Busengi ku Boba Basusuka

MWANDA wa kusaka kuyuka kine kilekele’ko Leza masusu ukambakanyanga bafilozofe ne bafundi ba teoloji bavule tamba tutwa na tutwa twa myaka. Bamo batwikanga Leza kiselwa amba byadi aye ye mwinē bukomo bonso, nanshi i aye ufwaninwe kulambikwa masusu onso ano. Mulembi umo wa dibuku dimo (Homélies clémentines) dya mānga yakubulwa kwitabijibwa na bonso dya mu myaka katwa ka bubidi, wānene amba Leza uludikanga ntanda na makasa onso abidi. Na dyandi “dikasa dya lunkuso,” ko kunena amba Dyabola, ususula ne kumwesha ba malwa, ino na dyandi “dikasa dya lundyo,” ko kunena amba Yesu, upandija ne kwesela.

Bakwabo nabo pa kukolelwa kwitabija amba Leza ususulanga bantu nansha amba ulengejanga masusu, i bafule ku kutuna amba masusu keadi’kopo. “Bibi i kwienga bitupu, kadi kebidipo na kyalwilo kyabinebine,” mo mwāsonekele Mary Baker Eddy. “Shi bubi, misongo, ne lufu byadi biyukilwe amba i bintu kebidi’kopo, longa ke bitukile kala.”​—Science et santé avec la clef des Écritures.

Bavule pa kumona bimbidikita bilongeka mu mānga ya bantu, nakampata tamba pa divita dibajinji dya ntanda kutūla ne ku dyalelo, i bafule ku kunena amba Leza i mukomenwe’tu kupwija masusu. “Mukubo wa bantu, monangila, ke mufundule milangwe yonso ya kunena amba Leza ye mwinē bukomo bonso,” mo mwasonekele David Wolf Silverman, mufundi Muyuda. Wabweja’ko ne kubweja’mba: “Shi Leza wivwananga bantu mu muswelo kampanda, nankyo buyampe Bwandi kebubulwepo kukwatañana na kuno kwikala’ko kwa bibi, kadi byonso bino nabyo’nka bilombola amba kadipo na bukomo bonso.”

Inoko kunena amba Leza nandi welanga kuboko ku masusu mu muswelo kampanda, amba i mukomenwe kwiapwija, nansha amba masusu i mifwatakanyo bitupu ya kwienga, kekupangapo boba basusuka busengi bobatondwa . Kutabukidila, nkulupilo ya uno muswelo keikwatañenepo na ngikadilo ya Leza moloke, mukomo, kadi wa kilelo otusokwedilwe mu Bible. (Yoba 34:10, 12; Yelemia 32:17; 1 Yoano 4:8, BB) Penepo i bika binena Bible pa kine kilekelwe’ko masusu?

Masusu Āshilwile Namani?

Leza kāpangilepo bantu amba basusuke. Ino aye wāpele ba Adama ne Eva, ba mulume ne mukaji babajinji, ñeni ne imbidi mibwaninine, wēbalongolwela budimi buyampe ke kīkalo kyabo, wēbapa ne mwingilo mukatampe, usangaja. (Ngalwilo 1:27, 28, 31; 2:8) Inoko nsangaji yabo ya endaenda yādi imanine pa kwabo kwitabija buludiki bwa Leza ne kyepelo kyandi kya kwibalombola kiyampe ne kibi. Uno musoñanya wa Leza wāelekejibwe na mutyi wādi utelwa bu ‘mutyi wa kuyuka biyampe ne bibi.’ (Ngalwilo 2:17) Ba Adama ne Eva bādi ba kulombola amba bakōkele Leza na kulonda lubila lwa kuleka kudya ku mwine mutyi’wa. *

I kya bulanda, ba Adama ne Eva bāleka kukōkela Leza. Kipangwa kitomboke kya ku mushipiditu, kyāyukilwe mwenda myaka bu Satana Dyabola, kyānekenya Eva amba ku obe mutamba, kukōkela Leza kekudipo na tumweno twine tutabukile kunengela. Na bubine, kuno i kumwekeja amba Leza wādi mumusuminwe  kintu kyabilwa mpata: bwanapabo, kyepelo kya kwitongela kiyampe ne kibi. Satana wānene amba shi Eva adye ku mutyi, ‘meso andi akapūtuka kadi ukekala pamo bwa Leza, kuyuka biyampe ne bibi.’ (Ngalwilo 3:1-6; Kusokwelwa 12:9) Eva pa kubeleñenibwa bwanapabo, wāongolwa, wādya ku kipa kijidikwe, kitatyi kityetye ne Adama nandi wālongela monka.

