Ivwana Kinena Mushipiditu!

“Yewa wa kutwi, ēvwane kinena [m]ushipiditu ku kipwilo.”​—KUSOKWELWA 3:22.

1, 2. I madingi’ka apitulukilwe’mo divule mu misapu ya Yesu ku bipwilo bisamba-bibidi bitelelwe mu Kusokwelwa?

 BENGIDI ba Yehova bafwaninwe kuta mutyima ku binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu byānene Yesu Kidishitu ku bipwilo bisamba-bibidi bitelelwe mu mukanda wa mu Bible wa Kusokwelwa. Bine, musapu ne musapu uselele ano madingi anena’mba: “Yewa udi na kutwi, ēvwane kinena [m]ushipiditu ku bipwilo.”​—Kusokwelwa 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22.

² Ketudi kala babandaule misapu ya Yesu ku bamwikeulu, nansha ku batadi ba mu Efisesa, mu Semilena, ne mu Pengamume. Ino i muswelo’ka otukamwena ku byaānene na mushipiditu sandu ku bipwilo biná bikwabo?

Kudi Mwikeulu wa mu Tyiataila

3. I kwepi kwādi Tyiataila, ne i bika byādi bipungwa’mo kutabukidila?

³ ‘Mwanā Leza’ i mufwije’ko kipwilo kya Tyiataila, kupwa wekitopeka. (Tanga Kusokwelwa 2:18-29.) Tyiataila (utelwa pano bu Akhisar) wādi ku mulupu wa Munonga wa Gediz (pa kala Helemusa) dya kupona kwa Azia Minele. Kibundi kyādi kitumbile busendwe buvule bwa makasa. Bampunga ba mwīno ba mu kino kibundi bādi balupula mwīno ku miji ya mityi mwanda wa kwīna bisandi byabo bitumbe bityididila pyā ne bityilakana. Didya, “wa  ku kibundi kya Tyataila, wadi nsunga wa bisandi bileme bya musombelo utyilakana,” wāikele ke mwine Kidishitu pāpempwile Polo Fidipai mu Ngidiki.​—Bilongwa 16:12-15, MB.

4. Le kipwilo kya Tyiataila kyāfwijibwe’ko pa bika?

⁴ Yesu wāfwijije’ko kipwilo kya Tyiataila pa bilongwa byabo biyampe, lwitabijo, kūminina, ne mwingilo wabo mu busapudi. Bine, ‘bilongwa byabo bya ku mfulo byātabukile byobya bibajinji bungi.’ Nanshi, nansha shi tuloñanga bilongwa bilumbuluke, ketufwaninwepo kusūla kuta mutyima ku mwikadilo wetu.

5-7. (a) “Uno mwana-mukaji Yezebele” i ani, ne i bika byādi bilongwa pa mwanda wa lupusa lwandi? (b) Musapu wa Kidishitu ku kipwilo kya Tyiataila ukwasha bana-bakaji bene Leza balonge bika?

⁵ Kipwilo kya Tyiataila kyādi kitala kilomonyeka butōtyi bwa bilezaleza, bufundiji bwa bubela, ne busekese. Mu bukata mwabo mwādi “mwana-mukaji Yezebele”​—padi i kisumpi kya bana-bakaji bādi na ngikadilo na yādi na Yezebele, Mukaja Mulopwe wa Bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi. Bafundi bamo balombola amba ‘mupolofeto mukaji’ wa Tyiataila wādi utompa kukokela bene Kidishitu ku butōtyi bwa bilezaleza bilume ne bikaji bya busunga, ne kwibadisha masobo a bidibwa bilambulwa ku bankishi. Bine, ketwakilekai boba betela bu bapolofeto bakaji bongola bakwabo mu kipwilo kya bwine Kidishitu kya dyalelo!

