Kulupila Mudi Yehova na Mutyima Obe Onso
Kulupila Mudi Yehova na Mutyima Obe Onso
“Boba bakuyūkile dijina dyobe bakakukulupilanga.”—MITŌTO 9:10.
1, 2. I bintu’ka bimobimo bikulupila’mo bantu byabituputupu mobakimba mutyima-ntenke?
DYALELO kudi bintu bivule bileta kyaka mu būmi bwetu, o mwanda kukimba muntu kampanda nansha kintu kankenge kya kuleta mutyima-ntenke i kwendele’mo. Bamo balañanga amba kwikala na lupeto luvule ko kukebaletela mutyima-ntenke mu mafuku a kumeso, ino kunena na bubine, lupeto i kinyemeno kekikulupilwapo. Bible unena’mba: “Yewa ukulupila bupeta bwandi ukapona.” (Nkindi 11:28) Bakwabo bakulupilanga mudi balopwe, ino nansha ke boba betwa amba bo balopwe balumbuluke nabo kebo kulonga bilubo. Mwenda mafuku bonso bafwa. Nanshi Bible unene bya tunangu amba: “Kemukakulupilapo bāna ba balopwe, nansha mwana muntu wampikwa bukwashi.” (Mitōto 146:3) Bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu bitudyumunanga tuleke ne kwikulupila bukomo botulonga batwe bene. Ne batwe netu twi ‘bana ba bantu’ bonka.
2 Mupolofeto Isaya wātopekele bendeji ba muzo wa Isalela ba mu mafuku abo’a mwanda bādi bakulupile mu ‘kinyemeno kya bubela.’ (Isaya 28:15-17) Mu kwabo kusakasaka mutyima-ntenke, bādi kebasamba bipwano na mizo yobādi balondakene nayo. Bino bipwano kebyādipo ne kyobikulupidilwa kine—byādi bya bubela. Ne dyalelo nadyo mo monka, bendeji bavule ba mitōtelo baloejanga bipwano byobapwene na baludiki ba kipolitike. Bine, bino bipwano nabyo bikamweka amba i bya ‘bubela.’ (Kusokwelwa 17:16, 17) Kebikaletapo mutyima-ntenke wa endaenda.
Bifwa Biyampe bya ba Yoshua ne Kalebu
3, 4. Lapolo wa ba Yoshua ne Kalebu wādi mwishile namani na wa tubedibedi tukwabo?
3 Penepo i kwepi kotufwaninwe kunyemena kwa kutana mutyima-ntenke? I kokwa kwānyemene ba Yoshua ne Kalebu mu mafuku a Mosesa. Kinondanonda na kukūlwa kwa Isalela mu Edipito, muzo wādi ke mwisākanye kutwela mu Kenani, mu Ntanda ya Mulao. Kwātuminwe bana-balume dikumi ne babidi ba kukabela ntanda; mafuku 40 pa kupwa, bājoka kwiya kuleta lapolo wabo. Ino babidi kete mu abo, ba Yoshua ne Kalebu, bo bonka bānene biyampe amba Isalela ubwanya kutwela mu Kenani. Bakwabo bonso nabo bānene amba ntanda i milumbuluke shayo, inoko bābweja’ko amba: “Ino’nka bantu bekele monka mu ntanda’ya i bakomo, bibundi nabyo bidi mu masakwa bikomejibwe bikatampe bine . . . Ketuyukilepo kukanda kukokeja bantu’ba; mwanda i betudimbe bukomo.”—Umbadilo 13:27, 28, 31.
4 Bene Isalela bālondele bya tubedibedi dikumi, bātuyuka, bāshilula’nka ne kwiuningila Mosesa. Ku mfulo, ba Yoshua ne Kalebu bānena na mitompwe ku mutyima’mba: “Yoya ntanda mo twapityilemo kubela’yo, e ntanda milumbuluke’tu byamalwa. Ino Yehova shi uloelelwe mudi batwe, kadi nankyo uketutweja monka mu ntanda’yo ne kwitupa’yo, ntanda ikukanga mabele ne būki. Ino kemukitomboka kudi Yehova, nansha kukwatwa moyo wa bantu ba ntanda’ya.” (Umbadilo 14:6-9) Ino bene Isalela bāpela kwivwana, ku mfulo bābulwa mukenga wa kutwela mu Ntanda ya Mulao mu kine kitatyi’kya.
