Tompa Kumona Bakwenu Pamo na Mwibamwena Yehova

“Yehova kabandilangapo mubandidila muntu, mhm.”​—1 SAMWELE 16:7.

1, 2. Muswelo wādi umona Yehova Ediabu i mwishile namani na wa Samwele, ne i ñeni’ka yotuboila ku uno mwanda?

 YEHOVA wātumine mupolofeto Samwele mu mwaka wa tutwa 11 K.K.K., kukengila mwingilo mufyame. Wāmusoñanya amba enda ku njibo ya mukelenge utelwa dya bu Yese ukashinge’ko umo wa mu bandi bana māni, mwine’wa ye ukekala mulopwe wa Isalela. Samwele pa kufika, wāmona Ediabu mwana umbedi wa Yese, ponka’po wālanga amba uno ye utongelwe na Leza. Ino Yehova wāmunena’mba: “Kokibandila pa kilungi kyandi, nansha pa bula bwa kīmano kyandi; mwanda namufutulula, ke-muntu Yehova kabandilangapo mubandidila muntu, mhm; mwanda muntu ubandila ponka paelele meso, ino Yehova ubandilanga pa mutyima.” (1 Samwele 16:6, 7) Samwele wātunyinye kumona Ediabu pamo na mwādi mumumwena Yehova. *

² Bine, bantu kebo kwitupa mu mumweno obamona bakwabo! Ku mutamba umo, tukokeja padi kongolwa na bantu bamweka bu bayampe panja, ino munda bandalandala. Ku mutamba mukwabo, padi tudi na kaninga-mpo ne kasumalomo mu muswelo otumona bantu balonga bintu kebitusangajapo, ino abo’ko bakubulwa budimbidimbi.

3, 4. (a) Shi mwanda ubalupuka pa bukata bwa bene Kidishitu babidi, umo ne umo ufwaninwe kusumininwa kulonga’po bika? (b) I bipangujo’ka byotufwaninwe kwiipangula shi tubekoleja byabinebine na mwanetu mwitabije?

³ Myanda keikejepo kulupuka shi tudi na mwididi wa kutyibila bakwetu mambo​—nansha ke boba botwiyukile nabo myaka mivulevule bene. Pakwabo kodi kala mwipotomeje byabinebine na mwine Kidishitu wadi mulunda nobe wa pa mutyima. Le udi na mutyima wa kujokeja buno bulunda? I bika bikakukwasha ujokeje’bo?

⁴ Le kyokutadilapo tutu obe nansha kaka obe mwine Kidishitu na mumweno muyampe, kadi ūbaka i kika? Mutale koku utele mutyima ku binenwa bya Yesu bya amba: “Nansha umo wakwīla kwami aye mwine, poso’nka Tata wakuntuma amukokele ko ndi.” (Yoano 6:44) Kupwa wiipangule amba: ‘Mwanda waka Yehova wakokēle uno muntu kudi wandi Mwana? Le i ngikadilo’ka yabilwa yadi nayo? Le nsebulanga’yo nansha kufutulula’yo? Lelo i kika kyetufikije ku kusamba bulunda dibajinji? I bika byaunkokele mpwane na uno muntu?’ Dibajinji bikokeja kukukomena kulanguluka pa ngikadilo yandi miyampe,  nakampata shi wi mumufityilwe mutyima mu bula bwa kitatyi kampanda. Inoko, dino dyo ditabula dya kamweno ditwala ku kwitalula tuto tomwishingile banwe bonso bubidi. Pa kuyuka mwa kulongela kino, tutalei ngikadilo miyampe yādi na bana-balume babidi bamonwanga divule bibi. I ba mupolofeto Yona ne mutumibwa Petelo.