⁶ Kidishitu wādi kasa kwela mwana-mukaji Yezebele “mu butanda [bwa misongo], ne boba bakulāla nandi mapongoloki, monka mu byamalwa makatakata, poso’nka bālamuke pa mutyima ku bilongwa byandi.” Batadi kebafwaninwepo nansha dimo kuleka buno bufundiji ne lupusa lubi, kadi i kutupu mwine Kidishitu ufwaninwe kulonga busekese bwa ku ngitu nansha ku mushipiditu nansha kwikuja mu butōtyi bwa bilezaleza mwafwila kuyuka “bintu bya palampe bya Satana” mobikadile bibibibi. Shi tulonda kidyumu kya Yesu, nankyo ‘tukōminina enka ku kyotudi nakyo,’ kadi bubi kebuketutādilapo. Bashingwe māni basanguke i bapele bilongwa, bilokoloko ne bitungo byampikwa bwine Leza, o mwanda i batambule “lupusa lwa pa mizo,” kadi bakelunga na Kidishitu mu kukulankanya’yo nkulankula. Bipwilo bya dyalelo nabyo bidi na ñenyenye ya kyelekejo, ino bashingwe māni pobakasangulwa ne kwenda mūlu, bakapebwa “mutumbwe wa lubanga utōka tō,” ke Yesu Kidishitu Musoñañani kadi.​—Kusokwelwa 22:16.

⁷ Kipwilo kya Tyiataila kyādyumwinwe kuleka kutala kilomonyeka lupusa lubi lwa bana-bakaji balonga bya bupondo. Musapu wa Kidishitu wa ku bukomo bwa mushipiditu ku kipwilo ukwasha bana-bakaji bene Leza balame kifuko kyabo kibatūdile’po Leza dyalelo. Kebatompangapo kwikala na lupusa pa bana-balume nansha kongwela tutu ye-yense mu busekese bwa ku ngitu nansha bwa ku mushipiditu. (1 Temote 2:12) Ino bano bana-bakaji i bifwa mu bilongwa biyampe ne mu mwingilo wa kutendela Leza. (Mitōto 68:11; 1 Petelo 3:1-6) Wivwane kipwilo kilame kyokidi nakyo​—lufundijo ne mwiendelejo byonso bitōka, pamo ne mingilo ya Bulopwe ya mvubu​—nabya Kidishitu ukekyesela madyese, ne kwikyonakanya mpika.

Kudi Mwikeulu wa mu Saledise

8. (a) I kwepi kwādi Saledise, ne i myanda’ka imoimo itala Saledise? (b) I kika kinenenwa amba kipwilo kya Saledise kyādi kisakilwa bukwashi?

⁸ Kipwilo kya Saledise kyādi kisakilwa bukwashi bwa bukidibukidi mwanda kyādi kifwe ku mushipiditu. (Tanga Kusokwelwa 3:1-6.) Kibundi kya Saledise kyādi na ntundubuko, kadi kyādi ku kilometele 50 kunshi kwa Tyiataila. Busunga, nshi ya bumeni, bupunga bwa bisandi bya moya ne matapi byāpeteje kino kibundi, kyaba kimo kyāfika ne pa kwikala na bekadi 50 000. Mungya kunena kwa Jozefu mulembi wa mānga, Saledise wādi na mukenza mukatampe wa Bayuda mu myaka katwa kabajinji K.K.K. Mu masala a kibundi  mudi ne shinakoka ne tempelo ya Alatemise leza mukaji wa bene Efisesa.

9. Tufwaninwe kulonga bika shi mingilo yotwingila twingidilanga’yo’tu kibidiji?

⁹ Kidishitu wāsapwidile mwikeulu wa mu kipwilo kya Saledise amba: “Ngyūkile bilongwa byobe, ne byōtelwa’mba, i mūmi; nanshi wi mufwe.” Le bikekala namani shi betuyukile amba twi balanguke ku mushipiditu, ino kasha tulāla mu madyese a bwine Kidishitu otupelwe, ne mingilo yetu mine twingidila’yo’tu kibidiji, papo ‘ketusa kufwa’ ku mushipiditu? Bine, nabya tufwaninwe ‘kuvuluka muswelo otwatambwile ne kwivwana’ musapu wa Bulopwe, ne kadi tufwaninwe kwikankila’ko mu mingilo ikola. Papo kiketulomba kushilula kunena na mutyima wetu onso ku kupwila kwa bwine Kidishitu. (Bahebelu 10:24, 25) O mwanda Kidishitu wādyumwine kipwilo kya mu Saledise amba: “Shi ne kulanguka mpika, nankyo nkāyanga kwako bwa ngivi, ne abe kukayūkapo, shi pa sā ka yo nkakwīla.” Lelo dyalelo nadyo? Eyo, panopano ponka tusa kwishintulwila.