5. Mwanda waka ba Yoshua ne Kalebu bāletele lapolo muyampe?
5 Mwanda waka ba Yoshua ne Kalebu bāletele lapolo muyampe, ino tubedibedi dikumi twāleta’ko mubi? Abo bonso 12 mwa kimo bāmwene bibundi bikomo ne mizo mishikatyije. Ne kadi boba dikumi bānene byabine amba Isalela kādipo na bukomo bubwanya kunekenya yoya ntanda. Ne ba Yoshua ne Kalebu nabo bādi bayukile nabya. Inoko, bana-balume dikumi’ba bādi batala bintu na bungitu. Ino ba Yoshua ne Kalebu abo bādi bakulupile mudi Yehova. Bāmwene bilongwa byandi bya nkuo mu Edipito, pa Kalunga Katyila, ne munshi mwa Lūlu lwa Shinai. O mwanda, myaka makumi kupita’po, malapolo onkaonka a bino bilongwa ābwenye kutenga Lehaba mwine Yediko ku mutyima wātūla būmi bwandi mu kyaka pangala pa bantu ba Yehova! (Yoshua 2:1-24; 6:22-25) Ba Yoshua ne Kalebu, batumoni bēmwenine bilongwa bya Yehova, bādi na kikulupiji kyabinebine amba Leza ukendelela na kulwila bantu bandi. Myaka makumi aná kupita’po, kikulupiji kyabo kyābingijibwa pāikele lukongo lupya lwa bene Isalela, lwādi luludikwa na Yoshua, kutwela mu Kenani ne kunekenya yoya ntanda.
Kyotufwaninwe Kukulupidila Mudi Yehova Kwalakana Mpika
6. Mwanda waka bene Kidishitu ba dyalelo batabakanibwanga, ne i kwepi kobafwaninwe kutūla kikulupiji kyabo?
6 Mu ino “myaka ya malwa,” tulwanga na balwana bakomo kwitupita, mwādi mulwila nabo bene Isalela. (2 Temote 3:1) Tutabakanibwanga mu mwikadilo wetu, ku mushipiditu, kyaba kimo ne ku ngitu kwine. Batwe bene ketubwanyapo kunekenya ino mitabakano, ke-mintu isulukanga ku nsulo ipityile bantu bukomo, ke Satana Dyabola kadi. (Efisesa 6:12; 1 Yoano 5:19) Ino penepo, i kwepi kwa kunyemena? Mwana-mulume umo wa kikōkeji wālombele kudi Yehova amba: “Boba bakuyūkile dijina dyobe bakakukulupilanga.” (Mitōto 9:10) Wivwane tuyukile Yehova binebine ne kwivwanija buluji bwa dijina dyandi, ketukabulwepo kumukulupila mwādi mumukulupidile ba Yoshua ne Kalebu.—Yoano 17:3.
7, 8. (a) Bupangi bwitupanga namani bubinga bwa kukulupidila mudi Yehova? (b) Bible witupanga bubinga’ka bwa kutūdila kikulupiji mudi Yehova?
7 Mwanda waka tufwaninwe kukulupila mudi Yehova? Ba Yoshua ne Kalebu bāmukulupile na buluji kampanda, mwanda bēmwenine bilomboji bya bukomo bwandi. Ne batwe netu mo monka. Kifwa tala mingilo ya bupangi ya Yehova, kubadila’mo ne bipangwa bya mūlu ne panshi, muyudile midiyala ne midiyala ya bisansa bya ñenyenye. Bintu bya bukomo kebibadika biludikwa na Yehova bilombola amba binebine aye ye Mwinē Bukomo Bonso. Ponso potubandila bintu bya kutulumukwa bidi mu bupangi, ketubulwangapo kwitabija binenwa bya Yoba, wēsambīle padi Yehova amba: “Ino le i ani ukōkeja kumukankaja, a? Lelo i ani ukamunena’mba: Kyolonga i kika?” (Yoba 9:12) Kunena na bubine, shi Yehova udi ku mutamba wetu, ketudipo kyotutyinina muntu kampanda mūlu ne panshi pene.—Loma 8:31.