Kumona Yona na Diso Diyampe

5. I mwingilo’ka wāpelwe Yona, nandi wālongele’po bika?

⁵ Yona wāingile bu mupolofeto mu bulopwe bwa kungala bwa Isalela mu mafuku a Mulopwe Yeloboame II, mwanā Yoashe. (2 Balopwe 14:23-25) Difuku dimo, Yehova wāsoñanya Yona ataluke mu Isalela ende ku Nineva, mwipata mwa umbikalo mukomokomo wa Ashidia. Akalonge’mo bika? Amba akadyumune bekadi ba mu kino kibundi amba kibundi kyabo kikatampe kisa konakanibwa. (Yona 1:1, 2) Ino Yona wānyemena kungi, pa kyaba kya kulonda buludiki bwa Leza! Wākanda mu bwato bwādi bwenda ku Talashishi, kulampe kwine na Nineva.​—Yona 1:3.

6. Mwanda waka Yehova wātongele Yona ende ku Nineva?

⁶ Le shi ubaela milafwe kudi Yona, umumonanga namani mu ñeni yobe? Le umumonanga bu mupolofeto wampikwa kikōkeji? Shi umutadila kulampe, ubwanya kumumona uno muswelo. Ino molangila Leza wātongele Yona bu mupolofeto mwanda’po’tu wādi wampikwa kikōkeji? Nansha dimo! Bine, Yona kābudilwepo kwikala na ngikadilo yabilwa. Ivwana bidi nsekununi yandi ya bu mupolofeto.

7. Le Yona wāingidile Yehova mu ngikadilo ya muswelo’ka mu Isalela, ne kuyuka kino kwitufikija ku kumumona namani?

⁷ Bine, Yona wāingile mpata na kikōkeji mu Isalela, mwaba wa bantu ba bujundu. Mupolofeto Amose, wādi’ko mu kitatyi kimo na Yona, wātelele bene Isalela ba mu mafuku’a bu bantu baswele bya kwisangaja ne bupeta. * Bintu bibibibi byādi bilongeka mu ntanda’ya, ino bene Isalela ne kubanga’byo kwine mpika. (Amose 3:13-15; 4:4; 6:4-6) Ino difuku ne difuku Yona wādi wingila na kikōkeji mwingilo wandi wa kwibasapwila. Shi wi musapudi wa myanda miyampe, uyukile biyampe mukomenanga kwisamba na bantu bemona bu babwanye byonso, bañumauma. Eyo, kuyuka shetu tuyukile bukōkekōke bwa Yona, ino ketwakivulaminwai ngikadilo yandi ya kikōkeji ne ya kūminina yaālombwele pa kusapwila bene Isalela bampikwa lwitabijo.

8. I bikoleja’ka byādi bikokeja kutana mupolofeto mwine Isalela mu Nineva?

⁸ Kutumwa ku Nineva ko kwine kwādi kukomo kutabuka. Pa kusaka amba Yona akafike mu kino kibundi, wādi ufwaninwe kwenda lwa panshi kintu kya makilometele 800​—lwendo lukomo lulomba kulāla mwishinda kintu kya kweji mutuntulu. Pa kufika’mo, mupolofeto wādi unenwe kusapwila bene Ashidia, bantu bādi batumbīle butapani. Divule bādi na kasela ka kususula bantu byamwiko mu mavita abo onso. Bādi  beaninya butapani bwabo bwa bunyema. Bine, ke kya kutulumukapo shi Nineva utelwa bu “kibundi kya mashi!”​—Nahumi 3:1, 7.