10. Nansha shi ngikadilo ikale pamo bwa ya mu Saledise, bene Kidishitu babala-banga bakekala na ngikadilo’ka?

¹⁰ Nansha ke mu ngikadilo iifwene na yoya yādi’mo Saledise, mwikalanga nyeke bantu babala-banga ‘bakubulwa kubipija mitwelo yabo, bananga na Kidishitu mu bitōka, tō, ke-bantu abo i bafwaninwe.’ Bano bo balamine kalungi kabo ka bwine Kidishitu, kwisubija mpika, bakubulwa biko bya mu mwikadilo nansha bya mu mitōtelo ya ino ntanda. (Yakoba 1:27) O mwanda Yesu ‘kakajimankanyapo majina abo mu mukanda wa būmi nansha patyutyu pene, kadi ukatela majina abo mu kifuko kya Shandi, ne mu kya bamwikeulu bandi.’ Kabumbo ka bashingwe māni, mutundaile wa Kidishitu, i katelwe bu kafwaninwe kunanga nandi, mwanda kakavwikwa bitōka, byeñenya, bya bukonge bulumbuluke byelekeja bilongwa bya boloke bya bapandulwe’mo ba Leza. (Kusokwelwa 19:8) Madyese a mingilo ebatengele mūlu o ebatonona banekenye ino ntanda. Kadi kudi madyese atūdilwe ku meso a boba bakulupile kwikala na būmi bwa nyeke pano panshi. Majina abo nao i malembwe mu mukanda wa būmi.

11. I bika byotufwaninwe kulonga shi ketukunuka ku mushipiditu?

¹¹ Kekudipo wa umbukata mwetu usaka kwikala mu ngikadilo ya bulanda ku mushipiditu pamo na yādi’mo kipwilo kya mu Saledise. Ino bikekala namani shi tubemone amba tubashilula kukunuka ku mushipiditu? Tufwaninwe kwipumputumuna’mo lubilo lonka nabya tumone biyampe. Langa’po shi tubashilula kwikuja mu mashinda a kubulwa bwine Leza nansha kuzoza pa kwenda ku kupwila ne mu busapudi. Bine, tufwaninwe kukimba bukwashi bwa Yehova mu milombelo misumininwe. (Fidipai 4:6, 7, 13) Kutanga Bible difuku ne difuku ne kwifunda Bisonekwa ne mabuku a “kalama wa bine” kuketulangula ku mushipiditu. (Luka 12:42-44) Nabya tukekala bwa boba ba mu Saledise bāitabijibwe na Kidishitu, kadi tukekala dyese ku banabetu betabije.

Kudi Mwikeulu wa mu Filadefia

12. I muswelo’ka okokeja kushintulula butōtyi bwādi mu Filadefia wa kala?

¹² Yesu wāfwijije’ko kipwilo kya Filadefia. (Tanga Kusokwelwa 3:7-13.) Filadefia (utelwa pano bu Alasehir) kyādi kité kya ntundubuko kilupula vinyu kushika kwa Azia Minele. O mwanda kilezaleza kine kikatampe kyādi’mo i Dionisusa, leza wa vinyu. Mobimwekela, Bayuda ba mu Filadefia bādi batompa kukokela bene Kidishitu Bayuda ba mu kino kibundi ku kulama bibidiji bimobimo bya mu Bijila bya Mosesa, nansha ku kujokela’ko, ino bātunya.

13. Kidishitu wingidije namani “lufungulo lwa Davida”?

¹³ Kidishitu ye udi na “lufungulo lwa Davida” kadi ye upelwe tumweno tonso twa Bulopwe ne buludiki bwa njibo ya lwitabijo. (Isaya 22:22; Luka 1:32) Yesu wāingidije luno lufungulo pa kushitwila bene Kidishitu ba mu Filadefia wa kala ne ba konso konso mikenga ne madyese a Bulopwe. Kadi tamba mu 1919 i mushitwile “kalama wa bine” “kibelo kikatampe kya mīngilo” kitwala ku busapudi bwa Bulopwe, kekibwanyapo kushitwa na walwana nansha umo. (1 Kodinda 16:9; Kolose 4:2-4) Inoko, kibelo kya madyese a Bulopwe i kishityilwe boba “ba ku shinakoka ya Satana,” mwanda ke bene Isalelapo ba ku mushipiditu.