8 Tala kadi ne Bible, Kinenwa kya Yehova. Ino nsulo keyume ya tunangu twa Leza idi na bukomo bukatampe bwa kwitukwasha tunekenye bilongwa bibi, ino tukwatañanye būmi bwetu na kiswa-mutyima kya Yehova. (Bahebelu 4:12) Mu Bible mo motuyukile Yehova pa dijina ne kuyuka buluji buselele dijina dyandi. (Divilu 3:14) Tubajingulula amba Yehova wikalanga monso mwasakila kwikadila—Tata wa buswe, Mutyibi moloke, Kalala ka mavita ka bushindañani—mwanda’tu wa kufikidija mpango yandi. Kadi tumonanga mufikidilanga nyeke kinenwa kyandi. Ponso potwifunda Kinenwa kya Leza, tufulanga ku kunena mwānenene mulembi wa mitōto amba: “Ami nkulapile mwanda obe.”—Mitōto 119:42; Isaya 40:8.
9. Lelo kikūlwa ne lusangukilo lwa Yesu biningishanga namani kikulupiji kyetu mudi Yehova?
9 Bubinga bukwabo bwa kukulupidila mudi Yehova i kikūlwa. (Mateo 20:28) Bine i kya kutendelwa mpata pa kuyuka amba Leza wātumine wandi Mwana wa kwitufwila bu kikūlwa! Kadi na bubine kino kikūlwa kidi na bukomo byabinebine. Kipūtanga bubi bwa bantu bonso bālamuka pa mutyima, bavundamukila kudi Yehova na mutyima umo. (Yoano 3:16; Bahebelu 6:10; 1 Yoano 4:16, 19) Dimo dya mu matabula āfikije ku kufuta kikūlwa i lusangukilo lwa Yesu. Kino kingelengele, kitabijibwe na tutwa twa batumoni bēmwenine na meso, i buluji bukwabo bwa kukulupidila mudi Yehova. I kyeya kituyukija amba bintu byotukulupile tukebimona binebine.—Bilongwa 17:31; Loma 5:5; 1 Kodinda 15:3-8.
10. I bubinga’ka budi na muntu ne muntu bwa pala bwa kukulupidila mudi Yehova?
10 Buno i buluji’tu bubala-bunga botukokeja ne botufwaninwe kukulupidila mudi Yehova na mutyima onso. Kudi buluji bukwabo buvule, bukwabo i butala muntu ne muntu bwa pala. Kifwa, kyaba kivule tutanwanga na makambakano mu būmi bwetu. Ino ponso potukimbanga buludiki bwa Yehova mwa kulwila nao, tumonanga mwikadile buludiki bwandi na bukwashi. (Yakoba 1:5-8) Mu kwiubijaubija mudi Yehova mu būmi bwetu bwa difuku ne difuku ne kumona bipa biyampe bilupuka’ko, mo mu kukomeja kikulupiji kyetu mwadi.
Davida Wādi Ukulupile Mudi Yehova
11. Davida wākulupile mudi Yehova nansha byaādi mu ngikadilo’ka?
11 Muntu umo wa mu Isalela wa kala wādi ukulupile mudi Yehova i Davida. Davida wādi ulondwalondwa na Mulopwe Solo wādi usaka kumwipaya, ne na kibumbo kya bashidika bakomo kya bene Fidishitia bādi basaka kukwata Isalela. Ino aye wāpanda, wēbanekenya ne kwibanekenya. Mwanda waka? Davida mwine ushintulula’mba: “Yehova i mwinya wami ne lupandilo lwami; o nkatyina i ani le? Yehova i bukomo bwa būmi bwami; lelo o nkakwatyilwa moyo i ani?” (Mitōto 27:1) Ne batwe netu mo monka, tukanekenya shi tukulupila mudi Yehova.
12, 13. Lelo Davida wālombwele namani amba tufwaninwe kukulupila mudi Yehova nansha shi bakinkwa bengidija ndimi yabo pamo bwa kyabulwi kya kwitutapa?