9. Kivula kikatampe pokyātūdile būmi bwa bangovi mu kyaka, i ngikadilo’ka yālombwele Yona?

⁹ Yona pa kyaba kya kukōkela lubila lwa Yehova, aye’ko wākanda mu bwato bwenda kulampe na kwine kobāmutumine. Inoko Yehova kāelelepo mupolofeto wandi nansha kukimba muntu mukwabo wa kumupingakena’po. Ino wāalwije Yona mu ñeni yandi. Leza wāpukumija kivula kikatampe pa dijiba. Papo kyombo kyādi’mo Yona kekisunkanibwa na mantanki. Bantu ba bene bampikwa mambo kebasake kufwa, byonso bino pa mwanda wa Yona! (Yona 1:4) Le Yona wālonga’po namani? Kāsakilepo bamvuwi ba kyombo bajimije myuya yabo pangala pandi, o mwanda wēbanene amba: “Ntekunei, mungele mu kalunga-kamema; enka nenki kalunga-kamema kakatalala ko mudi.” (Yona 1:12) Pano Yona kādipo na buluji nansha bumo bwa kulanga amba shi bangovi abamwela pa lui Yehova usa kumupandija mu kalunga ka mema. (Yona 1:15) Ino Yona wāitabije kufwa kutyina amba bamvuwi’ba bakakuba. Mwene pano tubamone amba Yona wālombwele ngikadilo ya bukankamane, kwityepeja, ne buswe?

10. Yehova pa kujokeleja Yona mwingilo dikwabo, byāpityile namani?

¹⁰ Mfulo mfulō, Yehova wāpandija Yona. Le kino kilongwa kyālongele Yona kyāmubudije kwikala dikwabo bu mwingidi utongelwe na Leza? Mhm, mwanda Yehova, pa lusa ne buswe bwandi, wāpele kadi monka mupolofeto mwingilo wa kukasapwila bene Nineva. Yona pa kufika mu Nineva, wālombola bekadi na bukankamane amba Leza wate mutyima ku bubi bwabo bukatampe, ne amba kibundi kyabo kisa konakanibwa kupwa kwa mafuku 40. (Yona 1:2; 3:4) Bene Nineva nabo pa kwivwana musapu wa katonwena wa Yona, bāalamuka pa mutyima, penepo kibundi kyabo kyāpanda.

11. I kika kilombola amba Yona wāboile’po ñeni mikatampe?

¹¹ Yona wādi ukibudilwe mumweno moloke. O mwanda Yehova wāmupele na kitūkijetyima kifwa kimweke kya kumolola ajingulule amba Aye kamonangapo’tu enka mumwekelo wa panja  kete, mhm. Ino ubandaulanga mutyima. (Yona 4:5-11) Kintu kilombola amba Yona wāboile’po ñeni mikatampe i kusoneka kwaāsonekele aye mwine ino nsekununi pampikwa budimbidimbi. Mutyima wa kusaka kulombola bilubo byandi ne twanda pala pala tuleta bumvu i bukamoni bukwabo bulombola amba wādi na kwityepeja. Bine, kwitabija kilubo kulombanga bukankamane bwabinebine!

12. (a) Tuyukile namani amba Yesu umonanga bantu mwibamwena Yehova? (b) Twi bakankamikwe kulama mumweno’ka otumona bantu botusapwila myanda miyampe? (Tala kapango pa paje wa 9.)

¹² Tutwa twa myaka kupita’po, Yesu Kidishitu wānene binenwa biyampe pa mwanda wātene Yona mu būmi bwandi. Amba: “Monka mwāikadile Yona munda mwa nyema mukatakata wa dijiba mafuku asatu, mwinya ne bufuku, kadi i enka nabya ne Mwanā muntu nandi ukēkalanga munda mwa panshi mafuku asatu, mwinya ne bufuku.” (Mateo 12:40) Pakasanguka mupolofeto Yona, ukayuka amba Yesu wādingakenye kitatyi kyaāpityije mu kibundu na kyaba kibi kyāmufikile umbūmi. Mwene tufwaninwe kusangala mpata pa kuyuka amba twingidilanga Leza kelapo bengidi bandi kitatyi kyobalonga bilubo? Mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Monka mufwila shamuntu bāna bandi lusa, e monka mwibafwila lusa Yehova, bamwakaminwe. Ke-muntu uyūkile ngitu yetu; witunena’mba, i luvumbi.” (Mitōto 103:13, 14) Bine, luno “luvumbi”​—kubadila’mo ne bantu bampikwa kubwaninina ba dyalelo​—lukokeja kulonga bikatampe na bukwashi bwa mushipiditu sandu wa Leza!