Mu dine difuku’dya ba Adama ne Eva bāshilula kala kwimwena byamalwa bya butomboki bwabo. Pa kupela’bo buludiki bwa Leza, bājimija bulami ne madyese obādi beselwa mu kukōkela Leza. Leza wēbapanga mu Paladisa, wāsapwila Adama amba: “Ntanda i mifingwe mafingo, [pa] mwanda obe; kadi kudya ukadila mu mingilo ya malwa mafuku onso nyeke a bumi bobe. Ino ukamwena bidibwa byobe ku byanga bya ku mpala yobe, poso’nka ne byojoka ku biloba.” (Ngalwilo 3:17, 19) Ba Adama ne Eva bāikala ke bapika ba mba, misongo, bununu, ne lufu. Masusu ātwela mu būmi bwa bantu.​—Ngalwilo 5:29.

Kupwija Mwanda

Padi umo ukeipangula’mba, ‘Mwene Leza wādi’tu wa kwilwa’ko bubi bwa ba Adama ne Eva?’ Mhm, mwanda kulonga namino kwādi kwa kufya kyaka kikwabo kya kutyepeja bulēme bulēmekelwe lupusa lwandi, pakwabo kwādi kwa kukolomona matomboki makwabo mwenda mafuku ādi a kulengeja masusu makatampe kutabukidila. (Musapudi 8:11) Ne kadi, kutala kuno kubulwa kikōkeji kilomo-nyeka kwādi kwa kutopekeja Leza amba ne aye nandi’nka ulambikwa bibi bilongwa. Mosesa mulembi wa Bible wituvuluja’mba: “Mingilo yandi i mibwaninine’tu; mwanda mashinda andi onso i moloke swā! I Leza wa binebine ne wampikwa bukondame, aye i moloke ne mululame.” (Kupituluka 32:4) Leza, pa kusaka kulonda misoñanya yandi, wādi ufwaninwe kuleka ba Adama ne Eva bemwene byamalwa bya kubulwa kikōkeji kwabo.

Mwanda waka Leza kāonakenyepo ponka na ponka ba mulume ne mukaji babajinji ne Satana mwine, kalenga byanzwe wakubulwa kumweka wa butomboki? Eyo, Leza wādi shandi na bukomo bwa kwibonakanya. Kadi longa nabya ba Adama ne Eva kebābutwilepo bana ba kwibapyana masusu ne lufu. Inoko kulaija bukomo bwa Leza kwa uno muswelo kekwādipo kwa kulombola bubinga bwaikadile na lupusa lwa kubikala pa bipangwa byandi bya ñeni. Ne kadi longa ba Adama ne Eva bāfwile pampikwa kubutula bana, kino kyādi kya kumweka amba Leza wātunya kufikidija mpango yandi ya kuyuja ntanda na lutundu lwabo lubwaninine. (Ngalwilo 1:28) Bine, “Leza ke muntupo . . . Lelo aye wanena kadi kakalonga’kyopo’ni? Nansha wesambe kabidi kakafikija’kyopo’ni?”​—Umbadilo 23:19.

Yehova Leza mu tunangu twandi, wākwete mbila ya kuleka butomboki bwikale’ko mu bula bwa kitatyi kampanda, mwanda wa kushila bantomboki kyaba kibwane kya kwimwena bipa bilupuka ku bwanapabo bwa kupela kukōkela Leza. Mānga nayo yadi ya kulombola pampikwa ne kutatana kwine amba bantu basakilwa enka kuludikwa na Leza ne amba buludiki bwa Leza bo bulumbuluke mpata kupita bwa bantu ne bwa Satana bwine. Ne kadi ponka’pa, Leza wātabwile’ko matabula a kulombola na bubine amba mpango yandi imbajinjibajinji itala ntanda keikabulwepo kufikidila. Wālaya’mba “lukunwa” nansha “lutundu” lukāya ‘kusonsakanya Satana mu mutwe,’ kufundula musunsa umo kupwididile lonso butomboki bwandi ne bipa bilula byonso bilupukile’ko.​—Ngalwilo 3:15, NW.