12 Kyaba kimo Davida wālombele amba: “Ivwana diwi dyami; abe Leza, dya pa mwanda wami: Ndelele būmi bwami ku moyo wa unshikilwe. Umfye ku ñeni īkadibwa kufula kufula na bakulonga bibibibi; ku lupotopoto lwa bēngila byabubi. Boba basambula ludimi lwabo pamo na lupete, kadi bakana miketo yabo, ke myanda īlula kadi. Amba base mubwanininye kufula kufula; bukidibukidi bamwase.” (Mitōto 64:1-4) Ketuyukilepo na bubine kine kyātonwene Davida asoneke bino binenwa. Inoko tuyukile amba dyalelo nadyo bakinkwa ‘basambulanga ludimi lwabo,’ bengidija binenwa pamo’nka bwa kyabulwi kya mu divita. ‘Basa’kyo’ bene Kidishitu bakubulwa mwanda, kadi bengidija binenwa bya ku kanwa ne bya mu bilembwa pamo bwa “miketo” ya kwitushinga tuto ku meso a bantu. Ino bikekala namani shi tukulupile mudi Yehova kutelententa mpika?
13 Davida ubweja’ko amba: “Leza ukebasa, bukidibukidi bakāshibwa muketo. [Abatapwe bilonda, ne kukukaja muntu]. Ino bakakukajibwa, ludimi lwa abo bene lubebālamukila . . . Boloke bakaloelelwanga mudi Yehova, ne kukamukulupila.” (Mitōto 64:7-10) I amo, nansha shi balwana basambula ludimi lwabo mwa kwitutapila, ku mfulo ‘ludimi lwa abo bene lwibālamukila.’ Mwenda mafuku Yehova walamunanga myanda yafula kuyampe, mwanda wa yewa yense ukulupile mwadi amone kuloelelwa.
Kikulupiji kya Hezekia Kibabingijibwa
14. (a) Hezekia wākulupile mudi Yehova nansha byaādi mu ngikadilo’ka ya kyaka? (b) Hezekia wālombwele namani amba kādipo witabije bubela bwa bene Ashidia?
14 Muntu mukwabo wādi na kikulupiji mudi Yehova, kyābingijibwa ne kubingijibwa i Mulopwe Hezekia. Mu umbikalo wa Hezekia, kibumbo kikomo kya bashidika bene Ashidia kyāile kutamba Yelusalema divita. Kino kibumbo kyādi ke kinekenye kala mizo mikwabo mivule. Kyādi ke kikwate kala ne bibundi bya Yuda, kwādi kekushele’nka Yelusalema kete. O mwanda Senakediba wādi kaeanya amba usa kukwata ne kino kibundi kine. Wānena kupityila kudi Labashake amba kukulupila mu bukwashi bwa Edipito i kwela kyaba bitupu—bino byādi byabine. Inoko wābweja’ko ne kubweja’mba: “Kokalekapo Leza obe mokulupile kukudimba amba: Yelusalema [kakapānwapo] mu kuboko kwa mulopwe wa Ashidia, ehe.” (Isaya 37:10) Ino Hezekia wādi uyukile amba Yehova kakebafwijapo bumvu. O mwanda wālombele amba: “A Yehova Leza wetu, betupandije ku kuboko kwa [Ashidia]; amba malopwe onso a panopanshi ayuke bidi, amba abewa wi Yehova, ke abe enka kasuku kete kadi.” (Isaya 37:20) Ponka’po Yehova wāivwana milombelo ya Hezekia. Mu bufuku bumo’tu, mwikeulu wāipaya bashidika 185 000 bene Ashidia. Yelusalema wāpanda, ino Senakediba wētola ne kushiya ntanda ya Yuda. Bonso bāivwene kino kinkumbulu bāboila ñeni ku bukatampe bwa Yehova.
15. I kika kete kiketuteakanya mwa kulwila na ngikadilo yonso mikomo yotukokeja kutanwa’mo mu ino ntanda idi pa katele bulenda?
