Sangela Kifundwa kya Kasuku kya Kinenwa kya Leza

“Nka[languluk]anga ne pa mīngilo yobe yonsololo, ne kulanga pa bilongwa byobe.”—MITŌTO 77:12.

1, 2. (a) Mwanda waka tufwaninwe kwitūdila’ko kitatyi kya kulanguluka? (b) “Kulanguluka” ne “kukunkumana” bishintulula namani?

 KINTU kyotufwaninwe kukalakala nakyo bininge batwe bana ba bwanga ba Yesu Kidishitu i kipwano kyetu na Leza ne bine bitutonona tumwingidile. Inoko, dyalelo bantu bavule i bavudilwe bya kulonga, babulwe’nka ne kitatyi kya kulanguluka kine. I batyintyidilwe bya mwiko na mingilo keidi mpwilo ya kufwila kupeta, na kusupakanya bintu, ne na kulondalonda makayo ampikwa mfwetefwete. Le tubwanya kwepuka namani kuno kwipeneneka na kupanga luvula? Motwitūdile’ko kitatyi kampanda kya kulonga bintu bya mvubu difuku ne difuku, kifwa kudya ne kulāla, mo monka motufwaninwe ne kwitūdila’ko kitatyi kya kulanguluka difuku ne difuku pa mingilo ne bilongwa bya Yehova.—Kupituluka 8:3; Mateo 4:4.

² Le kasha kwaimene pamo kolanguluka? Le kulanguluka kushintulula namani? Dikishonele dimo dishintulula kino kishima amba i “kubambila milangwe yobe pantu: kulanga’po nansha kukunkumana’po.” Kishima “kukunkumana” nakyo kishintululwa amba “kwela milangwe kuntu: kulanga pa . . . kulanga nansha kubandaula, nakampata talala nyā, na kusumininwa, ne na mushike.” Le kino kidi na buluji’ka kotudi?

3. Kutama ku mushipiditu kukwatañene bininge na bika?

³ Dibajinji, kifwaninwe kwituvuluja byobya byāsonekele Polo kudi mwingidi nandi Temote amba: “Utá mutyima ku kutanga ne kwibesashila, ne kwibafundija, poso’nka ami mfike kwako. . . . [Kunkumana pa] bino bintu bino’bi; wielelele monka; amba bantu bonso bamone moendela utamina.” Bine, kutama ne kwendelela kumeso byādi bimusakilwa, o mwanda bino binenwa bya Polo byālombwele amba kutama i ne kwikala na kibidiji kya kukunkumana pa bintu bya ku mushipiditu. Ne dyalelo bidi muswelo umo onka. Shi tusaka kwimwena kuloelelwa kutambanga ku kutama ku mushipiditu, tufwaninwe kwendelela na ‘kukunkumana’ pa bintu bidi mu Kinenwa kya Leza ne ‘kwielelela’mo.’—1 Temote 4:13-15.

4. I bingidilwa’ka byokokeja kwingidija bya kukukwasha mu kukunkumana pa Kinenwa kya Yehova kitatyi ne kitatyi?

⁴ Kitatyi kipite buya kya kulanguluka kilonda mungya kibidiji kyobe ne kya kisaka kyenu. Bavule bakunkumananga pa kisonekwa kampanda kya mu Bible lubanga pobatañanga kisonekwa kya difuku mu kabuku Tubandaulei Bisonekwa Difuku ne Difuku. I bine, kintu kya bengidi ba kwituma 20 000 bengila mu mobo a Betele kujokoloka ntanda yonso bashilulanga difuku dyabo na bubandaudi bwa minite 15 bwa kisonekwa kya Bible kya difuku. Paletanga banabetu babala-banga ba mu kisaka kya Betele nshintulwilo pa kisonekwa, bashele koku bakunkumananga pa binenwa’bya ne bitangwa. Batumoni bakwabo bakunkumananga pa Kinenwa kya Yehova pobenda ku mingilo. Benda bevwana mabande a butangi bwa Bible nansha bwa Kiteba kya Mulami ne Réveillez-vous ! adi mu ndimi  yobayukile. Bakaji bavule basonge abo baloñanga bino kitatyi kyobengila ku njibo. I bine, beulanga Asafa mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Nkatelanga bilongwa bya Yehova; ke-ne-muntu ami nkavulukanga bingelengele byobe bya pa kala. Nka[languluk]anga ne pa mīngilo yobe yonsololo, ne kulanga pa bilongwa byobe.”—Mitōto 77:11, 12.