Kumona Petelo na Mumweno Mujalale

13. Le i tuto’ka twādi na Petelo tukokeja kwiya mu ñeni, ino mwanda waka Yesu wāmutongele bu mutumibwa?

¹³ Shi ke pano tubandaulei bidi mu kīpi kifwa kya bubidi, kya mutumibwa Petelo. Shi abakunena amba lombola mwādi mwikadile Petelo, le ukela bukidi bonka milangwe ku ngikadila yandi ya bu muntu wa kiyumbye, wa kansontomokela, ne wilangila aye mwine? Eyo, Petelo wādi kyaba kimo na ino ngikadila. Ino le Yesu wādi wa kutonga Petelo bu umo wa mu ba dikumi ne babidi shi bine wādi’nka muntu wa kiyumbye, wa kansontomokela, ne wilangila aye mwine? (Luka 6:12-14) Nansha dimo! Yesu wāmwene biyampe bintu bivule bipityile’ko bino bilubo, bine wājingulwile ngikadilo miyampe yādi na Petelo.

14. (a) I kika padi kyādi kifikija Petelo ku kwikala na bukidi bwa kunenena? (b) Mwanda waka tufwaninwe kufwija’ko bininge pangala pa kwipangula kwādi kuvudile kwipangula Petelo?

¹⁴ Petelo kyaba kimo wādi wisambila pa kyaba kya batumibwa bakwabo. Bamo padi bakamona kino bu kubulwa butūkanye. Ino shi tutale na bubine, le i amo namino? Bantu bamo banenanga amba Petelo ye wādi padi mukulu mu batumibwa bonso​—pakwabo mukudile ne Yesu mwine. Shi i kyabine, nankyo kino kyo kyādi padi kifikija Petelo ku kwikala divule umbajinji kunena. (Mateo 16:22) Inoko, kudi mwanda mukwabo ufwaninwe kubandaulwa. Petelo wādi muntu mupye ku mushipiditu. Kyumwa kyandi kya kusaka kuyuka kyo kyādi kimutonona epangule bipangujo. Netu twi bamwene ku bipangujo byandi. Yesu wānene myanda mivule milēme pa kulondolola bipangujo byāipangwile Petelo, kadi ino myanda ilaminwe mu Bible. Kifwa, Yesu wēsambīle pa “kalama wa bine” pa kulondolola ku binenwa bya Petelo. (Luka 12:41-44) Pakwabo kadi langa kipangujo kyāipangwile Petelo amba: “Monapo bidi, bātwe byo twashīle byonso ke tukulonda. Lelo byo tusa kukamona bātwe i bika le?” Kino kyāfikije Yesu ku kuleta mulao ukankamika’mba: “Bonso banshīdile ne mōbo, nansha bāna babo, shi bāna-balume shi bāna-bakaji, nansha bashabo ne bainabo, nansha bāna bo babutwile, nansha madimi, pa mwanda wa dyami dijina, ebiya bakamwenamo byakufika bukatwa, ne kupyana bakapyana [būmi bwa] kulādila nyeke na nyeke.”​—Mateo 15:15; 18:21, 22; 19:27-29.