14. (a) I mulao’ka wālaile Yesu ku kipwilo kya Filadefia? (b) I muswelo’ka otukashala kupona mpika mu “mwaka wa kutompibwa”?

 ¹⁴ Yesu wālaile bene Kidishitu ba mu Filadefia wa kala uno mulao amba: “Ke-wi-muntu abe walamine mwanda wa kutūkija mutyima wami, ino ami nami nkakulama ku mwaka wa kutompibwa, owa usa kukāya ku bantu bonso ba panopantanda.” Busapudi bulombanga kūminina pamo na kwādi na Yesu. Bine, Kidishitu kāpungīlepo pangala pa balwana nandi, ino wāendelele na kulonga kiswa-mutyima kya Shandi. O mwanda wāsangwilwe na būmi bwa mūlu bwampikwa kufwa dikwabo. Shi tulame pototo butyibi bwetu bwa kutōta Yehova koku tukwatakanya Bulopwe na kusapula myanda miyampe, tukashala kupona mpika mu kino kitatyi kya matompo kyotudi’mo, “mwaka wa kutompibwa.” Tukendelela na ‘kūminina ku kyokya kyotudi nakyo,’ kyobetupele kudi Kidishitu, na kwikankila’ko kutubulula tumweno twa Bulopwe. Kulonga namino ko kukapeja bashingwe māni kilukwa kya bulēme mūlu ne bapwani nabo ba dikōkeji nabo būmi bwa nyeke pano panshi.

15. I bika bilombwa ku boba bakekala ‘bipanda mu tempelo ya Leza’?

¹⁵ Kidishitu ubweja’ko amba: “Yewa wakunekenya, nankyo nkaumbīka bwa kipanda kya mu njibo [“tempelo,” NW] ya Leza wami, . . . kadi nkamusonekapo dijina dya Leza wami, ne dijina dya kibundi kya Leza wami, ke kya Yelusalema [umpya], kitūka mūlu kudi Leza wami, kadi nkamusonekapo dijina dya ami mwine dipya.” Batadi bashingwe māni bafwaninwe kukwata butōtyi  bwabine makasa abidi. Bafwaninwe kubwanya bisakibwa bya kubadilwa mu ‘Yelusalema umpya’ na kusapula Bulopwe bwa Leza ne na kwikala nyeke batōka ku mushipiditu. Banenwe kulonga kino shi basaka kwikala bipanda mu tempelo ya ntumbo ya mūlu ne shi basaka kusela dijina dya kibundi kya Leza bu bekadi bakyo ba mūlu ne kutelelwa dijina dya Kidishitu na kwikala mutundaile wandi. Ino kadi, banenwe kwikala na matwi a ‘kwivwana kinena mushipiditu ku bipwilo.’

Kudi Mwikeulu wa mu Laodesea

16. Le i myanda’ka imoimo itala Laodesea?

¹⁶ Kidishitu wātopekele kwididika kwa kipwilo kya mu Laodesea. (Tanga Kusokwelwa 3:14-22.) Kibundi kya Laodesea kyādi ku kilometele 150 dya kutunduka kwa Efisesa, pa mansanka a mashinda makatampe a busunga mu lupongo lwa nshi ya bumeni ya Munonga wa Lycus, o mwanda kyādi kité kya ntundubuko ya bya bupunga kadi kibīko kya mukolo. Bisandi byādi bipungwa’mo, bya moya afita, byādi byende ntumbo pi na pi. Laodesea kyo kyādi kitako kya masomo matumbe a kiñanga, kepabulwe bādi bapunga’mo bwanga bwa meso buyukene bu musengo wa mu Fidya. Ashikelepyusa, leza wa lundapo, kyādi kilezaleza kibadilwa mu bilezaleza bikatampe bya mu kibundi. Kadi bimweka amba mu Laodesea mwādi Bayuda bavule mpata, bamo bādi padi bampeta.