Mumweno Moloke Ulupulanga Bintu Biyampe

5. I kika kinenenwa amba kifundwa kya kasuku kidi na mvubu kotudi?

⁵ Mu ino myaka ya matelevijo, mavideo, ne makompyuta, kutanga ke kintu kisūdilwe na bavule, kivundaminwe amba mwanda kibapungija. Bine kebifwaninwepo kwikala uno muswelo ku Batumoni ba Yehova. Mwanda kutanga Bible o monji wa būmi witulungile kudi Yehova. Pano kepadi tununu twa myaka, Yoshua wāpingakenine pa kyaba kya Mosesa bu mwendeji wa Isalela. Wādi ufwaninwe kwitangila Kinenwa kya Leza pa kusaka kweselwa dyese na Yehova. (Yoshua 1:8; Mitōto 1:1, 2) Kino i kintu kikisakibwa ne dyalelo dino’di. Inoko, bamo bakokeja padi kukolelwa kutanga ne kwikumona bu mwingilo mukomo pa mwanda wa kubulwa kufunda masomo malampe. Penepo i bika bibwanya kwitukwasha tusangele kutanga ne kwifunda Kinenwa kya Leza? Malondololo adi mu binenwa bya Mulopwe Solomone bisonekelwe mu Nkindi 2:1-6. Boya Bible obe utange ano mavese. Kupwa twisambile’po pamo.

6. I mumweno’ka otufwaninwe kumona buyuki bwa Leza?

⁶ Ku ngalwilo, tutana uno musoñanya: “Wami mwana shi utambula binenwa byami, kadi ne kubika bijila byami kodi; nankyo uté kutwi kobe ku [tunangu,] ne kwiela mutyima obe ku [kusansanya]; . . .” (Nkindi 2:1, 2) I ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa? I ino: kiselwa kya kwifunda kidi pa mutwe wa umo ne umo umbukata mwetu. Tala kushishīta kobashishīta amba “shi utambula binenwa byami.” Mwanda mwine udi pa “shi,” ke-pantu bantu bavule kebatelepo mutyima ku Kinenwa kya Leza. Ino batwe shi tusaka kwimwena nsangaji idi mu kwifunda Kinenwa kya Leza, tufwaninwe kwitabija kutambula bīsambwa bya Leza ne kwibimona bu kya bulēme kyoketusangelapo kujimija. Mingilo ya bukile bukya keifwaninwepo kwitutādila nansha kwitulabika tuleke kusangela Kinenwa kya Leza, pakwabo’nka ne kwalakana’kyo.—Loma 3:3, 4.

7. Mwanda waka tufwaninwe kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu ne kuta’ko mutyima ponso potubwanya kutanwa’ko?

⁷ Le bine ‘tutanga kutwi’ ne kuteja na katentekeji pobashintulula Kinenwa kya Leza ku kupwila kwa bwine Kidishitu? (Efisesa 4:20, 21) Le ‘twelanga’ko mutyima’ amba twikale na kusansanya? Padi muneni kapotolwelepo bivule, ino kitatyi kyabandaula Kinenwa kya Leza, tufwaninwe kumulonda na katentekeji. Bine, shi tukimba kuta mutyima ku tunangu twa Yehova, tufwaninwe kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu ponso potubwanya kutanwa’ko. (Nkindi 18:1) Fwatakanya bidi mobyādi bya kusanshila muntu mutyima shi wādi amba wābudilwe kupwila kwāpwidilwe mu Yelusalema mu kyumba kya peulu mu difuku dya Pentekosa 33 K.K.! Kupwila kwetu, nansha byokekudipo na kintu kibezemukwa pamo bwa kya mu difuku’dya, inoko tubandaulanga’ko Bible, dibuku dyetu dyotwimanine’po. O mwanda, kupwila ne kupwila kudi na kamweno kotudi shi tuta’ko mutyima ne kulonda butangi mu Mabible etu.—Bilongwa 2:1-4; Bahebelu 10:24, 25.