15. I kika kinenenwa amba Petelo wādi bine muntu wa dikōkeji?

 ¹⁵ Petelo wādi na ngikadilo mikwabo milumbuluke​—wādi muntu wa dikōkeji. Bana ba bwanga bavule pobālekele kulonda Yesu mwanda kebāivwanijepo bufundiji bwandi bumo, Petelo wēsambīle mu dijina dya batumibwa 12 amba: “Abe Mfumwami, le tukenda kudi ani? Abewa wi wa binenwa bya [būmi bwa] nyeke ne nyeke.” (Yoano 6:66-68) Bine, bino binenwa kebyābudilwepo kutenga Yesu ku mutyima mpata! Mwenda mafuku, kibumbo pa kwiya kukwata Mfumwetu, batumibwa bavule bānyema. Ino Petelo wālonda kibumbo’kya kato-nyuma ne kutwela wātwela mu kipango kya kitobo mukatampe. Bine, bukankamane bo bwāmufikije’mo, ke moyopo, mhm. Kadi pobādi basambija Yesu, Petelo wākelungile ku kisumpi kya Bayuda bādi bota mudilo wa lubimbi. Umo wa mu bapika ba kitobo mukatampe wāmujiula, kamusapula amba uno nandi wadi na Yesu. Eyo, pano Petelo wātunine Mfumwandi, ino ketwakilwai amba i dikōkeji ne mutyima waādi utele kudi Yesu wāmufikije mu ino ngikadilo ya kyaka, ino batumibwa bavule kebāsomwenwepo nansha kusomonwa kwine.​—Yoano 18:15-27.

16. Le i kika kine kyotwabandawila ngikadilo miyampe yādi na ba Yona ne Petelo?

¹⁶ Ngikadilo miyampe ya Petelo yādi ipityile kulampe kwine kutupatupa kwandi. Ne ya Yona nayo monka na monka. Monka motwatadila ba Yona ne Petelo na mumweno muyampe kutabuka motwibamwenanga nyeke, mo monka motufwaninwe kumwena biyampe batutu ne bakaka ba ku mushipiditu dyalelo. Namino tukekala nabo mu kipwano kiyampe mpata. Mwanda waka tufwaninwe kwibamona uno muswelo?

Kwingidija Dyalelo Ñeni Yotwaboila’po

17, 18. (a) Mwanda waka kwisusa kubwanya kwikala’ko mu bene Kidishitu? (b) I madingi’ka a mu Bible etukwasha tupwije tumyanda totwipya na banabetu betabije?

¹⁷ Dyalelo kudi bana-balume, bana-bakaji, ne bana, balanda ne bampeta, bafunde ne bampikwa kufunda, batambile mu misaka yonso bengidilanga Yehova umbumo. (Kusokwelwa 7:9, 10) Bine, tumonanga bantu ba bumuntu bwishileshile mpata mu kipwilo kya bwine Kidishitu! Byotwingidila Leza batwe bonso pamo, ketudipo mwa kubudilwa kwisusa kyaba kimokimo.​—Loma 12:10; Fidipai 2:3.

¹⁸ Shako ketubudilwepo kumona kutupatupa kwa banabetu, ino ketubambilepo meso pa ako. Tuloñanga bukomo bwa kwiula Yehova, wāimbilwe na kaimba wa mitōto amba: “Shi abe, Yehova, ubangile mambo nankyo le i ani, a Mfumwami, ukēmananga?” (Mitōto 130:3) Batwe ketwimaninangapo pa tuto twa bumuntu twitukalañanya, ino tulondalondanga “byakuleta ndoe, ne byakwitamija bātwe bene.” (Loma 14:19) Tuloñanga bukomo bwa kumona bantu pamo na mwibamwena Yehova, tuvulaminwa bilubo byabo, ino tubambila’ko meso pa ngikadilo yabo miyampe. Ponso potulonga namino, ko kwifudila ‘kotwifudila batwe bene na bene.’​—Kolose 3:13.