17. Mwanda waka bene Laodesea bātopekelwe?

¹⁷ Yesu pa kunena kipwilo kya mu Laodesea kupityila ku “mwikeulu” wakyo, wesambe na lupusa lonso bu “kamoni kalumbuluke, ka binebine, ngalwilo ya bipangwa bya Leza.” (Kolose 1:13-16) Bene Laodesea bātopekelwe mwanda kebādipo “bu-kutalala, nansha bu-kukaba” ku mushipiditu. Kidishitu wādi wa kwibalasa mu kanwa mwandi mwanda bādi na lufufumya. Kekyādipo kikomo kobadi kwivwanija uno mwanda. Ke-pantu kibundi kya kubwipi kya Hilapodesa kyādi na mema makabe, koku nako kya Kolose na mema atalala. Ino mema a Laodesea byoādi akokwa kulampe, ādi afika mu kibundi keadi lufufumya. Ne kadi kumeso kwa kutūkila’o mu kibundi ādi apita mu mukola. Pa kufika’o kubwipi na Laodesea, āshilula kukuka mu mabwe mayengwe na shima.

18, 19. I muswelo’ka ukokeja kukwashibwa bene Kidishitu ba dyalelo badi pamo bwa boba ba mu Laodesea?

¹⁸ Bantu badi bwa ba mu Laodesea dyalelo badi’tu ku kukaba kebai, ku kutalala nako kebenda. Bine, balapululwanga mu kanwa pamo bwa mema a lufufumya! Yesu kasakilepo bekale bu byakanwa byandi, mwikadile ‘mikendi mishingwe māni mwanda wa Kidishitu.’ (2 Kodinda 5:20) Bafwaninwe kwalamuka pa mutyima, shi bitupu bakajimija madyese abo a bu basapudi ba Bulopwe. Bene Laodesea bādi bakimba bupeta bwa pano panshi, ino ‘ne kwiyuka mpika amba i babimonya-malwa, balenga lusa, balanda, bampofu kadi badi mutaka.’ Yense udi pamo bwa abo dyalelo, shi usaka kufundula bulanda, bupofu, ne mutaka wa ku mushipiditu ufwaninwe kupota kudi Kidishitu “nsahabu mitōkejibwe mu mudilo” wa matompo a lwitabijo, “mitwelo ītōka tō” ya boloke ne “bwanga bwa kushinga meso” bwa kukomeja mumweno wa ku mushipiditu. Batadi bene Kidishitu bakasangela kwibakwasha beyuke bulanda bwabo bwa ku mushipiditu mwa kwikadila’bo “bampeta mu lwitabijo.” (Yakoba 2:5, MB; Mateo 5:3) Ne kadi, batadi bafwaninwe kwibakwasha beshinge ‘bwanga bwa meso’ bwa ku mushipiditu​—kwitabija ne kulonda lufundijo, madingi, kifwa, ne mumweno wa bintu wa Yesu. Buno bo bwanga bundapa “kilokoloko kya ngitu ne kilokoloko kya meso ne kulaija kwa kwimwekeja kwa misokwe ya umbūmi.”​—1 Yoano 2:15-17, NW.

¹⁹ Yesu utopekanga ne kudingila boba bonso basenswe. Batadi badi munshi mwandi nabo bafwaninwe kulonga kino na kinyenye. (Bilongwa 20:28, 29) Bene Laodesea bādi bafwaninwe “[ku]pyasakana ne kwalamuka pa mutyima,” kushinta mulangilo ne mwikadilo wabo wa umbūmi. Lelo bamo motudi kebapwe kala kwibidila mwikadilo kampanda wa umbūmi ushila mwingilo ukola otwingidila Leza kyaba kya mvubu mityetye umbūmi? Shi bidi namino, nankyo ‘tupotei bwanga bwa meso kudi Yesu’ mwa kumwena mvubu idi mu kubadikila kukimba bidi Bulopwe na bupyasakane.​—Mateo 6:33.

20, 21. I bāni betaba mobifwaninwe ku ‘kututula’ kwa Yesu dyalelo, ne i bika bibatengele kumeso?