8, 9. (a) Le kifundwa kya kasuku kitulomba bika? (b) Le ubwanya kudingakanya namani bulēme budi na nsahabu na kwivwanija buyuki bwa Leza?

⁸ Binenwa bilonda’ko bya mulopwe wa tunangu i bino: “Eyo, shi wita [kwivwanija], kabidi ne kutulula diwi dyobe ku [kusansanya]; . . .” (Nkindi 2:3) Le bino binenwa bitulombola kwikala na mumweno nansha na mushipiditu wa muswelo’ka? Bine, i uno wa kwabila na mutyima umo kwivwanija Kinenwa kya Yehova! Kino kilomba kwikala na mutyima wa kusaka kwifunda na kitungo kya kuyuka kusansanya, kujingulula kiswa-mutyima kya Yehova. Bine, kino kilomba kwielela’ko, kadi kitutwala ku kyelekejo ne binenwa bya Solomone bilonda’ko.—Efisesa 5:15-17.

⁹ Ubweja’ko amba: “Shi [ukimba kusansanya] bwa ndalama, kadi ne ku[kimbidila’ko] pamo’nka bwa bilēme bifibwe . . .” (Nkindi 2:4) Kino kitulangija bantu bakola panshi mu mungotyi myaka na myaka mobafwila byobya bitelwa bu mabwe malēme, shi ndalama, shi nsahabu. Bantu bepaijananga pa mwanda wa nsahabu (olo). Bakwabo nabo banunupila’nka mu kukimba’yo.  Ino le bulēme bwine buluji budi na nsahabu i bulēme’ka? Shi wadi amba wi mujimine mu ntanda mutuputupu, ukimba kufwa kyumwa, le ukatonga’po kyepi, ukatonga mulwi wa nsahabu’ni nansha nkopo wa mema? Ino abo bantu baputuma’ko kibishi na kukimba ndalama ya bulēme bwa ku meso bitupu, kebwije kupona! * Eyo, tufwaninwe kuputumina bininge mu kukimba tunangu, kusansanya ne kwivwanija kwa Leza ne kwa kiswa-mutyima kyandi. Ino le i byabuyabuya’ka bidi mu buno bukimbi?—Mitōto 19:7-10; Nkindi 3:13-18.

10. I bika byotubwanya kutana shi twifunda Kinenwa kya Leza?

¹⁰ Mwisambo wa Solomone ukyendelela amba: “Penepa nankyo ukevwanija kwakamwa Yehova, ne kutana [buyuki bwinebwine bwa] Leza.” (Nkindi 2:5) Uno i mulangwe utulumukwa kashā—batwe babipya-mambo kutana ‘buyuki bwinebwine bwa Leza,’ Yehova Mfumu Mulopwe wa diulu ne ntanda! (Mitōto 73:28; Bilongwa 4:24) Bafilozofe ne batelwa bu ba tunangu mu ino ntanda ke batompe mu bula bwa myaka tutwa na tutwa kwivwanija bifyame bya būmi ne bya umbuo wa diulu ne ntanda. Inoko kutana ‘buyuki bwinebwine bwa Leza’ mpika. Mwanda waka? Mwanda nansha byobudi mu Bible, Kinenwa kya Leza, tamba tununu ne tununu twa myaka, abo bafutulwile’bo amba mwanda bupēla bibi, o mwanda nabo bakomenwe kwitabija’bo ne kwivwanija’bo.—1 Kodinda 1:18-21.

11. I byabuyabuya’ka bimo bidi mu kifundwa kya kasuku?

¹¹ Ivwana pano mwanda mukwabo ukoma Solomone: “Yehova upananga [tunangu]; mu kyakanwa kyandi mulupuka [buyuki ne kusansanya].” (Nkindi 2:6) Yehova upānanga ku buntu bitupu tunangu, buyuki, ne kusansanya ku muntu ye-yense usakile kukimba’byo. Bine tudi na buluji bonso bwa kusangela kifundwa kya kasuku kya Kinenwa kya Leza, nansha byokilomba kulonga bukomo, kwikala bedingile ne kwipāna. Bine, Mabible malembwe kala tudi nao, kekukidipo kyotwikambakenya na kutentula’o ku makasa pamo bwa mwādi mutentwila’o bamo mu myaka ya kala!—Kupituluka 17:18, 19.