19. Lombola matabula afwaninwe kulondwa na mwine Kidishitu pa kupwija kwisusa kukatampe.

¹⁹ Le bikekala namani shi tubesuse bisansa mutyima? (Mitōto 4:4) Lelo kwisusa kwine i kwa abe na mwanenu mwitabije? Shi i ako, ubulwe’po kutompa kupwija mwanda? (Ngalwilo 32:13-15) Dibajinji, fwena Yehova mu milombelo, lomba buludiki bwandi. Kupwa, tūla ngikadilo miyampe ya mwanenu’wa mu ñeni, mufwene na “kikokeji ne tunangu.” (Yakoba 3:13, MB) Mulombole amba usaka kujokeja ndoe. Vuluka madingi a ku bukomo bwa mushipiditu anena’mba: “Bantu bonso bapeje pa kwivwana, bēje pa kwisamba, ne pa kukalabala napo, mo monka bējepo.” (Yakoba 1:19) Madingi a ‘kwija pa kukalabala’ aleta ne mulangwe wa amba muntu’wa ukokeja kulonga nansha kunena kintu kibwanya kukupa bulobo. Shi kibalongeka, nabya  lomba Yehova akupe kwīfula. (Ngalatea 5:22, 23) Leka mwanenu apwe bidi mu kanwa, koku umuteja na katentekeji. Kokimukala, nansha shi ke byonsopo byanena byoitabije. Mulangwe wandi padi i mufwe, inoko i wandi, muleke nao. Tompa kumona mwanda mwamwena’o aye. Kino padi kikakulomba nobe kwimona mu muswelo ukumona mwanenu.​—Nkindi 18:17.

20. Shi musaka kupwija myanda yomwitupile, mwanda waka i kipite buya kuteja na katentekeji binena mukwenu kumeso kwa kulondolola?

²⁰ Shi ke abe wa kunena, nena na buntu. (Kolose 4:6) Lombola mwanenu kintu kyomuswidile. Lomba kufwilwa lusa pa kantu ko-konso kolongele kaletele kubulwa kumvwañana. Shi bukomo bwa kwityepeja bolonga bubemufikija ku kupwana, nankyo fwija’ko Yehova. Shi bubatunya, nankyo lomba Yehova akuludike ponso pokimba mikenga mikwabo ya kuleta ndoe.​—Loma 12:18.

21. Le buno bubandaudi bubakukwasha namani umone bakwenu pamo na mwibamwena Yehova?

²¹ Yehova uswele bengidi bandi bonso. Usangelanga kwitwingidija batwe bonso mu mwingilo wandi nansha byotudi bampikwa kubwaninina. Ponso potwenda twifunda mumweno wamonanga bantu bakwabo, buswe botuswele batutu ne bakaka butamanga. Ekale buswe botuswele mukwetu mwine Kidishitu kebwenda butalala, tuyukei amba tubwanya kwibusonshila. Bine, tukeselwa madyese abinebine shi tusumininwe kulonga bukomo bwa kumona bakwetu na mumweno muyampe​—eyo, shi twibamona pamo na mwibamwena Yehova!

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Namani?

• Yehova umona namani kutupatupa kwa bengidi bandi ba kikōkeji?

• I ngikadilo’ka miyampe ya ba Yona ne Petelo yobwanya kutela?

• Le i mumweno’ka omona banabenu bene Kidishitu owasumininwa kulama?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 9]

Langa Mumwekela Bakwenu ku Meso a Leza

Polanguluka pa nsekununi ya mu Bible ya Yona, le ubamone mvubu ya kwikadila na mumweno mupya wa bantu bosapwilanga nyeke myanda miyampe? Babwanya kumweka bu bantu belangila amba i babwanye byonso, bañumauma, pamo’nka bwa bene Isalela, pakwabo bapela’nka ne musapu mwine wa Leza. Ino le bamwenwe namani ku meso a Yehova Leza? Nansha ke boba badi pa bitenta bikatampe mu ino ngikadilo ya bintu, dyakadilwe kantu dino babwanya nabo kuvundamukila kudi Yehova, pamo’nka bwa mulopwe wa Nineva wāalamukile pa mutyima pa kwivwana busapudi bwa Yona.​—Yona 3:6, 7.

[Kifwatulo pa paje 8]

Le umonanga bakwenu pamo na mwibamwena Yehova?

[Kifwatulo pa paje 10]

Yesu wāmwene kintu kiyampe kya kwisambila pa byātene Yona