Yesu Kidishitu ye luno Lukunwa lwālailwe. Tutanga mu 1 Yoano 3:8 amba “po pa mwanda pāsokwedilwe Mwana Leza’mba, ōne mīngilo ya dyabola.” Wālongele kino na kwela būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine bu kitapwa, wāfuta mfutwa ya kikūlwa kya kukūla nakyo bana ba Adama ku bubi ne lufu byobāpyene. (Yoano 1:29; 1 Temote 2:5, 6) Boba balombola bine  lwitabijo lwabo mu kitapwa kya Yesu balailwe kukanyongololwa lonso mu masusu. (Yoano 3:16; Kusokwelwa 7:17) Lelo bakanyongololwa’mo kitatyi’ka?

Mfulo ya Masusu

Kupela kwāpelelwe lupusa lwa Leza i kukolomone masusu keaneneka. O mwanda i kyendele’mo nanshi Leza engidije muswelo kampanda wa pa bula lupusa lwandi wa kufudija masusu a bantu ne kufikidija mpango yandi imbajinjibajinji ya kulongolola pano pa ntanda. Yesu wātelele ino mpango ya Leza pa kufundija balondi bandi kulombela’mba: “Abe Tata wetu wa mūlu, . . . bulopwe bobe bufike. Muswidile mutyima obe mūlu ne panopantanda pene i monka.”​—Mateo 6:9, 10.

Kitatyi kilekele Leza amba bantu batompe kwiludika abo bene pano kekilumba ku kufula. Bulopwe bwandi ke bubikale kala mūlu tamba mu 1914 ne Yesu Kidishitu ye Mulopwe wabo, kino i kifikidije bupolofeto bwa mu Bible. * Panopano ponka buno Bulopwe busa konakanya ne kufudija imbikalo yonso ya bantu.​—Danyele 2:44.

Yesu, mu mwingilo wandi mwīpi waāingile pano panshi, wāletele nsolweji ya madyese akeselwa bantu pakajokejibwa buludiki bwa Leza. Maevanjile etulombola bukamoni amba Yesu wādi na lusa ku bana ba bantu bafudilwe, balongwa bya ntondo. Wādi undapa babela, udisha banzala, ne kusangula bafwe. Enka ne bintu bya kipangila bijinya ntanda byādi bikōkela diwi dyandi. (Mateo 11:5; Mako 4:37-39; Luka 9:11-16) Langa’po bidi bintu bikalonga Yesu pakengidija bukomo bwa kusubula bantu bwa kitapwa kyandi kya kikūlwa mwanda wa bantu bonso ba kikōkeji bamwene’mo! Bible ulaya amba mu buludiki bwa Kidishitu, Leza “ukapampula impolo yonso mu meso abo; ne lufu nalo kelukēkalakopo dikwabo kadi, mhm, nansha kuyoyokota miyoa, nansha kudila kwine, nansha misongo mīne mpika.”​—Kusokwelwa 21:4.

Busengi ku Boba Basusuka

Bine, i kintu kitukankamika mpata pa kuyuka amba Yehova, Leza wetu wa buswe kadi wa bukomo bonso witutele mutyima ne amba panopano ponka ukafukatyija bantu mityima! Divule, muntu ubela misongo mikomo witabijanga na mutyima tō bundapi bo-bonso bubwanya kumukomeja nansha shi busansa namani. Ne batwe netu mo monka, shi tuyukile amba muswelo ukapwija Leza myanda uketuletela madyese a nyeke ne nyeke, buno buyuki buketupa kininga nansha shi bino bikoleja bya lupito bitukambija namani.

Ricardo, utelelwe mu kishinte kibadikile, i umo wa mu boba bayukile mwa kumwena busengi mu milao ya Bible. “Mukajami pa kufwa, mutyima wadi untonwena bininge ku kwitolwela pafula,” ye aye uvuluka, “ino ne kwija kwine mpika navuluka amba kino kekibwanyapo kwaluja mukajami, ino kimbaijija kyaso bitupu.” Pa kyaba kya kwijingwila, Ricardo waendelele na kibidiji kyandi kya kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu ne kusapwila bakwabo musapu wa mu Bible. “Pa kumona muswelo wankwatakenye Yehova na buswe, nemwena ne muswelo waadi ulondolola milombelo yami mu tumyanda tumweka bu tutyetye, po pene nafwenenena kwadi,” ye Ricardo unena. “Kuno kwimwena buswe bwa Leza ko kwaumpele bukomo bwa kutyumwina mu manwi dyodya ditompo dibi mpata  kupita onso ontanwanga nao.” Witabija’mba: “Nakidi na bushiyena bwa mukajami bininge, ino pano nkulupile na kusumininwa amba i kutupu kintu nansha kimo kileka Yehova amba kitufikile kikashala kituteneka ku mutyima nyeke.”