Kunanga Mwa Kufwaninwa Yehova

12. Le i kukanina’ka kwa mutyima kotufwaninwe kwikala nako mu kwetu kukimba buyuki bwa Leza?

¹² I kika kyotufwaninwe kupyasakena na kifundwa kyetu kya kasuku? Le i kumweka bu balumbuluke kupita bakwetu’ni? I kulombola buyuki  bwa peulu’ni? Nansha i kwikala katwe kayule buyuki bwa Bible? Mhm. Kitungo kyetu i kunanga, kwisamba ne kulonga bintu bu bene Kidishitu, batengele nyeke kukwasha bakwabo, na mushipiditu wādi na Kidishitu wa kufukatyija bantu mityima. (Mateo 11:28-30) Mutumibwa Polo wādyumwine amba: ‘Buyuki bwitatula. Ino buswe būbaka.’ (1 Kodinda 8:1, NW) Nanshi, tufwaninwe kwikala na mutyima wa kwityepeja wādi na Mosesa wānene Yehova amba: “Nakwisashilapo, . . . undaije panopano mashinda obe, nabya nkuyuke amba [mone] biyampe mu meso obe.” (Divilu 33:13) I bine, tufwaninwe kwabila kwikala na buyuki mwanda wa kusangaja Leza, ke mwanda wa kutulumujapo bantu. Tukimba kwikala bengidi ba Leza bafwaninwe, betyepeje. Le tukafikila namani pa kino kitungo?

13. I kika kisakibwa ku muntu pa kusaka amba ekale mwingidi mufwaninwe wa Leza?

¹³ Polo wāpele Temote madingi pa muswelo wa kusangaja Leza, amba: “Longa buninge bobe bonso wilombole kudi Leza bu mwitabijibwe, sendwe wampikwa kyafwijibwa bumvu, muyuke kwingidija kinenwa kya bubinebine monka mokyolokele.” (2 Temote 2:15, NW) Kishima “kwingidija . . . mokyolokele” kitamba ku kyubwa kya bishima bivule kya Kingidiki kyādi dibajinji kishintulula amba “kuteta mu boloke,” nansha “kuteta mokyolokele.’ (Kingdom Interlinear) Kukwatañana na bafundi bamo, kino kileta mulangwe wa musoni (tayele) uteta mbwija ne kusona mungya pa kulondela, nansha kidimye ukola tubina toloke swā mu budimi, ne bikwabokwabo. Mu byonso bino, kisakibwa i bintu bikale byoloke, swā. Mwanda mwine i uno, pa kusaka amba Temote ekale mwingidi wa Leza mufwaninwe ne mwitabijibwe, wādi ufwaninwe ‘kulonga buninge’ bwa kukwatañanya bufundiji ne mwiendelejo wandi na kinenwa kya bubinebine.—1 Temote 4:16.

14. Kifundwa kyetu kya kasuku kifwaninwe kushinta namani byotulonga ne byotunena?

¹⁴ Polo wātengele uno mwanda umo onka pa kukankamika banababo bene Kidishitu ba mu Kolose “kunanga mwakufwaninwa Mfumwetu, mwakumutōkejeja ku mutyima tō” na ‘kupa bipa mu mwingilo o-onso muyampe ne mu kuvudilwa buyuki bwabinebine bwa Leza.’ (Kolose 1:10) Pano Polo ukwatañanya kwikala ba kufwaninwa Yehova na ‘kupa bipa mu mwingilo o-onso muyampe’ pamo ne ‘kuvudilwa buyuki bwabinebine bwa Leza.’ Ko kunena amba, kya kamweno ku meso a Yehova ke enkapo mvubu yotukwete nayo buyuki, ino i ne muswelo otulamata ndamatyidile ku Kinenwa kya Leza mu byotulonga ne byotunena. (Loma 2:21, 22) Kino kishintulula amba, shi tusaka kusangaja Leza, kifundwa kyetu kya kasuku kifwaninwe kushinta mulangilo wetu ne mwiendelejo wetu.