15 Ne dyalelo nadyo mo monka, pamo bwa Hezekia, tudi mu divita. Ino divita dyetu i dya ku mushipiditu. Byotudi bashidika ku mushipiditu, tufwaninwe kutamija bwino bwa mwa kupandila. Tufwaninwe kunañuna kutambwa konso kobāya kwitutamba bulwi, penepo tweteakanya kala mwa kwibupampaijija. (Efisesa 6:11, 12, 17) Mu ino ntanda idi pa katele bulenda, bintu bikokeja kushinta na mu kukopa kwa diso. Ba kibundi bakokeja kutomboka’nka na mu makayo. Matanda ashidile mitōtelo bwanapabo akokeja kwalamuka keapele kwibapa’bo. Ino tukatengela kulwa na kintu kyo-kyonso kikokeja kwitutana shi enka twiteakenye batwe bene na kutamija kikulupiji kyumu pototo mudi Yehova, pamo bwa Hezekia.
Kukulupila Mudi Yehova Kushintulula Namani?
16, 17. Tulombolanga namani amba tukulupile mudi Yehova?
16 Kukulupila mudi Yehova ke kwa kwitembapo ku kanwa bitupu. I kumukulupila mu mutyima wetu, koku tulombola’ko ne mu bilongwa byetu. Shi tukulupile mudi Yehova, nankyo tukakulupila ne Kinenwa kyandi kine, ke Bible kadi. Tukekitanga difuku ne difuku, kulanguluka’po, ne kwikileka kiludike būmi bwetu. (Mitōto 119:105) Kukulupila mudi Yehova i ne kukulupila mu bukomo bwa mushipiditu sandu. Na bukwashi bwa mushipiditu sandu, tubwanya kutamija bipa bisangaja Yehova kadi tubwanya kunekenya bibidiji bibi bitutādile. (1 Kodinda 6:11; Ngalatea 5:22-24) O mwanda, na bukwashi bwa mushipiditu sandu, bavule bejibanga kutoma mfwanka ne dyamba. Bakwabo baleka mwiendelejo wabo wa busekese. I bine, shi tukulupile mudi Yehova, tukalonga bintu na bwandi bukomo, ke na bwetupo, mhm.—Efisesa 3:14-18.
17 Pakwabo kadi, kukulupila mudi Yehova i kukulupila ne boba nandi bakulupile. Kifwa, Yehova i mukwate’ko mpangiko amba “umpika wabinebine ne wamanwa” ye wa kulama tumweno twa Bulopwe twa pano panshi. (Mateo 24:45-47, NW) Ketusakangapo kumutombokela, kadi ketusūdilepo kutongwa kwandi, mwanda tukulupile mpangiko ikwete’ko Yehova. Kadi tudi na bakulumpe bengila mu kipwilo kya bwine Kidishitu kya petu, nabo, mungya kunena kwa mutumibwa Polo, batoñwanga na mushipiditu sandu. (Bilongwa 20:28) Tukalombola monka amba tukulupile mudi Yehova shi tulonda mpangiko ikwata bakulumpe mu kipwilo.—Bahebelu 13:17.
Londai Kifwa kya Polo
18. Bene Kidishitu ba dyalelo balondanga kifwa kya Polo muswelo’ka, ino kebatūlangapo kikulupiji kyabo mu bika?
18 Mutumibwa Polo wādi ulondwalondwa divule mu mwingilo wandi, ne batwe netu i monka na monka. Mu myaka yabo’ya bwine Kidishitu bwādi bunenenwa bibibibi ku meso a balupusa, kyaba kimo wādi ulonga buninge bwa kulemununa tuno tuto tobwādi bushingwa ne kukimba kushimika mwingilo wa busapudi mungya bijila. (Bilongwa 28:19-22; Fidipai 1:7) Dyalelo bene Kidishitu balondanga kifwa kyandi. Ponso pobibwanika, tukwashanga bakwetu bayuke biyampe mwingilo wetu, na kwingidija miswelo yo-yonso yotudi nayo. Tulonga bukomo bwa kubingija ne kushimika myanda miyampe mungya bijila. Inoko ketutūlangapo kikulupiji kyetu kyonso mu bukomo bwa uno muswelo, mwanda ketumonangapo amba kubwanya nansha kutunya kwetu kwiyanga ku kubinga mu bisambo nansha ku kunenenwa maya na bantu. Ino batwe tukulupile mudi Yehova. Tuvulukanga kukankamika kwaākankamikile Isalela wa kala’mba: “Mu kutalala nyā ne mu kukulupila mwine; mo mukekalanga bukomo bwenu.”—Isaya 30:15.
