa kufuma byakanwa bya balwana nandi kete kubapu, ino wāingidije ne milangwe miluji, inekenya bantu mwanda wa kufundija bubinebine buyampe, butenga mityima butala padi Yehova. Misunsa ne misunsa, wāingidije kyokya kyotukokeja kutela bu mulangilo wa ‘lelo ke pepi’ mwanda wa kukwasha bemvwaniki bandi batabule matabula a kutamba ku bubinebine bobayukile kala bende ku kikulupiji kikwabo. Tubandaulei’ko’tu bidi bifwa bibidi.

20 Yesu, pa kulondolola bana-babwanga bāmunene ebafundije mwa kulombelela, wēbasekunwinine kyelekejo kya muntu “wa bukankamane,” wāfudile ku kunekenya mulunda nandi kādipo na mutyima wa kumupa kyaādi umulomba. Kadi Yesu wālombola amba bambutwile bekalanga na mutyima wa “kupa [babo] bāna byakwibapa biyampe.” Penepa wāfudija namino amba: “Lelo ino bānweko babi, muyūkile kupa bāna benu byakwibapa biyampe, lelo Shenu wa mūlu ke pepi, keye mwine ukakija kupana [m]ushipiditu [s]andu ku bakumulomba?” (Luka 11:1-13) Mwanda wānene Yesu wimanine pa kwishila kwa bintu, ke pa kwiifwanapo kwabyo, mhm. Shi mulunda wadi na mutyima wa kupela wafule kukupa mukwabo byasaka, kadi shi bambutwile nabo bakubulwa kubwaninina bapa babo bana bibasakilwa, lelo Tata wa mūlu wa buswe ke pepi, abulwe kupāna mushipiditu sandu wandi ku bengidi badikōkeji bamulomba’o na kwityepeja mu milombelo!

21, 22. (a) I mulangilo’ka wāingidije Yesu paāpene madingi atala pa kuzumbijazumbija mutyima mu myanda itala bintu bya ku ngitu? (b) Pano potwapwa kubandaula miswelo ibala-inga ya bufundiji bwa Yesu, i bika byotubwanya kunena’po?

21 Yesu wāingidije uno mulangilo umo onka pa kupāna madingi atala pa kuzumbijazumbija mutyima mu myanda itala bintu bya ku ngitu. Wānene amba: ‘Talai’po ku binkombe bya mūlu, kukusa kebikuse, kwangula kebyangula, kadi kitala kebimone, nansha dyeya mpika, nanshi Leza ye udishanga’byo, lelo banwe bakidile byoni bukata ke pepi? Ino talai’po ku maluba a mityi moatamina. Kuputumina mu mingilo keaputumina, nansha kujinga butonge keajinge . . . Leza byavwika biyombo mutanda, bikala’ko dyalelo, pa dya kesha byasokwa mu mudilo, lelo banwe ke pepi? abulwe kukila mu kwimuvwika banwe’ni, banwe ba lwitabijo lutyetye!’ (Luka 12:24, 27, 28) I amo, shi Yehova utele byoni ne maluba mutyima, lelo bengidi bandi ke pepi! Bine mulangilo wa bukomo uno muswelo kewābudilwepo kutenga mityima ya bemvwaniki ba Yesu.

22 Pano potwapwa kubandaula miswelo ibala-inga ya bufundiji bwa Yesu, tubwanya lubilo lonka kunena amba boba bamudyavita bākomenwe kukwata Yesu kebāpityije’byopo kipimo pa kunena’mba: “Kasha kekwaikelepo unena pamo bwa uno muntu!” Ino manwa a kufundija atumbīle Yesu kupita padi makwabo i kuleta byelekejo, nansha kwela nkindi. Mwanda waka wāingidije ano manwa? Ne i bika byālengeje byelekejo byandi bikale bifike’po? Bino bipangujo byo byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko.

[Kunshi kwa dyani]

^ Bamudyavita bādi padi bengidi ba mu Sanhedrini, bādi balonda bwendeji bwa babitobo bakulu.

^ Binenwa bya mfulo, bidi mu Bilongwa 20:35, i bitelwe na mutumibwa Polo kete, nansha mulangwe udi’mo byoutanwa ne mu Maevanjile. Kepabulwe Polo wāivwene banena’byo ku kanwa (padi wāselele’byo kudi mwanā-bwanga wāivwene Yesu unena’byo nansha kudi Yesu musanguke) nansha padi wāsokwedilwe’byo na Leza.—Bilongwa 22:6-15; 1 Kodinda 15:6, 8.

^ Ku mwaka ne mwaka, Bayuda bādi balombwa kusonka musonko wa tempelo wa ndalama ibidi (kintu kya mfutwa ya mafuku abidi a mingilo). Lupeto lwa musonko lo lwādi lupotwa nalo bya kulongolola nabyo tempelo, bya mingilo yādi ingilwa’mo, ne bitapwa byādi byelwa difuku ne difuku pangala pa muzo.

Lelo Ukivulukile?

• I bifwa’ka bilombola amba Yesu wādi ufundija na binenwa bipēla, bya patōkelela?

• Mwanda waka Yesu wāingidije bipangujo mu bufundiji bwandi?

• Kubulwa kunenena patye i bika, ne Yesu wāingidije namani ano manwa a kufundija?

• I muswelo’ka wāingidije Yesu mulangilo muluji pa kufundija bandi bana-babwanga bubinebine butenga mityima butala padi Yehova?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 18]

Bafadiseo ‘bādi basāsa kamwe ino bamina’ko ngamedia kubyu’