15. I muswelo’ka otukokeja kulama ne kwibata ñeni ne milangwe yetu?

¹⁵ Dyalelo Satana ukanina konakanya būmi bwetu bwa ku mushipiditu na kwitulwa bulwi bwa mu ñeni. (Loma 7:14-25) Nanshi tufwaninwe kwilama ne kwibata mu milangwe ne ñeni yetu mwa kwikadila ba kufwaninwa Yehova, Leza wetu. Kyabulwi kyetu i ‘buyuki bwa Leza,’ bwitukwasha tumone “kuleta milangwe yonso, shi yaka, shi yaka, monka mu bupika bwa kikōkeji kya Kidishitu.” Buno bo buluji bwinebwine botufwaninwe kutela mutyima ku kwifunda Bible difuku ne difuku, mwanda wa kufundula milangwe ya kwisakila ne ya bu ngitu mu ñeni yetu.—2 Kodinda 10:5.

Bya Kwitukwasha mu Kwivwanija

16. Kitatyi kitufundija Yehova tukokeja kumwena’mo muswelo’ka?

¹⁶ Bufundiji bwa Yehova budi na tumweno twa  ku mushipiditu ne twa ku ngitu. Ke teolojipo yampikwa kiluji kyoilonga, ya bitupu. Pa kino, tutanga’mba: “Ami ne Yehova Leza obe ukulombola kakumwenamo wakukukunkuja pa dishinda dyokōkeja kwenda.” (Isaya 48:17) Le Yehova witukunkujanga namani mu dishinda dyandi dya kumwena’mo? Dibajinji, tudi na Bible Ukola, Kinenwa kyandi kya ku bukomo bwa mushipiditu. Dino dyo dibuku dyetu dyotwimanine’po, dyotunyemenanga’ko kitatyi ne kitatyi. O mwanda i biyampe kulonda binenwa mu kupwila kwa bwine Kidishitu na Bible mupūtule. Tumweno tudi mu kulonga namino i tulombolwe mu nsekununi ya ntungu mwine Efiopya, idi mu Bilongwa shapita wa 8.

17. Le byāikele namani mu mwanda utala ntungu mwine Efiopya, ne kino kilombola bika?

¹⁷ Ntungu mwine Efiopya wādi muntu mwitabile mu mutōtelo wa Bayuda. Wādi mwitabije byabinebine mudi Leza, kadi wifunda ne Bisonekwa. Paādi wenda mu dikalo dyandi, wādi wenda utanga bilembwa bya Isaya, pāmufwenene Fidipa kamwipangula’mba: “Le uyūkile biyampe mwendele kyōtanga’kyo?” Lelo ntungu wālondolwele namani? “Le nekiyūka namani poso ne wakunombola biyampe. Ponkapo wamwita’mba: Ikila monka muno tushikate nobe.” Penepo Fidipa, muntu wāludikilwe na mushipiditu sandu, wākwasha ntungu, wāmwivwanija bupolofeto bwa Isaya. (Bilongwa 8:27-35) Le kino kilombola bika? Kilombola amba kwitangila batwe bene Bible pa bunka kekubwenepo. Yehova, na mushipiditu wandi, wingidijanga kabumbo ka umpika wabinebine ne wamanwa mwanda wa kwitukwasha twivwanije Kinenwa kyandi pa kitatyi kifwaninwe. Le wikengidijanga namani?—Mateo 24:45-47; Luka 12:42.