19. Kitatyi kiponenwanga banabetu na kupangwapangwa, lelo kikulupiji kyabo mudi Yehova kibingijibwanga muswelo’ka?
19 Kyaba kimo mu mānga yetu ya ino myaka, mwingilo wetu wadi ukankajibwa nansha kukadilwa mikalo mu Bulaya bwa Kutunduka ne bwa Kushika, mu bipindi bimo bya Azia ne bya Afrika, ne mu matanda a mu Amerika wa Kunshi ne wa Kungala. Lelo kino kishintulula amba kikulupiji kyotukulupile mudi Yehova i kya bitupu? Mhm, ke kya bitupupo. Eyo, Yehova ulekanga kyaba kimokimo kupangwapangwa kukomokomo mwanda wa kufikidija mpango yandi miyampe, ino kabulwangapo kuningisha na buswe boba bapwilwa mpumpu na kuno kupangwapangwa. Bene Kidishitu bavule batambanga’mo batendelwa amba bo bantu ba lwitabijo, bakulupile mudi Leza.
20. Nansha byotukokeja kumwena biyampe mu kupebwa bwanapabo na Leta, i mu bintu’ka moketukatunepo lwitabijo lwetu?
20 Ku mutamba mukwabo, twi bayukane ku Leta mu matanda mavule, kyaba kimo tunenenwa ne maya mu bisanji bya mīsambo. Tufwijanga’ko pa kino, mwanda tuyukile amba kino kifikidijanga mpango ya Yehova. Ne kadi Yehova witweselanga, o mwanda twingidijanga bwanapabo bwetu mu kumwingidila byabinebine ku meso a bantu bonso, ke mu kulumbululapo mushikatyilo wetu wa umbūmi. Inoko, ketubwanyapo kutuna kubulwa kwikuja kwetu mu bimyanda bya ntanda, kutyepeja mwingilo wetu wa busapudi, nansha kuzozeja makasa mu mwingilo wa Yehova mwanda’po’tu tusakanga kunenenwa maya na balupusa. Twi babikalwa ba Bulopwe bwa Meshiasa, tulamete ndamatyidile ku mutamba wa bubikadi bwa Yehova. Lukulupilo lwetu keludipo mu ino ngikadilo ya bintu, ino i mu ntanda impya, mwanda Bulopwe bwa Meshiasa o umbikalo umo kete ukaludika ino ntanda. Mabombe, bisongo, nansha ke kutambwa na mata a nyukilia kebikajinyapo owa umbikalo nansha kwiupulula mūlu moudi. I umbikalo keunekenibwapo, ukafikidija mpango iutūdile’ko Yehova.—Danyele 2:44; Bahebelu 12:28; Kusokwelwa 6:2.
21. I bintu’ka byotusumininwe kulonga?
21 Polo unena’mba: “Pano batwe ketudipo bantu ba muswelo wa bajokela kunyuma ku bonakani, ino twi bantu ba muswelo wa badi na lwitabijo lwa kulama būmi bwa muya.” (Bahebelu 10:39, NW) Nanshi batwe bonso twingidilei Yehova na kikōkeji kufika ne ku mfulo. Mwanda tudi na bubinga bonso bwa kutūdila kikulupiji kyetu mudi Yehova dyalelo ne mu kitatyi kyonso kīya kumeso.—Mitōto 37:3; 125:1.
Lelo I Bika Byowefunda?
• Mwanda waka ba Yoshua ne Kalebu bājokele na lapolo muyampe?
• I buluji’ka bumo botufwaninwe kutūdila kikulupiji mudi Yehova kwalakana mpika?
• Lelo kukulupila mudi Yehova kushintulula namani?
• Byotukulupile mudi Yehova, tusumininwe kulama mwimanino’ka?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 28]
Mwanda waka ba Yoshua ne Kalebu bāletele lapolo muyampe?
[Bifwatulo pa paje 29]
Bupangi bwitupanga buluji bukatampe mpata bwa kukulupidila mudi Yehova
[Kutambile Kifwatulo]
Mafoto onso asatu: Na lupusa lwa Anglo-Australian Observatory, makwatwe na David Malin
[Kifwatulo pa paje 31]
Kukulupila mudi Yehova i kukulupila ne boba nandi bakulupile