²⁰ “Talaipo bidi” ye Kidishitu unena, “byo  naimana pa kibelo ntutula; shi muntu ēvwane diwi dyami anshitwileko, nankyo natwela mwādi ke ndī nandi, nandi kadī nami.” Yesu wādi ufundija divule bintu bya ku mushipiditu konso kwaādi wendelwa bidibwa. (Luka 5:29-39; 7:36-50; 14:1-24) Pano ututulanga ku kibelo kya kipwilo kiifwene na kya mu Laodesea. Le ba mu kipwilo basa kwitaba ku kututula kwandi, na kwakija dipya kisanso kyobamusenswe, na kumutundaila mwabo, ne na kumuleka ebafundije? Shi i amo, nabya Kidishitu usa kudya nabo masobo abo, nabo bakamwena’mo byabinebine ku mushipiditu.

²¹ “Mikōko mikwabo” ya dyalelo itwejanga Yesu mu yabo njibo mu muneneno wa kyelekejo, ne kino kiitwalanga ku būmi bwa nyeke. (Yoano 10:16; Mateo 25:34-40, 46) Mushingwe māni yense unekenya, Kidishitu ukamupa madyese makatampe a ‘kushikata nandi pa lupona lwandi, monka nandi mwaānekenyenye, wāshikata na Shandi pa lupona Lwandi.’ Bine, Yesu ulaya bashingwe māni ba kunekenya mpalo mikatampe ya kushikata pa lupona pamo nandi ku kuboko kwa lundyo lwa Shandi momwa mūlu. Ino mikōko mikwabo ikanekenya ikapebwa kifuko kya kutendelwa pano panshi mu bubikadi bwa Bulopwe.

Ñeni Yakuboila’ko Batwe Bonso

22, 23. (a) Bene Kidishitu bonso bakokeja kumwena namani mu binenwa bya Yesu ku bipwilo bisamba-bibidi? (b) Le tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

²² Bine ne bine ponka bene Kidishitu bonso bakokeja kumwena byabinebine ku binenwa byānene Yesu ku bipwilo bisamba-bibidi bya mu Azia Minele. Kifwa, bakulumpe bene Kidishitu ba buswe bajingululanga amba Kidishitu wādi ufwija’ko mobifwaninwe, o mwanda nabo bafwijanga’ko banababo umo ne umo nansha ke bipwilo bingila biyampe ku mushipiditu. Ino shi kudi bukōkekōke kampanda, bakulumpe bakwashanga banababo betabije bengidije bwanga bwa mu Bisonekwa. Batwe bonso tukokeja kumwena nyeke ku madingi meshileshile ādingile Yesu bipwilo bisamba-bibidi, wivwane twialonda pampikwa kwela kyaba ne na kulombela na kininga. *

²³ Ano mafuku a mfulo ke kitatyipo kya kwididika, kuswa bya bupeta, nansha kintu kikwabo kibwanya kwitwingidija na mutyima kanyonga mwingilo otwingidila Leza. Shi ke pano, tusaka bipwilo byonsololo byendelele na kumunika pamo bwa bibikwa binanu bitūdilwe na Yesu pa kifuko kyabyo. Byotudi bene Kidishitu ba kikōkeji, tusumininwei nyeke kuta mutyima ponso panena Kidishitu ne kwivwana kyokya kinena mushipiditu. Namino tukekala na nsangaji yaendaenda ya bu basedi ba mwinya batumbija Yehova ntumbo.

[Kunshi kwa dyani]

Ukalondolola Muswelo’ka?

• “Uno mwana-mukaji Yezebele” i ani, ne mwanda waka bana-bakaji bene Leza kebamwiulangapo?

• I ngikadilo’ka yādi mu kipwilo kya Saledise, ne tukalonga bika tuleke kwikala bwa bene Kidishitu bavule bādi’mo?

• I milao’ka yālaile Yesu ku kipwilo kya Filadefia, ne itutala namani dyalelo?

• Mwanda waka bene Laodesea bātopekelwe, ino i bika bilailwe bene Kidishitu bapyasakane?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 14]

Mashinda mabi a “uno mwana-mukaji Yezebele” afwaninwe kwepukwa

[Bifwatulo pa paje 16]

Yesu i mushitwile balondi bandi “kibelo kikatampe” kitwala ku madyese a Bulopwe

[Kifwatulo pa paje 18]

Lelo utundailanga Yesu ne kumwivwana?