18. Kabumbo ka umpika wabinebine ne wamanwa ketukwashanga namani?

¹⁸ Nansha kabumbo ka umpika byokatelwa bu ‘kabinebine ne kamanwa,’ Yesu kanenepo amba kekaketupepo. Kino kisumpi kya banababo bashingwe māni kikibundilwe na bene Kidishitu bakubulwa kubwaninina. Babwanya kwitupa, nansha badi na kukanina kwa mutyima kuyampe namani, monka mwādi mwitupila kitatyi kimo bana-balume ba mu myaka katwa kabajinji. (Bilongwa 10:9-15; Ngalatea 2:8, 11-14) Inoko, kusaka kwabo i kwa na mutyima utōka, o mwanda Yehova wibengidijanga mwanda wa kupāna bingidilwa bya kwifunda nabyo Bible mwa kutamijija lwitabijo lwetu lotwitabije mu Kinenwa kya Leza ne mu milao yandi. Kingidilwa kya pa kitako mu kifundwa kya kasuku kyotupelwe na umpika i Bible Les Saintes Ecritures Traduction du monde nouveau (Bwalamuni bwa Ntanda Impya bwa Bisonekwa Bikola). Pano udi kala mu ndimi 42, mutuntulu nansha kipindi, kadi ke mutampwe kintu kya Mabible midiyo 114. I muswelo’ka otukokeja kwingidija senene uno Bible mu kifundwa kyetu kya kasuku?—2 Temote 3:14-17.

19. I bipindi’ka bimobimo bidi na Bible Traduction du monde nouveau—avec notes et références bibwanya kwitukwasha mu kifundwa kya kasuku?

¹⁹ Tala kifwa Bible Les Saintes Ecritures Traduction du monde nouveau—avec notes et références. Udi na mikuku ya bisonekwa bya kunyemena’ko, na binenwa bya kunshi kwa dyani, na nondelo mīpi mitūlwe ya “Bishima bya mu Bible Mobilondela” ne “Binenwa bya Kunshi kwa Dyani  Mobilondela,” kadi kudi Bilembwa bya Mbwejo bisantawile myanda 43, kutentekela’po ne tulata twa matanda ne matabulo. Kudi kadi ne “Ntwelelo,” idi na bushintuludi buselelwe mu mabuku mavule engidijibwe pa buno bwalamuni bwa pa bula bwa Bible. Uno Bible shi udi mu ludimi loimvwana, nankyo longa buninge uyuke biyampe bino bipindi, wibingidije ne kwibingidija. Kunena na bubine, Bible kyo kitako kimanine’po mpangiko ya kwifunda kwetu, ebiya kadi mu Bible Traduction du monde nouveau tudi na bwalamuni buyampe bukokela milangwe pa dijina dya Leza monka modyendele, ne kulombola kubikala kwa Bulopwe bwa Leza.—Mitōto 149:1-9; Danyele 2:44; Mateo 6:9, 10.

20. I bipangujo’ka bitala kifundwa kya kasuku pano bilomba kulondolola?

²⁰ Pano tubwanya kwiipangula amba: ‘Le i bintu’ka bikwabo bya kwitukwasha bikitusakilwa mu kwetu kukimba kwivwanija Bible? Tukokeja namani kutandika mpangiko ya kifundwa kya kasuku? I muswelo’ka otubwanya kulumbulwila’ko kifundwa kyetu? Le kifundwa kyetu kifwaninwe kutenga namani bakwetu?’ Kishinte kilonda’ko kikabandaula bino bintu bya kamweno mu kwendelela kwetu kwa bwine Kidishitu.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukivulukile?

• “Kulanguluka” ne “kukunkumana” bishintulula namani?

• I mumweno’ka otufwaninwe kumona kifundwa kya Kinenwa kya Leza?

• I kukanina’ka kwa mutyima kotufwaninwe kwikala nako mu kifundwa kyetu kya kasuku?

• I bintu’ka byotudi nabyo bya kwitwivwanija Bible?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 21]

Banabetu ba mu kisaka kya Betele bakomejibwanga ku mushipiditu na kushilula difuku ne difuku na bubandaudi bwa kisonekwa kya mu Bible

[Bifwatulo pa paje 21]

Kitatyi kya mvubu kibwanya kukūlwa na kwivwana mabande a Bible kitatyi kyotudi mu lwendo

[Kifwatulo pa paje 22]

Bantu bengilanga bikomo kadi kitatyi kilampe kumeso kwa kusokola nsahabu. Le i bukomo’ka bolonga bwa kwifunda Kinenwa kya Leza?

[Kutambile Kifwatulo]

Tubafwija’ko California State Parks, 2002

[Bifwatulo pa paje 23]

Bible i kya bulēme kitwala ku būmi bwa nyeke