Le nobe wabilanga, pamo bwa Ricardo ne bantu bakwabo midiyo ne midiyo, kukamona kitatyi kikekala byonso bisusula bantu dyalelo ke bintu “kebikavulukwapo, nansha kwikalapo kumutyima kwine mpika”? (Isaya 65:17) Yuka amba madyese akaletwa na Bulopwe bwa Leza akakweselwa shi wikale kulonda uno musoñanya wa mu Bible wa amba: “Kimbai Yehova pākitanwa, mwitei pakidi pabwipi.”​—Isaya 55:6.

Pa kusaka kumukimba, tūla kutanga ne kwifunda na katentekeji Kinenwa kya Leza pa kifuko kibajinji mu būmi bobe. Kimba kuyuka Leza ne Yesu Kidishitu waātumine. Longa buninge bwa kulonda misoñanya ya Leza mu būmi bobe, nabya ubalombola amba udi na mutyima wa kukōkela ku bubikadi bwandi. Kulonga namino kukakuletela nsangaji mikatampe dyalelo nansha shi utanwa na matompo a muswelo’ka. Ne kadi mu myaka īya kumeso, kukakuletela būmi bwa nsangaji mu ntanda yampikwa masusu.​—Yoano 17:3.

[Kunshi kwa dyani]

[Kapango pa paje 6, 7]

TUKOKEJA NAMANI KULWA NA MASUSU?

‘elai kuzumbijazumbija konso kwa mutyima padi leza.’ (1 Petelo 5:7) Milangwe ya kuvutakanibwa ñeni, nsungu, ne kwimona bu kisumbule kyele keibulwangapo kitatyi kyotwikonda na masusu nansha kyotumona muntu kampanda otuswele ususuka. Ino yuka na bubine amba Yehova uyukile milangwe yetu ya ku mutyima. (Divilu 3:7; Isaya 63:9) Nanshi tumupūtwilei mutyima wetu, tumusabile malangalanga etu ne kuzumbijazumbija mutyima kwetu, mwādi mulongela bantu ba kikōkeji ba pa kala. (Divilu 5:22; Yoba 10:1-3; Yelemia 14:19; Habakuka 1:13) Ke kunenapo amba uketufundula ano matompo mu kingelengele, mhm, ino ukalondolola milombelo yotulombela na mutyima umo ne kwitupa tunangu ne bukomo bya kwiatyumwina umanwi.​—Yakoba 1:5, 6.

“Kemukizumbazumbai pa mwanda wa kutompibwa kukomokomo ko mudi nako kwako amba: ‘I kingi nakyo kibetufikila.’” (1 Petelo 4:12, MB) Pano Petelo wisambila pa kupangwapangwa, ino bino byandi binenwa bibwanya kukwasha ne mu makambakano o-onso akokeja kutanwa nao muntu mwitabije. Bantu basusukanga na bufudile, na misongo, ne na bushiyena. Bible unena amba “kitatyi ne myanda yampikwa kulaya bifikilanga bonso.” (Musapudi 9:11, NW) Bintu bya uno muswelo bibadilwa mu būmi bwa bantu bonso dyalelo. Kuyuka kino kuketukwasha tumone kutyumwina umanwi masusu ne bufudile shi bibetutana. (1 Petelo 5:9) Kupityidila, kuvuluka binenwa bikulupija bya amba “meso a Yehova adi pa boloke, ne matwi andi pa kwisasa [“kwabija,” NW] kwabo” yo nsulo mikatampe ya kusengibwa.​—Mitōto 34:15; Nkindi 15:3; 1 Petelo 3:12.

“Sepelelai mu lukulupilo.” (Loma 12:12, NW) I biyampe kulanguluka pa mulao wa Leza wa kupwija masusu onso kupita’ko kwelaela milafwe ku nsangaji ya bintu ke bipwe kwitujimina. (Musapudi 7:10) Luno lukulupilo lwa kyalwilo kishimatyije luketukinga pamo’nka bwa kilama mutwe kikinga mutwe. Lukulupilo lutyepejanga’ko mpumpu ya bikoleja bitufikila umbūmi, kadi lwitupa ne nangu ya kutyumwina’byo umanwi, kutyina amba yakonakanya bukomo bwetu bwa mu ñeni, mu malango, ne bwa ku mushipiditu.​—1 Tesalonika 5:8.

[Kifwatulo pa paje 5]

Ba Adama ne Eva bāpelele buludiki bwa Leza

[Kifwatulo pa paje 7]

Leza ulaile ntanda yampikwa’mo masusu